موقعیت جغرافیایی و شرایط آب و هوایی و سرزمینی منطقه کاشان باعث ایجاد شرایط ویژه‌ای برای سکونت و فعالیت شده است که عینیت کالبدی و سرزمینی آن در پیوند بین محیط طبیعی و گروه انسانها، جاذبه‌های گردشگری متنوعی را پدید آورده است که برخی از آنها توسط اصفهان تور در این مقاله آورده شده اند که عبارتند از:

جاذبه‌های طبیعی

وجود زمینه‌های کوهنوردی، غرنوردی و چشم‌اندازها و مناظر زیبا در دامنه‌ها و ارتفاعات کرکس. وجود دره‌های سرسبز، پرآب، خوش آب و هوا با سکونتگاه هایی با معماری خاص در دل کوه های کرکس. وجود کویر مرکزی ایران با ویژگی های منحصر به فرد. دارا بودن موقعیت ویژه برای ستاره‌شناسی حرفه‌ای و آماتوری. وجود چشمه‌های زیبا و کاریزهای ایجاد شده در طول زمان توسط ساکنین.

جاذبه‌های مذهبی

وجود امامزاده‌ها و اماکن مذهبی و آرامگاههای مشاهیر به سبب موقعیت ارتباطی ـتاریخی منطقه از یک سو و غنی‌ بودن شهر و منطقه از علما و هنرمندان و شاعران و بزرگان دینی.

اجرای ویژه مراسم مذهبی در نقاط مختلف.

جاذبه‌های معماری ـ تاریخی

وجود خانه‌های با ارزش، مساجد، آب انبارها، بازار تاریخی، باغ فین، تپه سیلک و حصار تاریخی

جاذبه‌های هنری

وجود آثار هنری متنوع و زیاد مانند گچبری ها، کنده‌ کاریها، نقشه‌کشی قالی، قالی‌بافی، رنگرزی و نقاشی.

جاذبه‌های فولکوریک و فرهنگ عامه

حاکمیت فرهنگ غنی و ارزشهای دینی و ملی برگزاری مراسم گوناگون به منظورگرامیداشت اعیاد و مراسم ملی و مذهبی.

جاذبه‌های سکونت گاهی

از جمله نقاط جمعیتی که هر یک با ویژگیهای خود پذیرای اهالی منطقه و گردشگران درایام مختلف سال هستند. در دل پهنه‌های ییلاقی قرار گرفته‌اند، دارای آداب و روسم وآئین های ملی و مذهبی خاصی هستند و از تک بناها یا مجموعه‌های معماری روستایی بهره‌ مندند، می‌توان به نقاط زیر اشاره کرد:

نیاسر
قمصر
برزک
جوشقان
بزرک
مشهد اردهال
ابیانه
آران و بیدگل

تهیه و تنظیم : واحد تولید محتوای اصفهان تور

شهر زیبا و پر رمز و راز کاشان دارای اماکن تاریخی و گردشگری فراوانی است که بازدید از همه ی آنها از واجبات سفر به این شهر است . در این مقاله ، اصفهان تور به معرفی تپه های باستانی سیلک پرداخته است .

تپه های سیلک کاشان ( سیلک اسطوره همیشه جاوید )

در خزان سال ۱۳۱۱ ه.ش بود که ریزش باران و جاری شدن سیل در منطقه کاشان ؛ موجب شد تا غبار زمان از تمدنی بزرگ و چندین هزار ساله برداشته شود.
در صبح روزی که کشاورزان منطقه در راه کسب روزی حلال قدم به روی خاکی گذاشتند که تا پیش از آن برایشان به جز زمین کشاورزی ارزش دیگری نداشت ، با ابزار آلات و سفالینه هایی روبرو شدند که متفاوت از وسایل روزگار زندگی شان بود و این امر موجب برانگیختگی حیرت و حس کنجکاوی شان شد.
کشاورزان ساده دل که قسمت خود را از روز جدید آثاری با قدمت بسیار می دانستند با دیدن قبور شسته شده از باران روز قبل همچون کاوشگری که برعکس قبل که از روی خاک طلب روزی می کرد این بار در دل خاک بود که بخت خود و خانواده اش را می جستند.
با فروش آثار بدست آمده (با بهایی اندک) به دلالان عتیقه پای این غارتگران و حریصان همیشه بیدار تاریخ و فرهنگ این مرز و بوم به سیلک باز شد. تمدنی گمشده که هزاران سال از عوامل مخرب طبیعی در امان مانده بود با آوردن حرص و آز و عدم شناخت بر بالین آن تبدیل به مزرعة عتیقه فروشان شد. با انتقال آثار به دیار فرنگ چشم تیزبین بیگانگان از دیدن این همه قدمت و زیبایی در حیرت ماند و بدین جهت از طرف موزه لوور فرانسه ، رومن گیرشمن به منظور شناخت و شاید نجات تمدنی که تمام جهانیان در آن سهم داشتند روانه ایران شد .

از آنجا که رئیس وقت موزه ایران آقای آندره گدار فرانسوی بود کارهای مربوط به هماهنگی خیلی سریع فراهم آمد تا کاوش علمی در سیلک شروع شود. هیئت باستان شناسی مزبور سه فصل کاوش در سالهای ۱۹۳۳ ، ۱۹۳۴ و ۱۹۳۷ میلادی بر روی هر دو تپة سیلک و دو گورستان حوالی آن انجام داد و بلافاصله در سال ۱۹۳۸ م (۱۳۱۷ش) گزارش آنرا در دو مجلد تحت عنوان ’ سیلک کاشان’ به زبان فرانسه و در پاریس نمود که خوشبختانه اخیراً هر دو جلد کتاب توسط آقای اصغر کریمی ترجمه و بوسیلة انتشارات میراث فرهنگی چاپ و در اختیار علاقمندان قرار گرفته است.

