آشنایی با جاذبه های دیدنی گناباد

گناباد یکی از شهرهای زیبای ایران و در شمال شرقی در استان خراسان رضوی میباشد.این شهر دارای جاذبه های تاریخی و فرهنگی بسیار زیادی میباشد که به واسطه ی آن هر ساله گردشگران زیادی را به خود جلب میکند، امامزاده ها و مساجد تاریخی که هر کدام بیانگر تاریخ و قدمت این شهر هستند.

آثار و ابنیه تاریخی 

 بقعه امام زاده سلطان محمدعابد

این بقعه در ۲۴ کیلومتری جنوب شهر گناباد مشرف بر کاخک بر فراز مدفن سلطان محمد بن موسی الکاظم ایجاد شده است. قرائن تاریخی این شخصیت را برادر حضرت رضا(ع) معرفی نموده اند،که بعد از شهادت آن حضرت توسط ماموران حکومت عباسی در قصبه کاخک به شهادت می رسد بنا بر اقوال گوناگون در اواخر دوره سلجوقی بنایی به اهتمام «امیر عبد ا… تونی » بر مزار وی ساخته شد.ساختمان فعلی آرامگاه متعلق به زمان شاه طهماسب صفوی است.

 

مزار امام زاده احمد بیمرغ

بنای آرامگاه امامزاده سلطان احمد بن موسی الکاظم (ع) در ۳۵ کیلومتری شرق گناباد نزدیک به روستای بیمرغ واقع است. بقعه با طرح و نقشه هشت ضلعی که گنبد بر فراز آن ایجاد شده در میان محوطه ای مشجر قرار گرفته است. بر پیرامون دیوار فضای داخلی بنا کتیبه ای قرآنی به چشم می خورد که به خط ثلث نگارش یافته است. به درستی روشن نیست اولین بقعه در چه تاریخی برپا شده اما سنگ قبر موجود در فضای معماری بنا حاوی تاریخ ۱۰۵۳ ه.ق حاکی از آن است که در دوره صفویه و مقارن با این عصر بقعه ای در این مکان وجود داشته و مرحوم حاج حسنعلی بیک آن را مرمت کرده است.

 

مرقد شیخ بهلول

شیخ محمدتقی بهلول گنابادی (۱۲۷۹ – ۱۳۸۴) مشهور به شیخ بهلول نامش با واقعهٔ مسجد گوهرشاد پیوند خورده است. امام خامنه ای ، در پیامی درگذشت این روحانی وارسته و پارسا را تسلیت گفتند و او را یکی از شگفتی های قرن حاضر دانستند و زهد و وارستگی، تحرک، تلاش بی وقفه، ذهن روشن و فعال، حافظه بی نظیر، منش فقیرانه، شجاعت، فصاحت و… را از جمله خصوصیات منحصر به فردی ذکر کردند که از وی انسانی استثنایی ساخته بود.پیکر شیخ محمدتقی بهلول گنابادی، محور قیام مسجد گوهرشاد، که سالهای زیادی از عمر خود را به مبارزه با اختناق رضاخانی و سلسله پهلوی، خدمت به مردم و عبادت گذراند در گناباد به خاک سپرده شد.

 

قنات قصبه

قنات قصبه گناباد به عنوان یکی از پدیده های شگفت انگیز دست ساخته انسان در طولتاریخ و نمادی از هم نوایی بشر با طبیعت توجه بسیاری از مورخان و پژوهشگران را بهخود جلب کرده است.این قنات از میانه اراضی کوی شرقی گناباد از محلی معروف به«برج علی ضامن» در داخل رسوب های ریز دانه آغاز شده و از هفت کانال متصل به هم شکلگرفته است. بر اساس آخرین مطالعات طول این قنات ۳۳۱۱۳ متر و تعداد چاههای آن متجاوزاز ۴۷۰ حلقه و عمق مادر چاه آن نیز حدوداً ۲۸۰ تا ۳۰۰ متر است. ناصر خسرو قبادیانینخستین کسی است که در سفر نامه اش به توصیف این قنات پرداخته و عمق چاه آنرا ۷۰۰ گزو طول آنرا چهار فرسنگ ذکر نموده است و آنرا نیز به کیخسرو نسبت داده است. ظاهراًویاز کنار طولانی ترین رشته انشعابی این قنات به نام دولاب نو عبور کرده است.فضایداخلی قنات دارای کانالهای و تونل های اعجاب انگیزی است که با بررسی های انجامیافته بر روی آن حفره هایی مشخص شده ظاهراً این قسمتها برای قرار دادن چراغ و پینهسوز و وسایل روشنایی به کار می رفته است. درحال حاضر میزان آبدهی این قنات ۱۵۰ لیتردر ثانیه است.این پدیده می تواند با ارائه طرح مناسب به مکان توریستی بسیار جذاب ودیدنی تبدیل شود. قطعه سفالهای پراکنده در اطراف دهانه چاه ها حاکی از این است کهرشته قصبه در واقع کانال اولیه اصلی قنات گناباد بوده که در زمان هخامنشیان حفر شدهو در پی آن رشته های دیگری در مواقع خشک سالی ایجاد شده است.

