باغ فین و چشمه سلیمانیه کاشان ( روح افزای کویر)
در این بخش کاشان گردی به معرفی باغ زیبای فین ، از معروف ترین بناهای تاریخی شهر زیبای کاشان توسط اصفهان تور پرداخته ایم .
وجه تسمیه باغ فین یا باغ شاه
باغ شاه نه به این جهت که باغ مخصوص شاه خاصی بوده بلکه کلمه شاه به معنی بزرگ است به خاطر اینکه وسعت باغ بسیار زیاد بوده حتی بیشتر ازاندازه کنونی ، به باغ شاه معروف شده است . کلمه فین هم به سه نقل قول ریشه یابی شده است :
۱٫ کلمه فین معرب پین است و پین یک لغت فارسی باستان است به معنی پایانه ، چون این منطقه پایان شهر بوده به آن پین می گفته اند .
۲٫ اقوام کاسپین که از فلات سیبری به فلات مرکزی آمدند درواقع ۲ قوم بودند کاس ها و پین ها ، که پین ها در همین منطقه ساکن شدند و کاس ها در کاشان .
۳٫ کلمه فین که از کلمه فینه گرفته شده که فینه کلاه هایی بوده که مردم این ناحیه بر سر می گذاشتند .
قدمت
قدمت اولیه باغ را به زمان اردشیر بابکان نسبت می دهند اما (۱۲۰۰ )سال پیش برای اولین بار در تاریخ از باغ ذکر شده است و این تاریخ به زمانی بر می گردد که یعقوب لیث صفاری در سال ۲۶۵ ه.ق همراه با لشکر عرب از بیابان های مرکزی ایران عبور کردند و در کمال تعجب در ناحیه ای کویری به چشمه و باغ برخورد می کنند . اما قدمت بناهای باغ و کلاً باغ آرایی به زمان صفویه بر می گردد . اولین بنای باغ حمام کوچک یا حمام خدمه که به دستور شاه اسماعیل صفوی به عنوان یک کار عام المنفعه برای عموم مردم ساخته شده. دومین بنا، بنای سر در هشتی ورودی است که در سال ۱۰۰۴ ه.ق به دستور شاه عباس صفوی ساخته شد. که این بنای ۲ طبقه کاربری دوگانه داشته است. یکی محل استراحت نگهبانان که از برج های اطراف باغ و از روی دیوار قطور به این اتاق ها برای استراحت می رفتند و دیگری در آن زمان که شاهان برای تفرّج به باغ می آمدند در قسمتی که الان خیابان است میدان چوگان بوده و حرمسرا در قسمت سر در می نشستند و بازی چوگان شاهی را تماشا می کردند، اتاق های طرفین هشتی ورودی هم غورخانه بوده یعنی محل ذخیره و نگهداری اسلحه. کانال آجری یا جعفری جلوی هشتی ورودی هم قبلاً باز بوده و به عنوان یک راه کالسکه رو، که در زمان قاجار معماری حجاب دار مرسوم می شود و راه به این شکل بسته می شود تا وقتی کسی وارد هشتی ورودی می شود به کل محیط باغ احاطه نداشته باشد مثل توری که روی صورت خانم ها قرار می گیرد.
مساحت باغ
حدود ۳۳۷۰۰ متر می باشد نزدیک به دو هکتار و نیم.
چشمه و سیستم آبرسانی
مهمترین ویژگی باغ سیستم آبرسانی و باغ آرایی منحصر به فرد آن است. آب باغ از چشمه ای تامین می شود به نام سلیمانیه که هفت هزار سال قدمت دارد. آب چشمه دارای ویژگی هایی است که برخی مانند یهودی ها آن را معجزه حضرت سلیمان می دانند که البته این قضیه قابل اثبات نیست . از ویژگی های آب یکی میزان آن است که اصلاً بستگی به بارندگی سالیانه و فصل پرباران و کم باران ندارد و دبی آب همیشه ثابت است حتی در سال های خشک سالی این میزان تغییر نمی کند . دبی آب حدود ۳۶۰ لیتر در ثانیه است . دومین ویژگی آب دمای آن است که در طول سال ثابت و روی ۲۵ درجه است . در زمستان که محیط سرد است آب گرم به نظر می رسد و در تابستان که محیط گرم است آب خنک به نظر می رسد .
طراح سیستم آب رسانی
طراح سیستم ، ریاضی دان معروف قرن دهم و عصر صفوی ، غیاث الدین جمشید کاشانی است . ایشان دویست سال قبل از پاسکال از قانون اختلاف سطح استفاده کرده و از شیب طبیعی زمین بهره جسته است . اما در مورد فواره ها : زیر تمام جوی ها و دور تمام حوض ها در عمق یک متری زمین لوله هایی تعبیه شده به اسم تنبوشه که این لوله ها از جنس سفال بوده که از یک طرف به حوض های اصلی متصلند و طرف دیگر آن در انتهای جوی مسدود است . آب از یک طرف وارد می شود و چون انتهای لوله مسدود است آب از فواره ها خارج می شود . چون سطح زمین شیب دارد برای اینکه فشار تقسیم شود قطر لوله را متفاوت ساخته اند . ابتدای لوله از انتهای آن قطورتر است به این ترتیب فشار تقسیم می شود و آب به یک میزان از فواره خارج می شود.
درختان باغ فضای سبز باغ و کلاً ترتیب قرار گرفتن باغچه ها به سبک چهار باغ است. اکثریت درختان باغ سرو است که این سرو ها شبیه سرو ناز شیراز است. این درختان به آب و هوای این ناحیه خو گرفته اند و در جاهای دیگر به این اندازه رشد نمی کنند. قدیمیترین درختان باغ حدود ۵۰۰ سال عمر دارند که در کنار کوشک قاجار قرار گرفته اند که اهالی این منطقة آن ها را سرو لیلی و مجنون می نامند. درختان دیگری مثل انجیر، بِهْ و توت و غیره نیز در باغ وجود دارد.
سنگفرش باغ از زمان صفویه است که طرح شمسه در آن اجرا شده است.
بخشهای مختلف بنا
الف) کوشک صفوی
این بنا در سال ۱۰۱۶ به دستور شاه عباس و به همت آقا خضر نهاوندی حاکم وقت کاشان ساخته شده است. این عمارت قبلاً ۴ طبقه بوده که دو طبقه فوقانی که به شکل کلاه فرنگی بوده در زلزله سال ۱۱۹۲ ویران شده که در زمان باز سازی طبقه سوم ساخته نشده. ارتفاع کنونی ساختمان ۱۴ متر است. مصالح ساختمان شامل سنگ لاشه که در پِیِ ساختمان استفاده شده و دیواره ها از خشت خام است. در قسمت ورودی نقاشی های کمرنگی دیده می شود که این نقاشی ها به اتفاق نقاشی های داخل ساختمان اثر رضا مصور کاشی است که وقتی شاه عباس نمونه کارهای ایشان را در باغ دید این شخص را به اصفهان برد که به نقاشی های عالی قاپو و چهل ستون را در اصفهان انجام داد و درآنجا به رضا عباسی معروف شد . که این نقاشی ها در زمان زلزله و حمله افاغنه (۱۱۳۵ ه. ق ) آسیب دید که در دوره قاجار روی نقاشی ها را با گچ پوشاندند که برای نمونه قسمتی از آن از زیر گچ خارج شده . سقف آن به شکل دولایه بوده که بین دولایه را هوا پوشانده سنگ مرمرهایی که در ازاره ها استفاده شده از همان زمان صفویه است . که این سنگ ها هنر سنگ تراشان آن زمان را ثابت می کند که با وسایل ابتدایی سنگ ها را به این شکل سیقل داده اند . کف ساختمان نیز از سنگ مرمر بوده که در زمان نایب حسین به غارت رفته است .
از این ساختمان در جشن ها و مراسم استفاده می شده . از طبقه بالا خانم ها استفاده می کردند و از طبقه پایین آقایان . و اما تعریف کوشک ؛ کوشک عمارتی است که در وسط باغ قرار می گیرد و از هر طرف به فضای باز می رسد ، که از لحاظ تزئینات یک مرتبه از کاخ پایین تر است .
به این ساختمان شترگلو هم گفته می شود به این جهت که حفره وسط حوض در عمق حدود دومتری زمین لوله ای داد از جنس سفال و شبیه گردن شتر یا S انگلیسی که این حالت لوله باعث می شود آب با فشار بالا بیاید و چنین به نظر برسد که وسط حوض چشمه وجود دارد .
سکه هایی که داخل آب انداخته می شود بیشتر برای تفریح و سرگرمی است . بعضی نیز معتقدند که اگر سکه شان داخل حفره برود آرزویشان برآورده می شود. که این از عقیده های خرافی است. اما فلسفه سکه انداختن در آب به آیین میترا در مذهب زرتشت بر می گردد که چون آن ها آب را مظهر پاکی می دانستند یک قسمت مال شان را به الهه آب می بخشیدند و معتقد بودند مال شان برکت پیدا می کند. که در ایتالیا و روسیه هم چنین رسمی وجود دارد. اما دلیل اینکه در باغ حوض ها، فواره ها و آب نماها ایجاد شده: ۱- ایجاد آرامش ؛ چرا که نگاه کردن داخل آب به انسان آرامش می دهد. ۲- برای خنک کردن هوا در فصل تابستان. ۳- موسیقی آب که به انسان آرامش می دهد به ویژه در قسمت های غیر مسکونی.
ب) حوض دوازده فواره
که در زمان محمد شاه قاجار و همزمان با حوض جوش و اتاق شاه نشین ساخته شده است.
ج) حیاط خلوت کریم خانی
این قسمت که از داخل باغ قابل مشاهده نیست به دستور کریم خان زند و به همت آقا سلیم آرانی حاکم کاشان ساخته شده که شامل یک حیاط کوچک و اتاق های پنج دری و پس اتاق های ساده می باشد. سال ساخت آن ۱۱۷۶ ه. ق بوده است.
د) حوض جوش
به اعتقاد مهندسین داخلی و خارجی این حوض و عملکردی که داشته شاهکار هنر آبرسانی است کف حوض قبلاً از کاشی بوده. مثل قالی های کاشان که ترنج و محراب دارند. طراح سیستم دقیقاً مشخص نیست ولی به نظر می رسد معمار این حوض از همان طرح های غیاث الدین جمشید استفاده کرده باشد.
کلاً ۱۶۰ حفره در حوض وجود دارد که هر حفره به منزله یک گل از قالی بوده و به این شکل عمل می کرده که اگر اولین حفره فواره بوده ، دومین حفره آب را مکش می کرده است . ۸۰ حفره فواره و ۸۰ حفره مکش آب را انجام می داده . چون ورود و خروج آب یکسان بوده آب از لب حوض سرریز نمی شده است . روی لعاب کاشیها از طلا استفاده شده ( کاشی های زرین فام کار خاندان ابی طاهر )
چون آب جیوه دارد وقتی نور خورشید به آب می تابیده نور هفت رنگی در فضا ساطع می شد که وقتی این نور به شیشه های رنگی اتاق شاه نشین برخورد می کرد رقص نور زیبایی در فضای اتاق به وجود می آمد و در شب های مهتابی آب حالت آینه پیدا می کرد .
این کاشی ها تا اوایل دوره رضا شاه در حوض نصب بودند تا اینکه باغ توسط نایبی ها تصرف شد . نایب حسین این کاشی ها را به باغ خصوصی خود به نام باغ سردار منتقل کرد و چون معماران این دوره نتوانستند سیستم پیچیده ای را که در این حوض تعبیه شده در آن باغ بسازند تعدادی از کاشی ها در همان باغ از بین رفت و بقیه آن به قیمت پایینی به موزه لوور پاریس فروخته شد ، که امروزه قابل قیمت گذاری نیست . این حوض در ابعاد طلایی ساخته شده یعنی بهترین شکل ترسیم مستطیل .
بعد از نایبی ها انگلیسی ها برای بازسازی حوض به باغ آمدند که البته نتوانستند کاری برای آن انجام دهند . حدود ۲۰ سال پیش هم استاد پیرنیا که استاد معماری ایران بود برای بازسازی حوض اقدام کرد و یک گوشه از حوض را خراب نمود و متوجه شد زیر هر یک از حفره ها لوله ای سفالی به عمق یک متر پایین رفته که یا به منبع ورودی آب متصل است یا به قسمت خلاء. محاسباتی که در لوله های زیر انجام شده و اندازه قطر آن ها آنقدر پیچیده بود که استاد پیرنیا ترجیح داد سیستم را دستکاری نکند چون اگر این کار را می کرد نمی توانست با آن محاسبات حوض را بازسازی کند.
ه) اتاق شاه نشین
به دستور محمد شاه قاجار در سال ۱۲۵۶ ه. ق ساخته شده است. اتاق های طرفین آن اتاق های گوشواره یا خدمه است. که خدمه برای احترامی که به شخص شاه قائل بودند تشریفات را از درهای جانبی انجام می دادند و هیچ گاه از در اصلی وارد نمی شدند. در اتاق به شکل پنج دری و اُرسی ساخته شده. یعنی در به حالت کشویی باز و بسته می شود. گل میخ هایی که روی در به کار رفته هم برای تزئین است هم برای اینکه چوب را تلخ کند و موریانه در را نخورد. در این دَرْ از هنر گره چینی استفاده شده یعنی در آن از میخ یا چسب به کار رفته بلکه تکه های چوب به شکل پازل مثبت و منفی جا داده شده اند. رنگ شیشه ها از چند جهت اهمیت دارد. علاوه بر رقص نور طبیعی در روز و شب که قبلاً ذکر شد. از لحاظ روان شناسی رنگ قرمز اشتها آور است و رنگ آبی و سبز آرامش بخش است. ترکیب این رنگ ها با رنگ زرد یک حشره کش طبیعی است. به این شکل که در طول شب های تابستان که در اتاق چراغ روشن می شده نور که به شیشه های رنگی می خورده طیف رنگی ایجاد می کرد که باعث می شد حشرات به آن جذب شوند وقتی حشرات به مرکز نور نزدیک می شدند به خاطر تعدد رنگ ها و چون چشم حشرات مرکب است دیدشان مختل می شد ، درواقع کور می شدند و داخل آب می افتادند .
