در شهرهای ایران اماکن مذهبی متعددی وجود دارند. که از اهمیت زیادی برخوردارند. گردشگری مذهبی یکی از اشکال مختلف گردشگریست که همواره تعداد زیادی از افراد علاقه مند و مومن و بیشتر قشر مذهبی تر جامعه را به سمت و سوی خود میکشاند. در پایتخت ایران تهران بزرگ نیز تعداد زیادی اماکن متبرکه و زیارتگاه وجود دارند در ذیل به تعدای از شاخص ترین آن ها اشاره می کنیم.
امامزاده معصوم
زیارتگاه امامزاده معصوم که مرقد یکی از مشهورترین امامزادگان ایران است در تهران، خیابان قزوین بین گمرگ و سه راه آذری در محل پل امامزاده معصوم واقع است
همچنین امامزاده معصوم نام محلی است درکنار جاده تهران – قزوین میان تهران و امامزاده حسن که زیارتگاه امامزاده معصوم میان آن قرار دارد.
صاحب این مرقد که نزد مردم از ارج و قرب بالایی برخوردار است، معصوم فرزند عبدالله و از نواده‌های امام محمد باقر(ع) است که در سال ۲۰۳ قمری، همراه حضرت امام‌رضا(ع) و ۴۳۰ نفر دیگر، به دستور هارون از بغداد اخراج و وارد ایران شدند.
حضرت معصومه، امامزاده معصوم، حضرت شاه چراغ، آقا علی عباس و بسیاری از همراهان بر اثر توطئه‌ای به دست عمال حکومت وقت کشته شدند.
قدمت تاریخی ساختمان این بقعه به دوره صفویه باز می‌گردد. ساختمان آن ساده و بی‌پیرایه است و گنبد فیروزه‌ای رنگ و کاشیکاری زیبایش که به سبک عهد صفویه است، زینت بخش این بقعه گردیده‌است.
بنای امامزاده معصوم در زمان شاه عباس به شکل بقعه درآمد. مساحت آن، ۱۲۰۰ متر مربع و مساحت ساختمان با حیاط بیش از ۲۰۰۰ متر مربع است.
دو رواق نسبتا کوچک نیز در ضلع شرقی و غربی داخل حرم وجود دارد. در ایوان جنوبی ۲ کتیبه کوچک مرمر طرفین درب حرم نصب گردیده که یکی در تاریخ ۱۰۴۰ قمری و در دیگری تاریخ ۱۲۴۰ قمری به چشم می‌خورد که بر اساس آن بنای اولیه این بقعه مقارن با سالهای اول سلطنت شاه صفی توسط خواجه محب فرزند حاجی رمضان بریانکی در سال ۱۰۴۰ دستخوش تعمیر و مرمت گردیده‌است.
ولی از کتیبه دوم معلوم میشود که این تعمیر و مرمت هم مانع انهدام بقعه مزبور نگشته و ۲۰۰ سال پس از آن، بقعه کنونی به جای بقعه ویران شده قبلی بنا گردیده‌است.
این بنا در چند دهه اخیر نیز چندین بار مورد مرمت قرار گرفته که از آن جمله می‌توان به بازسازی ایوان جنوبی با ستون‌ها و تیرهای فلزی اشاره کرد.
آیینه‌کاری داخل بنا توسط محمد رضا نوید به سال ۱۳۷۳ شمسی انجام گرفته که بانی آن حاج علی قجر است و در قسمتی از ضریح نوشته شده: اصفهان زرگری حسن پرورش، قلمزنی اکبر سبزیان و نجاری اخوان خالق زادگان ساخته شد.
گنبد آن سبک گنبدهای معماری عصر صفوی (نقش جهان اصفهان) را تداعی می‌کند. نقوش رو گنبد زیبایی و جلوه خاصی به این بنا بخشیده است.