گیرشمن بر روی تپة شمالی سیلک موفق به کشف آثار اولین انسان هایی شد که برای بار نخست به خود جرات داده بودند تا از خانه های از پیش ساخته شده توسط طبیعت یعنی غارها بیرون آمده و روانة دشت ها شوند. این انسان ها اولین کسانی بودند که برای خود خانه ساخته و کشاورزی را شروع کرده بودند.
انسانی که پای به دشت گذاشت قبلاً از شکار حیوانات تغذیه می کرد و گاه خود شکار حیوانات درنده می شد.

در هزاره های پیش از میلاد و زمانی که بخاطر بارندگی های زیاد به نام ’عصر باران’ معروف بود قسمت مرکزی ایران که شهر فعلی کاشان نیز جزئی از آن بود همه در زیر آب بود و دریاچه ای آنرا فرا گرفته بود که هم اکنون باقیمانده این دریاچه ، حوض سلطان بین قم و تهران و دریاچه نمک در کویر آران و بیدگل بوده و از زیبایی خاصی برخوردار است.

در حدود ۹ هزار سال پیش بر اثر تغییر تدریجی آب و هوا از باران ها کاسته شد و بیشتر منطقه را هوای صاف و آفتابی فرا گرفت. این تغییرات باعث فرو رفتن آب دریاچه گردید ، سپس از بجای ماندن گل و لای موجود ؛ زمین حاصلخیزی بوجود آمد که از درختان سرسبز و بوته زارها پر شد. این شرایط مساعد باعث جذب حیوانات گوناگون به این منطقه شد و انسان ها نیز بدنبال شکار حیوانات روانه دشت شدند. وجود حیوانات وحشی در دشت و همچنین جهت در امان ماندن از گزند عوامل طبیعی چون باد و باران باعث شد تا انسان ها بفکر ساختن خانه در دشت بیفتند که آثاری از دیوار این خانه ها (که بصورت چینه بود) توسط گیرشمن در تپة شمالی سیلک پیدا شده است .
با افزایش جمعیت و پیشرفت در تمام عرصه ها کم کم سیلک از روستا به یک شهر تبدیل شد.

انسان ها با ساختن ظروف ساده و ابتدایی کم کم توانستند به مهارت خاصی در این زمینه دست پیدا کنند به طوری که سفالینه هایی با طرح ها و رنگ های منحصر بفرد باعث شهرت این شهر شد بطوری که در بین آبادی ها و تمدن های اطراف به نام شهر سفالگران یا شهر سیلک مشهور شد. (سیلک = سیاله = سفال)
پیدا شدن دوک های بافندگی در سیلک نشان از آشنایی مردمان این دیار با صنعت ریسندگی و بافندگی در هزاره های پیش از میلاد دارد. با شناخت فلزات و ذوب آن ساکنان سیلک توانستند ابزار و لوازم زندگی را که قبلاً از سنگ و چوب بدست می آوردند این بار با فلزات بسازند . کشف کوره های ذوب فلز در قسمتی از تپة جنوبی سیلک را در زمرة صنعتی ترین شهرهای زمان خود قرار داد.

نتایج بدست آمده از کاوش ها و لایه نگاریهای صورت گرفته توسط گیرشمن بدین قرار می باشد:

۱- از همان آغاز استقرار در تپه های شمالی ، اقوام ساکن در این محل ، استقرار دایم در روستا را آغاز کردند.
۲- صنعت سفالگری از تکامل تدریجی برخوردار بوده است.
۳- خانه های آنها ابتدا با چینه ساخته می شد و بعدها با خشت دست ساز و سپس با خشت های قالب ریزی شده.
۴- سنت تدفین ابتدا زیر خانه های محل سکونت، بعدها در خارج محل سکونت و در قبرستان های ویژه انجام شده است.
۵- رگه های طبیعی مس را شناخته و استخراج نمودند.
۶- از گل اخری برای تدفین اجساد استفاده کرده اند.
۷- ارتباط اقتصادی و اجتماعی با تمدن های اطراف داشته اند.

بعد از اتمام فعالیت های گیرشمن و چاپ گزارش های آن تا سال ۱۳۸۰ ش توجهی به سیلک نشد بطوری که بسیاری از اراضی سیلک تبدیل به زمین های کشاورزی شد و با گسترش شهر و خانه سازی تا خود سیلک چیزی نمانده بود که از این محوطة باستانی جز نام و خاطره ای دیگر باقی نماند. سرانجام در سال ۱۳۸۰ ش از طرف سازمان میراث فرهنگی دکتر صادق ملک شهمیرزادی جهت بررسی و ادامه حفاری به سیلک اعزام گردید و ایشان با انجام ۵ فصل کاوش که تا سال ۱۳۸۵ طول کشید توانستند نتایج کارهای خود را در چند مجلد به رشته تحریر درآورند که تاکنون این عناوین منتشر شده است : زیگورات سیلک (نتایج فصل اول کاوش) ، سفالگران سیلک ، نقره کاران سیلک و شکارچیان سیلک.

نکته حائز اهمیت در گفته های دکتر شهمیرزادی پیرامون سازة خشتی بزرگ تپة جنوبی این است که ایشان آنرا به عنوان زیگورات یا عبادتگاهی که انسان های سیلک آنرا برای پرستش خدایشان ساخته بودند ؛ می دانست. تاکنون ۳۲ زیگورات در ایران و عراق شناسایی شده که ۱۱ عدد بر اساس متون تاریخی و ۲۱ عدد بر اساس کشفیات باستان شناسی می باشد. از این تعداد ۵ زیگورات در ایران و ۲۷ زیگورات در عراق واقع شده است که زیگورات سیلک کهن ترین آنها می باشد.
محوطه سیلک در سال ۱۹۹۷ میلادی در فهرست ثبت آثار موقت جهانی قرار گرفت.
در حال حاضر مسئول سایت باستان شناسی سیلک خانم زهرا ساروخانی می باشند که در حال فراهم سازی مقدمات ثبت جهانی و حفاظت از سیلک می باشند.