کانالهای جعفری هم در ازاره ها برای این است که هوا پشت دیواره اصلی جریان پیدا کند و دیگر نم حوض ساختمان را خراب نمی کند .
بعد از شاه نشین و در کنار کوشک قاجار چایخانه است که قبلاً چشمه زنانه نام داشته که در این قسمت تمام آب ورودی تقسیم می شود یعنی آن یک سوم آب چشمه که وارد باغ می شود در این قسمت دوباره سه شاخه می شود که یکی از زیر حوض کوشک قاجار خارج می شود ، یکی از زیر حوض جوشن و یکی از زیر حوض کوشک صفوی که بقیه جوی ها و فواره ها از این سه حوض تغذیه می شوند .
و) کوشک قاجار یا شترگلوی فتح علی شاهی
سال ساخت آن ۱۲۲۶ ه . ق به دستور فتح علی شاه می باشد . ساختمان شامل بادگیرکه در جلوی بادگیر شاه نشین و قسمت وسط و قبل از حوض محل انجام تشریفات بوده است در فضاهای باز اطراف کوشک اتاق های خدمه قرار دارد که دریچه های منتهی به این اتاق ها به اتفاق حوض که جهت آن به طرف ساختمان است و بادگیر فضای ساختمان را برای تابستان های گرم کاشان دلچسب و خنک می کرده . نقاشی هایی که در سقف قرار دارد ، اصل آن کار صنیع الملک غفاری عموی کمال الملک است که چون بعد از مرگ امیرکبیر تا سال ۵۲ شمسی از باغ حفاظت نشده نقاشی ها در اثر نم و رطوبت و یا عوامل انسانی از بین رفته. بعد ها عکس این نقاشی ها در آلبوم یک جهانگرد فرانسوی پیدا شده که طی چند سال اخیر این نقاشی ها زیر نظر استاد مطیفی فر در حال باز سازی است. قسمت های کم رنگ نقاشی در حاشیه ها و پایین تر از قسمت سقف اصل هستند. موضوع نقاشی ها در قسمت بالای حوض بزم های شاهانه، نقش شکارگاه، اتفاقاتی که در همین باغ افتاده و قصه های قرانی است. دور تا دور ایوان نیز نقش ۱۸ عدد از پسران ارشد فتح علی شاه نقاشی شده که تصویر میرزا ملک شاه از بقیه واضح تر است.
پایین عکس شاه زاده ها شعری است اثر خاوری در مدح فتح علی شاه که خطاط آن اشعار محمد تقی حسینی از خاندان کلهر می باشد. در آخرین مصرع کتیبه ای وجود دارد که تاریخ اتمام تزئینات بنا است که مجموع حروف ابجد بیت آخر ۱۲۲۶ می شود. سیستم شترگلو در این ساختمان نیز اجرا شده است با این تفاوت که قطر لوله بیشتر است در نتیجه آب با فشار کمتری از حفره وسط حوض خارج می شود. ماهی های درون آب ماهی قزل آلا و ماهی قناتی است. که از ماهی های قناتی در گذشته برای درمان یرقان استفاده می شده است. بعد از این بنا درختان ۵۰۰ ساله است که توضیح آن در ابتدا آمد.
ز) حمام ها
۱- حمام سلطنتی که به دستور فتح علی شاه در سال ۱۲۲۶ ه. ق ساخته شده مخصوص استفاده خانواده دربار بوده و هر وقت شاهان قاجار برای تفرج به باغ می آمدند از این حمام استفاده می کردند و حمام کوچک که برای استفاده خدمه بوده و در ایامی از هفته برای عموم مردم استفاده می شده است .
درِ حمام نسبت به کلاه هایی که قدیم استفاده می شده کوتاه است که دلیل آن همان فلسفه احترام به زمین است . قسمت های مختلف حمام شامل : ۱- رختکن ۲- راه فرعی به حمام برای رساندن وسایل به افراد داخل حمام ۳- سربینه ۴- صحن اصلی حمام که صحن اصلی خود شامل : ۱- شاه نشین ۲- حوض آب گرم ۳- حوض آب نیمه گرم ۴- حوض آب سرد که می توان ادعا کرد که سناهای امروزی به تقلید از همین حمام های سنتی ساخته شده است . در صحن اصلی خزینه و اتاق های حجامت نیز قرار دارد . و اما سیستم گرمایش حمام ؛ آب حمام به وسیله تون گرم می شده که تون در وسط خزینه قرار دارد به صورت حفره ای که از پایین به فضای بیرون راه دارد شخصی که به او تون تاپ می گفتند هیزم را زیر تون می ریزد و روشن می کند . روی تون در کف خزینه یک ورقه مسی قرار دارد که دور ورقه را با ملاط محکمی می بستند تا آب به زیر آن نفوذ نکند . وقتی ورقه مسی داغ می شد آب خزینه را تا ۴۰ درجه گرم می کرد . فضای حمام نیز به وسیله کانال های گربه رو که در زیر کف حمام ساخته شده اند و به قسمت تون متصل است گرم می شود . دود تون هم از این قسمت به سقف هدایت می شود . دیواره های حمام از ساروج ساخته می شد که ساروج ملاط محکمی است از آهک ، خاکستر و گیاه لویی که وقتی این ترکیب در جایی نصب می شد رطوبت نمی توانست به پایه ها و دیوار بنا آسیب برساند . روشنایی حمام نیز از طریق حفره هایی که در سقف بود به نام جامگاه تأمین می شد که این سوراخ ها شیشه های مجدی داشتند که دو خاصیت داشت : ۱- نور را حتی درروزهای ابری دو برابر می کرد. ۲- دید را از بالای پشت بام حمام مختل می نمود .
۲- بعد از حمام سلطنتی، حمام صفوی قرار دارد که ساخت آن به سال ۹۰۹ ه ق بر می گردد، که قسمت های آن شبیه حمام سلطنتی است فقط نکته قابل توجه آن وجود ۷ کاشی قدیمی در قسمت خزانه است که حدود ۵۰۰ سال قدمت دارد.
امیر کبیر
محمد تقی فراهانی (امیر کبیر) اهل هزاوه فراهان اراک بوده و از سنین کودکی در دربار قاجار رشد کرد چرا که پدرش آشپز دربار قاجار بود. به خاطر استعداد و لیاقتی که داشت در سن ۱۸سالگی لقب خان و در ۲۱ سالگی لقب میرزایی می گیرد. در همین سنین با دختر عموی خود جان جان خانم ازدواج کرد که حاصل این ازدواج یک دختر و یک پسر است. بعدها وقتی امیر ۴۲ بود و شاه قاجار فوت نمود ایشان شخصاً به طرف تبریز می رود و ناصرالدین شاه را که ۱۷ سال داشت برای سلطنت به پایتخت می آورد که در بین راه امیر در جواب سئوال ناصرالدین شاه که می پرسد ایران در این زمان بیش از همه به چه کسی نیاز دارد پاسخ می دهد به من. چون خودش را شخص لایقی می دانسته. امیر به صدارت می رسد و اقدامات زیادی انجام می دهد که در تاریخ از آنها ذکر شده از جمله تأسیس دارالفنون، اعزام دانشجو به خارج، تقسیم آب کرج، ساماندهی به ارتش و از جمله مهمترین کارهای او تعیین حقوق برای درباریان بود که این اقدام امیر به مزاق و درباریانی که تا پیش از آن به راحتی به خزانه مملکت دسترسی داشته خوش نمی آمد. از جمله این افراد مهد علیاء، مادر شاه و حاج علی خان مراغه ای خواجه حرامسرا. که این اشخاص بارها علیه امیر توطئه می کنند. ولی به خاطر علاقه ای که شاه نسبت به امیر دارد، کاری از پیش نمی برند. تا اینکه ناصر الدین شاه برای کم کردن کینه مادرش به امیر به ایشان پیشنهاد می کند که با خواهرش عزت الدوله ( ملکزاده خانم ) که ۱۳ سال داشته ازدواج کند که البته این ازدواج هم از کینه مادرشاه کم نمی کند تا بالاخره بی کفایتی شاه و دسیسه این افراد باعث می شود امیر از صدارت عزل و به کاشان تبعید شود . علت تبعید امیر به کاشان این بود که کاشان به علت اقلیم کویری اش یک شهر کویری به حساب می آمد از طرف دیگر به پایتخت نزدیک بود و دربار می توانست روی امیر کنترل داشته باشد . امیر همراه همسرش ۴۰ روز در باغ زندگی می کند تا اینکه ناصرالدین شاه پشیمان می شود و خلعتی را به منزله بخشش امیر به کاشان می فرستد . اطرافیان که متوجه می شوند امیر بخشیده شده در فرصتی مناسب از مستی شاه استفاده کرده و امضای قتل امیر را از شاه می گیرند و دو روزه خودشان را از راه نیزارهای قم به کاشان می رسانند . وقتی به شهر می رسند امیر برای پوشیدن خلعت بخششی داخل حمام بوده که چون حمام خدمه به کوچه راه داشته قاتلین از راه کوچه وارد می شوند و دری را که به حمام باز می شده می بندند تا کسی نتواند برای نجات امیر اقدامی انجام دهد . تاجایی که وقتی حاج علی اکبر خان چاپارچی پیک بین شیراز و کاشان می خواهد به همسر امیر اطلاع دهد دست و پای او را با طناب می بندند تا نتواند این کار را انجام دهد .
امیر کبیر وقتی آن اشخاص را می بیند و حکم را می شنود باور نمی کند که ناصرالدین شاه چنین حکمی داده باشد . می خواهد که شخصاً حکم را ببیند وقتی حکم را دید می گوید افسوس من فکر می کردم ایران به صدر اعظمی لایق نیاز دارد ولی الان متوجه شدم ایران به شاهی لایق نیاز دارد . از آنها سه درخواست می کند ۱ـ چند خط وصیت بنویسد ۲ـ برای آخرین بار همسر و فرزندانش را ببیند ۳ـ دو رکعت نماز بخواند که قاتلین با هیچ یک از این درخواست ها موافقت نمی کنند بلکه فقط نحوه قتل را به خود امیر واگذار می کنند . بنابراین امیر از دلاکی که داخل حمام بوده می خواهد رگ دستش را بزند . نقل شده امیر با خون خود روی دیوار شعری نوشته باشد که این نقل قول اثبات نشده است .
قاتلین صبر نمی کنند امیر در اثر خونریزی از رگ از دنیا برود بلکه او را با پارچه ای خفه می کنند .
وقتی امیر به قتل می رسد در هیچ جای ایران برای امیر عزای عمومی اعلام نمی شود. تا مدت ها مردم ایران بر این باور بودند که امیر در اثر سرطان استخوان از دنیا رفته. فقط در شهر کاشان ۷ روز عزای عمومی اعلام می شود. جسد امیر را بعد از غسل دادن در حوض وسط باغ به امامزاده حبیب موسی واقع در شهر کاشان منتقل می کنند. همسر امیر به مدت ۲ سال به صورت امانت در امامزاده می ماند تا به استخوان تبدیل می شود. بعد به کربلا منتقل شده و در یکی از صحن های اصلی حرم امام حسین (علیه السلام) دفن می شود. (روحش شاد)
تهیه و تنظیم : واحد تولید محتوای اصفهان تور
بازار بزرگ کاشان ( روح اصالت )
بازار بزرگ و قدیمی کاشان یکی از جذاب ترین اماکن دیدنی کاشان است. این بازار از دوره سلجوقیان تاکنون فعال و پر رونق بوده است. بسیاری از سیاحان نامدار اروپایی که در قرون گذشته به ایران آمده و از کاشان هم دیدار کرده اند در سفرنامه های خود عظمت، شکوه و زیبایی بازار را ستایش کرده اند. همراه اصفهان تور باشید .
بازار کاشان که از حوالی میدان کمال الملک تا میدان تاریخی سنگ (فیض) و از آنجا که تا بازار مسگرها و میدان دروازه دولت ادامه دارد شامل تعداد زیادی بازارچه و گذر بوده و ده ها بنای تاریخی همچون: مسجد میدان میر عماد، کاروانسرای میر پنج، زغالی ها، غفار پور، رباط، بروجردی ها، نراقی ها، تیمچه معروف امین الدوله، در بازار میانچال، تیمچه بخشی، تیمچه سید آقا، تیمچه صباغ، آب انبار بالا بازار، آب انبار درب زنجیر، حسینیه سوراخ ریسمان، مسجد کفش دوزها، مسجد بالا بازار، مسجد طمقاچی ها، و… با این توضیح که برخی از قسمت های بازار به اصنافی خاص اختصاص داشته و با نام همان صنف شناخته می شود. از جمله بازار مسگرها، رنگرزها، کفش دوزها، ریسمان فروش ها، ضرابخانه، زرگرها، بزازها، خیاط ها و…
بازار مسگری کاشان که تا نمیه ی اول قرن حاضر اهمیت و شهرت جهانی خود را از دست نداده بود، به گفته ی پروفسور ادوارد براون «در بازار مسگرهای کاشان با صدای دائمی چکش که روی مس می خورد و کوره هایی که مس در آن ها قرمز می شود، یکی از نقاط تماشایی مشرق زمین است».
حسن نراقی در کتاب آثار تاریخی شهرستان های کاشان و نطنز می نویسد: در سفرهای متوالی شاه عباس اول و جانشینان وی به آن شهر، بازار بزرگ و میدان متصل به آن نخستین مرکز جشن و چراغانی و محل تفریحات شبانه و محفل عیش و نوش و بزم شاهانه بوده است.
مجموعه بازار بزرگ کاشان که در سال ۱۳۵۵ به شماره ۱۲۸۴ در شمار آثار ملی به ثبت رسیده است بر اثر زلزله ۱۱۹۲ هجری قمری همانند سایر عمارات عالیه ویران شد. اما در زمان سلطنت طولانی فتحعلی شاه قاجار از نتیجه ی ثبات اوضاع سیاسی و پیشرفت صنایع محلی ساختمان های بزرگ نظیر کاروانسراها، تیمچه و بازارچه های متعدد در امتداد بازار بزرگ ساخته شد.