در محوطه این بقعه مقبره برخی از رجال و افسران دوره قجار به چشم می‌خورد. آنچه بر نورانیت و قداست فضای ایوان جنوبی بقعه امامزاده معصوم (ع) افزوده است، وجود قبور پنج شهید گمنام دوران دفاع مقدس است.
این امامزاده دارای فضای سبز وسیع، زائر سرا، پارکینگ و امکانات رفاهی مناسبی جهت استفاده زائرین محترم است.
بقعه امامزاده معصوم که از آثار دوره صفویه و قاجار به حساب می‌آید با شماره ۱۹۱۳ در فهرست آثار ملی به ثبت رسیده است.
امامزاده عبدالله آيين ورزان
در کيلومتر هفت جاده تهران – فيروزکوه بقعه امامزاده عبدالله فرزند امام جعفر صادق (ع ) واقع شده و به امامزاده «عبدالله افتح» شهرت دارد. در بناي بقعه، کتيبه اي موجود نيست و تنها تاريخ ۷۳۰ هـ . ق بر روي ضريح چوبي نقش بسته است.
امامزاده داود
امام زاده داوود يكی از مشهورترين امام زاده های اطراف تهران است که در كوهستان های شمال غربی تهران واقع شده است. این بنا در ۱۵ کیلومتری فرحزاد قرار داشته و از لحاظ جغرافیایی منطقه ای سردسیر است. بیشتر شهرت امام زاده داوود به خاطر مسیر منتهی به امام زاده است که از میان دره های زیبا و سرسبز می گذرد و در تمام فصول، به خصوص در ایام خنک سال مسافران و گردشگران بسیاری از این مناظر دیدن می کنند.
نسب امام زاده داوود با پنج پشت به امام زین العابدین (ع) می رسد. این بقعه برای اولین بار در زمان صفویه بنا شد و آنچه در حال حاضر به جای مانده حرم هشت ضلعی کنونی به طول شرقی غربی ۶ متر و عرض تقریبی ۵ متر با سرداب زیر آن است.
در فصول سرد سال؛ برف بسیار سنگینی در این منطقه می بارد که تقریبا امکان زیارت از این مسیر را ناممکن می سازد. علاوه بر برف عمیق، وجود دره های خطرناک و بهمن گیر، خود عاملی برای جلوگیری از تردد زمستانه در این منطقه است. وجود حیوانات وحشی نیز به دلیل متروک بودن جاده کمی خطرناک به نظر می رسد.
نسب امام زاده داوود با پنج پشت به امام زین العابدین (ع) می رسد. این بقعه برای اولین بار در زمان صفویه بنا شد و آنچه در حال حاضر به جای مانده حرم هشت ضلعی کنونی به طول شرقی غربی ۶ متر و عرض تقریبی ۵ متر با سرداب زیر آن است.
مسیر اصلی این امام زاده در گذشته نه چندان دور، همین مسیر فرحزاد بوده که اکنون به واسطه احداث جاده آسفته مناسب کمی از رونق افتاده است. مسیر آسفالته جدید از طریق کن و روستای سولقان به امام زاده داوود منتهی می شود. این مسیر اندکی طولانی تر بوده ولی در هر حال در صورتی که تنها قصد زیارت امام زاده را دارید؛ مناسب تر است.
امام زاده داوود اکنون همانند بسیاری دیگر از نقاط زیارتی، از حالت صرف زیارتی بودن خارج شده و جذابیت های گردشگری هم به آن افزوده شده است. در ایامی که هوا مناسب است؛ محلی کاملا مناسب برای یک استراحت یک یا دو روزه به حساب می آید. در ایام تعطیل و به خصوص شبهای جمعه؛ امام زاده بسیار شلوغ می شود؛ به نحوی که به فاصله چند کیلومتر مانده به امام زاده، در جاده اصلی امکان تردد وجود ندارد و حتی برخی اوقات پیاده طی کردن راه هم مشکل است. در صورتی که قصد توقف شبانه در امام زاده را دارید، می توانید از منازل کرایه ای اهالی استفاده کنید و یا در فضای پشتی چادر بزنید.
