حمل و نقل عمومی در یزد
یزد به عنوان اولین شهر خشتی ایران و دومین شهر از این حیث در جهان هر ساله میزبان تعداد زیادی گردشگر از اقصی نقاط جهان می باشد. در این مطلب در اصفهان تور به بررسی وضعیت حمل و نقل عمومی در این شهر مهم توریستی کشور پرداخته ایم. با ما همراه باشید.
یزد یکی از شهرهای پرجاذبه در ایران است. این شهر دیدنی به «دارالعباده»، «شهر بادگیرها» و «شهر دوچرخه‌ها» معروف است. این شهر خشتی یکی از شهرهای کویری و کم باران ایران است. در یزد می‌توانید به وسایل نقلیه شهری به آسانی دسترسی داشته باشید و با آنها در قسمت‌های مختلف شهر به گشت و گذار بپردازید.
حمل و نقل مسافر
در این قسمت نگاهی کوتاه به تعداد پایانه‌ها، شرکت‌های حمل و نقل، رانندگان، ناوگان عمومی از قبیل: اتوبوس، مینی‌بوس و تاکسی در یزد می‌پردازیم.
تعداد ناوگان عمومی مسافربری در یزد شامل: اتوبوس ۳۰۷ دستگاه، مینی‌بوس ۱۴۸ دستگاه و تاکسی (سواری کرایه‌ای) ۳۸۰ دستگاه است. ۸۹۵ راننده حرفه‌ای در این رشته مشغول به فعالیت هستند که وظیفه جابجایی با وسایل نقلیه عمومی را برعهده دارند. همچنین یزد دارای ۳ پایانه فعال مسافری و ۳۷ شرکت حمل و نقل مسافر است. مقاصد عمده این پایانه‌ها تهران، خراسان، اصفهان، کرمان و فارس است. میانگین ماهیانه تعداد مسافر از این یزد به شهرهای دیگر ۲۵۰,۰۰۰ نفر بوده است.
هواپیما در یزد
فرودگاه یزد در نزدیکی جنوبی کویر مرکزی ایران و در غرب شهر یزد و مرکز جغرافیایی ایران با فاصله ۱۰ کیلومتری از مرکز شهر واقع شده است این فرودگاه در سالت ۱۳۴۸ در زمینی به مساحت ۵۷۵ هکتار ساخته شد و به عنوان فرودگاه بین‌المللی کار خود را شروع کرد. فرودگاه یزد دارای پرواز داخلی به شهرهای تهران، مشهد، اهواز، بندرعباس، کیش و پروازهای خارجی به شهرهای دمشق، جده، مدینه و نجف است.
قطار در یزد
از دیگر وسایل حمل و نقل عمومی سریع و سیر یزد که وظیفه جابجایی مسافران را از شهری به شهر دیگر در تمام شبانه‌روز برعهده دارد قطار است. ایستگاه قطار یزد در نزدیکی میدان امام حسین و در داخل شهر واقع شده است.
اتوبوس در یزد
یزد دارای ۳ ایستگاه مسافری اتوبوس است که شامل موارد زیر است:
۱. پایانه مسافربری یزد در شهرک صنعتی که در جاده ترانزیتی و بلوار شهید دهقان قرار دارد.
۲. ایستگاه اتوبوس‌رانی شحنه که در بلوار دولت‌آباد قرار دارد.
۳. پایانه امام حسین در کوچه ولی‌عصر قرار که از طرق بزرگراه یزد – تفت ظرف مدت ۲۱ دقیقه به پایانه می‌رسید.
نرخ مسیرهای مختلف در یزد
کرایه اتوبوس شهری در یزد برای کسانی که دارای کارت هستند ۳۹۰ تومان بوده و برای کسانی که کارت ندارند ۵۰۰ تومان است.
هزینه بلیط مسیر یزد تا حسن‌آباد، حسین‌آباد، رستاق و علی‌آباد ۸۰۰ تومان است.
هزینه بلیط مسیرهای شهرک صنعتی، اله آباد، اشکذر، خویدک، رضوانشهر، شهدای محراب و زارچ ۵۰۰ تومان است.
هزینه بلیط مسیرهای شهدای محراب، شهرک ابوالفضل محمدآباد، حسین‌آباد ریسمانی، دولت‌آباد، میدان همافر و روستای شحنه ۳۰۰ تومان است.
هزینه بلیط مسیرهای فهرج و مهریز ۶۵۰ تومان است.
شما می‌توانید به راحتی و به سرعت از طریق دستگاه‌های الکترونیکی بلیط اتوبوس درون‌شهری تهیه کنید. این دستگاه‌ها در سال ۱۳۹۱ در یزد نصب و راه‌اندازی شدند. با این بلیط‌ها می‌توانید از اتوبوس‌های خط واحد یزد استفاده کنید. تعداد اتوبوس‌های موجود در این خط بالغ بر ۲۶۵ دستگاه است که بخشی زیادی (یعنی ۷۵درصد) از آن برعهده شرکت خصوصی است.
ایستگاه اتوبوس میدان اطلسی (پایانه اطلسی)، ابتدای خیابان شهید آیت الله طالقانی (ایستگاه دانشگاه) و خیابان شهید آیت الله کاشانی است. این ایستگاه‌ها در یزد مکانیزه هستند و امکان استفاده آسان را برای مردم و مسافران فراهم می‌کنند.
اتوبوس‌های BRT در یزد
سازمان حمل و نقل عمومی یزد دارای ۵ دستگاه اتوبوس BRT در یزد است (کریدور شماره ۳) که در حد فاصل پايانه غدير – بلوار شهيد دهقان – بلوار ۱۷ شهريور – بلوار ۲۲ بهمن – بلوار دولت آباد – بلوار نواب صفوی – بلوار صابر يزدی – پايانه امام خمينی (ره) و بالعكس، تردد و حجم وسیعی از مسافران را جابجا می‌کنند.
کرایه اتوبوس BRT در یزد برای افرادی که دارای کارت هستند ۳۹۰ تومان بوده و برای افرادی که کارت ندارند ۵۰۰ تومان است.
تاکسی در یزد
تاکسی راحت‌ترین وسیله نقلیه در یزد است که هر شخصی در هر نقطه می‌تواند به آن دسترسی داشته باشد. در ابتدا سازمان تاکسی‌رانی در یزد وجود نداشت. اولین ماشین در یزد که به عنوان تاکسی شناخته شد یک ماشین ساخت آمریکا با نام سواری آستین بود. داخل ماشین رنگ مشکی بود و گلگیرهای سفید داشت. این خودرو وظیفه حمل و نقل مردم را برعهده داشت.
این خودرو بعد از یک سال به ۷ دستگاه افزایش یافت. کرایه این ماشین برای ۱ نفر ۵ ریال و برای ۳ نفر ۱۰ ریال است. در طی سالیان متمادی، ایران از شرکت‌های مختلف خارجی تاکسی‌های متفاوتی را برای یزد سفارش می‌داد. در نهایت در سال ۷۶ سازمان مستقل تاکسی‌رانی در یزد تاسیس شد تا خود به طور مستقل به مردم و مسافران خدمت‌رسانی کند.
نرخ کرایه تاکسی در یزد
نرخ کرایه تاکسی گردشی شهر
هزینه کرایه ورودی در شهر تا مسافت یک کیلومتر ۷۰۰ تومان است و به ازای کیلومتر بیشتر ۱۵۰ تومان اضافه میشود. در نیمه اول سال از ساعت ۲۲ و در نیمه دوم سال از ساعت ۲۱ لغایت ۶ صبح، ۳۰٪ به نرخ کرایه اضافه میشود.
نرخ کرایه تاکسی تلفنی
هزینه کرایه ورودی در شهر ۲۰۰۰ تومان است و به ازای هر کیلومتر مسافت بیشتر ۵۷۰ تومان و هر دقیقه انتظار ۱۶۰ تومان محاسبه میشود. در نیمه اول سال از ساعت ۲۲ و در نیمه دوم سال از ساعت ۲۱ لغایت ۶ صبح، ۳۰٪ به نرخ کرایه اضافه میشود.
ماشین‌های شخصی
تردد در سطح شهر یزد با ماشین شخصی به خاطر داشتن ترافیک روان بدون هیچ مشکلی انجام می‌گیرد. فقط در نقاط تاریخی و بافت قدیمی شهر که دارای کوچه‌های تنگی است کمی با مشکل انجام میشود البته در برخی از این نقاط، مکان‌های پارک ماشین وجود دارد ولی در مواقع شلوغی جوابگو نیستند.
تهیه و تنظیم : واحد تولید محتوای اصفهان تور
پیر سبز؛ زیارتگاه مهم زرتشتیان
یکی از زیارتگاه های مهم زرتشتیان جهان در نزدیکی اردکان در استان یزد قرار دارد. این زیارتگاه که چک چک یا پیر سبز نام دارد هر ساله میزبان هزاران نفر از مردم کشورمان و سایز نقاط جهان است. با هم در اصفهان تور نگاهی داریم به این مکان باستانی استان یزد.
موقعیت جغرافیایی:
استان یزد، شهرستان اردکان، ” ۲ ۵ ‘ ۲۰ ْ۳۲ شمالی و ” ۳۱ ‘ ۲۴ ْ۵۴ شرقی. ارتفاع از سطح دریا ۱۷۳۰ متر.
امکانات رفاهی:
از اردکان تا چک‌چک هیچ‌گونه امکانات رفاهی وجود ندارد.
نزدیک‌ترین پمپ‌بنزین در فاصله ۴۳ کیلومتری است.
در زیارتگاه چک‌چک فروشگاه یا رستوران موجود نیست.
سرویس بهداشتی نسبتاً قابل قبول است. توالت فرنگی برای بیماران و بازدیدکنندگان خارجی وجود ندارد.
آب آشامیدنی موجود است اما ترجیحاً آب بهداشتی با خود همراه داشته باشید.
آنتن‌دهی تلفن همراه قابل قبول است.
با هماهنگی با مسئول زیارتگاه می‌توانید شب را در چادر در محوطه اُتراق کنید.
نزدیک‌ترین هتل‌ها در اردکان و میبد هستند.
برای ورود به زیارتگاه نیازی به تهیه بلیت نیست.
بروشور موجود نیست.
امنیت منطقه
منطقه اردکان از ضریب امنیتی بالایی برخوردار است. هرچند در زمان‌های غیر فصل و خلوت، توصیه میشود به علت خلوتی جاده، شب هنگام در مسیر رفت یا برگشت نباشید.
فضای داخلی
برای ورود به زیارتگاه، به نشانه احترام، باید کفش‌ها را از پا درآورد و کلاه بر سر نهاد. قبل از ورود به زیارتگاه تابلوهایی وجود دارد که نشان میدهد برای ورود به زیارتگاه باید پاک بود، همان‌طور که در دین اسلام نیز ورود بانوانی که دارای شرایط خاص هستند به مساجد ممنوع است، در این مکان نیز نکات فوق باید رعایت گردد. در داخل زیارتگاه که به شکل دهانه غار است تنه درخت چنار کهن‌سالی وجود دارد.