تهیه و تنظیم : واحد تولید محتوای اصفهان تور
روستای ابیانه
در این مقاله ، اصفهان تور به معرفی شهر زیبای کاشان و زیباترین روستای آن ، یعنی روستای زیبا و تاریخی ابیانه پرداخته است . مطالبی زیبا و جالب که به شما گردشگران عزیز کمک شایانی خواهد کرد .
در ۴۰ کیلومتری شمال غربی نطنز از استان اصفهان در دامنه کوه کرکس روستایی بس کهن و دیدنی واقع است به نام ابیانه. روستای ابیانه را به اعتبار آثار و بناهای تاریخی پرتنوعش باید از زمره استثنایی ترین روستاهای ایران به شمار آورد. شکوه معماری بومی و سرشار از زیبایی روستای ابیانه، آن را در شمار نمونه های کم نظیرو از اماکن دیدنی اصفهان و از دیدنیهای ایران درآورده است. ابیانه نقطه ای خوش منظره و خوش آب و هوا و دارای موقعیت طبیعی مساعدی است. در دوره صفویه هنگامی که شاهان صفوی برای ییلاق به نطنز میرفتند بسیاری از نزدیکان آنها و درباریان ترجیح میدادند در ابیانه اقامت کنند.شمار خانه های روستای ابیانه در سرشماری سال ۱۳۶۱ برابر با ۵۰۰ واحد برآورد شده. این خانه ها تماما بر روی دامنه ای در شمال رودخانه برزرود بنا شده است به صورتی که پشت بام مسطح خانه های پایین دست، حیاط خانه های بالادست را به وجود آورده است و هیچ دیواری هم آنها را محصور نمیسازد. در نتیجه، روستای ابیانه در وهله اول روستایی چند طبقه به نظر میآید که در بعضی موارد تا چهار طبقه آن را می توان مشاهده کرد. اتاقهای ابیانه به پنجره های چوبی ارسی مانند مجهزند و اغلب دارای ایوانها و طارمیهای چوبی پیش آمده مشرف بر کوچه های تنگ و تاریک اند که خود به صورت مناظر دیدنی و جالبی درآمده اند. نمای خارجی دیوارهای خانه های ابیانه با خاک سرخی که معدن آن در مجاورت روستاست پوشیده شده است.
از آنجا که در دامنه های شیبدار روستای ابیانه فضای کافی برای ساختن خانه های موردنیاز وجود ندارد در این روستا چنین رسم شده است که هر خانواده انبار غار مانندی در تپه های یک کیلومتری روستا، در کنار جاده و نرسیده به ابیانه ایجاد نماید. این غارها که در دل تپه ها حفر شده اند و از بیرون تنها درهای کوتاه آن نمودار است برای نگهداری دامها و نیز آذوقه زمستانی و اشیای غیرضروری مورد استفاده قرار میگیرد. زندگی مردم ابیانه کشاورزی و باغداری و دامداری است که با روشهای سنتی اداره می‌شود.
مردم روستای ابیانه به سبب کوهستانی بودن منطقه و دور بودن محل آن ها از مراکز پرجمعیت و راه های ارتباطی، بسیاری از آداب و رسوم قومی و سنتی و از جمله زبان و لهجه قدیم خود را حفظ کرده اند. زبان مردم ابیانه از زبان های ایرانی شمال غربی که البته در طول زمان دچار تغییر و تحولات زیادی شده و اکنون فقط تعداد کمی از واژه های اصیل پهلوی در گویش آنان شنیده می شود.
لباس سنتی مردم ابیانه، هنوز هم میان آن ها رواج دارد و در حفظ آن تاکید و تعصب از خود نشان می دهند، در مردان شلوار گشاد و درازی از پارچه سیاه(دوید) و در زن ها پیراهن بلندی از پارچه های گلدار و رنگارنگ است. علاوه بر این، زن های ابیانه معمولا چارقدهای سفیدرنگی بر سر دارند.
آتشکده ابیانه
قدیمی ترین اثر تاریخی ابیانه آتشکده ابیانه است. آتشکده ابیانه را نمونه ای از معابد زردشتی دانسته اند که در جوامع کوهستانی ساخته می شد.
مساجد ابیانه
روستای ابیانه دارای یازده مسجد است.
مسجد جامع روستای ابیانه مسجدی بسیار قدیمی است و قدیم ترین اثر تاریخی این مسجد، منبر چوبی منبت کاری آن است که در سال ۴۶۶ هجری قمری ساخته شده است. مسجد قدیمی دیگر ابیانه مسجد برزله است که دارای فضای دلبازی است و روی لنگه در شرقی آن سال ۷۰۱ هـ. ق. نوشته شده است که مربوط به دوره ایلخانان است. مسجد تاریخی دیگر ابیانه مسجد حاجتگاه است که کنار صخره ای در کوهستان بنا شده و بر در ورودی شبستان آن تاریخ ۹۵۲هـ. ق. مشاهده می شود.
زیارتگاه ابیانه
روستای ابیانه دارای دو زیارتگاه است: یکی مرقد شاهزاده عیسی و شاهزاده یحیی در جنوب روستا که به گفته اهالی فرزندان امام موسی کاظم بوده اند؛ و زیارتگاه دیگر روستای ابیانه هینزا نامیده می شود.
قلعه های ابیانه
ابیانه سه قلعه دارد که عبارتند از:
۱- پال همونه یا تخت هامان که در جنوب غربی روستای ابیانه قرار دارد و متعلق به محله بالا و یوسمون است. این قلعه حدود ۲۰۰ سال پیش ساخته شده است. و سند ساخت آن نیز وجود دارد. در این سند سهم افراد در ساخت قلعه مشخص شده است.
۲- هرده که در شمال شرقی روستای ابیانه قرار دارد و به محله هرده تعلق دارد.
۳- پاله که در شمال غربی روستای ابیانه قرار دارد و به محله پل تعلق دارد. این قلعه ها مربوط به دوره های یاغیگری بوده که مردم برای حفظ امنیت خود در مقابل یاغی های محلی ساخته اند و در آن به نوبت کشیک می داده اند.
در ایام گلابگیری که معمولا اواخر اردیبهشت رخ می دهد؛ خیل عظیمی از مسافران و گردشگران به سمت روستای ابیانه که از مکانهای دیدنی و جاذبه های توریستی و گردشگری استان اصفهان است روانه می شوند. ابیانه مسیری نسبتا طولانی دارد. علاوه بر این به علت قرار نداشتن بر روی هیچ کدام از راه های اصلی، ماشین خطی یا مینی بوسی در آن مسیر کار نمی کند. روستای ابیانه در جنوب کاشان و در فاصله حدود ۸۰ کیلومتری آن قرار دارد.
تهیه و تنظیم : واحد تولید محتوای اصفهان تور
آشنایی با شهرستان فلاورجان
مشابهت در عواملی مانند آب و خاک مشترک، شرایط آب و هوایی یکسان، جریان زاینده رود و وفور آب، دسترسی آسان و غیره، سبب می گردد که تاریخ سرزمین های مجاور زاینده رود با تاریخ، فرهنگ و تمدن، شهر اصفهان عجین باشد و حتی در دوره هایی هر چند کوتاه رونق بعضی از شهرها مانند شهر فیروزان (قرن هفتم هـ .ق) در ۳۵ کیلومتری شهر اصفهان و در محل روستای سهرو فیروزان کنونی، برابری و حتی بیشتر باشد. همراه اصفهان تور باشید .
در مطالعه کتب تاریخی و سفرنامه ها شواهدی مبنی بر حضور دانشمندان و سفرنامه نویسان بزرگ به این سرزمین هستیم مانند کتاب مسالک و ممالک اصطخری (قرن چهارم هـ .ق) ابن حوقل قرن (چهارم هـ.ق) همچنین مقدسی (قرن چهارم هـ .ق) از این سرزمین دیدار کردند و آن را سرزمینی آباد و پر از نعمت معرفی می کردند. در قرن هفتم و اوایل قرن هشتم ه.ق این سرزمین یکی از کانون های مهم جمعیت، ثروت و مهد علم بوده است و پذیرای بسیاری طلاب علم و سفرنامه نویسان بوده است بطوری که عمده و شاخص بناهای تاریخی شهرستان مانند مسجد تاریخی اشترجان بقعه پیربکران بقایای شهر تاریخی فیروزان، مسجد و مقبرۀ بابا محمود پل تاریخی بابا محمود و غیره، متعلق به این دوره، گویای این ادعا می باشد.
این شهرستان با مساحت ۳۱۹ کیلومتر حدود غرب استان و قسمت میانی دشت زاینده رود قرار گرفته است و از شرق به اصفهان (مرکز استان) و فاصلۀ شهر فلاورجان مرکز شهرستان تا مرکز شهر اصفهان، حدود ۱۸ کیلومتر است از نظر پراکندگی ارتفاعات در ضلع جنوبی آن، کوه های گاو پیسه با جهت شمال غربی – جنوب شرقی با مرتفع ترین قلۀ ۲۲۱۹ متر کشیده شده است. کوه های ایرانکوه که مرتفع ترین ارتفاعات شهرستان است با حداکثر ارتفاعات ۲۴۱۸ متر، ضلع شرقی شهرستان را در بر گرفته است و در قسمت میانی شهرستان بیرون زدگی های سنگی معروف به کوه اجگرد با ارتفاع ۱۹۲۳ متر وجود دارد. به جزء ارتفاعات نامبرده بیشتر سطح شهرستان را دشت آبرفتی با ارتفاع متوسط ۱۶۵۰ متر پوشانده است.
بر اساس تقسیمات کشور، این شهرستان از دو بخش: بخش مرکزی و بخش پیربکران و ۷ شهر به نامهای فلاورجان، قهدریجان، کلیشاد و سودرجان، ابریشم، پیربکران ، ایمان شهر و بهاران و ۷ دهستان به نام های اشترجان، ابریشم، زازران، گلستان، گرکن شمالی و سهروفیروزان تشکیل شده است.
جمعیت این شهرستان بر اساس آخرین آمار ۲۲۸۱۶۴ نفر بوده است.
رودخانۀ زاینده رود از سمت جنوب غربی وارد شهرستان شده و طی مسیری حدود ۲۵ کیلومتر از سمت شمال شرقی خارج می شود. این جریان با عبور خود؛ باعث تأمین آب مورد نیاز بخش کشاورزی و رونق و تنوع تولید محصولات کشاورزی در شهرستان شده است و علاوه بر آن نقش بسزایی در ایجاد بیشه زارها و مناظر زیبای ساحل رودخانه و تبدیل آب و هوای شهرستان دارد.
از نظر آب و هوایی، شهرستان دارای آب و هوای نیمه بیابانی، با تابستان های گرم و زمستان های نیمه سرد می باشد. بالاترین رقم حداکثر مطلق درجه حرارت طی دورۀ ۱۲ ساله (۱۳۶۵-۱۳۵۳) ۴۱+ درجه سانتیگراد و کمترین رقم حداقل مطلق طی این مدت ۵/۱۸- درجه سانتیگراد بوده است. متوسط حداکثر در این مدت۷/۲۲+ درجه سانتیگراد و در متوسط حداقل درجه حرارت طی این مدت ۱/۶+ درجه سانتیگراد و معدل متوسط سالیانه درجه حرارت در این مدت ۴/۱۴+ درجه سانتیگراد است. متوسط آمار ۱۲ ساله، بارندگی ۲/۱۴۲ میلیمتر بوده است که حداکثر آن مربوط به فصل زمستان و اوایل بهار می باشد. حداکثر رطوبت نسبی بیشتر مربوط به ماه های خرداد؛ تیر و مرداد می باشد.
عبور رودخانۀ زاینده رود به طول ۲۵ کیلومتر از شهرستان فلاورجان و ایجاد بیشه ها تفرجگاه ها در ساحل رودخانه از نقطه ورودی در بخش گرکن شمالی در سهروفیروزان، پیربکران، جوچی، اجگرد، خیرآباد، فلاورجان، گارماسه، هویه، موسیان، کرسگان و غیره در طول سال، صدها هزار نفر را پذیرا می باشد. دهکدۀ ساحلی در دست ساخت در شهر پیربکران مجموعۀ ساحلی در دست احداث جنب پل بابامحمود، پارک ساحلی شهر فلاورجان و کلیشاد، مکان هایی هستند که در آینده استفادۀ هر چه بیشتر از طبیعت ساحل زاینده رود و همچنین سایر خدمات جنبی آنرا به مردم نوید می دهند.
کوههای پراکنده در سطح شهرستان
کوههای ایرانکوه در ضلع شرقی شهرستان با ارتفاع بیش از ۲۴۰۰ متر و همچنین کوههای اشترجان در جنوب با ارتفاع بیش از ۲۲۰۰ متر و کوههای اجگرد با ارتفاع بیش از ۱۹۰۰ متر که در آنها پدیده هایی همچون چشمه های فصل بهار، غار، معدن سرب و آهک، گونه های گیاهان مرتعی و دارویی و غیره وجود دارد. این کوهها مکانی مناسب برای استفاده و توسعۀ ورزش کوهنوردی و پر کردن اوقات فراغت جوانان، مطالعات علمی و غیره در سطح شهرستان است.
وجه تسمیه
شهر فلاورجان در گذشته ورگان نامیده می شده است که «ور» به معنی کنار و پیرامون و «گان» به معنی مکان، و ورگان به معنی سرزمینی در کنار رودخانۀ زاینده رود محسوب می شده است. پس از ورود مسلمانان به ورگان، آن را معرب کرده و فلاورجان خوانده اند. این واژه از دو پارۀ «فلا» که جمع فلاک که به معنی دشت پهناور است و «ورجان»، که معرب ورگان است و فلاورجان، یعنی دشت ورجان. بعضی محققین عقیده دارند تا اواخر دورۀ ساسانی این ناحیه، ورگان نامیده می شده که با ورود اعراب به آن، عربی شده و فلاورجان خوانده شده است.