امامزاده صالح (ع)
بقعه امامزاده صالح در میدان تجریش تهران قرار دارد. گنبد کاشیکاری شده این بنا چندین بار مرمت و بازسازی شد و سرانجام در سال ۱۳۶۸ به طور کلی تخریب و با کاشی جدید بازسازی شد. ضریح اولیه آن از چوب ساخته شده بود ولی بعدها از نقره و کتیبه های اطراف آن با آب طلا منقوش و مزین شده است.حرم این بنا دارای ابعاد ۵/۶ * ۶ متر است.
امامزاده صالح کتیبه ای به تاریخ ۷۰۰ هـ . ق داشت که در تعمیرات مدخل ساختمان از میان رفت. در حمله مغول بنای امامزاده یکسره از بین رفته بود اما بانیان خیـّر آن را برپا داشتند.
بنای بقعه اصلی شامل ساختمان چهارگوش بزرگ و مستحکمی با دیوارهای قطور است که فضای درونی آن تقریباً ۶/۵ مترمربع مساحت دارد. وضع طاق نماها و معماری ساختمان و پوشش آن از معماری بناهای قرن هفتم و هشتم هجری است.
ایوان ورودی و رواق در سمت شمال حرم واقع است و بالای حرم در رواق، لوح مستطیل خشتی کاشی کاری شده است که تاریخ ۱۲۱۰ هجری قمری، را برخود دارد و نام فتح‌علی شاه بر آن حک شده است. هلاکو میرزا فرزند فتح‌علی‌شاه قاجار در سال ۱۲۱۰ ه.ق، بانی تعمیرات و تزئینات آن شد.
گنبد کاشی کاری شده بقعه در سال ۱۳۳۸ ، در آخرین سال عمر مرحوم حسن فداکار با هزینه شخصی تعمیر و کاشی کاری مجدد شد.
محوطه امامزاده صالح پیش از تغییر فضای خیابانی تجریش محوطه‌ای کاملاً محصور شده همچون، دیگر زیارتگاه‌های ایران بود که چنار قطوری که به ثیت میراث فرهنگی نیز رسیده بود در میان حیاط آن جلوه خاصی داشت. راه ورودی زیارتگاه از بازار امکان پذیر بود.
پس از تغییر شکل میدان تجریش و ایجاد فضاهای جدید، زیارتگاه از حصار دیوارها درآمد و درخت چنار آن نیز قطع شد. در حال حاضر، امامزاده صالح با نرده‌های آهنی که راه ورودی به محوطه آن است و وقوع آن در کنار میدان تره بار و میوه و ترمینال اتوبوس‌ها و مینی‌بوس‌ها جلوه گذشته خود را ندارد.
امامزاده سیدناصرالدین (ع)
ساختمان آستانه و مسجد سیدنصرالدین (ع) روبروی بازار بزرگ تهران و در خیابان خیام واقع شده است . در کنار خیابان خیام، قبل از میدان محمدیه یا اعدام سابق، امامزاده ای زیبا واقع شده که مشتمل بر بقعه سبزرنگ و هشت ضلعی قدیمی است ، که تصور میشود از آثار قرن نهم هجری باشد و طبق کتیبه های موجود، در سال های ۱۳۱۰ و ۱۳۱۱ هجری قمری، به دستور منیرالسلطنه، رواق و صحن و آیینه کاری و کاشی کاری های آن انجام گرفته است . بقعه سیدناصرالدین از قدیمی ترین بقاع شهر تهران است . شلوغی و ازدحام بازار و خیابان پرهیاهوی خیام در چهار راه گلوبندک موجب نشده که بقعه متبرکه امامزاده سیدناصرالدین (ع) به چشم نیاید، بلکه بر ابهت و عظمت آن هم افزوده است . این بقعه منسوب به سیدناصرالدین از فرزندان امام سجاد می باشد .