کف زیارتگاه با سنگ مرمر پوشیده شده و از بخشی از سقف قطرات آب چکه بر زمین می‌ریزد و احتمال نام‌گذاری این محل نیز شاید همین باشد. چند شعله شمع به طور دائم در زیارتگاه روشن است و محلی برای سوزاندن عود یا چوب مقدس وجود دارد.
همانند بسیاری از زیارتگاه‌های سایر ادیان، تصاویری از بزرگان دین زرتشتی، زینت‌بخش محوطه کوچک زیارتگاه است. سقف زیارتگاه سنگی است. در کف محوطه ظرف‌هایی برای جمع‌آوری آب گذاشته‌اند که بخشی از آن برای تبرک به زائرین اهدا میشود و بخشی دیگر نیز به مصرف خوراکی می‌رسد. همه ساله در ۲۷ خرداد ماه زرتشتیان از سراسر جهان در این مکان گرد هم می‌آیند و به دعا و نیایش می‌پردازند. هرچند که در میان عموم شهرت یافته که این مراسم حج زرتشتیان است اما به واقعیت نزدیک نیست. در مجموعه چک‌چک ساختمان‌های متعددی مشاهده میشود. از آنجا که مجموعه چک‌چک با شهر اردکان فاصله زیادی دارد، این ساختمان‌ها برای اسکان و پذیرایی از زائران ساخته و استفاده می‌شوند. ساخت و نگهداری مجموعه چک‌چک توسط زرتشتیان داخل و خارج از کشور تأمین شده است.
بهترین زمان بازدید
به علت موقعیت کویری، طبیعی است که ماه‌های خرداد، تیر، مرداد و شهریور گرمای هوا آزاردهنده است. در زمان اجرای مراسم عمومی زرتشتیان ( ۲۷ خردادماه ) بازدید صرفاً با کارت دعوت میسر است. بهترین زمان بازدید ماه‌های فروردین، اردیبهشت، مهر و آبان است.
تاریخچه بنا
داخل زیارتگاه نوشته‌‌ای روی دیوار نصب‌شده که توسط آقای رستم بلیوانی، رئیس سابق انجمن زرتشتیان شریف‌آباد یزد تهیه شده است.
به طوری که در اسناد تاریخی و مذهبی و دیوان خاضع و سینه به سینه محلی به یادگار مانده در دوران سلطنت یزدگرد سوم آخرین پادشاه ساسانی چون اوضاع ایران رو به وخامت رفت، یزدگرد سوم فکری اندیشید که خاندان خود را از مدائن به یزد که منطقه نسبتاً امنی بوده است، کوچ دهد. از این رو به دستور وی شهری با استحکامات آن روز ( حصار و برج و خندق ) برای محافظت تهیه و خاندان خود را از مدائن به یزد کوچ داده و امکان دارد اسم یزد از یزدگرد به یادگار مانده باشد. شاید آثار برج و باروی به‌جامانده در محله یزاران بقایای شهر فوق‌الذکر باشد.
یزدگرد دو پسر به نام‌های هرمزان و اردشیر و پنج دختر به نام‌های شهربانو، پارس بانو، مهربانو،نیک بانو و نازبانو داشت. نام همسرش کتایون بود و خدمه‌ای به نام مروارید داشت. یزدگرد پس از شکست از مسلمانان به خراسان گریخت و در آنجا به دست آسیابانی کشته شد. با شایع شدن خبر مرگ یزدگرد، خانواده وی در یزد با یکدیگر وداع نموده و هر یک به سمتی از اطراف یزد متواری گردیدند.
هرمزان و شهربانو، پسر و دختر بزرگ یزدگرد در حین فرار دستگیر و به عربستان به غلامی و کنیزی برده می‌شوند.
پارس بانو و مهربانو به سمت شمال غربی یزد متواری شدند. این دو در حدود ارجنان از هم وداع نموده ، مهربانو به سمت عقدا گریزان میشود که بر اثر بی‌غذایی و رنج راه در عقدا فوت می‌کند. وی را در گوشه باغی در عقدا دفن می‌کنند که اکنون به مزرعه مهر معروف است و مردم آن سامان آن را محل مهربانو می‌نامند و برای وی شمع روشن می‌کنند. پارس بانو در سمت غربی عقدا به زرجوع رسیده در کوهی غایب میشود. شکاف سنگیِ زیارتگاه را محل غایب شدن پارس بانو می‌دانند. درگذشته لباس مقنعه مانندی در شکاف سنگ ظاهر بوده که آن را برای تبرک کنده و حفظ نموده‌اند.
نیک بانو ( چک‌چک ) با مروارید ( هریشت ) در بیابان وداع نموده به سمت کوهی در ۳۷ کیلومتری شرق اردکان رفته که اکنون کوه چک‌چک نامیده میشود و در این کوه ناپدید می‌گردد. آثار لباس مقنعه مانندی در شکاف کوه وجود داشته که آن را برای تبرک کنده‌اند. این محل، امروز، زیارتگاه زرتشتیان جهان است. در زیارتگاه درخت چنار تنومندی هست که بیش از هزار سال قدمت دارد. گفته میشود این درخت همان عصای نیک بانو ( پیر سبز ) بوده که با آن به شکاف کوه زده و پس از آن بر اثر رطوبت آب شیرینی که از شکاف کوه می‌چکد، سبز شده است.
مروارید ( هریشت ) نیز در کوهی در ۱۷ کیلومتری اردکان در کوهی که امروزه هریشت نامیده میشود، پنهان شده است و این مکان نیز از زیارتگاه‌های زرتشتیان است.
اردشیر پسر کوچک یزدگرد به همراه مادرش کتایون به سمت خرابه‌های شرقی یزد متواری شدند. کتایون در پشت حصار یزد که اکنون در خود شهر یزد واقع‌شده و به ستی پیر معروف است، پناه برده و در آنجا در چاهی غایب شده که اکنون این محل، زیارتگاه است. اردشیر نیز در شرق یزد در کوهی غایب گردیده که این مکان نیز به زیارتگاه (نارستانه) معروف است.}
آقای”رشید شهمردان در کتاب خود با عنوان”پرستشگاه‌های زرتشتیان” در باب پیرسبز چنین می‌نویسد:
صاحب پیر، نیک بانو و ازشاهدخت‌های ساسانیان است که پس از سقوط مدائن برای حفظ ناموس و پاکدامنی خویش آواره بیابان‌های ایران می گردد. نیک بانو به اتفاق مروارید که کنیز آنان بوده در بیابان از هم جدا می شوند، نیک بانو به سمت شرقی شهر یزد می رود و در ۳۷ کیلومتری شهراردکان به کوهی می‌رسد. نیک بانو چون به دامنه کوهی پشت هیومن و سنجد می‌رسد، سیاهی دشمن را از دور می‌بیند، نالان و گریان به سمت کوه خشک بالا می رود. همین که در دسترس دشمن قرار می گیرد، آهی از دل کشیده و با نگاهی به کوه می‌گوید: مرا چون مادری مهربان در آغوش خود بگیر و از دست دشمنانم برهان.
همان لحظه شکافی در کوه پدیدار و نیک بانو در آن ناپدید می‌گردد و سپاهیان دشمن از مشاهده واقعه حیران شده و راه خود پیش می‌گیرند.پس از مدتی بالای این کوه بلند خشک و بایر، قطرات آب به زمین می چکد. به قدری که مسافرین را سیراب و اگر جمعیت زیادتری به آنجا برسند، جریان قطرات آب بیشترشده و همه را کفایت می‌کند.
توضیحی در مورد درختان مقدس یا پیرها
بسیاری از مسجدها و امام‌زاده‌ها و در مورد زرتشتیان، پیرها، در کنار چنارهای عظیم بنا شده‌اند و در بسیاری از روستاها و شهرها، بر درخت‌های چنار دخیل می‌بندند و از آنها انتظار معجزه دارند. این معجزات معمولاً برای بچه‌دار شدن، رهایی از بیماری، رونق کسب‌وکار و محصول دادن زمین است.
براساس مردم‌شناسی تطبیقی می‌توان باور داشت که در اعصار بسیار کهن، گمان بر آن بوده است که ارواح مردگان پرقدرت قبیله یا خدایان یا پری‌ها در آنها می‌زیستند یا این درخت‌ها مظهر آنان بودند. برای تقدس این درختان سترگ، در دوره اسلامی، توجیهی تازه یافته‌اند و برای آنکه ستایش ایشان برخلاف سنت‌های اسلامی نباشد، اغلب به این نتیجه رسیده‌اند که در پای این درختان، بزرگ‌مردی، امامزاده‌ای یا مقدسی به خاک سپرده‌شده است.
این درختان مقدس در گوشه و کنار ایران نیز هست. مثل پیر چک‌چک، چنار امامزاده صالح و بی‌بی شهربانوها. این بی‌بی شهربانوها، یک مضمون اسطوره‌اش این است که ایزد بانو از دست دشمنانش فرار می‌کند، حالا شده شهربانو یا بی‌بی . عین این داستان که برای بی‌بی شهربانو هست، در یزد و دیگر جاهای ایران هم دیده میشود. این یک مضمون پری‌هاست، پری‌هایی که می‌آیند روی زمین و بعد زیرِ زمین پنهان می‌شوند، پری‌های شهید شونده‌اند. این‌ها کهنه‌ترین شکل‌های شهادت الهه‌های نباتی است که بعد ایزدان نباتی شهیدشونده جای آنها را می‌گیرند.
تهیه و تنظیم : واحد تولید محتوای اصفهان تور
مسجد جامع خورانق یزد
در ایران مناطق تاریخی بسیاری هستند که حتی شاید ما اسم آن ها را تا به امروز نشنیده باشیم. مسجد جامع خورانق که تاریخچه آن به زمان قاجار بر می گردد شاید یکی از شاهکارهای معماری آن زمان باشد ولی ما معمولا از معماری های زمان قاجار و صفویه صرفاً از میدان نقش جهان اصفهان شنیده ایم. در این مطلب قصد داریم شما را با این مسجد زیبا و باشکوه آشنا سازیم. با اصفهان تور همراه باشید.
یکی از مهم‌ترین مسائلی که هر ایرانی به داشتن آن افتخار می‌کند، تمدن چندین هزارساله‌ای است که امروزه می‌توان نشانه‌هایی از آن را در آثار باقیمانده از دوران با قدمت پیش از میلاد مسیح مشاهده کرد. عمارات و بناهایی برجای‌مانده از دل تاریخ که در پس آجر به آجر، خشت به خشت و جز به جز اجزای باقیمانده‌ی آن، داستان‌ها و حماسه‌هایی بس شنیدنی و عبرت‌آموز نهفته است و همچون نسیمی آبستن از عطر ایران کهن، ذهن آدمی را جلایی پندآمیز می‌بخشد. همانگونه که می‌دانید، استان یزد یکی از کهن‌ترین مناطق کشور محسوب میشود که بخش وسیعی از خاک این استان را بافت قدیمی و آثار تاریخی ارزشمند و شگفت‌انگیزی تشکیل داده است. بناهای باشکوه و فوق‌العاده‌ای همچون مدرسه‌ی ضیائیه (زندان اسکندر)، آب‌انبار رستم گیو، بقعه‌ی دوازده امام و … از جمله مشهورترین عمارات برجای‌مانده از دورانی به پیشینگی تاریخ به شمار می‌آیند. روستای خورانق یزد نیز همانند بسیاری از نواحی استان یزد، بناها و آثار تاریخی ارزشمندی را در خود جای داده است که می‌توان به قلعه، حمام، کاروانسرا، آب‌انبار، پل، بقعه‌ی مشهدک، مزار بابا خادم و مسجد جامع خورانق اشاره کرد.