مردم شناسی
جمعیت این شهرستان در سرشماری نفوس و مسکن سال ۱۳۷۵ ه.ش، ۴۴۱۱۷ نفر بوده است. مردم این شهرستان، مسلمان و پیرو مذهب شیعۀ اثنی عشری، سخت کوش، میهن دوست و مهمان نواز هستند.
برج کبوتر چهل برج
در دهکده ی کل، مجاور پلارتگان، برج کبوتر شگفت انگیزی قرار دارد که به چهل برج شهرت یافته است. در ازای آن ۴۰ متر و پهنای آن ۵ متر و ارتفاع آن ۱۰ متر می باشد. مسجد جامع اشترجان: اساس این مسجد مربوط به دوران سلجوقی است و در سال ۷۱۶ هجری بازسازی شده است.این مسجد در شهر ایمانشهر بخش اشترجان واقع شده است و دارای کاشی کاری ، مقرنس کاری و کتیبه های بسیار زیبا می باشد. همچنین دیگر جاذبۀ فوق العاده این مسجد مناره های سردر شمالی آن است که مانند مناره های بنای منارجنبان اصفهان متحرک هستند. در درون محوطۀ زیر گنبد نیز سنگابی قرار دارد که به خط نستعلیق برجسته بر روی آن نوشته شده است. بقعۀ پیربکران: این بنا که آثار بسیار زیبای اوایل قرن هشتم هجری است، دارای تزئینات بسیار نفیس گچبری می باشد که آن را در زمرۀ معدود بناهای شاخص این دوران قرار داده است.
پل ورگان (فلاورجان)
به طول ۱۴۰ متر و عرض ۲۰/۷ متر با ۱۸ دهنه که بنای آن مربوط به دوران صفویه است و بیش از ۴ قرن قدمت دارد.
برج بزرگ چهار برج
به عنوان بزرگترین تک برج در کشور (در سه طبقه) واقع در روستای چهار برج با معماری زیبا و ارتفاع ۱۴ متر قطر ۲۲×۲۰ متر با قدمت بیش از یک قرن و نیز مجموعه برجهای منحصر به فرد روستای کلسیان معروف به چهل برج.
استراخاتون
در شهر پیربکران، بنای کهن گورستان و کنیسه ی یعقوب (سارح بت آش) قرار دارد که زیارتگاه یهودیان ایران است و همه ساله در ابتدای مهرماه مراسم ویژه ی مذهبی در آن اجرا می گردد. در سال ۱۳۲۲ خورشیدی، هنگام بازسازی سقف کنیسه، سنگ نوشته ای به خط عبری برجسته پیدا شد که تاریخ نگارش و نصب آن ابتدای سده ی دوم میلادی است.
از دیگر جاذبه های تاریخی شهرستان فلاورجان می توان به موارد ذیل اشاره کرد.
– خانه مویدی زفره
– مسجد و آرامگاه بابا محمود در سهروفیرزوان
– برجهای کبوتر چند قلوی اجگرد و سهلوان
تهیه و تنظیم : واحد تولید محتوای اصفهان تور
آشنایی با شهرستان فریدونشهر
شهرستان فریدون شهر از توابع استان اصفهان ، دارای آب و هوای مناسب و مردمان خونگرم و مهمان نوازی است که در این مقاله اصفهان تور به معرفی این شهرستان پرداخته است .
تاریخچه
تاریخ شهرستان فریدون شهر به دوران باستان مربوط می شود اما به دلیل همجواری با اصفهان از لحاظ تاریخی، سیاسی و اجتماعی به این ناحیه وابسته است. از نظر آثار تاریخی نیز به دلیل کوهستانی بودن و سست بودن خاک منطقه آثار چندانی در این منطقه به چشم نمی خورد.
آثار تاریخی و مذهبی شهرستان
سنگ گورهای باستانی در روستای قهستجان
امامزاده مشعلدار علی(ع)
واقع در روستای وحدت آباد که نسب شریفش به امام حسن مجتبی (ع) می رسد. بقعه امامزاده مشعلدار در سال های اخیر نوسازی شده و با توجه به سردسیر بودن منطقه ، گنبد آن از ورق استیل به سبک زیبایی ساخته شده است.
امامزاده محمد(ع)
نسب شریفش به زید بن حسن مجتبی (ع) می رسد، در دره ای کوهستانی واقع شده که اطراف آن چشمۀ آب و درختان گردوی کهنسال موجود است. در قسمت جنوبی روستای چقاء از توابع دهستان برف انبار قرار دارد.
امامزاده سید محمد مکه دین
در روستای مکه دین واقع است، نسب شریفش به امام موسی بن جعفر (ع) می رسد.
امام زاده سید صالح در پشت کوه فریدون شهر که از نوادگان امام موسی بن جعفر می باشند و نیز امام زاده تاجعلی در روستای کاهگان، امامزاده پیرعلی (در کنار چشمه لنگان)، امامزاده پیر محمد در دهستان پیشکوه روستای دهنو، امامزادۀ روستای کاهگان در دهستان پشتکوه دوم، امامزادۀ روستای زمستانه در دهستان پشتکوه و امامزادۀ دهستان پیشکوه روستای وهرگان.
جمعیت
بالغ بر ۵۰۰۰۰ نفر جمعیت و دارای آب و هوائی کوهستانی با بارش حدود ۷۰۰ میلیمتر برف و باران در سال با چشمه سارهای فراوان، کوههای سر به فلک کشیده و آبشارهای طبیعی است.
موقعیت
غربی ترین شهرستان استان اصفهان است که در دل رشته کوههای زاگرس واقع شده و دارای پنج دهستان با اسامی: برف انبار، چشمه لنگان، عشایری قلعه سرخ، پیشکوه موگوئی و پشتکوه موگوئی است. همچنین دارای دو شهر: فریدونشهر و برف انبار و در حدود ۸۵ روستا است.
مرتفع ترین شهر ایران است و با ارتفاعی حدود ۲۵۳۰ متر از سطح دریا (بام ایران) لقب گرفته است.
در فاصلۀ ۱۷۵ کیلومتری از مرکز استان واقع شده و مابین استان های لرستان، خوزستان و چهارمحال و بختیاری قرار داد. بلندترین ارتفاعات این منطقه قلۀ شاهان کوه با ۴۰۴۰ متر (قلۀ شاهسون) می باشد. از دیگر ارتفاعات این شهرستان: کوه کلوسه، کوه کمران می باشد.
اقوام
ترکیب بندی جمعیت شهرستان به ترتیب اکثریت عبارتند از: بختیاری، گرجی، ترک، فارس، ارمنی، که قوم اخیر در روستای خویگان ساکن هستند. دیگر اقوام همگی مسلمان و شیعۀ دوازده امامی می باشند.
حداکثر و حداقل دما در نواحی مختلف شهرستان به ترتیب بین (۳۴ + و ۳۸+ سانتیگراد) تا (۳۴- و ۳۸- سانتیگراد) متغیر است.
اقلیم شهرستان به چهار ناحیه تقسیم می شود :
۱ – بسیار مرطوب و خنک با زمستان های بسیار سرد
۲ – نیمه مرطوب و معتدل با زمستان های سرد
۳ – نیمه مرطوب و گرم با زمستان های نسبتاً سرد
۴ – ناحیۀ محدودی با برف های دائمی
آبشار پونه زار یا (بید نیانی): در فاصلۀ ۲۰ کیلومتری غرب فریدونشهر (با دبی آب حدود ۱۰۰۰ لیتر در ثانیه) قرار گرفته که از برف کوههای زاگرس مرکزی تأمین می گردد. ارتفاع آبشار بین (۱۵ تا ۳۰ متر) است و در بالا دست آن دهها چشمۀ زلال و گوارا و در پائین دست آن چندین پروژۀ پرورش ماهی قرار دارد.
دشت لاله های واژگون
بیش از دو هزار هکتار از مراتع و کوهستان های فریدونشهر را بخود اختصاص داده است. بیشترین تراکم این گلزار در حاشیۀ چشمه لنگان، پیشکوه و پشتکوه می باشد. فصل رویش و گل دهی از اواخر فروردین تا اوائل خرداد است.
چشمه لنگان
در فاصلۀ ۱۷ کیلومتری جنوب غربی فریدونشهر واقع گردیده است. آب آن از زیر تخته سنگهای بزرگ با سرعت و فشار زیاد خارج می گردد. قسمتی از این آب با استفاده از سه ایستگاه پمپاژ و از طریق ۱۴ کیلومتر خط لوله، آب فریدونشهر و روستاهای مجاور را تأمین می کند.
تنگ حنـا
این تنگه در حدود ۶۵ کیلومتری فریدونشهر و یک کیلومتری قریۀ گوگان قرار دارد. کانالی است که در اثر جریان دائمی آب و فرسایش کوه بوجود آمده است. بصورت دو دیوار قائم و موازی به بلندای ۲۰ تا ۳۰ متر و بفاصلۀ ۸ تا ۱۲ متر از یکدیگر می باشد. دو طرف دیوارۀ مذکور لانه های کبوتران و کلنی های زنبور عسل بر زیبائی چشم انداز می افزاید. رودخانۀ «چاقاگلی» از این معبر می گذرد. همچنین آب چند چشمه نیز از این کانال عبور می کند.
پارک معلم (سراب)
در شمال شهر فریدونشهر واقع شده است. دارای منابع آب فراوان و فصلی می باشد و چشم اندازهای زیبا از کوههای جوان دوران نه چندان کهن دارد.
آبشار پشندگان
در غرب روستای پشندگان و ابتدای درۀ سپستان در کنار ذخیره گاه جنگلی زاگرس حرکت آب با فشار بر روی تخته سنگها، خصوصاً در بهار جذابیت و طراوت خاصی دارد.
چشمه تنگوله
در ۵۰ کیلومتری غرب فریدونشهر، در کنار جادۀ پیشکوه قرار دارد که با استفاده از آب گوارای آن ماهیان سردابی پرورش داده می شوند.
غار گوگان
در دو کیلومتری شمال روستای گوکان قرار گرفته و دارای آثار تراش سنگها بدست انسان در بدنه می باشد. در انتهای غار حوضچه ای پر آب وجود دارد که در تمام مدت سال دارای آب است. ارتفاع غار از سطح زمین حدود ۱۵ متر و ورود به آن بوسیلۀ نردبان امکان پذیر است.
تونل درۀ سپستان
مابین روستاهای پشندگان و کلوسه در پشتکوه قرار دارد. این تونلها در امتداد دره کنده شده و در فواصل ۷-۸ متری دهانه هائی برای بیرون ریختن خاک و سنگ داخل آن دیده می شود. با توجه به فراوانی آب در این مکان علت حفر این تونلها مشخص نیست. شاید در ادوار گذشته بعنوان پناهگاهی در مقابل تهاجم دشمن مورد استفاده قرار می گرفته است.
جوب دختر
در دامنه های شمالی شاهان کوه و در ناحیۀ جنوبی چشمه لنگان، دره ای است مابین دو کوه که آب برف کوههای طرفین در این شیب جاری است. گویند در ازمنۀ قدیم دو طائفه در دو طرف دره زندگی می کرده و پیوسته برای تصرف آب آن در جدال بوده اند و جویهای متعددی بر بالا دست یکدیگر ایجاد می کردند. نهایتاً ساکنین غرب دره به پیشنهاد و رهبری دختری جسور تونلی در آخرین محل ممکن در زیر کوه با وسائل ابتدائی و کار طاقت فرسا حفر نموده و برای همیشه آب را در کشتزار خود جاری ساختند.این تونل دارای ۴ حلقه چاه است و تا به امروز نیز توسط کشاورزان بهره برداری می شود و همه ساله در لایروبی آن اقدام می گردد.
سراب آبلت (وحدت آباد)
چشمه ای است پرآب در کوههای جنوب شرقی فریدونشهر که آب آن دائمی است. این چشمه از محل (مظهر) یا هستگاه با دو بخش (شعبه) تقسیم می شود. یک شعبه به روستای سروشجان و دیگری به محلۀ وحدت آباد می رود. مصرف این آب کشاورزی است.
غار اشکاف تله
در کوههای شمالی مزرعۀ چشمه رئیسان واقع در غرب روستای گوراب، دهانۀ غاری روی دیوارۀ کوه بصورت قائم قرار دارد که از دور هم قابل مشاهده است. فاصلۀ آن تا دامنه تقریباً ۳۰ متر می باشد و در همین فاصله در پائین کوه آثار سکونت انسان یا محلی برای زندگی اسبان وجود دارد. در داخل غار آثار زندگی ابتدائی مانند حوضچۀ سنگی و سکوهای هموار وجود دارد.
کوه پیرهشتاد
در ۲۵ کیلومتری غرب فریدونشهر، به ارتفاع ۲۹۰۰ متر در قلۀ آن آثار کوزه های شکستۀ سفالی و آثار آتشکده مشاهده می شود. در دنبالۀ دامنۀ شرقی آن محلی بنام (پیر هشت تن) که غاری است زیرزمینی و از سطح زمین چند متری پائین تر است. عده ای معتقدند که غار اصحاب کهف همین غار است.
غار فریدونشهر (کلبیس کب)
در یک کیلومتری شمال فریدونشهر قرار دارد. طول آن ۲۵ متر و عرض آن در جاهای مختلف بین ۳ تا ۷ متر است. بلندی آن تا سقف بین ۲ تا ۶ متر می باشد و کف آن مسطح است. در انتهای غار چاه عمیقی است که بعلت جلوگیری از سقوط بازدید کنندگان مسدود شده است.
کوه تسیخه
در شمال غربی فریدونشهر واقع گردیده است. در زمان حملۀ کریم خان زند، پناهگاهی برای گرجیان بود. در این مکان هنوز آثار سنگرهای سنگی قابل مشاهده است.
آبشار دورک
در پشتکوه دوم و در یک کیلومتری غرب روستای دورک و در دل جنگلهای این منطقه قرار دارد.
آبشار طرزه
در ضلع شرقی روستای طرزه (پشتکوه اول) واقع شده است.