تهیه و تنظیم : واحد تولید محتوای اصفهان تور

در این بخش کاشان گردی به معرفی باغ زیبای فین ، از معروف ترین بناهای تاریخی شهر زیبای کاشان توسط اصفهان تور پرداخته ایم .

وجه تسمیه باغ فین یا باغ شاه

باغ شاه نه به این جهت که باغ مخصوص شاه خاصی بوده بلکه کلمه شاه به معنی بزرگ است به خاطر اینکه وسعت باغ بسیار زیاد بوده حتی بیشتر ازاندازه کنونی ، به باغ شاه معروف شده است . کلمه فین هم به سه نقل قول ریشه یابی شده است :
۱٫ کلمه فین معرب پین است و پین یک لغت فارسی باستان است به معنی پایانه ، چون این منطقه پایان شهر بوده به آن پین می گفته اند .
۲٫ اقوام کاسپین که از فلات سیبری به فلات مرکزی آمدند درواقع ۲ قوم بودند کاس ها و پین ها ، که پین ها در همین منطقه ساکن شدند و کاس ها در کاشان .
۳٫ کلمه فین که از کلمه فینه گرفته شده که فینه کلاه هایی بوده که مردم این ناحیه بر سر می گذاشتند .

قدمت
قدمت اولیه باغ را به زمان اردشیر بابکان نسبت می دهند اما (۱۲۰۰ )سال پیش برای اولین بار در تاریخ از باغ ذکر شده است و این تاریخ به زمانی بر می گردد که یعقوب لیث صفاری در سال ۲۶۵ ه.ق همراه با لشکر عرب از بیابان های مرکزی ایران عبور کردند و در کمال تعجب در ناحیه ای کویری به چشمه و باغ برخورد می کنند . اما قدمت بناهای باغ و کلاً باغ آرایی به زمان صفویه بر می گردد . اولین بنای باغ حمام کوچک یا حمام خدمه که به دستور شاه اسماعیل صفوی به عنوان یک کار عام المنفعه برای عموم مردم ساخته شده. دومین بنا، بنای سر در هشتی ورودی است که در سال ۱۰۰۴ ه.ق به دستور شاه عباس صفوی ساخته شد. که این بنای ۲ طبقه کاربری دوگانه داشته است. یکی محل استراحت نگهبانان که از برج های اطراف باغ و از روی دیوار قطور به این اتاق ها برای استراحت می رفتند و دیگری در آن زمان که شاهان برای تفرّج به باغ می آمدند در قسمتی که الان خیابان است میدان چوگان بوده و حرمسرا در قسمت سر در می نشستند و بازی چوگان شاهی را تماشا می کردند، اتاق های طرفین هشتی ورودی هم غورخانه بوده یعنی محل ذخیره و نگهداری اسلحه. کانال آجری یا جعفری جلوی هشتی ورودی هم قبلاً باز بوده و به عنوان یک راه کالسکه رو، که در زمان قاجار معماری حجاب دار مرسوم می شود و راه به این شکل بسته می شود تا وقتی کسی وارد هشتی ورودی می شود به کل محیط باغ احاطه نداشته باشد مثل توری که روی صورت خانم ها قرار می گیرد.

مساحت باغ
حدود ۳۳۷۰۰ متر می باشد نزدیک به دو هکتار و نیم.

چشمه و سیستم آبرسانی
مهمترین ویژگی باغ سیستم آبرسانی و باغ آرایی منحصر به فرد آن است. آب باغ از چشمه ای تامین می شود به نام سلیمانیه که هفت هزار سال قدمت دارد. آب چشمه دارای ویژگی هایی است که برخی مانند یهودی ها آن را معجزه حضرت سلیمان می دانند که البته این قضیه قابل اثبات نیست . از ویژگی های آب یکی میزان آن است که اصلاً بستگی به بارندگی سالیانه و فصل پرباران و کم باران ندارد و دبی آب همیشه ثابت است حتی در سال های خشک سالی این میزان تغییر نمی کند . دبی آب حدود ۳۶۰ لیتر در ثانیه است . دومین ویژگی آب دمای آن است که در طول سال ثابت و روی ۲۵ درجه است . در زمستان که محیط سرد است آب گرم به نظر می رسد و در تابستان که محیط گرم است آب خنک به نظر می رسد .

طراح سیستم آب رسانی
طراح سیستم ، ریاضی دان معروف قرن دهم و عصر صفوی ، غیاث الدین جمشید کاشانی است . ایشان دویست سال قبل از پاسکال از قانون اختلاف سطح استفاده کرده و از شیب طبیعی زمین بهره جسته است . اما در مورد فواره ها : زیر تمام جوی ها و دور تمام حوض ها در عمق یک متری زمین لوله هایی تعبیه شده به اسم تنبوشه که این لوله ها از جنس سفال بوده که از یک طرف به حوض های اصلی متصلند و طرف دیگر آن در انتهای جوی مسدود است . آب از یک طرف وارد می شود و چون انتهای لوله مسدود است آب از فواره ها خارج می شود . چون سطح زمین شیب دارد برای اینکه فشار تقسیم شود قطر لوله را متفاوت ساخته اند . ابتدای لوله از انتهای آن قطورتر است به این ترتیب فشار تقسیم می شود و آب به یک میزان از فواره خارج می شود.
درختان باغ فضای سبز باغ و کلاً ترتیب قرار گرفتن باغچه ها به سبک چهار باغ است. اکثریت درختان باغ سرو است که این سرو ها شبیه سرو ناز شیراز است. این درختان به آب و هوای این ناحیه خو گرفته اند و در جاهای دیگر به این اندازه رشد نمی کنند. قدیمیترین درختان باغ حدود ۵۰۰ سال عمر دارند که در کنار کوشک قاجار قرار گرفته اند که اهالی این منطقة آن ها را سرو لیلی و مجنون می نامند. درختان دیگری مثل انجیر، بِهْ و توت و غیره نیز در باغ وجود دارد.
سنگفرش باغ از زمان صفویه است که طرح شمسه در آن اجرا شده است.