قلعه شهرها (یا قلعه روستاها) نمونه‌ای از معماری‌های بومی هستند که در نقاط مختلف ایران گسترده شده اند؛ ازجمله آنها می‌توان به ارگ قدیم بم، ارگ مورچه خورت، نارین قلعه میبد و… اشاره کرد.قلعه‌ها که عموما دارای استحکامات نظامی ازجمله برج، بارو و خندق هستند، برخی حکومتی، برخی مسکونی و برخی حکومتی ً مسکونی هستند؛ البته نمونۀ کامل مسکونی، بدون داشتن بخش حکومتی، بسیار نادر است. قلعۀ خورانق ازجمله این قلعه‌ها است که قلعه‌ای مسکونی برای عامۀ مردم بوده و دارای بخش مجزای حاکم‌نشین نیست.
جغرافیای مسجد جامع خورانق یزد
این روستا، در مسیر جادۀ اردكان به طبس و طریق‌الرضا قرار دارد. روستای خورانق از شمال به كوه هامانه، از جنوب به كوه خوانزاواشتری، از غرب به كوه بندر و چك‌چك و از مشرق به صحرا و ریگزارهای حد فاصل ساغند و خورانق محدود است. ارتفاعات خورانق در غرب روستا، جزء سه رشته کوه مهم و مرتفع استان و در شمال شرقی آن محسوب میشود.
مسجد جامع خورانق یزد، در روستان خورانق از توابع شهرستان اردکان که با فاصله‌ای برابر با ۵۰ کیلومتر از این شهرستان و ۸۵ کیلومتری از استان یزد (جاده‌ی اردکان-طبس) قرار دارد، در میان قلعه‌ای قدیمی واقع شده است. در بخش شمالی این عمارت تاریخی، منارجنبانی با پیشنه‌ی حکومت سلجوقیان مشاهده میشود که با توجه به قدمت آن، از مسجد کهن‌سال‌تر برآورد شده است. همچنین حسینیه‌ی کوچکی با ارتفاعی پایین‌تر از مسجد نسبت به سطح زمین، در مجاورت آن احداث شده است که می‌توان دلیل این اختلاف ارتفاع را شیب طبیعی زمین این قسمت از مسجد در نظر گرفت.
تاریخچه‌ی مسجد جامع خورانق یزد
همانگونه که پیش‌تر بیان شد، روستای خورانق که به خرانق نیز مشهور است، به عنوان مرکز بخش خرانق در شهرستان اردکان شناخته می شود. به اعتقاد گروهی از باستان‌شناسان و طبق اسناد برجای مانده از آثار تاریخی این روستا با دیرینگی بیش از ۴۵۰۰ سال، یکی از کهن‌ترین مناطق سکونت در ایران معرفی شده است. همچنین براساس اطلاعات ثبت شده از مورخین، یکی از قدیمی‌ترین دهکده‌های مسکونی در دوران حکومت یزدگرد (سال ۲۴ هجری شمسی و برابر با ۱۲ سالگرد پادشاهی یزدگرد)، منطقه‌ای است که امروزه به روستای خورانق شناخته میشود. در کتاب جامع مفیدی نیز قدمت این نقطه از کشور، برابر با ۴۰۰۰ سال ذکر شده است. حضور آثار تاریخی و مطالعات و کاوش‌های صورت گرفته بر آنها، اهمیت و شهرت این خطه از کشور را دو چندان کرده است. بناهای باقیمانده از چندین هزار سال پیش، با رعایت اصول معماری و تزئینات به کار رفته توسط هنرمندان دوران ایران کهن، ناخودآگاه موجب تحسین و نکوهش گردشگران، باستان‌شناسان و علاقه‌مندان به تاریخ و فرهنگ ایران شده است.
معماری مسجد جامع خورانق یزد
مساجد احداث شده در تاریخ ایران، از معماری و تزئینات زیبا و تحسین‌برانگیزی برخوردارند که به اعتقاد برخی از مورخان و کارشناسان معماری، نشات گرفته از حرمت و اعتقاد معمار و سازندگان آن نسبت به این مکان‌ها است. هرچند مساجدی که در سالهای اولیه‌ی اسلام در ایران ساخته شده‌اند، از تزئینات و طراحی‌های نسبتا کم‌تری نسبت به عمارات تاسیس شده در دیگر قرون برخوردارند، ولی در تمامی آنها، سادگی و زیبایی مسحورکننده‌ای قابل لمس خواهد بود. طرح اولیه‌ی مسجد جامع خورانق استان یزد، درون قلعه‌ای قدیمی ترسیم شده است. معمار این عمارت تاریخی، حسینیه‌ی کوچکی را در سطحی پائین‌تر و متصل به مسجد بنا نهاده که برای ساخت برخی از بخش‌های مربوط به نمای آن، از مصالحی همچون آجر استفاده کرده است.
مسجد خورانق از گرمخانه، محراب، حسینیه و منبر تشکیل شده است. سازندگان این بنای کهن، برای ساخت آن از خشت و گل استفاده کرده و همانگونه که قبلا بیان شد، در برخی از قسمت‌ها مانند مناره و نمای بیرونی حسینیه، از آجر بهره برده‌اند. کارشناسان معماری با توجه به نوع ساخت و سبک بنای گرمخانه، قدمتی در حدود قرون هشتم تا دهم هجری قمری را به عنوان زمان احداث آن، در نظر گرفته‌اند. سازندگان گرمخانه با استفاده از طاق و تویزه، پوششی مناسب با نوع ساخت و ساز آن دوران، برای این بخش از مسجد ایجاد کردند. از دیگر قسمت‌های مسجد جامع خورانق یزد می‌توان به یک نیم‌طبقه که در دو طرف محراب تعبیه شده و فضایی باز که معمولا به عنوان مکانی در فصل گرم سال به ویژه تابستان مورد استفاده قرار گرفته است، اشاره کرد. به نظر می‌رسد سنگ قبری که از ابعادی برابر با ۵۰*۳۰ سانتیمتر برخوردار است، در پشت منبر مسجد وجود دارد که متعلق به علی ابن محمد ابن اسحاق المولی (متوفی ۴۹۹ هجری قمری) است.
باستان‌شناسان و کارشناسان مسائل تاریخی، زمان ساخت این بنای تاریخی را به دوران حکومت پادشاهان قاجار تخمین زده و آن را یکی از عمارات ارزشمند تاریخی می‌پندارند. از دیگر نکات مربوط به ساختمان مسجد جامع خورانق یزد، مناره‌ای است مرتفع و قدیمی که به دلیل ویژگی منحصر به فرد و قابل توجهش، تحسین‌برانگیز و ستودنی است. معمار و طراح این مناره، آن را به صورتی ساخته است که به آسانی به حرکت در خواهد آمد. البته مورخان و کارشناسان معماری، قدمت این مناره را بیشتر از خود مسجد بیان کرده و معتقدند که پیش از ساخت بنای اولیه‌ی مسجد، در زمان حکومت و فرمانروایی سلجوقیان، این اثر تاریخی، توسط هنرمندان ایران کهن، احداث و به منارجنبان مشهور شده است. آنها معتقدند که می‌توان مناره‌ی مذکور را رقیبی قدرتمند برای منارجنبان اصفهان در نظر گرفت و حتی زمان ساخت آن را نیز به دوران قبل از احداث منارجنبان اصفهان نسبت می‌دهند.
تهیه و تنظیم : واحد تولید محتوای اصفهان تور
پیر هریشت ، زیارتگاه زرتشتیان
همان طور که می دانید و ما هم در دیگر مطالب در اصفهان تور توضیح دادیم استان یزد یکی از پایگاه های اصلی زرتشتیان به شمار می رود. زرتشتیان دارای نیایشگاه هایی هستند که برای راز و نیاز با خدای واحد خود به آن مکان ها می روند. یکی از این زیارتگاه ها زیارتگاه پیر هریشت یزد می باشد که در این مطلب در اصفهان تور به بررسی آن خواهیم پرداخت.
تاریخچه‌ی پیر هریشت
این آتشکده که یکی از نیایشگاه‌های زرتشتیان است، به گفته‌ی مردمان این آیین مربوط به یکی از ندیمگان دختر یزدگرد سوم ساسانی به نام مروارید (در برخی روایات گوهربانو) است. گفته میشود که او به دنبال تعقیب اعرابی که به ایران حمله کرده بودند، از کاروان جدا شده و به محلی پناه می‌برد و به نیایش خدا مشغول شده و ناگهان ناپدید میشود. پس از سال‌ها گوهر بانو بر کودکی نمایان شده و از او می‌خواهد که از پدرش درخواست کند تا پیر هریشت را بنا کند. حکایات هم حاکی از آن است که دلیل اعتقاد زرتشتیان به این محل، غیب شدن همین کنیز است.
در مورد پیر هریشت و ساختمان آن
برای رسیدن به این زیارتگاه باید از پله‌‌هایی که به سمت بالای کوه ساخته شده است، استفاده کنید. در ورودی زیارتگاه بالای پله‌‌ها قرار گرفته است.
هنگام ورود با اتاقی مواجه می‌شوید که در آن محلی برای روشن کردن آتش وجود دارد. دور تا دور اتاق هم برای نشستن زیارت کنندگان سکوهایی قرار داده شده است.
علاوه بر این اتاق، یک پستو هم در این ساختمان وجود دارد که آن را محل ناپدید شدن گوهربانو می‌دانند، در آن همیشه آتشی روشن است که فضا را روحانی می‌کند. زیارت‌کنندگان قبل از رسیدن به پیر، دست و صورت خود را با آب پاکیزه‌ای که قبل از رسیدن به زیارتگاه تعبیه شده، شست و شو می‌دهند.
زرتشتیان هر سال در روز هجدهم نوروز به این محل می‌آیند و به جشن و زیارت می‌پردازند.
زرتشتیان شریف‌آباد برای تهیه هیزم آتش جشن هیرومبا به نیایشگاه «پیر هریشت» می‌روند. آنها زمانی حرکت می‌کنند که پیش از غروب آفتاب به پیر هریشت برسند.
پایین این کوه آهکی سیاه رنگ، ساختمان‌هایی به وسیله‌ی خیراندیشان ساخته شده است که «خیله» نام دارد و برای اسکان چند روزه‌ی زیارت کنندگانی که از راه دور و نزدیک به این مکان می‌آیند، درنظر گرفته میشود.