گیاهان داروئی منطقه
گیاهان داروئی منطقه خودرو بوده و دارای تنوع زیاد می باشد. از قبیل: کرفس کوهی، چای کوهی، تره کوهِی، ریواس، قدومه، شنگ، گزانگبین، کتیرا، بابونه، موسیر، شیرین بیان، شوید کوهی، خاکشیر، بارهنگ، بادیان، آویشن، زرین گیاه، زرشک وحشی، گل خطمی، بومادران، رازیانه، گل گاوزبان، بابا آدم، گل گندم، پونه، پنیرک، زبان گنجشک، کنگر، کاسنی، گل همیشه بهار و … .
صنایع دستی فریدون شهر
مهمترین صنعت دستی این شهرستان فرش می باشد.
تهیه و تنظیم : واحد تولید محتوای اصفهان تور
آشنایی با شهرستان فریدن
شهرستان زیبای فریدن ، دارای جاذبه های طبیعی و تفریحی بسیاری می باشد که بازدید از آنها خالی از لطف نیست . در این مطلب اصفهان تور به معرفی این شهرستان تاریخی پرداخته است .
نام فریدن را برگرفته از نام فریدون پادشاه ایران باستان می دانند و می گویند کاوه آهنگر از این سرزمین برخاسته است . اینک در روستای « مشهد کاوه »نیز آرامگاهی هست که به عقیده بعضی از مورخین کاوه و فرزندانش در آن به خاک سپرده شده اند . این روستا اکنون در بخش چادگان واقع است .
فریدن (پرتیکان) در زمان هخامنشیان یکی از ایالات مهم ایران بوده است و تنها جاده ای که آپادانا را به شوش – پایتخت زمستانی هخامنشیان – وصل می کرده از این منطقه عبور می کرده است . اسکندر به هنگام تعقیب داریوش ، به پاراتاک (پرتیکان ) آمد و آنجارا تسخیرکردو « اوگزانر» را که والی شوش بود ، به ولایت پرتیکان منصوب کرد . آن زمان در این منطقه شهرهایی آباد وجود داشته که به دست اسکندر در ایران دوازده شهر ساخته شده و همه آنها را اسکندری نامید ، از جمله آنها «اسکندری » واقع در فریدن ( شامل دو بخش اسکندری بر آفتاب و نسار اسکندری ) است .
درزمان ساسانیان فریدن دارای شهرها و روستاهای زیادی بوده که شاپورآباد مهمترین این مناطق به شمار می آمده است و بنای آن را به شاپور دوم ساسانی نسبت می دهند. در زمان صفویان این منطقه عمران و آبادی بیشتری یافت . در این زمان شاه عباس ارمنیان را از ارمنستان کوچ داده و در برخی از مناطق ایران از جمله درفریدن ساکن نمود.
همچنین به خاطر شباهت جغرافیایی این منطقه بامنطقه قفقاز، گروهی از گرجیان از گرجستان بدین منطقه کوچ داده شدند. درزمان قاجار«داران» به عنوان مرکزیت فریدن انتخاب کردید.
شهرستان فریدن با وسعتی حدود ۳۲۸۰ کیلومتر مربع از شهرستانهای غرب استان اصفهان است. فریدن از شمال به شهرستان خوانسار ، از جنوب به استان چهار محال و بختیاری، از شرق به شهرستان تیران و کران از غرب به شهرستان الیگودرز و فریدون شهر محدود می شود . مرکز این شهرستان داران است و دارای دو بخش به نام بخش مرکزی و بویین و میاندشت و سه منطقه شهری به نام داران و بویین میاندشت و نیز دوازده دهستان می باشد.
آب و هوا
فریدن منطقه ای کوهستانی و مرتفع است بخشی از کوه های اصلی سلسله جبال زاگرس در این شهرستان قرار دارند . این شهرستان دارای تابستانهای معتدل و زمستانهای طولانی است .
رودها
فریدن سرچشمه نعمت اصفهان است زیرا منبع زاینده رود در این شهرستان قرار گرفته است . منابع آب فریدن به دو دسته آبهای جاری و سطحی و آب های زیرزمینی تقسیم می گردد . آب های جاری آن شامل رودخانه های زاینده رود، قم رود (اناربار)، رودخانه پلاسجان ، رودخانه مرغاب ، رودخانه آب میدانک بالا و پایین ، رودخانه دربند، آب خدنگستان ، آب نرزه ، آب دره بید و آب های زیرزمینی فریدن به دو دسته آب های آهکی و آبرفتی تقسیم می گردد .
کوه ها
شهرستان فریدن به علت کوهستانهای بودن دارای ارتفاعات و کوه های زیادی است.
آق داش با ارتفاع ۲۸۵۰ متر ، ایلوک با ارتفاع ۳۲۰۰ متر (سرچشمه آب زه ودر زرگه ) ، بیداد کوه با ارتفاع ۲۹۶۸ متر، پرپر با ارتفاع ۲۹۵۳ متر ، پرویز با ارتفاع ۳۱۵۰ متر (سرچشمه رودخانه دربند) و دالانکوه
نیمه قراول با ارتفاع ۲۶۳۰ متر وهسل با ارتفاع ۲۹۵۰ متر ، موردود با ارتفاع ۳۱۸۰ متر (سرچشمه آب پیرگلی وآب میدانک پایین) ، گرکو با ارتفاع ۳۳۰۳ متر (سرچشمه آب کاسه ) و …
دشت ها
از دشت های حاصلخیز این منطقه دشت دامنه یا «دم نی » است که سابقا کهیز، کیز یا قهیز نامیده می شده است . این منطقه یکی از مناطق مهم ییلاقی شاهان ، به ویژه سلاطین صفوی و قاجار بوده است .
بیشه ها
در قسمت جنوبی بیشه زارهای بسیار زیبایی قرار دارد که در تابستان خنکای دلپذیر آن لحظاتی خوش وآرام برای گردشگران فراهم می سازد .
چشمه ها
شهرستان فریدن دارای ۲۹۰۰ دهانه چشمه دائمی و ۱۹۳۶ دهانه چشمه فصلی است. سرچشمه گردشگری شهر افوس ، سرچشمه روستای آغچه و سرچشمه روستای دره حوض یکی از زیباترین و خیال انگیزترین مناطقی است که می توان در عمر خویش دید . از دیگر چشمه های این منطقه.، چشمه بزرگ زرین رود و چهل چشمه و… هستند که هر کدام سرزمین وسیعی را پیرامون خود سیراب کرده و منشا، گل و سبزه ای شده اند که بی گمان در کمترین جا می توان نظیرآن را یافت.
شکارگاه
شهرستان فریدن به خاطرموقعیت جغرافیایی خویش دارای مراتع و شکارگاه هایی است که حیوانات وحشی نیز در کوه های آن یافت می شود . به خصوص در کوه دالان کوه و در سمت شمالی روستای دامنه (دم بین) بز وآهو و کور و کبک فراوان بوده و به همین جهت این کوه به عنوان شکارگاه مورد استفاده قرار می گرفته است .
آبشارها
در جای جای فریدن می توان با چشمه ها و جویباران پرآبی رو به رو شد که از ارتفاع فرو می ریزند و منظره ای دلکش و زیبا می آفرینند . اما آبشار روستای نوغان علیا یکی از زیباترین مناظر موجود در این منطقه می باشد.
منطقه ای که امروزه فریدن نامیده می شود در تاریخ باستان به نامهای پاراتاکن ، پارتکان ، پاراتاکین ، پرکان ، پاره تاکن و پری تاکن ، پرتیکان ، فریدون ، فریذین و فریدن نامیده می شده است و لیکن برای این نامها معنای دقیق و درستی در دست نیست و تنها مناسب آنها ، نام فریدون پادشاه ایران باستان است. خاصه این که در دوره هخامنشیان این منطقه از ایالات مهم و آباد ایران بوده و بخشی از تمدن هخامنشیان از این منطقه آغاز گشته است.
مبانی مردم شناسی
نژاد، قومیت
شهرستان فریدن علاوه بر طبیعت زیبا و متنوع ، دارای تنوعات و گوناگونی قومی و زبانی هم هست . از این رو فریدن را یک سرزمین و شش قوم نامیده اند . شاه عباس در سال ۱۰۱۳ هـ .ق تعدادی از خانوارهای ارمنی ، گرجی وشروانی را به درون خاک ایران کوچاند و به علت شباهت شرایط آب و هوایی گرجستان با نواحی فریدن آنها را دراین منطقه اسکان داد .
در دوره شاه سلیمان صفوی نیز بخشی از طوایف ترک قزلباش در فریدن سکنی گزیدند . این طوایف عبارت بودند از طوایف اینان لو، بیات و شاملو که در چادگان سکونت گزیدند . در زمان نادرشاه نیز مجددا سه هزار خانوار چهار لنگ بختیاری به خراسان تبعید شده و بخشی از طوایف عرب خراسان به نواحی فریدن کوچانده شدند . بخش اعظم این مردم در روستاهای دره بید ، دامنه و آشجرد اسکان یافتند.
ارمنیان فریدن بیشتر در روستاهای زرنه ، هزار جریب ، سنگ باران و خویگان علیا و غرغن نماگرد، غریقن،سواران سکونت گزیده اند که پس از چندین قرن ، در پنجاه سال گذشته از روستاهای خود به اصفهان و ارمنستان مهاجرت کردند و هم اکنون فقط روستای زرنه ارمنی نشین است . در این میان طوایف لر و فارس فریدن سابقه طولانی سکونت در این منطقه را دارند و از اولین اقوام ساکن در این منطقه هستند .
زبان وگویش محلی
هر یک از اقوام ساکن در منطقه به گویش و زبان خاص خود تکلم می کنند ولی بیشتر مردم به تمام زبانهایی که در منطقه رایج است تسلط دارند و باهمدیگر مکالمه می کنند . گروهی از گرجی های ساکن فریدن فقط به زبان گرجی صحبت می کنند ؛ مانند اهالی شهر بویین میاندشت . ولی تعدادی از آنها مانند اهالی روستای افوس به زبان فارسی حرف می زنند . این اقوام در منطقه فریدن زندگی مسالمت آمیزی با یکدیگر دارند و نمونه ای از صلح و دوستی اند .
دین و مذهب: مردم فریدن مسلمان و شیعه اثنی عشری هستند و لیکن در روستای زرنه مسیحیان ارمنی ساکن اند . بخش عمده ارمنیان فریدن در سالهای اخیر از این منطقه کوچیده و به جلفای اصفهان و ارمنستان مهاجرت کرده اند .
دامداری و کشاورزی
این شهرستان یکی از قطب های کشاورزی استان اصفهان است که اقتصاد آن بر پایه کشاورزی و دامپروری است و در حال حاضر دارای بیش از ۱۰۰ هزار هکتار زمین کشاورزی است که سالیانه حدود ۵۴۰۰۰ هکتار آن زیر کشت دیم هستند . حدود یک چهارم محصول سیب زمینی کشور در این منطقه کشت می شود . در این شهرستان سالیانه حدود ۱۴۰ – ۱۳۰ هزار تن علوفه خشک تولید می شود. این شهرستان داران از مناطق عمده دامپروری ، به حساب می آید.
مکان های مذهبی
امامزاده احمد و ابراهیم و عبدالله
واقع در افوس بخش بویین میاندشت که نسبت آنها به حضرت امام موسی بن جعفر (ع) می رسد، با قدمت ۲۵۰ سال .
امامزاده عبدالله وابراهیم (چاه امام موسی )
این امامزاده در شهر دامنه قرار دارد و از فرزندان موسی بن جعفر (ع) است .
بنابر اعتقادات مردم، امامزاده ابراهیم نیز درون چاهی است که بر آن ضریح نصب شده وامامزاده عبدالله نیز دارای قبر است و بر روی قبر ایشان ضریحی چوبی نصب گردیده است . ساختمان بقعه در میان دشت حاصلخیز دامنه قرار گرفته است .
خانه غلامرضا خان هژبر
این خانه در بویین میاندشت قرار گرفته است که با سقف تیر چوبی و نقشهای زیبایی بر سقف، دنیایی از رنگ و نقش را در بالای سر ساکنان تصویر کرده است . از این خانه متاسفانه فقط بخش های کوچکی باقی مانده ومجسمه های دروازه های ورودی آن هنوز هم در کنار خیابان ها افتاده است .
جاذبه های تفریحی و ورزشی
شهرستان فریدن اگرچه چندان که استعداد دارد مورد بهره برداری قرارنگرفته ، اما ازهر لحاظ منطقه ای غنی است . فریدن منطقه ای سردسیر و برفگیر است . دامنه های کوه ها وفراز و نشیب تپه های این منطقه را در فصل زمستان پوششی از برف فرا می گیرد و مکان مناسبی برای اسکی است .
گلستان کوه دره بید
در این منطقه زیبا بر فراز کوه ، لاله های واژگون و شقایق و سبزه و عطر خوش طبیعت بهشت را پیش چشم تجسم می بخشد. دره بید از جمله شگفتی های طبیعت است که گل و ریحان کران تا کران آن را فراگرفته و فرشی از سبزه و گل و زیر پای کردشگران پهن کرده است .
همایون عبدالعلی که شاعری شوخ بوده است و مدتی در دستگاه شاهزاده حیدر قلی میرزا قاجار حاکم گلپایگان و خوانسار می زیسته است.
صفای اصفهانی که پس از گذراندن تحصیلات ابتدایی در فریدن و اصفهان به تهران رفته و به عرفان و تصوف گراییده و دارای دیوان اشعاری بالغ بر ۵۷۹۱ بیت است .
میرزا علی محمد حکیم برادر صفای اصفهانی که به تدریس در مدرسه علوم سیاسی تهران پرداخت .
محمد علی حکیم الهی فریدنی که در ششجوان فریدن متولد شده و مدتی در نجف به تحصیل علوم دینی پرداخت .
شیخ محمد جواد فریدنی فرزند علی اصغر ، فقیه و استاد معروف که پس از تحصیل در نجف اشرف به درجه اجتهاد رسید و در حوزه علمیه اصفهان در ادبیات و سطح و فقه و اصول تدریس می کرد . او ساکن مدرسه عربان بوده و مدفن وی در تخت پولاد اصفهان است .