بخشهای مختلف بنا

الف) کوشک صفوی
این بنا در سال ۱۰۱۶ به دستور شاه عباس و به همت آقا خضر نهاوندی حاکم وقت کاشان ساخته شده است. این عمارت قبلاً ۴ طبقه بوده که دو طبقه فوقانی که به شکل کلاه فرنگی بوده در زلزله سال ۱۱۹۲ ویران شده که در زمان باز سازی طبقه سوم ساخته نشده. ارتفاع کنونی ساختمان ۱۴ متر است. مصالح ساختمان شامل سنگ لاشه که در پِیِ ساختمان استفاده شده و دیواره ها از خشت خام است. در قسمت ورودی نقاشی های کمرنگی دیده می شود که این نقاشی ها به اتفاق نقاشی های داخل ساختمان اثر رضا مصور کاشی است که وقتی شاه عباس نمونه کارهای ایشان را در باغ دید این شخص را به اصفهان برد که به نقاشی های عالی قاپو و چهل ستون را در اصفهان انجام داد و درآنجا به رضا عباسی معروف شد . که این نقاشی ها در زمان زلزله و حمله افاغنه (۱۱۳۵ ه. ق ) آسیب دید که در دوره قاجار روی نقاشی ها را با گچ پوشاندند که برای نمونه قسمتی از آن از زیر گچ خارج شده . سقف آن به شکل دولایه بوده که بین دولایه را هوا پوشانده سنگ مرمرهایی که در ازاره ها استفاده شده از همان زمان صفویه است . که این سنگ ها هنر سنگ تراشان آن زمان را ثابت می کند که با وسایل ابتدایی سنگ ها را به این شکل سیقل داده اند . کف ساختمان نیز از سنگ مرمر بوده که در زمان نایب حسین به غارت رفته است .
از این ساختمان در جشن ها و مراسم استفاده می شده . از طبقه بالا خانم ها استفاده می کردند و از طبقه پایین آقایان . و اما تعریف کوشک ؛ کوشک عمارتی است که در وسط باغ قرار می گیرد و از هر طرف به فضای باز می رسد ، که از لحاظ تزئینات یک مرتبه از کاخ پایین تر است .
به این ساختمان شترگلو هم گفته می شود به این جهت که حفره وسط حوض در عمق حدود دومتری زمین لوله ای داد از جنس سفال و شبیه گردن شتر یا S انگلیسی که این حالت لوله باعث می شود آب با فشار بالا بیاید و چنین به نظر برسد که وسط حوض چشمه وجود دارد .
سکه هایی که داخل آب انداخته می شود بیشتر برای تفریح و سرگرمی است . بعضی نیز معتقدند که اگر سکه شان داخل حفره برود آرزویشان برآورده می شود. که این از عقیده های خرافی است. اما فلسفه سکه انداختن در آب به آیین میترا در مذهب زرتشت بر می گردد که چون آن ها آب را مظهر پاکی می دانستند یک قسمت مال شان را به الهه آب می بخشیدند و معتقد بودند مال شان برکت پیدا می کند. که در ایتالیا و روسیه هم چنین رسمی وجود دارد. اما دلیل اینکه در باغ حوض ها، فواره ها و آب نماها ایجاد شده: ۱- ایجاد آرامش ؛ چرا که نگاه کردن داخل آب به انسان آرامش می دهد. ۲- برای خنک کردن هوا در فصل تابستان. ۳- موسیقی آب که به انسان آرامش می دهد به ویژه در قسمت های غیر مسکونی.

ب) حوض دوازده فواره
که در زمان محمد شاه قاجار و همزمان با حوض جوش و اتاق شاه نشین ساخته شده است.

ج) حیاط خلوت کریم خانی
این قسمت که از داخل باغ قابل مشاهده نیست به دستور کریم خان زند و به همت آقا سلیم آرانی حاکم کاشان ساخته شده که شامل یک حیاط کوچک و اتاق های پنج دری و پس اتاق های ساده می باشد. سال ساخت آن ۱۱۷۶ ه. ق بوده است.

د) حوض جوش
به اعتقاد مهندسین داخلی و خارجی این حوض و عملکردی که داشته شاهکار هنر آبرسانی است کف حوض قبلاً از کاشی بوده. مثل قالی های کاشان که ترنج و محراب دارند. طراح سیستم دقیقاً مشخص نیست ولی به نظر می رسد معمار این حوض از همان طرح های غیاث الدین جمشید استفاده کرده باشد.
کلاً ۱۶۰ حفره در حوض وجود دارد که هر حفره به منزله یک گل از قالی بوده و به این شکل عمل می کرده که اگر اولین حفره فواره بوده ، دومین حفره آب را مکش می کرده است . ۸۰ حفره فواره و ۸۰ حفره مکش آب را انجام می داده . چون ورود و خروج آب یکسان بوده آب از لب حوض سرریز نمی شده است . روی لعاب کاشیها از طلا استفاده شده ( کاشی های زرین فام کار خاندان ابی طاهر )
چون آب جیوه دارد وقتی نور خورشید به آب می تابیده نور هفت رنگی در فضا ساطع می شد که وقتی این نور به شیشه های رنگی اتاق شاه نشین برخورد می کرد رقص نور زیبایی در فضای اتاق به وجود می آمد و در شب های مهتابی آب حالت آینه پیدا می کرد .
این کاشی ها تا اوایل دوره رضا شاه در حوض نصب بودند تا اینکه باغ توسط نایبی ها تصرف شد . نایب حسین این کاشی ها را به باغ خصوصی خود به نام باغ سردار منتقل کرد و چون معماران این دوره نتوانستند سیستم پیچیده ای را که در این حوض تعبیه شده در آن باغ بسازند تعدادی از کاشی ها در همان باغ از بین رفت و بقیه آن به قیمت پایینی به موزه لوور پاریس فروخته شد ، که امروزه قابل قیمت گذاری نیست . این حوض در ابعاد طلایی ساخته شده یعنی بهترین شکل ترسیم مستطیل .
بعد از نایبی ها انگلیسی ها برای بازسازی حوض به باغ آمدند که البته نتوانستند کاری برای آن انجام دهند . حدود ۲۰ سال پیش هم استاد پیرنیا که استاد معماری ایران بود برای بازسازی حوض اقدام کرد و یک گوشه از حوض را خراب نمود و متوجه شد زیر هر یک از حفره ها لوله ای سفالی به عمق یک متر پایین رفته که یا به منبع ورودی آب متصل است یا به قسمت خلاء. محاسباتی که در لوله های زیر انجام شده و اندازه قطر آن ها آنقدر پیچیده بود که استاد پیرنیا ترجیح داد سیستم را دستکاری نکند چون اگر این کار را می کرد نمی توانست با آن محاسبات حوض را بازسازی کند.