روایات زیادی در مورد تاریخ‌های برگزاری جشن و آیین‌های مذهبی در پیر هریشت وجود دارد. زرتشتیان شریف آباد، جشن آتش افروزی «هیرومبا» را در ۲۶ فروردین در این زیارتگاه برگزار می‌کنند. روایتی دیگر از جشن و پایکوبی در ۱۸ فرودین توسط زرتشتیان در این محل حکایت دارد. همچنین گفته شده زرتشتیان سراسر جهان هرسال از روز امرداد تا خور که مصادف با ۷ تا ۱۱ فروردین است برای برگزاری مراسم سنتی و مذهبی به این نیایشگاه می‌آیند. به علاوه طبق تقویم قدیم زرتشتیان در طول ماه آبان، هرشخسی به‌دینی (زرتشتی) می‌توانسته برای برگزاری آیین خاص به این آتشکده بیاید.
تهیه و تنظیم : واحد تولید محتوای اصفهان تور
قدمگاه خرانق جای پای امام هشتم
یکی از مناطق جالب و مذهبی استان یزد قدمگاه خرانق است. این قدمگاه که در باور مردم، قدمگاه امام رضا (ع) در راه مشهد بوده است آخرین مکانی به شمار می آید که آن حضرت در آنجا به استراحت پرداخته اند. با هم در اصفهان تور نگاهی داریم به این مکان که قطعا دانستن درباره آن خالی از لطف نمی باشد.
مردم بسیاری برای بازدید از قلعه‌ی خرانق که تا ۲۰ سال قبل هم مسکونی بوده است، به شهر اردکان یزد سفر می‌کنند و هنگامی که به این منطقه می‌آیند تازه متوجه می‌شوند که در کنار این قلعه، قدمگاه حضرت امام رضا (ع) وجود دارد. بر اساس گفته‌های مردم این عمارت کهن آخرین مکانی بوده که آن حضرت برای استراحت کاروان خود انتخاب کرده بود.
یکی از دیدنی‌ترین بخش‌های شهرستان اردکانِ استان یزد، خرانق است که مرکز بخشی (با وسعت تقریبی ۲۲۰۰۰کیاومتر مربع) به همین نام است. این روستا، در مسیر جاده اردکان به طبس و طریق‌الرضا قرار دارد. روستای خرانق از شمال به کوه هامانه، از جنوب به کوه خوانزاواشتری، از غرب به کوه بندر و چک چک و از مشرق به صحرا و ریگزارهای حد فاصل ساغند و خورانق محدود است. ارتفاعات خرانق در غرب روستا، جزء سه رشته کوه های مهم و مرتفع استان و در شمال شرقی آن محسوب می شود. این ارتفاعات از شمال شهر یزد تا منطقه خرانق امتداد دارد. خورانق بسیار قدیمی‌تر از یزد بوده و در گذشته، زرتشتیان در آن زندگی می‌کردند. بر اساس گزارش‌های به جا مانده از مورخان در سال ۲۴ هجری شمسی مصادف با دوازدهمین سال سلطنت یزگرد، از قدیمی‌ترین آبادی‌های منطقه نام برده شده که یکی از آنها خرانق است.
قلعه خرانق بر فراز تپه‌ای به جا مانده از دوران ساسانیان، یکی از بزرگترین قلعه‌های مسکونی روستایی استان یزد است و همانند نمایشگاهی است که غرفه‌های آن از خشت و گل ساخته شده است. این قلعه از آن مجموعه‌هایی است که نشانه‌هایی از مقاومت، برای حفظ موجودیت و اصالت را در خود دارد. مساحت این قلعه حدود ۱/۱ هکتار است و اطراف آن را حصارهایی احاطه کرده که موجب استحکام آن میشود. این بافت قدیمی بیش از ۸۰ خانه دارد که بیشتر آنها در دو یا سه طبقه، متناسب با توانایی اقتصادی و موقعیت اجتماعی قلعه‌نشینان، طراحی و ساخته شده است؛ اما هم اکنون قلعه کاملا خالی از سکنه شده است و تنها بعضی از اهالی، گاهی به خانه خود سر می‌زنند یا از آن به‌عنوان انبار و طویله از آن استفاده می‌کنند؛ البته تا حدود اوایل دهه۸۰، هنوز دو خانوار (یکی نیز به صورت فصلی) در داخل قلعه ساکن بودند.
موقعیت مکانی قدمگاه خرانق
قدمگاه خرانق در نزدیکی شهر اردکان و در حدود ۶۰ کیلومتری شمال‌شرقی استان یزد واقع شده است.
مسیر حرکت امام رضا از مدینه به مرو
امام رضا (ع) در شهر مدینه ساکن بودند تا اینکه با قبول ولایتعهدی، به درخواست مأمون از مدینه به مرو هجرت می‌کنند. یکی از راه‌هایی که برای عزیمت امام رضا (ع) در ایران در نظر گرفته‌اند و معتقدند که ممکن است مسیر واقعی حرکت ایشان باشد، مسیری است که از جنوب ایران می‌گذرد. وقتی مأمون از امام رضا می‌خواهد ولایت عهدی را بپذیرد ، ابی ضحاک را مأمور می‌کند امام را از نواحی جنوبی ایران به مرو، محل اقامت مأمون، برساند.
مسیر عبور آن امام به این ترتیب بوده است ؛ مدینه –> بصره –> سوق الاهواز (اهواز امروزی) –> ارجان (بهبهان) –> استخر –> ابرقو –> یزد (ناحیه طبس) –> نیشابور –> طوس –> سرخس –> مرو
مسیر هجرت امام رضا (ع) در ایران به “طریق الرّضا ” معروف است. مسافران دیگری هم در طول تاریخ، قسمتی از این مسیر را پیموده‌اند که ناصر خسرو قبادیانی بلخی، شاه عباس صفوی و نادر شاه افشار از مشهورترین آنان هستند .
امروزه هم اگر شما از یزد به قصد طبس یا مشهد حرکت کنید، در کنار راه تابلوهایی می‌بینید که با عنوان “طریق الرّضا” همان راه تاریخی را یادآوری می‌کنند.
تاریخچه قدمگاه خرانق
از میان کتب تاریخی، مستوفی بافقی بیشترین قدمت را برای قلعه ذکر کرده است و قدمت آن را بیش از ۴۰۰۰ سال می‌داند. سپهری اردکانی ساخت خرانق و دو ناحیه دیگر در این منطقه را به سرداران اسکندر مقدونی نسبت میدهد که این احتمال بسیار ضعیفی است، چرا که قلعه‌ها و شهر قلعه‌ها از دوران اشکانی و ساسانی رونق بسیاری در ایران پیدا کردند، اما این منطقه می‌تواند ناحیه عبور اسکندر و سرداران او باشد از این رو، بر اساس این منبع، می‌توان بیشترین قدمت هسته اولیه روستا را در حدود ۲۳۰۰ سال عنوان کرد؛ اما صفاءالسلطنه نائینی و محمدحسین بن خلف برهان، ساخت خرانق را به بهرام گور یا یکی از عمال او نسبت می‌دهند. بر این اساس، قدمت قلعه را می‌توان حداکثر چندی بیش از ۱۵۰۰ سال دانست. اصطخری، ابن خردادبه، ابن حوقل و مقدسی، هر یک در کتاب‌هایشان درباره روستای خورانق، اهالی آن، قلعه تاریخی با برج و بارویش و راه رسیدن به این روستا مطالبی نوشته‌اند. علاوه بر آنان ژنرال گاردن، صفاءالسطنه نائینی و ایرج افشار نیز در سفرنامه‌هایشان از خرانق به تفصیل یاد کرده‌اند.
یکی از عوامل تداوم حیات روستا و حفظ موجودیت آن، راه فارس – کرمان – یزد به مشهد بوده که روستای خرانق یکی از منزلگاه‌های آن به حساب می‌آمده است. از مهم‌ترین وقایع تاریخی که در خرانق رخ داده، می‌توان به عبور و توقف حضرت ثامن الائمه (ع) در این روستا در قرن سوم هجری اشاره کرد. درباره مسیر عبور امام رضا (ع) از مدینه تا مرو، روایات متفاوتی وجود دارد و مسیرهای متفاوتی را بیان کرده‌اند؛ ولی بر اساس تحقیقات به عمل آمده، مسیر واقعی عبور امام (ع) از دل کویر و از طریق روستای خورانق به سمت خراسان بوده است: مبدأ این خط سیر، مدینه و مقصد آن، مرو بود. مسیری که مأمون تأکید داشت حضرت رضا (ع) را از آن عبور دهد، یکی از راه‌های متداول آن زمان به شمار می‌رفت. آن راه از مدینه به بصره و از طریق سوق الاهواز به فارس و پس از آن، از کویر و بیابان میان ایالات فارس و خراسان می‌گذشت و به مرو ختم می‌شد.
ایشان در طول مسیر برای استراحت و رفع خستگی کاروان، در شهر خرانق یزد اردو می‌زنند.
معماری قدمگاه خرانق
جایگیری قلعه در کنار راه‌های ارتباطی و در عین حال، قرارگیری در حوزه آبگیر دشت کویر، تا حدود زیادی محدوده‌ای را که قلعه می توانست در آن مکان شکل بگیرد، معلوم می‌کند. قرارگیری در مجاورت مسیر عبور و مرور، حتی اگر از ابتدا در شکل‌گیری قلعه در این مکان، مؤثر نبوده باشد، عامل رونق آن به خصوص از قرن چهارم تا چندی پیش بوده است. اینکه خرانق به‌عنوان دومین منزلگاه کاروانیان یزد به مقصد خراسان به شمار می‌آمده، چه از نظر تأمین امنیت مسیر، به علت عبور کاروانیان و چه از نظر ایجاد امکان داد و ستد و تجارت، هر چند به صورت محدود، رونق زندگی و ثبات سرمایه را برای ساکنان قلعه فراهم می‌کرده است.
این اثر تاریخی آرامگاهی است که در پیرامون گورستان شهر خرانق بنا شده و از گل درست شده است و مساحت کمی دارد. همچنین روی یکی از دیوارهای این بقعه که به طرف قبله ساخته شده است سنگی به رنگ خاکستری دیده میشود که گویا در گذشته از این سنگ به عنوان محراب استفاده می‌کردند و کارشناسان طول ۲۹ و عرض ۲۷ سانتیمتر را برای این سنگ رقم زده‌اند. نوشته‌هایی در مورد جهت حرکت امام رضا (ع) به همراه افرادش به خط نسخ روی این محراب به چشم می‌خورد و تاریخ درج شده در آن عدد ۵۹۵ را نشان میدهد و جالب است بدانید که به زبان فارسی و توسط شخصی به نام یوسف بن علی بن محمد نوشته شده است. متن روی سنگ «لا اله الا الله، محمد رسولالله، اميرالمؤمنين» است. قدمگاه خرانق یزد معروف به مشهدک بوده و مردم و اهالی این منطقه، مشهدك را محل عبادت و نماز حضرت امام علی بن موسی الرضا (ع) می‌دانند و به همین دلیل آن مکان را محترم و مقدس می‌شمارند و گاهی قاریان در آن به قرائت قرآن می‌پردازند.