محمد حسین مشایخ فریدنی که سال ها درمقام سفیر ایران در چند کشور به گسترش زبان فارسی پرداخت از آثار وی می توان نوای «شاعرفردا» «نظرات سیاسی درنهج البلاغه و ترجمه و گزیده اغانی » را نام برد.
تهیه و تنظیم : واحد تولید محتوای اصفهان تور
آشنایی با شهرستان شهرضا
در این بخش به معرفی شهرستان شهرضا ، یکی دیگر از شهرستان های بخش جنوبی استان اصفهان توسط اصفهان تور پرداخته ایم که مطالعه ی آن بسیار جالب و سودمند خواهد بود .
پیشینۀ شهرضا به دوران ایران باستان باز می گردد. در آن زمان شهرضا قریه ای بوده در ۱۴ فرسنگی اصفهان، که «قلعۀ سمیرم» نامیده می شده است. این قریه که در آن روزگاران دارای حصارهای محکم بوده به سه بخش تقسیم می شده است:
بخش غربی آن را « سمیرم سفلی » بخش جنوبی را «سمیرم علیا» و بخش مرکزی را «قمیشه» یا «قمشه» می نامیدند.
در طول تاریخ سلسله های گوناگون از جمله آل زیار، دیلمیان، سلجوقیان و خوارزمشاهیان، ایلخانان و صفویان بر این شهرستان چیره شده و آن را در قلمرو خود قرار داده اند.
در دوران صفویه شهرضا به دلیل نزدیکی به پایتخت، اهمیت بسیار یافت و یکی از نقاط آباد کشور به شمار می آمد. در آن زمان جهانگردان و سیاحان مشهوری چون « تاورنیه » از آن دیدن و در سفرنامه های خویش یاد کرده اند.
در حملۀ افغانها این شهرستان آسیب فراوان دید و بسیاری از آثار و بناهای با شکوه آن از بین رفت. همچنین با شروع جنگ جهانی اول، مقارن سلطنت احمدشاه قاجار قمشه نیز دستخوش آشوب شد و یاغیان و راهزنان همچون سایر مناطق کشور، در شهرضا هرج و مرج فراوان کردند.
موقعیت جغرافیایی
شهرستان شهرضا از شمال غربی به شهرستان مبارکه، از جنوب شرقی به استان فارس، از شرق به شهرستان اصفهان، از غرب و جنوب غربی به شهرستان سمیرم و از غرب به استان چهارمحال و بختیاری محدود می شود.
این شهرستان با مساحتی در حدود ۷۴۹/۲۹۸۳ کیلومتر متر مربع بین ۵۱ درجه و ۲۳ دقیقه و ۵۲ در جه و ۱۳ دقیقه ی طول شرقی و ۳۱ درجه و ۲۴ دقیقه تا ۳۲درجه و ۲۴ دقیقه عرض شمالی قسمتی از بخش مرکزی فلات ایران را تشکیل می دهد .
آب و هوا
شهرستان شهرضا را یک رشته کوه در میان گرفته است. از آنجا که این منطقه از طرف مغرب و جنوب به نواحی کوهستانی و از سمت شمال شرقی به نواحی پست کویری محدود است جزء نواحی خشک محسوب می شود که در نواحی شرقی دارای آب و هوایی گرم و خشک و در جنوب و جنوب غربی دارای آب و هوای کوهستانی و در بخش مرکزی دارای آب و هوای معتدل است.
آب و هوای شهر شهرضا معتدل و خشک است. حداکثر درجه حرارت آن در تابستان به ۳۹ درجه بالای صفر و در زمستان ها به ۱۰ درجه زیر صفر می رسد.
جاذبه های تفریحی
مناطق روستایی شهرستان شهرضا دارای آب و هوایی خوش و باغ های مصفا هستند که هر کدام تفرجگاهی زیبا و دلنشین محسوب می شوند. با این همه مهمترین مناطق تفریحی اطراف شهرضا عبارتند از: سیاه سر، چشمه حیدر، حوض ماهی، بودجان، سورمنده، موروک، دره شاه، پرک آباد. باغ های اسفرجان، هونجان، زرچشمه، دزج ، قمبوان و … .
شهرضا در گذشته «قمشه» و در اصل «کمشه» نامیده می شده است. «کمشه» کلمه ای پهلوی ساسانی است که از روزگار باستان به این محل اطلاق می شده است. این نام از دو کلمۀ «کومه» و «شه» مخفف «شاه» تشکیل شده است. «کومه» خانه ای است که از چوب و علف می سازند. می گویند چون شاهان قدیم در حدود شهرضای امروز به شکار می رفته اند محل شکار آنها را «کومه شه» می نامیده اند که رفته رفته به اختصار «کمشه» شده است. سپس در دوران اسلامی حرف «ک» در آن (همانند واژه های فراوان دیگر) به «ق» تبدیل شده و «کمشه» را «قمشه» گفته اند.
مردم شناسی
اهالی شهرضا مردم بسیار سخت کوش، درستکار و دارای پشتکارند. به علم و دانش اهمیت بسیار داده و این شهر از دیرباز مهد علم و دانش بوده است. مردم شهرضا مسلمان و شیعۀ اثنی عشری هستند. به زبان فارسی صحبت می کنند و لهجه ای شبیه به لهجۀ مردم نجف آباد دارند برخی اصطلاحات و لغات محلی در محاورات مردم مورد استفاده قرار می گیرد که خاص شهرضا است.
صنایع دستی
صنایع دستی این شهرستان سرامیک و سفال است که در کشور ما معروف می باشد. خوشبختانه چندی است این رشته از صنایع دستی مورد توجه مسئولین امر قرار گرفته و برای احیای آن گامهای مؤثری برداشته شده است.
سوغات
از آنجا که تمام مناطق شهرستان شهرضا برای دامداری و کشاورزی بسیار مستعد هستند فرآورده های دامی و لبنی از قبیل کشک و کتیرا و خامه و فرش و منداب و گیوه بهترین سوغات آن محسوب می شوند. البته در کنار آنها باید از سفال معروف شهرضا نیز حتماً یاد کرد.
امامزاده شاه رضا
بقعه ی این امامزاده در دوران صفویه و در زمان حکومت شاه اسماعیل صفوی بنا گردیده و سالانه پذیرای هزاران زائر و گردشگر بومی و غیر بومی می باشد ،بنا بر قول مشهور این امامزاده یکی از سه فرزند امام موسی بن جعفر است که دارای شهرت جهانی می باشد.
امامزاده شاه سید علی اکبر
بنای این امامزاده از آثار دوران صفویه است که لوح سنگی واقع در دیوار شمالی مقبره تاریخ بنای بقعه را به دوره شاه عباس اول یعنی ۹۹۸ ه .ق می رساند .در مورد نسب این امامزاده عده ای او را از فرزندان موسی بن جعفر دانسته اند و برخی او را حسینی و از اعقاب عبدالله بن باهر بن زین العابدین پنداشته اند .
امامزاده محمد و ابراهیم روستای زیارتگاه
این مکان مقدس بارگاه امامزاده محمد و ابراهیم از بناهای دوران آل بویه است ، گنبد مخروطی شکل و ایوان زیبا که دارای گچ بری های منحصر به فرد می باشد از خصوصیات بارز این بنای تاریخی است .
بازار
یک گنجینه ی ارزشمند ازمجموعه ی تیمچه ها ، سرا ها ، کاروانسرا ها ، حمام ، مسجد و چهار سوق به جا مانده از دوران سلجوقیان است، بازار شهرضا از جمله بازارهای فعال سنتی نسبت به شهرهای دیگر می باشد که مورد توجه بازدید کنندگان از اقساط نقاط کشور است.
مسجد جامع
این بنا مربوط به دوران سلجوقی است که در عهد صفوی قسمت های به آن افزوده شده و در آن کتیبه های ارزشمندی به خط کوفی (معقلی) می باشد
مسجد نو
این مسجد که در دوران سلجوقی و پس از مسجد جامع بنا گردیده است دارای جذابیت های به شرح ذیل میباشد۱- شبستان وسیع و زیبا با ستون های سنگی ۲- مناره ی بلند آجری ۳- تنوع آجر چینی در طاق های ضربی شبستان ۴- منبر سنگی یکپارچه که احتمالا همزمان با ساخت این مسجد در محل قرار داده شده است .
مسجد خان
قدمت این بنا به دوره ی قاجاریه باز می گردد و نحوه ی آجر کاری عرقچین زیر گنبد و همچنین شبستانی با ستون های زیبا ی آجری در ضلع شمالی از مشخصات این مسجد تاریخی میباشد.
مسجد حاج عبد الحمید
تاریخچه ی این بنا به دوران قاجاریه باز می گردد ، ایوان با شکوه سمت قبله ی این بنا به محض ورود توجه هر بیننده ای را به خود جذب می نمایدکاروانسرای مهیار: این کاروانسرا یکی از بهترین کاروانسراهای ایران است و زمان ساخت آن به دورۀ شاه اسماعیل صفوی باز می گردد.
کاروانسرای امین اباد
قدمت این بنای ارزشمند به دوران صفویه باز می گردد واز خصوصیات بارز این کاروانسرا نقشه ی هشت ضلعی و طاقها و قوس های ضربی بسیار است . کاروانسرا در مسیر ارتباطی آباده قرار گرفته و مرمت آن به منظور احیا و استفاده مجدد به عنوان هتل و استراحتگاه بین راهی توسط سازمان میراث فرهنگی در مراحل پایانی است .
کاروانسرای ملک التجار (هتل منتظران)
این بنای ارزشمند با قدمتی در حدود بیش از ۱۰۰ سال درجنب امامزاده شاه رضا واقع است و در سال های اخیر توسط شرکت منتظران به یک هتل سنتی تغییر کاربری داده است .
آسیاب های اسفرجان
این آسیاب های آبی ۷ دستگاه بوده اند که به ترتیب آبگیری عبارت بودند از: آسیاب قلتغشاه، آسیاب خاکی، آسیاب سنگ سفید، آسیاب محمود میرزا، آسیاب شیرعلی و آسیاب آراگوره یا «هاروگوره» (قدیمی ترین آسیاب اسفرجان متعلق به زمان ساسانیان است).
درخت گردو ۵۰۰ ساله
این درخت گردو در اسفرجان در محلۀ عرب ها واقع شده است. این درخت چندان عظیم است که برخی ریشه های آن از خاک بیرون افتاده و قطر بعضی از آنها به یک متر یا بیشتر هم می رسد.
تیمچه ی سلیم
قدمت این بنا مربوط به دوران قاجاریه و هم اکنون از آن استفاده ی تجاری می شود
منزل احتشامی
مربو ط به دوران قاجاریه واقع در روستای تاریخی هونجان .تزیینات زیبا همراه با گچ بری های نفیس بر روی دیوارها و سقف که از جنس سیم گل میباشد،چشم هر بیننده را به خود جلب می نماید .
برج های کبوتر
با قدمتی در حدود ۲۰۰ سال، در مسیرارتباطی شهرضا –آباده و شهرضا – اصفهان به صورت پراکنده در تمامی روستا های اطراف قابل مشاهده می باشد.
کار خانه ی نوین
این بنا به سبک کارخانه جات ریسندگی اصفهان در زمینی به مساحت ۴۵ هزار متر مربع توسط مهندسین آلمانی ساخته شده است و از سال ۱۳۱۵ مورد بهره برداری قرار گرفته و به نوبه ی خود برگی از تاریخ معاصر این خطه می باشد .
سایر آثار: حمام امین آباد ، قلعۀ کهرویه و … .
مشاهیر شهرضا
در طول تاریخ این شهرستان مشاهیر بزرگی را در رشته های گوناگون تقدیم فرهنگ کشور وجهان اسلام نموده است از جمله در زمینه ی حکمت ، فلسفه وعرفان می توان از بزرگانی همچون حکیم صهبا، حکیم الهی قمشه ای ، حکیم اسدالله و حکیم زاهد و … نام برد همچنین در طول سال های دفاع مقدس دسته گل هایی ارزشمند از جوانان شهید جانباز و ایثار گرتقدیم انقلاب اسلامی و اهداف آن نموده است از گل های سر سبد آنان شهید سر لشکر حاج محمد ابراهیم همت، شهید طباطبایی ، شهید قانع را می توان یاد کرد .
آقا محمد رضا قمشه ای(حکیم صهبا)
حکیم متاله و عارف بی بدیل آقا میرزا محمد رضا قمشه ای(۱۳۰۶-۱۲۴۱ هـ .ق ) از بزرگترین شخصیت های فلسفی دو قرن اخیراست که حضرت امام خمینی(ره) ازایشان به عنوان شیخ مشایخ ماف یاد می کنند. بسیاری از بزرگان حکمت و فلسفه از شاگردان با واسطه یا بی واسطه ایشان بوده اند از آن جمله می توان حکیم جهانگیرخان قشقایی و حکیم صفای اصفهانی( شاعر معروف) را نام برد. برخی از آثار ایشان عبارتند از:رساله فی الخلافه الکبری، تعلیقات علی قصوص الحکم، تعلیقات علی تمهید القواعد و …)
حکیم محیی الدین مهدی الهی قمشه ای
عارف و شاعر بزرگ، میرزا محمد مهدی معروف به حکیم محیی الدین مهدی الهی قمشه ای (۱۳۵۲-۱۲۸۳ هـ.ش) از بزرگان این شهر حکمت خیز است.
معروفترین آثار ایشان عبارتند از: – ترجمه قران کریم – دیوان اشعار(شامل: نغمه الهی، نغمه حسینی، نغمه عشاق) – حکمت الهی(دوجلد) – ترجمه و شرح صحیفه سجادیه -۵ تصحیح و تحشیه ی تفسیر ابوالفتوح رازی و …
تهیه و تنظیم : واحد تولید محتوای اصفهان تور
آشنایی با شهرستان سمیرم
در این بخش از معرفی شهرستان های اصفهان ، به معرفی سمیرم شهر آبشار ها و چشمه ها ، عشایر خونگرم و خانه های روستایی پرداخته ایم . همراه اصفهان تور باشید .