ه) اتاق شاه نشین
به دستور محمد شاه قاجار در سال ۱۲۵۶ ه. ق ساخته شده است. اتاق های طرفین آن اتاق های گوشواره یا خدمه است. که خدمه برای احترامی که به شخص شاه قائل بودند تشریفات را از درهای جانبی انجام می دادند و هیچ گاه از در اصلی وارد نمی شدند. در اتاق به شکل پنج دری و اُرسی ساخته شده. یعنی در به حالت کشویی باز و بسته می شود. گل میخ هایی که روی در به کار رفته هم برای تزئین است هم برای اینکه چوب را تلخ کند و موریانه در را نخورد. در این دَرْ از هنر گره چینی استفاده شده یعنی در آن از میخ یا چسب به کار رفته بلکه تکه های چوب به شکل پازل مثبت و منفی جا داده شده اند. رنگ شیشه ها از چند جهت اهمیت دارد. علاوه بر رقص نور طبیعی در روز و شب که قبلاً ذکر شد. از لحاظ روان شناسی رنگ قرمز اشتها آور است و رنگ آبی و سبز آرامش بخش است. ترکیب این رنگ ها با رنگ زرد یک حشره کش طبیعی است. به این شکل که در طول شب های تابستان که در اتاق چراغ روشن می شده نور که به شیشه های رنگی می خورده طیف رنگی ایجاد می کرد که باعث می شد حشرات به آن جذب شوند وقتی حشرات به مرکز نور نزدیک می شدند به خاطر تعدد رنگ ها و چون چشم حشرات مرکب است دیدشان مختل می شد ، درواقع کور می شدند و داخل آب می افتادند .
کانالهای جعفری هم در ازاره ها برای این است که هوا پشت دیواره اصلی جریان پیدا کند و دیگر نم حوض ساختمان را خراب نمی کند .
بعد از شاه نشین و در کنار کوشک قاجار چایخانه است که قبلاً چشمه زنانه نام داشته که در این قسمت تمام آب ورودی تقسیم می شود یعنی آن یک سوم آب چشمه که وارد باغ می شود در این قسمت دوباره سه شاخه می شود که یکی از زیر حوض کوشک قاجار خارج می شود ، یکی از زیر حوض جوشن و یکی از زیر حوض کوشک صفوی که بقیه جوی ها و فواره ها از این سه حوض تغذیه می شوند .

و) کوشک قاجار یا شترگلوی فتح علی شاهی
سال ساخت آن ۱۲۲۶ ه . ق به دستور فتح علی شاه می باشد . ساختمان شامل بادگیرکه در جلوی بادگیر شاه نشین و قسمت وسط و قبل از حوض محل انجام تشریفات بوده است در فضاهای باز اطراف کوشک اتاق های خدمه قرار دارد که دریچه های منتهی به این اتاق ها به اتفاق حوض که جهت آن به طرف ساختمان است و بادگیر فضای ساختمان را برای تابستان های گرم کاشان دلچسب و خنک می کرده . نقاشی هایی که در سقف قرار دارد ، اصل آن کار صنیع الملک غفاری عموی کمال الملک است که چون بعد از مرگ امیرکبیر تا سال ۵۲ شمسی از باغ حفاظت نشده نقاشی ها در اثر نم و رطوبت و یا عوامل انسانی از بین رفته. بعد ها عکس این نقاشی ها در آلبوم یک جهانگرد فرانسوی پیدا شده که طی چند سال اخیر این نقاشی ها زیر نظر استاد مطیفی فر در حال باز سازی است. قسمت های کم رنگ نقاشی در حاشیه ها و پایین تر از قسمت سقف اصل هستند. موضوع نقاشی ها در قسمت بالای حوض بزم های شاهانه، نقش شکارگاه، اتفاقاتی که در همین باغ افتاده و قصه های قرانی است. دور تا دور ایوان نیز نقش ۱۸ عدد از پسران ارشد فتح علی شاه نقاشی شده که تصویر میرزا ملک شاه از بقیه واضح تر است.
پایین عکس شاه زاده ها شعری است اثر خاوری در مدح فتح علی شاه که خطاط آن اشعار محمد تقی حسینی از خاندان کلهر می باشد. در آخرین مصرع کتیبه ای وجود دارد که تاریخ اتمام تزئینات بنا است که مجموع حروف ابجد بیت آخر ۱۲۲۶ می شود. سیستم شترگلو در این ساختمان نیز اجرا شده است با این تفاوت که قطر لوله بیشتر است در نتیجه آب با فشار کمتری از حفره وسط حوض خارج می شود. ماهی های درون آب ماهی قزل آلا و ماهی قناتی است. که از ماهی های قناتی در گذشته برای درمان یرقان استفاده می شده است. بعد از این بنا درختان ۵۰۰ ساله است که توضیح آن در ابتدا آمد.