کتیبه قدمگاه خورانق
مردمی که در شهر خرانق زندگی می‌کنند از این مقبره‌ی مهم و متبرک نگهداری می‌کنند و معتقدند امام رضا (ع) در این مکان به مناجات با خداوند پرداخته است.
در اطراف این کوشک قدیمی، بقعه‌‌ای وجود دارد که متعلق به فردی به نام بابا خادم است که گفته میشود از مریدان و خدمتگزاران امام رضا (ع) بوده است. وی در این سفر همراه امام بود و در بین راه دچار بیماری شد و از دنیا رفت. البته برای این گفته و اعتقادات قلبی نه سندی دارند و نه سیره نویسان مطلبی را بازگو کرده‌اند.یک بقعه گنبددار برای او ساخته شده، ولی نوع سنگ و کاشی‌های آن قدمتی ندارد.
همچنین در نزدیکی قدمگاه خرانق، کاروانسرایی به نام رباط شازده وجود دارد که محققان معتقدند به دستور محمد‌ولی‌میرزا، از فرزندان فتحعلی شاه، ساخته شده است.
تهیه و تنظیم : واحد تولید محتوای اصفهان تور
شهرستان تفت استان یزد
شهرستان تفت یکی از شهرستان های استان یزد است که در این مطلب در اصفهان تور به آن پرداخته ایم. درباره دیگر شهرهای استان یزد می توانید دیگر مطالب اصفهان تور را مرور کنید.
در نواحی کویری ایران، جمعیت جذب شهرها و روستاهایی شده است که منابع اب داشته باشد و به واسطه ی وجود کوه ها و چشمه ها، امکان سکونت در ان فراهم شده است. شهر تفت در استان یزد یکی از این نمونه هاست که به دلیل نزدیکی اش به قله بلند شیرکوه به ارتفاع تقریبا چهار هزار ۷۵ متر، از منابع ابی دامنه هایش سیراب شده است و باغ های متعدد در اطراف شهر، شاهدی بر این ادعاست. شهر تفت نه گرمای سوزان یزد دارد و نه سوز سرمای کوهستان دارد. البته شب های زمستانش کمی سرد است. ولی وجود امکاناتات خوب مناسب در شهر، سفری بی دغدغه را به شما ارزانی میدهد. در میان اثار تاریخی موجود در شهر، مسجد <<کبیرالتوبه>> وحسنیه گرمسیر پیش از بقیه معروف اند و بسیاری از ایین های مذهبی در ان جا برگزار می شود که از ان جمله می توان مراسم روز اربیعن نام برد که امسال مصادف با اخرین روز ابان است علاوه بر بناهای تاریخی، چند جاذبه طبیعت گردی اطراف تفت هم انگیزه شما را برای این سفر بالاتر می برد .
اثار تاریخی داخل شهر تفت
بازار سنتی تفت در کنار بلوار اصلی یا همان ایت الله کاشانی و در ضلع غربی میدان مرکزی شهر واقع شده است. در همان جا می توانید به دیدن مسجد شاه ولی هم بروید که از دوران شاگردان شاه نعمت الله ولی در قرن نهم هجری برجای ماننده است ویک اب انبار قدیمی هم در کنارش وجود دارد. صحن مسجد هم یک سنگ مرمر بزرگ وزیبا و در چوبی مشبک هم دارد. در همان بلوار کاشانی و در شرق میدان اصلی شهر، عمارت <<تمبر>> وباغ صدری و بادگیر معروفش را نبش خیابان شهدا خواهید دید. این بنا مربوط به دوران زندیه بوده و بعدا باسازی شده است.
حسنیه ی گرمسیر و مراسم اربعین: مهم ترین جاذبه ای محله گرمسیر را می توان حسنیه اش نامید که به کبیرالتوبه معروف است وتمامی مراسم مذهبی شهر مثل شب های قدر ، عاشورا، نخل گردانی، تعزیه و…. در ان انجام میشود. در اخرین روز ابان ماه امسال و روز اربعین هیئت های مذهبی از نقاط مختلف شهر به ان جا رفته، پس از عزاداری نماز طهر به جماعت می خوانند .
دیدنی های خارج از شهر تفت: اگر فرصت دارید می توانید گشتی هم در اطراف شهر بزنید. علاوه بر باغ های متعدد در حومه شهر، ابشارهای <<دره گاهان>> در جنوب غربی تفت را می توان معروف ترین جاذبه طبیعی تفت نامیدد. از شهر که به سمت ابر کوه و غرب خارج شوید، تقریسبا ۵۰۰۰متر بعد از تقاطع کمربندی، یک جاده ی فرعی در سمت چپ تان است که پنج کیلومتر طول دارد و به طرف دره گاهان می رود. بعد از پیاده شدن از خودرو باید اندکی هم پیاده روید تا به دره ابشار برسید. همچنین در مسیر تفت به ابرکوه و حدود ۱۰ کیلومتر بعد از شهر ، روستای <<اسلامیه>> را که رد کردید یک کوه کوچک در سمت چپ تان می بینید که به شکل سر عقاب است و <<عقاب کوه>> نام دارد.
تهیه و تنظیم : واحد تولید محتوای اصفهان تور
گنبد عالی ابرکوه
عمارت گنبدعالی ابرکوه مربوط به دوران دیلمیان بوده و این بنای هزار ساله بنای آرامگاهی است که بر بالای کوهی در ابرکوه بوده واولین بنای ثبتی استان یزد است. با اصفهان تور همراه باشید تا سفری به ابرکوه و گنبد عالی آن داشته باشیم.
شهر یزد را با بادگیرهای معروفش، صنایع دستی زیبا و بی‌نظیرش و قطاب، سوغات لذیذ و دوست‌داشتی‌اش می‌شناسیم. شهری که مملو از جاذبه‌های تاریخی و گردشگری ایران کهن است. این خطه از کشور هرساله میزبان جمعیت زیادی از گردشگران داخلی و خارجی به شمار می‌آید و در همسایگی خود، شهرستان ابرکوه، شاهد اثری تاریخی و باشکوه به نام گنبد عالی است. بنایی از جنس ایران کهن، که همچون کوهی استوار بر بلندای ابرکوه قدبرافراشته و روزگار آدمیان را به قدمتی بالغ بر ۱۰۰۰ سال به نظاره نشسته است. این بنای تاریخی دوران سلجوقیان، به شماره‌ی ۱۹۵ در سال ۱۳۱۲ در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.
تاریخچه‌ی گنبد عالی ابرکوه یزد
طبق مستندات تاریخی و کتیبه‌های موجود در این بنای تاریخی، به نظر می‌رسد عمارت گنبدعالی ابرکوه مربوط به دوران دیلمیان بوده است که البته در بعضی از نوشته‌ها زمان ساخت بنا را به دوران سلجوقیان نیز نسبت می‌دهند ولی در واقع براساس اصول ساخت معماری بنا و شباهت آن به الگوهای معماری برخواسته ازایرانیان پیش از اسلام و تاریخ کتیبه‌ی مذکور، به دوران دیلمیان بازمی‌گردد و عنوان یکی از کم‌نظیرترین نمونه‌های معماری ایران کهن را از آن خود کرده‌است. بر ساقه‌ی گنبد، کتیبه‌ای قرار گرفته است که با توجه به متن حک‌شده بر آن، قدمت ساخت این بنای تاریخی به سال ۴۴۸ هجری قمری باز می‌گردد. در کتیبه‌ی مذکور علاوه بر سال ساخت، به دستور فیروزان نامی (فرزند عمیدالدین شمس‌الدوله علی هزاراسب از خاندان دیلمیان) مبنی بر ساخت این عمارت به عنوان مقبره‌ی پدرش نیز اشاره شده است. طبق نظر کارشناسان بناهای تاریخی و کهن، این اثر ارزشمند ایران کهن، وارد دوران هزارسالگی خود شده و همچنان محکم و استوار برفراز ابرکوه، خودنمایی می‌کند. دلیل نسبت‌دادن تاریخ بنا به دوران سلجوقی از دید معماران و باستان‌شناسان، استحکام گنبد عالی ابرکوه یزدمی‌باشد. یکی از ویژگی‌های این بنای زیبا و با وقاراین است که با توجه به تاریخ ثبت ملی این اثر، اولین بنای ثبتی استان یزد می‌باشد .
معماری گنبد عالی ابرکوه
همانگونه که پیش‌تر اشاره شد، سازندگان این بنای تاریخی، آن را بر بلندای کوهی در نزدیکی شهرستان ابرکوه احداث کرده‌اند. در واقع می‌توان آن را مقبره‌ی یادبودی درنظر گرفت که روی سکوی چهار‌گوشه‌ای به ارتفاع دومتری سطح زمین قرار گرفته است. معمار و سازندگان این اثر تاریخی سنگ‌های تشکیل شده‌ی آن را توسط ملاطی مرکب از گچ، آهک، ماسه و خاکستر که روی یکدیگر قرار گرفته‌اند، ساخته و این گنبد زیبا را به عنوان یکی از شاهکارهای معماری ایران کهن برای آیندگان به یادگار گذاشته‌اند. از نکات مهمی که می‌توان در مورد معماری این بنای شگرف تاریخی بیان کرد، گنبد آن است که لقب یکی از سالم‌ترین گنبدهای دوره‌ی سلجوقی را به خود اختصاص داده است. طبق اظهار نظر کارشناسان معماری، گنبد عالی یکی از معدود اثاری است که مشابه برج‌های مقبره‌ای بخش شمالی کشور مانند برج خرقان و گنبدکاووس و … ساخته شده است. همچنین مصالحی که در ساخت این بنای باشکوه مورد استفاده قرار گرفته است، گچ و ساروج بوده که سبک و روش اغلب عمارت‌هایی است که توسط ساسانیان احداث شده است. همین امر از دلایل پابرجایی و استحکام بی‌نظیر و حیرت‌انگیز بنای تاریخی گنبد عالی ابرکوه به شمار می‌آید.
همچنین می‌تواند در مورد معماری این بنا به نقشه‌ی آن اشاره کرد که به صورت هشت‌ضلعی متشکل از سنگ و ساروج و گنبدی قرار گرفته بر بالای آن اشاره کرد. این اثر تاریخی از نمای بیرون و درون به شکل هشت‌گوش که از اضلاعی برابر با ۴.۵ متر (ضلع کوچک‌تر)، ۶.۸ متر (ضلع بزرگ‌تر) و ۲.۳ (ضلع میانی دو ضلع کوچک و بزرگ) تشکیل شده است، مشاهده میشود. این اضلاع بر تخت‌گاهی که به صورت چهارگوش ساخته شده است، قرار دارد. سقف گنبد به صورت هشت‌ضلعی قوسی‌شکل بوده و جنس آن از سنگ تشکیل شده‌است. سازندگان این اثر مهم تاریخی، در پایه، گلوی گنبد را به صورت دایره‌ای‌شکل که گنبد بر بلندای آن تعبیه شده‌است، ساخته‌اند. همچنین کتبیه‌ای به خط کوفی در پای گلوی گنبد مشاهده میشود که حروف آن توسط آجر تراش‌خورده تهیه و بر آن نصب شده است.