دیباچه
استان اصفهان با پیشینه کهن و چندین هزار ساله، با آثار و بناهای تاریخی بی نظیر و با جغرافیای متنوع و وسیع که از یک سو تا خلوت رویاگون کویر کشیده شده و از دیگر سو به بلندیهای خیال انگیز کوهستانها رسیده و از سوی دیگر در جلگه های جادویی و زیبای زاینده رود آرمیده است. موزه ای از جاذبه های گردشگری است که آوازه آن قرنهاست در گوش گیتی پیچیده و نامش همواره بر سر زبانها بوده و هر کس بدان پای نهاده آن را ستوده و از این سرزمین شگفتی ها و زیبایی ها و هنر و صنعت و فرهنگ به نیکی و احترام یاد کرده است.
شهرستان سمیرم
سمیرم نامش را از زمیران یا سمیران به معنی جایگاه سرد و مکان سرد برگرفته است و نیز نامش در هاله ای از روایت کهن به نام سام نریمان که درد خویش را در این مکان درمان می یابد و این ناحیه راسام آرام می نامند و یا از (سمیرامیس) ملکه بابل می آید.
این شهرستان در حدود ۵۲۲۴ کیلومتر مربع ، در جنوب استان اصفهان واقع گردیده است ارتفاع آن از سطح دریا ۲۵۰۰ متر و بلندترین نقطه آن قله معروف دنا با ۴۴۰۹ متر ارتفاع می باشد(که به بام ایران معروف است) و آب و هوای شهرستان معتدل کوهستانی است.
وجود جاذبه های منحصر به فرد طبیعی و به دلیل داشتن آب و هوای مناسب و شرایط زمین خوب و مساعد مناظر دیدنی یا رودخانه های جاری و چشمه سارهای خروشان تبارک ا… احسن الخالقین را به زبان هر بیننده ای جاری می کند. از معروفترین صنایع دستی این شهرستان نمد را می توان نام برد، که به دست چیره دستان سمیرمی تولید می گردد.
گفتنی است دو تن از مشاهیر سمیرم در عالم علم و هنر همواره مورد احترام بوده و می باشند (حکیم جهانگیرخان قشقائی) عالم دینی و (شیخ حبیب ا… فضائلی) استاد مسلم خوشنویسی که کتیبه های حرم امیرالمومنین امام حسین(ع) و مشهد مقدس به خط ایشان متبرک شده است. ازوزرای معروف سلجوقیان نام (کمال الملک وزیر علی سمیرمی) به کرات در تاریخ آن زمان آمده است ،که از وی آثاری مانند موزه مردم شناسی شهرستان سمیرم به جای مانده است .
محورهای طبیعی و گردشگری
محور مرکزی
– آبشار بزرگ سمیرم
– پارک فرهنگی – تاریخی – طبیعی تخت قراچه محور شمال
– روستای ورق
– رودخانه حسین آباد محور شمال غربی
– امامزاده زیدبن العلی
– چشمه ناز (ونک)
– امامزاده معصومه خاتون
– سد کمانه
– منطقه چالفقا محور جنوب غربی
– منطقه آب ملخ (چشمه سلیمان)
– آبشار بی بی سیدان
-روستای سیور
– روستای خفر – آبشار خفر
– سد حنا
– چشمه بابا زرنگ کمه محور جنوب
-چهل چشمه پادنا
– غار دنگزلو
-کمپ عشایری مرروک
جاذبه های فرهنگی ، تاریخی
– موزه مردم شناسی شهرستان سمیرم
-حمام خواجگان
-آسیابهای آبی
-میل های سنگی
-قلعه سنگی (مختار)
مجموعه فرهنگی تاریخی و طبیعی تخت قراچه
به علت بافت طبیعی و صخره ای ووجود آبشارهای فصلی و مسیر رودخانه ها پوشش گیاهی مناسب وجود کنده ها ( دخمه های تاریخی و باستانی) همچنین آثار بجا مانده از آسیابهای آبی قدیمی و چشم انداز بسیار زیبای سمت جنوب و دیده شدن قله های پوشیده از برف دنا هر گردشگری را به وجد می آورد.
جامعه عشایری
یکی از ویژگیهای اقتصادی این منطقه، جامعه عشایری ساکن در سمیرم است. عشایر از ایل قشقایی هستند. تولید صنایع دستی از مهمترین محصولات عشایر است. مهمترین صنایع دستی شهر سمیرم نمد و عشایر عبارتند از: قالی و قالیچه، زیلو، جاجیم، گلیم، کلاه، دستکش، خورجین، پشتی و کیف که مواد اولیه این صنایع پشم گوسفند – موی بز – پوست گوسفند و بز است.
آبشار بزرگ سمیرم
آبشار بزرگ سمیرم واقع در سه کیلومتری شرق سمیرم دارای امکانات تفریحی و رفاهی ، ارتفاع آبشار در گذشته در حدود۷۰ متر بوده که در اثر فرسایش عوامل طبیعی از ارتفاع آن کاسته شده و در حال حاضر حدود ۳۲ متر ارتفاع دارد .
تهیه و تنظیم : واحد تولید محتوای اصفهان تور
آشنایی با شهرستان دهاقان
در این مقاله ی طبیعت گردی ، اصفهان تور به معرفی شهرستان دهاقان و طبیعت بکر و دیدنی پرداخته است .
وجوه تسمیه
-دهاقان در اصل از ده + آقایان گرفته شده : «ده آقایان»؛ و به تدریج مخفف و به صورت دهاقان تلفظ گردیده است. طرفداران این نظر معتقدند گروه اولیه ای که در این محل ساکن شده اند از سادات بوده اند که به آنان «آقایان» اطلاق می شده و به محل سکونت آنان «ده آقایان» می گفته اند.
-دهاقان از «دهاق» به معنی آب بسیار و جام پر و لبریز مشتق شده است، (ان) که پیوند مکان است به این واژه اضافه شده و به معنای مکان پر آب است.
-دهاقان از دهاقانان ( جمع دهاقان) که به معنای ده نشین – در مورد هر ایرانی اعم از شهری و روستایی و مالک به کار می رفته – گرفته شده است . در فرهنگ آبادی ها و مکان های مذهبی کشور نیز در مورد دهاقان واژه دهقان به کار رفته است.
آبادو پر از نفخه عطار دهاقان گل خیز و سمن گلشن و گلزار دهاقان
شهرستان دهاقان با برخورداری از عناصر و جاذبه های متنوعی چون چشم اندازهای زیبای طبیعی ،آثار و ابنیه های تاریخی، تنوع اقلیمی،فضاهای تفریحی،ثبات امنیتی،جاده های مناسب مواصلاتی،منطقه ییلاقی عشایر قشقایی،صنایع دستی و سنتی و … یکی از کانونهای نهان گردشگری استان اصفهان با (۵۲۰) اثر تاریخی و جاذبه گردشگری شناسایی شده است که در منتهی الیه جنوب غربی استان ، در همسایگی استان چهارمحال بختیاری قرار داردو فاصله مرکز این شهرستان تا اصفهان حدود ۱۰۰ کیلو متر است.
دهاقان از جمله شهرهای با سابقه و هویت فرهنگی است و علما ، دانشمندان، طبیبان و شاعرانی که از این دیار بر خاسته اند از جمله نام آورانی هستند که نه تنها نام دهاقان را پر آوازه نموده اند بلکه ایران و جهان اسلام را اعتباری دیگر بخشیده اند. چهره هایی همچون حکیم جهانگیر خان قشقایی ،حسینقلی خان خطایی، میرزا مصطفی جعفر طیاری ، ملاشکراله رضوانی ،حاج ملا حسین امین جعفری ، شیخ نورالله دهاقانی ، دکتر سنجریان ، دکتر رمضانیانپور، پروفسور حجازی ،دکتر عبدالمحمود انصاری،نماینده شهیدحجهّ الاسلام بشارت و … از این جمله اند.
– مناظر زیبای گلهای ارونه و لاله های واژگون در دره گل ارونه و دشت آستانه در اردیبهشت ماه ، منظره ایست بدون وصف که ، شنیدن کی بود ماننددیدن.
– درختان کهن ، گلها و مناظر چشمگیر ، تختگاه شاه صفی معروف به دره شاه در ۲۰ کیلو متری جنوب غربی دهاقان،صفا و جلوه ویژه ای دارد.
– رویش گونه های خاص گیاهی و انواع گلهای وحشی در بخشهایی از مراتع کوهستانی و دره ها، در فصل بهار مناظر بدیعی را خلق می کند که چشمان هر بیننده ای راخیره میکند.
طبیعت زیبا ، درختان بید و نارون و چمنزارهای اطراف چشمه علی در جنوب روستای همگین در ۱۵ کیلومتری دهاقان از گردشگاههای زیبای منطقه است.
منطقه دشتک با طبیعت بکر و گیاهان دارویی-گلهای وحشی و لاله های واژگون ،کوهستانهای پوشیده از برف ،چشمه های پرآب از دیدنی ترین مناطق طبیعی استان است.
در زمینه پرورش گلها و گیاهان گلخانه ای خصوصا گل رز و صیفی جات دهاقان یکی از قطبهای مهم کشت گلخانه ای استان اصفهان محسوب می شود.
بقایای چندین سکونتگاه بشری ازجمله بودجان(بودگم)و روستاهای قدیمی چون پوده، قمبوان ،لاریچه،قهه ،قمیشلو و… نشانگر قدمت سکونت وفرهنگ در این شهرستان است.
تخت کشی ،گیوه دوزی ،صابون سازی،قفل سازی،پارچه بافی،نخ ریسی،گلیم بافی،کارگاه رنگرزی با مواد طبیعی و وجود دارهای قالی نفیس یلمه در روستای علی آباد جمبزه که خواستگاه این قالی جهانی است تبحرزنان و مردان هنرمند وصنعتگر این دیار را که سابقه کهن داشته اند مینمایاند.متاسفانه بعضی ازبین رفته(تخت کشی ،صابون سازی،قفل سازی) و بعضی در حال احیا(پارچه بافی )هستند.
محورهای گردشگری
به دلیل تعدد مناظر چشم نواز طبیعی سه محور گردشگری برای شهرستان تعریف گردیده است:
– محور بودجان شامل اردسته ، چشمه مردنگ و کج دنبه،چشمه بازن ،قنات بنوی،قنات بودجان و باغهای سیب آن ،دره شاه صفی(از مناطق نمونه گردشگری) دشتک ،هرندی، تخته چمن آستانه و دشت لاله های واژگون (اردیبهشت هر سال پذیرای خیل کثیری از هم وطنان عزیز است)
– محور دهاقان بروجن ک شامل باغهای حیدر آباد قنات برآفتاب و گود سلگان سولجان و برواده، بیشه دزج(از مناطق نمونه گردشگری)چشمه علی همگین(از مناطق نمونه )می باشد.
– محور دهاقان مبارکه :شامل ته باغها،بیشه و مقبره بابا شاه حسین(از نوادگان جابر بن عبدا… انصاری)،بیشه کره،یوز گیر و روستای تاریخی پوده (از روستاهای هدف گردشگری) و روستای قمبوان می باشد.
ضمنا چشمه سورمنده (گلشن) از مناطق بسیار زیبایی است که در فصل بهار نهایت قدرت قلم توانای خالق خود را آشکار می سازد.
بازار قدیمی دهاقان: شامل مساجد حاج مهدی ، جامع (میرزابابا) ، میر، ادیب که جملگی در قدمت آثار ملی به ثبت رسیده اند می باشد. بازار دهاقان از جمله بازارهایی است که سقف نداشته و سقف ان سایبان متشکل از برگ درختان بوده که در فصلهای گرم سال آسایش اهالی آن را فراهم می آورده و هر سال با تعویض شاخ و برگ نو شده است این امر از لحاظ اقلیمی امری بسیار هوشمندانه و با صرفه اقتصادی است.
هم اکنون این بازار از رونق افتاده است و حرفه گران قدیمی مانند گیوه دوزان و مس سفید کنها به یاد ایام گذشته به کسب مشغولند.
آسیاب محمد رحیم بیک: با قدمت ۲۲۴ سال (طبق سند ساخت موجود) از جمله آسیابهای ۱۸ گانه شهر دهاقان است که با مساعدت سازمان مرمت و آماده راه اندازی است.
خانه حسین قلی خان خطایی (حکیم جهانگیر خان قشقایی): با قدمت احتمالی زندیه که در حال مرمت و بازسازی است خانه حاکم وقت دهاقان حسینقلی خان بوده که ایشان مردی ادیب ، نقاشی توانا و تیر اندازی ماهر بوده است. اقوال مستند حاکی از آن است که حکیم آیت ا… جهانگیر خان قشقایی دوران کودکی را در این خانه به نوجوانی رسانده است.
پل سطل (پل آب بر): پلی است احتمالا صفوی که دو طرف شرق و غرب رودخانه شور را به هم رسانده کار انتقال آب از شرق رودخانه جهت مشروب سازی باغهای غربی را انجام می دهد.
روستای پوده: از جمله روستاهای هدف گردشگری استان با محلات قدیمی و بافتهای زنده که بعضا زندگی در آن جاری و ساری است. مثلا محله بازار شامل چهار سوق و حسینیه (کاروانسرا) مسجد جامع، قلاع محمد قلی خان، آریانا، رییس زاده و خانه های بسیار زیبایی است.
مسجد جامع محله بازار از قدیمی ترین بناهایی است که آنچه از وضعیت کنونی آن برمی آید، قدمتی احتمالا صفوی را به ذهن تداعی می کند. مسجد دو ایوانی و دارای نقاشیهای صفوی و قاجاری در سقف ها، محراب و بدنه است .کاربندی سقف بالای محراب بسیار زیباست.
در روستای قمبوان آنچه در نگاه اول به چشم میخورد برجهای کبوتری با نما و پلانهای متفاوت و منظری زیباست ولی از خانه و عصارخانه آقا و خانه های تاریخی و قلعه سلطان آن و… نمی توان گذشت.