ز) حمام ها
۱- حمام سلطنتی که به دستور فتح علی شاه در سال ۱۲۲۶ ه. ق ساخته شده مخصوص استفاده خانواده دربار بوده و هر وقت شاهان قاجار برای تفرج به باغ می آمدند از این حمام استفاده می کردند و حمام کوچک که برای استفاده خدمه بوده و در ایامی از هفته برای عموم مردم استفاده می شده است .
درِ حمام نسبت به کلاه هایی که قدیم استفاده می شده کوتاه است که دلیل آن همان فلسفه احترام به زمین است . قسمت های مختلف حمام شامل : ۱- رختکن ۲- راه فرعی به حمام برای رساندن وسایل به افراد داخل حمام ۳- سربینه ۴- صحن اصلی حمام که صحن اصلی خود شامل : ۱- شاه نشین ۲- حوض آب گرم ۳- حوض آب نیمه گرم ۴- حوض آب سرد که می توان ادعا کرد که سناهای امروزی به تقلید از همین حمام های سنتی ساخته شده است . در صحن اصلی خزینه و اتاق های حجامت نیز قرار دارد . و اما سیستم گرمایش حمام ؛ آب حمام به وسیله تون گرم می شده که تون در وسط خزینه قرار دارد به صورت حفره ای که از پایین به فضای بیرون راه دارد شخصی که به او تون تاپ می گفتند هیزم را زیر تون می ریزد و روشن می کند . روی تون در کف خزینه یک ورقه مسی قرار دارد که دور ورقه را با ملاط محکمی می بستند تا آب به زیر آن نفوذ نکند . وقتی ورقه مسی داغ می شد آب خزینه را تا ۴۰ درجه گرم می کرد . فضای حمام نیز به وسیله کانال های گربه رو که در زیر کف حمام ساخته شده اند و به قسمت تون متصل است گرم می شود . دود تون هم از این قسمت به سقف هدایت می شود . دیواره های حمام از ساروج ساخته می شد که ساروج ملاط محکمی است از آهک ، خاکستر و گیاه لویی که وقتی این ترکیب در جایی نصب می شد رطوبت نمی توانست به پایه ها و دیوار بنا آسیب برساند . روشنایی حمام نیز از طریق حفره هایی که در سقف بود به نام جامگاه تأمین می شد که این سوراخ ها شیشه های مجدی داشتند که دو خاصیت داشت : ۱- نور را حتی درروزهای ابری دو برابر می کرد. ۲- دید را از بالای پشت بام حمام مختل می نمود .
۲- بعد از حمام سلطنتی، حمام صفوی قرار دارد که ساخت آن به سال ۹۰۹ ه ق بر می گردد، که قسمت های آن شبیه حمام سلطنتی است فقط نکته قابل توجه آن وجود ۷ کاشی قدیمی در قسمت خزانه است که حدود ۵۰۰ سال قدمت دارد.

امیر کبیر
محمد تقی فراهانی (امیر کبیر) اهل هزاوه فراهان اراک بوده و از سنین کودکی در دربار قاجار رشد کرد چرا که پدرش آشپز دربار قاجار بود. به خاطر استعداد و لیاقتی که داشت در سن ۱۸سالگی لقب خان و در ۲۱ سالگی لقب میرزایی می گیرد. در همین سنین با دختر عموی خود جان جان خانم ازدواج کرد که حاصل این ازدواج یک دختر و یک پسر است. بعدها وقتی امیر ۴۲ بود و شاه قاجار فوت نمود ایشان شخصاً به طرف تبریز می رود و ناصرالدین شاه را که ۱۷ سال داشت برای سلطنت به پایتخت می آورد که در بین راه امیر در جواب سئوال ناصرالدین شاه که می پرسد ایران در این زمان بیش از همه به چه کسی نیاز دارد پاسخ می دهد به من. چون خودش را شخص لایقی می دانسته. امیر به صدارت می رسد و اقدامات زیادی انجام می دهد که در تاریخ از آنها ذکر شده از جمله تأسیس دارالفنون، اعزام دانشجو به خارج، تقسیم آب کرج، ساماندهی به ارتش و از جمله مهمترین کارهای او تعیین حقوق برای درباریان بود که این اقدام امیر به مزاق و درباریانی که تا پیش از آن به راحتی به خزانه مملکت دسترسی داشته خوش نمی آمد. از جمله این افراد مهد علیاء، مادر شاه و حاج علی خان مراغه ای خواجه حرامسرا. که این اشخاص بارها علیه امیر توطئه می کنند. ولی به خاطر علاقه ای که شاه نسبت به امیر دارد، کاری از پیش نمی برند. تا اینکه ناصر الدین شاه برای کم کردن کینه مادرش به امیر به ایشان پیشنهاد می کند که با خواهرش عزت الدوله ( ملکزاده خانم ) که ۱۳ سال داشته ازدواج کند که البته این ازدواج هم از کینه مادرشاه کم نمی کند تا بالاخره بی کفایتی شاه و دسیسه این افراد باعث می شود امیر از صدارت عزل و به کاشان تبعید شود . علت تبعید امیر به کاشان این بود که کاشان به علت اقلیم کویری اش یک شهر کویری به حساب می آمد از طرف دیگر به پایتخت نزدیک بود و دربار می توانست روی امیر کنترل داشته باشد . امیر همراه همسرش ۴۰ روز در باغ زندگی می کند تا اینکه ناصرالدین شاه پشیمان می شود و خلعتی را به منزله بخشش امیر به کاشان می فرستد . اطرافیان که متوجه می شوند امیر بخشیده شده در فرصتی مناسب از مستی شاه استفاده کرده و امضای قتل امیر را از شاه می گیرند و دو روزه خودشان را از راه نیزارهای قم به کاشان می رسانند . وقتی به شهر می رسند امیر برای پوشیدن خلعت بخششی داخل حمام بوده که چون حمام خدمه به کوچه راه داشته قاتلین از راه کوچه وارد می شوند و دری را که به حمام باز می شده می بندند تا کسی نتواند برای نجات امیر اقدامی انجام دهد . تاجایی که وقتی حاج علی اکبر خان چاپارچی پیک بین شیراز و کاشان می خواهد به همسر امیر اطلاع دهد دست و پای او را با طناب می بندند تا نتواند این کار را انجام دهد .
امیر کبیر وقتی آن اشخاص را می بیند و حکم را می شنود باور نمی کند که ناصرالدین شاه چنین حکمی داده باشد . می خواهد که شخصاً حکم را ببیند وقتی حکم را دید می گوید افسوس من فکر می کردم ایران به صدر اعظمی لایق نیاز دارد ولی الان متوجه شدم ایران به شاهی لایق نیاز دارد . از آنها سه درخواست می کند ۱ـ چند خط وصیت بنویسد ۲ـ برای آخرین بار همسر و فرزندانش را ببیند ۳ـ دو رکعت نماز بخواند که قاتلین با هیچ یک از این درخواست ها موافقت نمی کنند بلکه فقط نحوه قتل را به خود امیر واگذار می کنند . بنابراین امیر از دلاکی که داخل حمام بوده می خواهد رگ دستش را بزند . نقل شده امیر با خون خود روی دیوار شعری نوشته باشد که این نقل قول اثبات نشده است .
قاتلین صبر نمی کنند امیر در اثر خونریزی از رگ از دنیا برود بلکه او را با پارچه ای خفه می کنند .
وقتی امیر به قتل می رسد در هیچ جای ایران برای امیر عزای عمومی اعلام نمی شود. تا مدت ها مردم ایران بر این باور بودند که امیر در اثر سرطان استخوان از دنیا رفته. فقط در شهر کاشان ۷ روز عزای عمومی اعلام می شود. جسد امیر را بعد از غسل دادن در حوض وسط باغ به امامزاده حبیب موسی واقع در شهر کاشان منتقل می کنند. همسر امیر به مدت ۲ سال به صورت امانت در امامزاده می ماند تا به استخوان تبدیل می شود. بعد به کربلا منتقل شده و در یکی از صحن های اصلی حرم امام حسین (علیه السلام) دفن می شود. (روحش شاد)