طبق کاوش‌های کارشناسان بناهای تاریخی، به نظر می‌رسد مصالحی که برای ساخت این بنا مورد استفاده قرار گرفته است، از سنگ‌های کوهستان و ساروج است که همین امر از دلایل مقاومت و عدم تخریب این اثر تاریخی پس از زمین‌لرزه‌های متعدد آن نواحی به شمار می‌رود. در قسمت داخلی گنبد، زیرزمینی با وسعت تقریبا زیاد مشاهده میشود که راه ورودی آن در داخل گنبد تعبیه شده است. داخل مقبره نیز سردابی احداث شده که راه ورود به آن، درست در قسمت روبروی در ورودی گنبد، قرار گرفته است. طراحان و سازندگان این اثر شگرف تاریخی، ورودی دیگری را نیز برای داخل شدن به آن تعبیه کرده‌اند که در بخش شمالی گنبد ساخته شده و می‌توان از این طریق، به زیرزمین مقبره نیز راه یافت. در ساختمان گنبد عالی ابرکوه، سه ردیف مقرنس زیر پایه‌ی گنبد و همچنین دو کتبیه که متون آن به خط کوفی و با آجرهای تراشیده‌شده نوشته شده‌است، مشاهده میشود که هرکدام در جای مخصوصی متصل شده‌اند. یکی از این کتبیه‌ها در محلی زیر مقرنس‌ها و دیگری در بالای راه ورودی تعبیه شده‌اند.
همانگونه که پیش‌تر بیان شد، این بنای شگفت‌انگیز تاریخی به دلیل داشتن ویژگی‌های خاص دوران حکومت سلجوقیان، نقشه‌ی پیاده‌شده توسط سازندگان که آن‌را به بنایی مستحکم تبدیل ساخته‌است، کتبیه‌های منقوش به خط کوفی و همچنین مقرنس‌های ساخته شده‌ی این بنا که به زیبایی طراحی شده‌اند، مجموعه‌ای زیبا و فوق‌العاده را ترتیب داده‌اند که می‌توان از آنها به عنوان یکی از مقبره‌ها و عمارات مهم تاریخی ایران در قرن ۵ هجری قمری یاد کرد. البته نباید از مصالح به‌کاررفته در این بنا که اغلب از سنگ و گچ بوده و از جمله ویژگی‌های موجود در کارهای ساختمانی دوران سلجوقیان محسوب میشود، به عنوان عوامل دیگر اهمیت و مورد توجه بودن این بنای تاریخی غافل شد.
تهیه و تنظیم : واحد تولید محتوای اصفهان تور
شهر بافق یزد
استان یزد دارای شهرستان های تاریخی بسیاری است که یکی از آن ها بافق می باشد. بافق با توجه به بافت تاریخی خود و آثار تاریخی بسیار می تواند مقصد خوبی برای گردشگران باشد. با ما در اصفهان تور همراه باشید تا اطلاعات جدیدی از این شهر زیبا بدست آورید.
شهر بافق در استان یزد به شهر دارالشجاعه، شهر نخلستان‌های زیبا و سر به فلک کشیده و شهری که در گذشته به «قصبه طیبه» شهرت داشته معروف است.
شهرستان بافق در ۱۲۰ کیلومتری جنوب شرقی شهر یزد و در حاشیه کویر مرکزی، سرزمینی معدن‌خیز و با ذخائر خدادادی است، سرزمینی که هنوز در گذر تاریخ، بافت سنتی و فرهنگ اصیل خود را حفظ کرده و در برابر توفان سهمگین حوادث تاریخی و فرهنگی اصالت خود را از دست نداده است.
مردم این دیار هنوز با لهجه شیرین محلی سخن می‌گویند و آداب و رسوم خاص خود را دارند. شهری که بافت تاریخی آن اصالت و قدمت چند هزار ساله این شهر را بر تاریخ رقم می‌زند.
بافق، زادگاه بزرگمردانی چون شیخ تقی بافقی، حاج ملا اسدالله قائمی، شرف‌الدین علی بافقی، محمد مفید مستوفی بافقی، نوائی بافقی، جلالی بافقی، مرادی بافقی و حاکمانی چون عبدالرضا خان بافقی و محمدتقی خان بافقی، شهری است که مردم آن معتقد به ولایت مولا علی (ع) و یازده فرزند آن بزرگوارند.
این شهرستان از سوی شمال به اردکان و از مغرب به یزد و مهریز و از جنوب شرقی به کرمان و رفسنجان محدود است. بلندی این شهر از سطح دریا ۹۹۵ متر است و حداکثر ارتفاع در این شهرستان مربوط به کوه «بن لخت» با ارتفاع ۳۰۰۲ متر از سطح دریا و حداقل ارتفاع کویر در انجیر با ارتفاع ۹۰۵ متر از سطح دریا می‌باشد.
آب و هوای شهرستان بافق در تابستان گرم و در زمستان ملایم‌تر از دیگر نواحی استان است. با وجود قرار گرفتن این سرزمین در منطقه‌ای خشک و کویری، دارا بودن ده‌ها رشته قنات نشانگر آن است که مردم سخت کوش بافق در طول تاریخ با این سختی‌ها دست و پنجه نرم کرده‌اند. رود شور که از دهستان نوق رفسنجان سرچشمه می‌گیرد از این شهرستان می‌گذرد و به چاله بافق (یا کوه دَر انجیر) در مغرب شهر بافق می‌ریزد.
برخی بر این باورند که در گذشته‌های بسیار دور، بخش اعظم بافق را دریایی کم‌عمق در برگرفته بود و رسوبات بازمانده از دوران پیشین در تپه‌ها و کوه‌های اطراف بافق، این باور را به یقین نزدیک می‌کند.
جهانگردان و سیاحانی نظیر سون هدین، ستوان استوار، ادوارد استارک، مارکوپلو، کلنل سی‌ام مک کرگر و سترنج که به ایران سفر کرده‌اند نیز در شرح مشاهدات خود از کویر بافق، از دریا بودن این مناطق در دوران گذشته، سخن به میان آورده‌اند.
به هر حال باید گفت که بافق از شهرهای کهن و تاریخی استان یزد است که به دلیل جایگاه طبیعی و استراتژیک خود در طول تاریخ بارها مورد هجوم یاغیان و کشور گشایان قرار گرفته است.
برخی مورخین نیز بافق را یکی از شهرهای قبل از اسلام می‌دانند که در روزگار ساسانیان ساخته و آباد شده و از جایگاه ویژه‌ای برخوردار شده است.
منطقه بافق در زمان خلیفه سوم (عثمان) توسط مسلمانان فتح شد و در نیمه دوم سده سوم ه.ق، یعقوب لیث بر این منطقه دست یافت و در دوره دیلمیان، فخرالدوله دیلمی نیز برای مدتی بر این ناحیه حکومت می‌کرد. در عهد سلجوقیان، قاورد از سوی عم خود طغرل سلجوقی به حکومت کرمان رسید و بافق در آن زمان از توابع کرمان بوده است.
از سال ۵۳۶ تا ۷۱۸ ه.ق اتابکان یزد بر این ناحیه حکمرانی کردند و نماینده‌ای به بافق می‌فرستادند. در روزگار آل مظفر، دوره تیموری و صفویان، بافق رونق خاصی گرفت. در حمله افغان‌ها به ایران، به مردم منطقه یزد از جمله بافق خسارت وارد شده و این شهر در قلمرو محمود و اشرف افغان بود.
بعد از پادشاهی نادرشاه افشار، محمدتقی خان بافقی و فرزندانش بر این ناحیه حکمرانی داشتند. این نکته لازم به ذکر است که بافق از دوره صفویه به دلیل مردان و صاحب منصبان شجاع و دلیر به «دارالشجاعه» مشهور شد و این لقب در چند مورد در کتب مورخین از جمله جامع مفیدی ذکر شده است. بافق به «قصبه طیبه» نیز مشهور بوده است و تا پایان دوره زندیه از توابع کرمان بوده است.
تهیه و تنظیم : واحد تولید محتوای اصفهان تور
جاذبه های دیدنی استان یزد
استان یزد را می توان یکی از استان هایی نامید که در هر گوشه و کنار آن آثار تاریخی زیبا دیده می شود. در این مطلب به صورت تیتروار به طور کامل به معرفی جاذبه های تاریخی استان یزد در تمامی اشکال خود خواهیم پرداخت. با اصفهان تور همراه باشید.