آدرس :تهران خیابان خیام، روبروی بازار بزرگ
بقعه هفت دختران
بقعه هفت دختران در خیابان سیروس ، مقابل پمپ بنزین ، کوچه درویش نوری واقع شده. به گفته متولی این بقعه تاریخ آن به ۱۳۰۰ سال پیش، می رسه. این بقعه آرامگاه هفت تن از دختران امام موسی کاظم (ع ) است. طبقه اول این بقعه درسال ۱۳۵۱ ، به همت حاج سیدمصطفی نجات ساخته شده و قبرهای اصلی در زیرزمین واقع شده. مساحت بقعه حدود ۳۰ مترمربعه.
آدرس : تهران خیابان سیروس ، مقابل پمپ بنزین ، کوچه درویش نوری
امامزاده طاهر ( ع )
این امامزاده در جنوب تهران منطقه ۱۹، جاده ساوه، جعفرآباد، روستای ناصریه،امامزادگان سفیران نورند قرار دارد . در جای‌جای نقاط مختلف این سرزمین پهناور، مراقد متبرک این عزیزان مشاهده می‌گردد. گاهی تاریخچه دقیقی از زندگینامه برخی از این عزیزان در دست نیست اما این باعث نمی‌شود از علاقه شیعیان به این بزرگواران کم شود و همواره مورد توجه اهالی و زوار قرار دارند.امامزاده عباس در جاده ساوه، امامزاده شناخته شده‌ای است. رفت و آمدهای آن نشان می‌دهد که مردم ارادت زیادی به آن دارند. هفت خیابان بعد از این امامزاده زیاد قابل باور نیست اما وارد روستای ناصریه می‌شوی. روستایی که یکی از نوادگان امام محمد باقر در آن آرام گرفته و امامزاده‌ای دارد که به قول متولی‌اش درست وسط بیابان قرار گرفته است. نشانی آن تهران، منطقه ۱۹، جاده ساوه، جعفرآباد، روستای ناصریه، امامزاده طاهر است.عبدالله قاسمی چهار سالی است متولی این امامزاده شده است. فارسی را با لهجه غلیظ آذری صحبت می‌کند و همسرش فقط فارسی را متوجه میشود اما نمی تواند فارسی صحبت کند. قاسمی می‌گوید: چهار سالی میشود اینجا هستم. قبلا امامزاده عبدالله بودم و بعد به اینجا منتقل شدم. قربان آقا بروم خیلی غریب است و دور افتاده. خاک اینجا حاصلخیز نیست اما این نیم هکتاری که محوطه امامزاده است، به برکت وجود ایشان سبز و خرم شده است.
امامزاده اسماعیل فیروزکوه
بقعه امامزاده اسماعیل فیروزکوه در مرکز بافت قدیم شهر فیروزکوه و در شمال کوه منفردی واقع گردیده که قلعه قدیمی فیروز کوه روی آن کوه ساخته شده است .نسب این امامزاده به امام موسی کاظم (ع) می رسد.بنای اولیه بقعه امامزاده اسماعیل (ع) احتمالا مربوط به قرن ششم یا هفتم هجری بوده . لکن بنای قبلی بقعه امامزاده که شامل راهروهایی کوچک همراه با چند اتاق و گنبدی بر روی آن بود ،در سالهای اولیه انقلاب خراب گردیده و امروزه بنایی دو طبقه بر روی آن ساخته شده است . تاریخ احداث بنای جدید را سال ۱۴۰۱ هجریقمری بر روی ضریح امامزاده حک کرده اند .امروزه تمام سطخ نمای داخلی امامزاده و سقف آن آینه کاری شده و کف آن نیز سنگ فرش شده است .در جوانب صحن اصلی ،فضاهایی جهت ارائه خدمات بهتر به زائرین احداث شده که نمای سطح همه آنها از سنگ است .بنابراین بقع این امامزاده از امکانات تسبی جهت پذیرایی از زائرین برخوردار است .همچنین در سال ۱۳۸۰ گنبد و گلدسته هایی در طرفین درب ورودی بقعه به شکل زیبایی احداث گردیده است .
.