تهیه و تنظیم : واحد تولید محتوای اصفهان تور

بازار بزرگ و قدیمی کاشان یکی از جذاب ترین اماکن دیدنی کاشان است. این بازار از دوره سلجوقیان تاکنون فعال و پر رونق بوده است. بسیاری از سیاحان نامدار اروپایی که در قرون گذشته به ایران آمده و از کاشان هم دیدار کرده اند در سفرنامه های خود عظمت، شکوه و زیبایی بازار را ستایش کرده اند. همراه اصفهان تور باشید .

بازار کاشان که از حوالی میدان کمال الملک تا میدان تاریخی سنگ (فیض) و از آنجا که تا بازار مسگرها و میدان دروازه دولت ادامه دارد شامل تعداد زیادی بازارچه و گذر بوده و ده ها بنای تاریخی همچون: مسجد میدان میر عماد، کاروانسرای میر پنج، زغالی ها، غفار پور، رباط، بروجردی ها، نراقی ها، تیمچه معروف امین الدوله، در بازار میانچال، تیمچه بخشی، تیمچه سید آقا، تیمچه صباغ، آب انبار بالا بازار، آب انبار درب زنجیر، حسینیه سوراخ ریسمان، مسجد کفش دوزها، مسجد بالا بازار، مسجد طمقاچی ها، و… با این توضیح که برخی از قسمت های بازار به اصنافی خاص اختصاص داشته و با نام همان صنف شناخته می شود. از جمله بازار مسگرها، رنگرزها، کفش دوزها، ریسمان فروش ها، ضرابخانه، زرگرها، بزازها، خیاط ها و…

بازار مسگری کاشان که تا نمیه ی اول قرن حاضر اهمیت و شهرت جهانی خود را از دست نداده بود، به گفته ی پروفسور ادوارد براون «در بازار مسگرهای کاشان با صدای دائمی چکش که روی مس می خورد و کوره هایی که مس در آن ها قرمز می شود، یکی از نقاط تماشایی مشرق زمین است».

حسن نراقی در کتاب آثار تاریخی شهرستان های کاشان و نطنز می نویسد: در سفرهای متوالی شاه عباس اول و جانشینان وی به آن شهر، بازار بزرگ و میدان متصل به آن نخستین مرکز جشن و چراغانی و محل تفریحات شبانه و محفل عیش و نوش و بزم شاهانه بوده است.

مجموعه بازار بزرگ کاشان که در سال ۱۳۵۵ به شماره ۱۲۸۴ در شمار آثار ملی به ثبت رسیده است بر اثر زلزله ۱۱۹۲ هجری قمری همانند سایر عمارات عالیه ویران شد. اما در زمان سلطنت طولانی فتحعلی شاه قاجار از نتیجه ی ثبات اوضاع سیاسی و پیشرفت صنایع محلی ساختمان های بزرگ نظیر کاروانسراها، تیمچه و بازارچه های متعدد در امتداد بازار بزرگ ساخته شد.

تهیه و تنظیم : واحد تولید محتوای اصفهان تور

در این مقاله ، اصفهان تور به معرفی شهر زیبای کاشان و زیباترین روستای آن ، یعنی روستای زیبا و تاریخی ابیانه پرداخته است . مطالبی زیبا و جالب که به شما گردشگران عزیز کمک شایانی خواهد کرد .