محله های قدیمی
محله سرجمع- محله یعقوبی (یاقوبی)- محله سر دو راه- محله باجوردی- محله میر قطب- محله مصلی- محله امامزاده– محله میدان شاه (بعثت)- محله چهار منار- محله دو منار- محله شش بادگیری- محله خواجه خضر- محله دارالشفاء- محله لب خندق- محله پنبه کاران (معروف به پنبه گـَلُون)- محله امیر چخماق (میر چخماق)- محله قلعه کهنه- محله فهادان
بازار
بازار یزد- بازارچه کوشک نو- بازارچه شاه ابوالقاسم (شهاب الدین طراز)- بازارچه غلامعلی خراسانی- بازارچه هاشم خان- بازارچه¬ پشت باغ- بازارچه محله تل- بازارچه پنجه علی- بازار خان- بازار زرگری- بازار قیصریه- بازار علاقبندی- بازار کاشی گری- بازار چیت سازی- بازار مسجد ملااسماعیل- بازار افشار- بازار حاجی قنبر- بازار محمدعلی خان- بازار جعفرخان- بازار صدری (شاهزاده فاضل)- بازار دروازه مهریز- بازار مسگری- بازار نخودبریزی
حمام
حمام خان یا گرمخانه نور
خانه های قدیمی
خانه محمودی- خانه تقدیری- خانه آقازاده ابرکوه- خانه مرتاض- خانه لاریها- خانه حاج کاظم رسولیان- خانه عرب زاده- خانه توانا- خانه ملک التجار- خانه حاج علی اکبر قناد- خانه شیخ هراتی- خانه مشیر- خانه حسینیان- خانه میرزا محمدحسن قزوینی زاده- خانه پوست فروش ها- خانه کلاهدوزها- خانه حاج آقا حسین باغی- خانه بی بی فاطمه تاجر- خانه نواب وکیل
روستاهای تاریخی
روستای هرفته- بندرآباد- توران پشت (متعلق به توران دخت ساسانی)- هفتادر (قدمت به قباد ساسانی)- بیداخوید و ندوشن (دارای قدمتی بیش از ۸۰۰ سال)- روستای خرانق اردکان (شامل منارجنبان، قلعه، کاروانسرا، مشهدک، باباخادم، پل آبراه، شترگلو، آسیاب، قریه شمس آباد، حمام، مسجد بیت المقدس، مسجد جامع، حسینیه و…)
میدان و لرد (میدان محلی
یا میدان وقت و ساعت (دارای قدیمی ترین ساعت شهری ایران ساخت سال ۷۲۵ هجری قمری)- میدان امیرچخماق(میر چخماق) – میدان بعثت- میدان قیام (شاه سابق)- میدان خان-میدان قلعه- لرد آسیاب- لرد باجوردی- لرد خواجه خضر- لرد فهادان- لرد کیوان- لرد گودال مصلی- لرد کوچه میرقطب- لرد مشیر
برج، بارو و قلعه
نارین قلعه میبد (نارنج قلعه یا کهندژ)- کافر قلعه- قلعه شواز- قلعه خورمیز مهریز- قلعه سریزد- قلعه بارجین- قلعه رکن آباد- قلعه ابراهیم آباد- قلعه باقرآباد و صادق آباد بافق- قلعه غرآباد- قلعه زارچ- قلعه خویدک- قلعه فهرج- قلعه ندوشن- قلعه خرانق اردکان- قلعه اسدان
ارگ حکومتی- ارگ عبدالرضا خان بافقی
برج و باروی یزد- برج کبوتر خانه میبد (دارای سه طبقه و مجهز به هزاران لانه برای جلب و نگهداری پرندگان مهاجر)
کاروانسرا و چاپارخانه
چاپارخانه میبد (دوره هخامنشی)
کاروانسراهای تاجرنشین (این کاروانسراها جزیی از بافت بازار است و یک فضای تجاری به شمار می آید):
کاروانسرای علی آقای شیرازی- کاروانسرای سادات در بازارچه پنجه علی
کاروانسراهای درون شهری (این کاروانسراها در اطراف بازار قرار دارند و بیشتر مورد استفاده¬ ساکنان آبادی های اطراف بوده است):
کاروانسرای بافقی ها- کاروانسرای ده بالایی ها- کاروانسرای بندرآبادی ها (بُندَرآبادی¬ها)- کاروانسرای مشیر- کاروانسرای امیرچخماق- کاروانسرای ابوالمعلی- کاروانسرای افشار- کاروانسرای بیابانکی ها- کاروانسرای پنجه علی- کاروانسرای سیدحیدری- کاروانسرای شیرازی ها- کاروانسرای علی آقا- کاروانسرای فهادان- کاروانسرای لرد تازیان- کاروانسرای والی- کاروانسرای وکیل- کاروانسرای مرزاکور- کاروانسرای پسته- کاروانسرای پشت سید- کاروانسرای تخت استاد- کاروانسرای خواجه- کاروانسرای درسید- کاروانسرای دو در- کاروانسرای سادات (کاروانسرای کلاه دوزها) – کاروانسرای شاهزاده- کاروانسرای عرب ها- کاروانسرای کرمانی ها- کاروانسرای کوچه¬ میرقطب- کاروانسرای گلشن- کاروانسرای گودال مصلی- کاروانسرای گودالک- کاروانسرای لب خندق- کاروانسرای محله تل
کاروانسراهای میان شهری:
کاروانسرای خرگوشی (جاده قدیم یزد-اصفهان)- کاروانسرای خرانق (جاده¬ یزد-خراسان)- کاروانسرای دهشیر (جاده¬ یزد-شیراز)- کاروانسرای علی آباد- کاروانسرای حوض جعفر- کاروانسرای اله آباد- رباط میبد (جاده قدیم یزد-تهران)- رباط ابوالقاسم رشتی- رباط ساغند- رباط اول- رباط دوم (رباط شاه نشین)- رباط شاهزاده- رباط و برج ارجنان- رباط نارستان- رباط زین الدین مهریز (جاده¬ یزد-کرمان، تنها کاروانسرای دایره شکل ایران
آسیاب های قدیمی
آسیاب سنگ سیاه- آسیاب کچلگ- آسیاب ده آباد- آسیاب بیده- آسیاب باغستان- آسیاب امیری و بفروئیه- آسیاب مذوار- آسیاب مهریز- آسیاب تفت- آسیاب اسلامیه- آسیاب فراشاه- آسیاب اشکدز
قنات (کاریز)
قنات زاچ: سرچشمه کوه های مهریز، طولانی ترین قنات ایران با طول یکصد کیلومتر و طول کوره قنات بیش از ۷۱ کیلومتر دارای ۲۱۱۵ حلقه چاه
قنات اهرستان (نهر شاه جوی): در ۳۰ كیلومتری جنوب غربی شهر یزد در دره‌ای به عرض تقریبی ۱/۵ كیلومتر دارای ۶ رشته قنات به نام‌های وقف‌آباد، گرئیس الدینی، میرزایی، روشن‌آباد، نهرخیلی و خواجه غیاث
قنات دولت‌آباد: سرچشمه این قنات در جوار چشمه غربال بیز شهرستان مهریز، دارای ۹ رشته قنات به نام‌های باقرخان، تقی‌آباد، بغدادآباد، مهدی‌آباد و دولت‌آباد
قنات غیاث آباد پشتكوه
آب انبارها
آب انبارها که معمولاً در مرکز محله های شهر واقع شده اند از چهار عنصر اصلی خزینه، گنبد، پاشیر و بادگیر تشکیل می شوند.
یزد: آب انبار سید و صحرا – آب انبار شش بادگیری (تنها آب انبار شش بادگیر جهان)- آب انبار مسعودی- آب انبار حاج علی اکبری- آب انبار خواجه- آب انبار گلشن- آب انبار رستم- آب انبار رستم گیو- آب انبار کلاهدوزها- آب انبار ملک التجار- آب انبار میرزا شفیع
میبد: آب انبار حسن آباد
تفت: آب انبار جاده ده بالا- آب انبار برالنسویه- آب انبار شاه ولی
رستاق: آب انبار کشتخوان
صدوق: آب انبار هفت بادگیری (تنها آب انبار هفت بادگیری جهان با دو مخزن در روستای عصرآباد)
بادگیرها
شهر یزد همواره در بین ایرانیان به “شهر بادگیرها” معروف بوده است که در واقع سیستم تنفسی شهر محسوب می شود که بیشتر در فضاهای مسکونی و قدیمی قرار دارند و از چهار بخش عمده بدنه، قفسه، تیغه ها و سقف ساخته شده اند که بدنه آنها به صورت مکعب مستطیل یا منشور و قاعده آنها اغلب به شکل مربع، مستطیل، شش یا هشت وجهی است.
یخچال های خشتی
یخچال های خشتی زیبایی نیز در این استان دیده می شود که مردم در گذشته یخ را در آنجا قرار می دادند و در فصل تابستان از آن استفاده می کردند. انباشتن یخ در مخزن و پوشاندن سطح یخ از پوشال و کاه در فصل زمستان و استفاده از آن در فصل تابستان از کاربری های این یخچال های خشتی بوده است. دیواره های سایه دار، حوض یخبند، مخزن یخچال و گنبد، چهار قسمت اصلی یخچال ها را تشکیل می دهد.
از نمونه این یخچال ها می توان به یخچال خشتی میبد و ابرکوه (دوران قاجار) اشاره کرد.
موزه ها
موزه آب یزد (خانه کلاهدوزها)- موزه آیینه و روشنایی- موزه سکه و مردم شناسی حیدرزاده- موزه مردم شناسی ابرکوه- موزه مردم شناسی مهریز- موزه مردم شناسی اردکان- موزه وزیری- موزه رجال- موزه علوم طبیعی یزد- موزه پست میبد- موزه فهادان- موزه زیلو و پلاس میبد
مراکز آموزشی قدیمی
مدرسه مارکار- مدرسه ضیائیه (زندان اسکندر)- مدرسه شهاب الدین قاسم طراز- مدرسه خان یزد- مدرسه مصلی صفدرخان- مدرسه امام خمینی- مدرسه ابوالمعالی- مدرسه حسینیه- مدرسه دومنار- مدرسه میدان قیام- مدرسه عبدالرحیم خان (مدرسه نو)- مدرسه کمالیه- مدرسه ملااسماعیل- مدرسه ایرانشهر
اماکن مقدس
مساجد
مسجد امام حسن- مسجد امام حسین محله محمودآباد- مسجد ملا اسماعیل- مسجد ملا احمد مجومرد اشکذر- مسجد جامع کبیر یزد- مسجد جامع ندوشن (ميبد)- مسجد جامع بهاباد- مسجد جامع عقدا- مسجد جامع اردکان- مسجد جامع فیروزآباد- مسجد جامع ابرقو- مسجد جامع طزرجان- مسجد جامع فهرج- مسجد جامع خرانق– مسجد جامع بافق- مسجد امیرچخماق (مسجد جامع نو)- مسجد اهرستان- مسجد بُندَرآباد- مسجد آمنه گل- مسجد بزرگ پشت باغ- مسجد حاجی کامل- مسجد خونزا- مسجد زاویه- مسجد ساباط- مسجد محله گل کاران- مسجد فرط- مسجد حظیره- مسجد بیاق خان- مسجد چهل محراب- مسجد یعقوبی- مسجد ریگ مجومرد اشکذر (متعلق به قرن هشتم که تا سال ۱۳۶۹ شمسی در زیر شن مدفون بود)- مسجد شاه طهماسب- مسجد شاه ولی- مسجد شاه یحیی (قلعه کهنه)
خانقاه ها
خانقاه شیخ تقی الدین- خانقاه شیخ علی بنیمان (بنتیمین)- خانقاه سرریک- خانقاه کوشک نو- خانقاه قطریان- خانقاه شیخ محمد- خانقاه مجومرد- خانقاه میبد- خانقاه تفت- خانقاه قهستان- خانقاه ابرقو- خانقاه عقدا- خانقاه شمسیه- خانقاه بندرآباد- خانقاه بیداخوید
آرامگاه و امامزاده ها
امامزاده ابوجعفر (محمدبن علی بن عبیدا… بن احمد بن العریضی بن جعفر صادق)- امامزاده سیدمحمد- امامزاده زید بن موسی الکاظم- امامزاده سیدمیرحسن- امامزاده شاهزاده فاضل یزد (از فرزندان امام موسی کاظم)- امامزاده شاهزاده علی- امامزاده عبدالله بافق- امامزاده کشته خانه- امامزاده عبدالله بن موسی بن جعفر- امامزاده سیدهاشم شریف آباد اردکان- امامزاده خدیجه خاتون میبد (خجه خاتون )
بقعه (مقبره )
بقعه سید خلیل- بقعه دوازده امام یزد- بقعه شاه سیدرضا- بقعه شیخ احمد فهادان- بقعه شیخ داد- بقعه شیخ داوود- بقعه سید پنهون- بقعه شاه خلیل تفت- بقعه زرندیان- بقعه قاضی میرجعفر بافق- بقعه سیدرکن الدین- بقعه سید شمس الدین- بقعه شیخ زین العابدین علی خاموش- بقعه سادات قل هوالله- بقعه ستی فاطمه یزد- بقعه پیر چراغ میبد- بقعه شهدای فهرج
گنبد
گنبد مصلای عتیق، گنبد عالی ابرکوه
زیارتگاه های زرتشتیان
معبد پیرسبز (چک چک، پیرمراد، پیرسوز)- معبد بونوپرس- معبد پیرهریشت اردکان- درب مهرنوش- درب مهر دستوران- پیرانگاه سروچم- پیرشاه- پیر مهرایزد- پیر نارستانه- پیر بانو- پیر نارکی– آتشکده ورهرام یزد- گاهنبارخانه¬ موبدان- پارس بانو (ویژه بانوان
دخمه محلی است که زرتشتیان، مردگان را طبق آداب دینی خود در آن می نهادند اما از وقتی که به دفن کردن در گورستان پرداختند، استفاده از دخمه متروک شد. دخمه زرتشتیان در ۱۵ کیلومتری جنوب شرقی یزد بر بلندای کوهی که به “کوه دخمه” معروف است واقع شده و بر بلندی این کوه، دو عمارت سنگی “مدور برج” ساخته شده است. از نمونه این دخمه ها می توان به دخمه مانکجی لیمجی هاتریا، دخمه چم تفت، دخمه شریف آباد و ترک آباد اردکان اشاره کرد.