قلعه ناصرخان روستای علی آباد جمبزه ، حمام لاریچه ، مسجد جامع قهه ، قلعه بختیار همگین ، خانه های موسی آباد و…تنها مجملی بود. تو خود حدیث مفصل بخوان از این مجمل.
جمعیت شهرستان سمیرم سفلی، مطابق آمار سرشماری سال ۱۳۷۵ ، بالغ بر ۳۹۲۷۵ نفر که ۴۴ % آن شهری و ۵۶ % روستایی می باشد. در حدود ۲۵ % جمعیت شهرستان ، ترک زبان و مابقی به زبان فارسی تکلم می نمایند.
مردم در این شهرستان دارای عقاید خاص هستند که سرچشمه این عقاید دینداری و پایبند بودن آنها به دین کامل اسلام می باشد. یکی از بزرگترین و شاید زیباترین مراسم اهالی این شهرستان عزاداری در ماه محرم بالاخص عاشورای حسینی می باشد . در مورد دیانت و همچنین متکی بودن بر اعتقادات، خود همین بس که این شهرستان در سالهای نبرد حق علیه باطل ۲۵۴ شهید و ۱۴ جاویدالاثر تقدیم خاک کشور همیشه پیروزمان ایران کرده است.
تهیه و تنظیم : واحد تولید محتوای اصفهان تور
آشنایی با شهرستان خور و بیابانک
سرزمین پهناور ایران آکنده از شگفتی های بسیاری است کوههایی که از دشت ها بر آمده اند و سر بر ابرها کشیده اند جنگل هائی که پیکر کوهها را در حریر سبز پیچیده اند ، شنزارهایی که با تازیانه توفان در بیابان ها سرگردانند ، شوره زارهائی که آئینه دار آفتاب هستند . در آن سوی کوههای البرز ابرهای ایثارگر می بارند و در این سوی کوهها دریائی گسترده که توفان موج بر موج شن و نمک پدید می آورند . آسمان بر زمین بخیل و زمین خالی از گیاه .افتادن پرتو خورشید در آبهای خزر به همان اندازه زیبا می باشد که بر آمدن آن پرتو نور گستر از دریای نمک.همراه ما باشید با وصف زیبای شهرستان خور و بیابانک توسط اصفهان تور …
تاریخچه
در کتب جغرافیایی قرن چهار و پنجم چون اشکال العالم ، احسن التقاسیم ، صوره الارض ، مسالک و ممالک و غیره فقط از سه روستای منطقه خوروبیابانک یعنی جرمق (گرمه) بیادق(بیاذه) و ارابه(ایراج) تحت عنوان سه ده یاد شده است .
ناصر خسرو در سال ۴۴۴ هجری با نام بردن از گرمه و پیاده(بیاذه) مجموع آبادی های منطقه را دوازده پاره دیه می داند اما از آنها نام نبرده است . از عهد سلجوقی تا اواخر دوره فتحعلی شاه خوروبیابانک جزء یزد بود . در سال ۱۲۴۰ به ایالت سمنان پیوست . در سال ۱۳۳۶ قمری ضمیمه خراسان و سیستان و طبس شد از سال ۱۳۰۱ تا ۱۳۰۵ ولایتی مستقل به شمار می رفت و از این سال بار دیگر به سمنان و یزد ضمیمه شد . در سال ۱۳۲۷ با شهرستان شدن نایین از یزد جدا و به صورت بخشی از شهرستان نایین به استان اصفهان پیوست . در سال ۱۳۸۸ خوروبیابانک به شهرستان ارتقاء یافت .
موقعیت
شهرستان خوروبیابانک در ۵۵ درجه ۰۵ دقیقه ۰۷ ثانیه طول شرقی از نصف النهار گرینویچ و ۳۳ درجه ۴۶ دقیقه ۳۴ ثانیه عرض شمالی از خط استوا قرار دارد . از شرق به استان خراسان جنوبی ، از جنوب به استان یزد ، از شمال به استان سمنان و از غرب به بخش انارک شهرستان نایین محدود می شود .
شهرستان با مساحتی بالغ بر ۱۱ هزار کیلومتر مربع در شرقی ترین نقطه استان اصفهان در فاصله ۴۲۰ کیلومتری اصفهان قرار دارد
شهر خور
خور مرکز شهرستان وسیع خوروبیابانک می باشد و در گویش آن واژه های اوستائی و کهن به فراوانی یافت می شود . خور ( آفتاب ) است و فرشته نگهبان آفتاب و نماینده کارهایی که در روز خور (روز یازدهم از هر ماه شمسی ) انجام می شود . تاریخ خور حداقل تا زمان صفویه روشن است . بر روی یکی از دو طوقه علم وقف بر حسینیه خور تاریخ ۹۷۴ هجری حک شده است که مربوط به زمان شاه طهماسب است . قباله هایی از خرید و فروش آب و املاک و اسنادی نیز مربوط به ازدواج از دوره شاه سلطان حسین در دست می باشد . تصور بر این است که عامل ارتباط در پیدایش خور نقش مهمی داشته است و چشمه دریاشو در قله تین ( چشمه ای در نخلستان خور ) محل مناسبی برای اُتراق کاروانها بوده است از مناطق دیدنی دیگر شهر (آرامگاه استاد حبیب یغمایی، مسجد عربها، مسجد دارالشفاء، آب انبارها و بافت قدیمی) .
شهرجندق
شهر جندق‌که تقریباً در جنوب دشت کویر و در شمال شهرستان خور و بیابانک واقع است، از شمال به دهستان طُرود (در بخش مرکزی شهرستان شاهرود)، از مشرق و جنوب شرقی به دهستان بیابانک و از جنوب غربی و مغرب به دهستان چوپانان (در بخش اَنارک) محدود می‌شود. نام آن در زمان ساسانیان گِندَه ( gendah ) بوده است. از مناطق دیدنی دیگر شهر (نارنج قلعه، مسجد جامع، خانه یغما جندقی و بافت قدیمی) .
شهرفرخی
فرخی در ۵۴ درجه و ۵۵ دقیقه طول جغرافیایی و ۳۳ درجه و ۵۱ دقیقه عرض جغرافیایی واقع است و مطابق با سندی که در امامزاده بیاضه یافت شده است بیش از هزار سال قدمت دارد و نام مزرعه ای به نام فرخ بوده است. از مناطق دیدنی دیگر شهر (مسجد جامع، آب انبارها و بافت قدیمی) .
روستای مهرجان
از روستاهای قدیمی شهرستان، مهرجان یا مهرگان است که در گویش محلی مهرگون تلفظ می شود. قدیمی ترین سنگ نبشه این روستا مربوط به قرن هشتم و نهم ه.ق است . از مناطق دیدنی دیگر روستا (بقعه شمس الدین، بقعه نجم الدین ساباط ها، آب انبار ها و بافت قدیمی)
روستای بیاضه
این روستا علاوه بر قلعه ای زیبا و مشهور دارای چشم انداز بسیار دل انگیز است بافت روستایی آن با خانه های ایوان دار و ایوان های کنگره ای بافت منحصر به فردی است که هم از نظر معماری و هم به لحاظ رعایت جنبه های دفاعی دیدنی است . از مناطق دیدنی دیگر روستا (نارنج قلعه ، مسجد جامع، ساباط ها، قنات، و بافت قدیمی)
روستای گرمه
این روستا درفاصله ۳۰ کیلومتری روستای ایراج قرارداردکه نام سهراب گبر گرمه ای بعنوان یکی ازسران گرمه معروف است. از مناطق دیدنی دیگر روستا (نارنج قلعه، ساباط ها و بافت قدیمی)
روستای ایراج
ازایراج در متون جغرافیایی قرن پنجم با نام ارابه یاد شده است وبه گویش خوری وگرمه ارا نام دارد. روستای ایراج درجنوب شهرستان خوروبیابانک که تا مرکز۴۲کیلومتر میباشد. از مناطق دیدنی دیگر روستا (نارنج قلعه، درخت سرو، چشمه های آب شیرین و بافت قدیمی)
روستای اردیب
روستای ییلاقی وخوش آب و هوا در جنوب شهرستان خوروبیابانک قرار دارد. فاصله این روستا تا مرکزخوروبیابانک ۴۶ کیلومتر است و یکی از خوش آب و هواترین روستاهای منطقه است. از مناطق دیدنی دیگر روستا (آب انبار، خانه امیر اسماعیل خان، دیوان خانه، مقبره امیر اسماعیل خان و بافت قدیمی)
روستای هفتومان وحسین آباد
هفتومان در چهل و دو کیلومتری جنوب خور قرار دارد. این روستا از آب و هوای معتدلی برخوردار است.اکثر اهالی آن به کشاورزی و دامداری مشغولند.
حسین اباد هفتومان روستایی کوچک در نزدیکی هفتومان است .و از نظر آب و هوایی آب و هوایی مطلوب دارد
روستای عروسان گلسنان
این روستا در مرکزیت روستاهای جنوبی خوربیابانک قرار گرفته است. که در مسیر گردشگرانی که برای بازدید از مناطق کویری می آیند قرار گرفته است. از صنایع موجود در این روستا می توان به کارخانه بسته بندی خرما و مواد غذایی، مرغداری و .. نام برد.شغل اصلی اکثریت مردم این منطقه کشاورزی میباشد که در کنار آن قالیبافی و صنایع دستی نیز وجود دارد
روستای آبگرم
روستای آبگرم در حدود ۳۰ کیلومتری مرکز شهرستان قرار دارد بر اساس گفته‌های قدیمی‌های روستا، این روستا دارای قدمت زیادی است. همچنین در این روستا مرقد امامزاده ابراهیم (ع) از نوادگان امام موسی‌ابن جعفر (ع) قرار دارد. در این روستا چشمه آبگرم وجود دارد و به همین دلیل به روستای آبگرم شهرت یافته است. دمای آب حدود ۴۰ درجه سانتی گراد بوده و حرارت آن ناشی از گسلهای متعدد عمیق در سنگهای آهکی کرتاسه منطقه است. آب این چشمه‌ها دارای خواص آب‌درمانی زیادی میباشد و برای درمان بسیاری از بیماری‌های پوستی، عضلانی و حتی بیماری‌های روحی و عروق تاثیر زاید الوصفی دارد. همچنین دو باب حمام قدیمی به صورت حوضچه‌ای وجود دارد که یک باب مخصوص خانم‌ها و باب دیگر مخصوص آقایان است. این روستا ۱۰۷۹ متر از سطح دریا بالاتر است و به همین سبب می‌توان غروب آفتاب را تا آخرین لحظات تماشا کرد. همچنین دور این روستا را رشته کوههایی با ارتفاع کم و متوسط احاطه کرده که با طی مسافت کوتاهی می‌توان در دامنه کوه قرار گرفت.
روستای چاهملک
چاه ملک در۸ فرسنگی غرب خور و بر سر راه خور به نایین قرار گرفته است. در مورد احداث این روستا گفته اند: موقعی که شاه عباس از راه کویر به مشهد می رفته است در محل فعلی چاه ملک چاهی حفر نموده است ، و به همین مناسبت اینجا به چاه ملک مشهور شده است. اما ابتدای آبادی چاه ملک از سال ۱۲۷۵هجری قمری است که علی اصغربیک یاور غلامرضایی به کندن قنات آن اشتغال ورزید
چاه ملک یکی از قطب های کشاورزی شهرستان و یک روستای صنعتی و دارای کارگاه های مختلف می باشد. از افتخارات این روستا سی و یک شهید اهدایی مردم روستا در راه دفاع از میهن و اسلام میباشد.
روستاهای ابراهیم وجعفرآباد
در ۱۷ کیلومتری غرب شهر خور واقع شده در جنوب آنها معادن سنگ مرمریت – مزارع متعدد پیرامون آنها است
مجموعه گود جگارگ
در ۱۸ کیلومتری جنوب غربی خور- وجود معادن متعدد سنگ مرمریت – مزارع متعدد پیرامون آنها است
روستای مصر
در شرق جندق و شمال غرب خور و نزدیک ۹۰ سال از تاریخ احداث آن می گذرد احداث کننده آن شخصی به نام یوسف زینل یا یوسف حشمت است . منبع آب آن قنات است . این روستا در میان تپه های شن واقع است . واحه ای است حاصل خیز و تپه های بزرگ شنی و زندگی مردم در میان ریگزاری که در هر سوی فرسنگ هاست یکی از جاذبه های منطقه است. نشستن بر کشتی کویر ( شتر سواری) و راندن بر موج های ریگ و رصد ستاره ها در شب هنگام جاذبه ای برای جهانگردان و در آمدی برای ساکنان است . از مناطق دیدنی دیگر روستا (نیزار، چال سلکنون، تخت عروس، تخت عباسی و رمل های روان)
اکوتوریسم
شامل طبیعت خشک منطقه ، آسمان پر ستاره کویر ، کویر شرقی خور با اشکال لانه زنبوری، ریگزار های مزرعه مصر و دره ها و کتل های وحشت زا در شمال خور به طور کلی موقعیت ژئومرفولوژیکی منطقه از نظر بیابان گردی، اسکی روی ماسه و غیره دارای جاذبه های اکوتوریستی خاص می باشد.
از جمله مناطق مهم گردشگری در شهرستان، ریگزار های اطراف مزرعه مصر در ۵۰ کیلومتری خور می باشد .
دیگر مناطق گردشگری دریاچه نمک و پوسته نمکی پلایا و تشکیل دریاچه هادر کویر در صورت بارندگی در زمستان کویر در ۳۵ کیلومتری جاده طریق الرضا.
مکانهای مذهبی
امامزاده کمال الدین سید داوود ابن موسی الکاظم سلام الله علیه در شهر خور
امامزاده ابا محمد ابراهیم سلام الله علیه در روستای بیاضه
امامزاده ابراهیم ابن موسی الکاظم سلام الله علیه در روستای آبگرم
امام زاده جنید ابن حمزه بن موسی کاظم سلام الله علیه در روستای گرمه
امامزاده عبدالله ابن سلیمان ابن موسی کاظم سلام الله علیه در روستای گرمه
تهیه و تنظیم : واحد تولید محتوای اصفهان تور