در ۴۰ کیلومتری شمال غربی نطنز از استان اصفهان در دامنه کوه کرکس روستایی بس کهن و دیدنی واقع است به نام ابیانه. روستای ابیانه را به اعتبار آثار و بناهای تاریخی پرتنوعش باید از زمره استثنایی ‏ترین روستاهای ایران به شمار آورد. شکوه معماری بومی و سرشار از زیبایی روستای ابیانه، آن را در شمار نمونه‏ های کم نظیرو از اماکن دیدنی اصفهان و از دیدنی‏های ایران درآورده است. ابیانه نقطه ‏ای خوش منظره و خوش آب و هوا و دارای موقعیت طبیعی مساعدی است. در دوره صفویه هنگامی که شاهان صفوی برای ییلاق به نطنز می‏رفتند بسیاری از نزدیکان آنها و درباریان ترجیح می‏دادند در ابیانه اقامت کنند.شمار خانه ‏های روستای ابیانه در سرشماری سال ۱۳۶۱ برابر با ۵۰۰ واحد برآورد شده. این خانه‏ ها تماما بر روی دامنه ای در شمال رودخانه برزرود بنا شده است به صورتی که پشت بام مسطح خانه‏ های پایین دست، حیاط خانه‏ های بالادست را به وجود آورده است و هیچ دیواری هم آنها را محصور نمی‏سازد. در نتیجه، روستای ابیانه در وهله اول روستایی چند طبقه به نظر می‏آید که در بعضی موارد تا چهار طبقه آن را می‏ توان مشاهده کرد. اتاقهای ابیانه به پنجره ‏های چوبی ارسی مانند مجهزند و اغلب دارای ایوانها و طارمیهای چوبی پیش آمده مشرف بر کوچه ‏های تنگ و تاریک‏ اند که خود به صورت مناظر دیدنی و جالبی درآمده‏ اند. نمای خارجی دیوارهای خانه‏ های ابیانه با خاک سرخی که معدن آن در مجاورت روستاست پوشیده شده است.

از آنجا که در دامنه ‏های شیبدار روستای ابیانه فضای کافی برای ساختن خانه‏ های موردنیاز وجود ندارد در این روستا چنین رسم شده است که هر خانواده انبار غار مانندی در تپه‏ های یک کیلومتری روستا، در کنار جاده و نرسیده به ابیانه ایجاد نماید. این غارها که در دل تپه‏ ها حفر شده ‏اند و از بیرون تنها درهای کوتاه آن نمودار است برای نگهداری دامها و نیز آذوقه زمستانی و اشیای غیرضروری مورد استفاده قرار می‏گیرد. زندگی مردم ابیانه کشاورزی و باغداری و دامداری است که با روشهای سنتی اداره می‏شود.

مردم روستای ابیانه به سبب کوهستانی بودن منطقه و دور بودن محل آن ها از مراکز پرجمعیت و راه های ارتباطی، بسیاری از آداب و رسوم قومی و سنتی و از جمله زبان و لهجه قدیم خود را حفظ کرده اند. زبان مردم ابیانه از زبان های ایرانی شمال غربی که البته در طول زمان دچار تغییر و تحولات زیادی شده و اکنون فقط تعداد کمی از واژه های اصیل پهلوی در گویش آنان شنیده می شود.

لباس سنتی مردم ابیانه، هنوز هم میان آن ها رواج دارد و در حفظ آن تاکید و تعصب از خود نشان می دهند، در مردان شلوار گشاد و درازی از پارچه سیاه(دوید) و در زن ها پیراهن بلندی از پارچه‏ های گلدار و رنگارنگ است. علاوه بر این، زن های ابیانه معمولا چارقدهای سفیدرنگی بر سر دارند.

آتشکده ابیانه

قدیمی ترین اثر تاریخی ابیانه آتشکده ابیانه است. آتشکده ابیانه را نمونه ای از معابد زردشتی دانسته اند که در جوامع کوهستانی ساخته می شد.

مساجد ابیانه

روستای ابیانه دارای یازده مسجد است.

مسجد جامع روستای ابیانه مسجدی بسیار قدیمی است و قدیم ترین اثر تاریخی این مسجد، منبر چوبی منبت کاری آن است که در سال ۴۶۶ هجری قمری ساخته شده است. مسجد قدیمی دیگر ابیانه مسجد برزله است که دارای فضای دلبازی است و روی لنگه در شرقی آن سال ۷۰۱ هـ. ق. نوشته شده است که مربوط به دوره ایلخانان است. مسجد تاریخی دیگر ابیانه مسجد حاجتگاه است که کنار صخره ای در کوهستان بنا شده و بر در ورودی شبستان آن تاریخ ۹۵۲هـ. ق. مشاهده می شود.

زیارتگاه ابیانه

روستای ابیانه دارای دو زیارتگاه است: یکی مرقد شاهزاده عیسی و شاهزاده یحیی در جنوب روستا که به گفته اهالی فرزندان امام موسی کاظم بوده اند؛ و زیارتگاه دیگر روستای ابیانه هینزا نامیده می شود.

قلعه های ابیانه

ابیانه سه قلعه دارد که عبارتند از:

۱- پال همونه یا تخت هامان که در جنوب غربی روستای ابیانه قرار دارد و متعلق به محله بالا و یوسمون است. این قلعه حدود ۲۰۰ سال پیش ساخته شده است. و سند ساخت آن نیز وجود دارد. در این سند سهم افراد در ساخت قلعه مشخص شده است.

۲- هرده که در شمال شرقی روستای ابیانه قرار دارد و به محله هرده تعلق دارد.

۳- پاله که در شمال غربی روستای ابیانه قرار دارد و به محله پل تعلق دارد. این قلعه ها مربوط به دوره های یاغیگری بوده که مردم برای حفظ امنیت خود در مقابل یاغی های محلی ساخته اند و در آن به نوبت کشیک می داده اند.

در ایام گلابگیری که معمولا اواخر اردیبهشت رخ می دهد؛ خیل عظیمی از مسافران و گردشگران به سمت روستای ابیانه که از مکانهای دیدنی و جاذبه های توریستی و گردشگری استان اصفهان است روانه می شوند. ابیانه مسیری نسبتا طولانی دارد. علاوه بر این به علت قرار نداشتن بر روی هیچ کدام از راه های اصلی، ماشین خطی یا مینی بوسی در آن مسیر کار نمی کند. روستای ابیانه در جنوب کاشان و در فاصله حدود ۸۰ کیلومتری آن قرار دارد.

تهیه و تنظیم : واحد تولید محتوای اصفهان تور