نخل
مردم یزد بنا بر رسوم خاصی در ایام سوگواری محرم مراسم نخل گردانی اجرا می کنند. این نخل ها به طور تقریبی توسط ۱۵۰ نفر در میان مردم گردانده می شود تا نمادی باشد برای آزادگی و مظلومیت امام حسین
قدیمی ترین نخل ایران نخل چوبی میدان امیرچخماق است که با ۴۵۰ سال عمر متعلق به عصر صفوی و به “نخل حیدری ها” معروف است. بلندی این نخل ۸٫۵ متر و اضلاع آن ۸٫۵ در ۸٫۵ متر است.
بزرگترین نخل ایران نیز با همین ویژگی ها با ارتفاع ۱۱متر در حسینیه امام تفت قرار گرفته است.
آبشار
آبشار دره گاهان (دره گاوان) تفت: دره گاهان، دره ای است که در زمان های دور مردم به آنجا رفته و جشن ها و مراسم خود را در آن بر پا می داشتند. این دره در فاصله ۵ کیلومتری جنوب شرقی شهرستان تفت و در ۲۲ کیلومتری از شهر یزد واقع شده است. دره گاهان آبشاری فصلی با ارتفاع بیش از ۲۰ متر است که در فصل بهار و اوایل تابستان از سرچشمه شیرکوه سیراب می شود و دارای ۷ دره به نام های دره اصلی، دره خشک، دره آلبالو، دره آب پلنگ، دره لا انار، دره آبشار و دره باد گز است.
چشمه های آب گرم
چشمه غربال بیز (در دامنه کوه مذوار یزد)- چشمه آب گرم مرتضی علی (روستای خرو شهرستان طبس)- چشمه تامهر (۶ کیلومتری یزد)- چشمه پیروزه یا فیروزه (در حاشیه کوه های بافق)- چشمه آب گرم توران پشت (روستای توران پشت شهرستان تفت)- چشمه هوهو (کوه های کلات منشاد)- چشمه آب معدنی و آب گرم گله (منطقه حفاظت شده كالمند در ۱۵ كيلومتری رباط زين‌الدين)
رودخانه ها
آب سیّده- پایین‌در- چاه‌مَتَک- خَرانَق- رحمت‌آباد سفیدان- شور- شوراب شور بافق- شورسیریز- کال هزارچیل
باغ های تاریخی
باغ خان- باغ مشیر- باغ کلاه فرنگی- باغ مرشد- باغ دکتر اولیاء- باغ محمودیه- باغ سرآسیاب- باغ گلکار- باغ اکرمی- باغ علی نقی خان- باغ پهلوان پور مهریز- باغ تیتو بافق- باغ حافظی طزرجان- باغ گلشن طبس (متعلق به دوره افشاریه- زندیه)- باغ دولت آباد (دارای بلندترین بادگیر ایران به ارتفاع ۳۳ متر و ۸۰ سانتی متر متعلق به دوره زندیه)
جنگل ها
جنگل باغ شادی هرات- جنگل ارس باجگان (در ارتفاعات و دامنه جنوبی کوه باجگان شهرستان بافق)- جنگل سنو (در ۲۴ کیلومتری شهرستان طبس
سرو و چنارهای کهنسال
درختان سرو از جمله درختان دیر زیست استان یزد بوده که در طول زمان های گذشته در قبال حوادث و بلایای طبیعی مقاومت کرده که از جمله آن ها می¬توان به سرو ۵۰۰۰ ساله ابرکوه یا نگین سبز (مسن ترین موجود زنده جهان) و سرو ۱۵۰۰ ساله منگاباد مهریز، چنار ۱۲۰۰ساله کرخنگان خاتم و چنار ۹۰۰ ساله طزرجان اشاره کرد.
ییلاق ها
ییلاق های میان کوه:
در شهرستان تفت شامل ده بالا، طزر جان، دره های سرسبز، بنادک سادات، باقی آبادریا، فخر آباد ثانی آباد
ییلاق های پشت کوه:
منطقه پشت کوه بین نیر و گاریزات در جنوب سلسله جبال شیرکوه شامل جلگه بنادک دیزه، سخوید، شواز، بیداخوید
ییلاق های پیش کوه:
منطقه ای از آبادی های رشته جبال یزد میان ندوشن، دهشیر و تفت شامل ییلاق های نصر آباد، مزرعه آخوند، علی آباد، شاهد آباد، شریف آباد، صادق آباد و سانیچ
غارها
غار اشکفت هفتاد، غار پهلوان، غار سیخوران خورمیز، غار مخوف، غار هشتاد و غار هوهوه (مهریز)- غار اعلا و غار چک‌چک (ابرکوه)- غار علی چنگری، غار گل عقدا و غار اشگفت یزدان یا شگفت یزدان (عقدا)- غار هامانه، غار بجنه یا بوژنه و غار چهار تاقی یا چهار طاقی (خرانق)، غار اتاق سفید و غار دیو (کاریز)- غار نباتی و غار خدایی (ندوشن)- غار زمرد یا چرخ الماس (تفت)- غار فراشاه و غار باد معصوم (اسلامیه)- غار حلوان و غار جهنم یا کوه سفید (طبس)- غار خاکستر و غار یخ (شیرکوه)- غار کفتر یا ده کفتر (طرزجان)- غار چاه برق (دهشیر)- غار ایوب (دهج)- غار بیدستان (بیدستان)- غار خانه خدا (بوروئیه هرات)- غار دره زنجیر، غار دُوربید و غار مسجد (یزد)- غار جن (دامنه کوه سیاه ده بالا)- غار چله خانه (بنادک سادات)- غار دره اردشک، غار زارو (کوه‌های زارو)- غار غوری (توران پشت)- غار کفتار (کوه بهروک)- غار کوروش، غار مغستان (دامنه کوه سیاه در مغستان کوچک ساغند)- غار هنزا (روستای فخرآباد
کوه ها
خرانق (دارای قله های قله‌های اشتری، خونزا، بندر، بزکوه، چک‌چک و هامانه)- کوهستان بن لخت (شامل کوه های کوشک، زارکوه، خودیان، دوهله، سیاهکوه، بنستان، بنیز، اورس، قلعه، ریز جزوئیه، ده‌بدن، کمرآسیا، کمرگیتری و باب‌خام)- کوه عقاب (تفت)- شيركوه، هدش، معراجي، ساغند، هرات، مروست، ندوشن و بوستان
کویرها
کویر اردکان (سیاه کوه)- کویر ابرکوه (ابرقو)- کویر دره انجیر- کویر هرات و مروست- کویر بهشت آباد- کویر بهادران- کویر ساغند- کویر حاجی آباد- کویر زرین آباد- کویر تاغستان (طاقستان)- اله آباد- کویر توت- کویر شهیدیه
کفه‌های نمک (به انباشته ای از نمک گفته میشود که شرایط باتلاقی نداشته باشد) مانند کفه نمک دره انجیر، کفه نمک عقدا، کفه نمک ساغند، کفه نمک طاقستان و کفه نمک ابرقو
تپه‌های شنی (دون‌ها) در نواحی پیرامون یزد، اشکذر، بافق، ساغند و شرق اردکان، تپه‌های شن و ریگ ایجاد می‌شوند.
تهیه و تنظیم : واحد تولید محتوای اصفهان تور
آب و هوای یزد
یزد یکی از شهرهای تاریخی ایران است که از دیرباز یکی از مقاصد اصلی گردشگران داخلی و خارجی به شمار می رفته است. این شهر با توجه به منطق جغرافیایی خود دارای آب و هوایی کوهستانی و خشک می باشد. در این مطلب در اصفهان تور به بررسی آب و هوای این استان خواهیم پرداخت.
منطقه يزد، قلمرو وسیعی از استان یزد از نظر تقسیمات اقلیمی، زیر پوشش اقلیم‌های خشک و فرا خشک قرار گرفته است. دور بودن منطقه از سفره های آب وسیع، کمی مقدار بارندگی و بالا بودن میزان تبخیر، عامل اصلی این خشکی به شمار می‌آید. فقط گستره‌های نیمه مرتفع و مرتفع کوهستانی استان که به علت پدیده های اوروگرافیک، باران بیشتری دریافت می‌كنند، در گروه اقلیم‌های نیمه خشک و نیمه مرطوب قرار می‌گیرند.
نظام بارندگی استان یزد از نوع مدیترانه ای با حداکثر زمستانه تبعیت می‌کند. در قلمرو این استان، از سمت شرق و شمال به سمت غرب و جنوب، بر میزان بارندگی و بارش افزوده میشود، به طوری که در مناطق کویری استان، نظیر کویر سیاهکوه، ریگ زرین و دره انجیر، میزان بارندگی سالانه با نوساتی در سالهای خشک و تر، نزدیک ۵۰ میلی متر است. ولی در ارتفاعات استان نظیر شیرکوه، باجگان، بن لخت و ندوشن، میزان بارندگی از حدود ۳۰۰ تا ۴۵۰ میلی متر متغیر است.
توزیع فصلی بارندگی‌ها گویای آن است که بخش اعظم بارندگی‌های استان در فصل زمستان رخ میدهد (حدود ۴۰ تا ۶۰ درصد)، سپس بارندگی های بهاره با حدود ۲۰ تا ۴۰ درصد و بارندگی های پاییزه با ۱۰ تا ۳۰ درصد قرار دارند.
بررسی های انجام شده در مورد دمای هوا در قلمرو استان یزد گویای آن است که در این محدوده مطالعاتی، میانگین سالانه دما از حدود ۱۰ درجه سانتی‌گراد در قلمرو جنوبی استان، تا حدود ۲۳ درجه سانتی‌گراد در نواحی بیابانی و کویری متغیر است. همچنین در قلمرو این استان، اختلاف دما بین ارتفاعات و عرصه‌های کویری استان زیاد و دامنه ای حدود ۲۵ درجه سانتی‌گراد را در بر می‌گیرد.
استان یزد یکی از خشک ترین مناطق حوضه داخلی کشور محسوب میشود که حدود ۵/۱۲ میلیون هکتار عرصه های منابع طبیعی را در حاشیه کویر مرکزی ایران در برگرفته است. سیمای منابع طبیعی استان شامل ۹/۵ میلیون هکتار مرتع و تقریبا” ۲۰۰ هزار جنگل طبیعی و دست کاشت است