 

 

مسجد جامع گناباد

از بناهای ارزشمند دوره خوارزمشاهیان در خراسان مسجد جامع گناباد است که در کوی شرقی (قصبه) این شهر قرار دارد.مسجد جامع با نقشه ای دو ایوانی شامل سر در تزئینی ،صحن یا میانسرا،ایوان شمالی و جنوبی،رواق و سه شبستان ستوندار است. ایوان اصلی یا ایوان قبله در سمت جنوبی صحن واقع شده که با چهار طاق گهواره عرضی و چهار قوس دارای تزئیناتی آجری شامل دو قطار پیچ ،نوارهای اسلیمی و یک حاشیه کتیبه قرآنی به خط بنایی است که در پایان عبارت«تسع و ستمائه ۶۰۹ ه.ق» ذکر شده است.کتیبه داخل ایوان نیز حاوی نام بانی خیر و سازنده مسجد است. همچنین در ایوان اصلی مسجد جامع محراب با نقوش هندسی گیاهی و کتیبه هایی به خط معلقی مشاهده می شود. در ضلعشرقی ایوان شرقی شبستانی است موسوم به قرآن که پوشش سقف آن بر روی چهار ستون قرار دارد.

 

 

مجموعه معماری روستای عمرانی

در فاصله حدود ۲۰ کیلومتری شمال گناباد و مجاور پاسگاه پلیس راه مجموعه عظیم معماری، محصور در برج و بارو مشاهده می شود که به عمرانی شهرت دارد.این روستا تا حدود سی سال پیش مسکونی و آباد بوده در حال حاضر هم بافت قدیمی و تاریخی خود را کاملاً حفظ نموده و بادگیرها و تاسیسات دفاعی آن هنوز پابرجاست.این روستا علاوه بر معابر و بقایای معماری سنتی ارزشمند دارای یک مسجد ،حمام،رباط و دو آب انبار بزرگ است که متعلق به دوران صفوی است.روستای متروکه عمرانی بعنوان الگویی از یک آبادی کویری قابل مطالعه است.آنچه در این روستا قابل توجه است عناصر و فضایی است که ساکنین برای سازگاری خود با اقلیم گرم و کویری آن ایجاد کرده اند.

 

 موزه مردم شناسی مدرسه نجومیه

بنای این مدرسه در کوی شرقی گناباد در مجاورت یکی از سردرهای ورودی مسجد جامع اینشهر واقع است. این مدرسه از یادگارهای معماری اسلامی در دوره صفویه است که نشاندهنده ارج و مقام علم و دانش در این شهر در زمان خود است که به دلیل تدریس علم نجومو افلاک در این مکان به مدرسه نجومیه نیز مشهور است.

موزه مردم شناسی مدرسهنجومیه در سال ۱۳۸۵ در دوازده غرفه عبارت از غرفه های مشاغل سنتی آداب و رسوم ومشاغل سنتی از یاد رفته می باشد. این موزه به همت کارشناسان سازمان میراث فرهنگیصنایع دستی وگردشگری خراسان رضوی ساماندهی شده است.

 

 

بافت تاریخی روستای ریاب

روستای ریاب در ۵ کیلومتری جنوب غربی گناباد واقع شده است.به لحاظ تاریخی به دوره قاجاریه و صفوی بر می گردد.این روستا دارای مجموعه ای از خانه های قدیمی بادگیر دار،حوضخانه،قلعه،حمام،مسجد و آب انبار با معماری بسیار زیبا می باشد و یکی از بافت های باقی مانده در شهرستان به شمار می رود که ارزش تاریخی خود را حفظ کرده است .روستای ریاب هم اکنون بعنوان یکی از روستاهای هدف گردشگری در ایران مطرح می باشد که تعدادی از آثار آن در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.از سوی دیگر مقبره ابومنصور ریابی از وزرای طغرل موسس دولت سلجوقیان در این روستا واقع است.

 

 آب انبار شریعت

این مکان که معروف به آب انبار حسینیه است مربوط به دوره قاجار می باشد و توسط شخصی خیر به نام آقای شریعت به میراث فرهنگی و گردشگری واگذار گردیده است . این آب انبار در حال حاضر به صورت نمایشگاهیاز آثار مردم شناسی مرتبط با آب در معرض دید بازدید کنندگان قرار گرفته است . نورپردازی پلکان و مخزن آن زیبایی خاصی به این بنای تاریخی داده است . از لحاظ معماری و پلان دارای یک مخزن و تعداد چهل پله بوده و مخزن آن در عمق ۲۰ متری قرار دارد . آب انبار شریعت با تغییر تبدیل به موزه آب با نمایش تصاویری از روند تکامل آب ، نحوه برداشت و وسایل حفر قنات به نمایش شده است که معرفی تلاش و زحمت مردم کویر برای بدست آوردن آب در مقایسه با امکانات روز از اهداف این موزه است . آب انبار در مرکز گناباد و در خیابان سعدی واقع شده است .

 

 مسجد جامع قوژد

روستای قوژد و مسجد جامع آن به فاصله ۱۰ کیلومتری از شهر گناباد واقع است. بنای مسجد شامل ایوانی بزرگ است که در سمت قبله آن قرار دارد و پوشش آن نیز با شیوه ای هنرمندانه به صورت جناغی اجرا شده است. محراب بر دیوان انتهایی ایوان به صورت فرورفتگی در دیوار با تزئینات ظریفی از مقرنس و کاربندی گچی تعبیه شده است. از فضاهای دیگر این بنا شبستان آن با پایه های خشتی و گلی است که طاق های جناغی و کوتاه ایجاد پوششی بر روی بنا را ممکن نموده است. تزئینات مسجد جامع قوژد منحصر به آجرهای خفته راسته و اشکال لوزی عمودی متصل به هم است. به لحاظ ساختار معماری این بنا متعلق به قرن سیزدهم هجری است.

 

بازارچه بیدخت

بیدخت شهری کوچک در ۵ کیلومتری گناباد می باشد و نام آن نشانگر قدمت دیرین آن است. بازار بیدخت یکی از بناهای با ارزش و در نوع خود بی نظیر و همچنین دارای معماری زیبایی است. بازارچه مذکور دارای راسته و بدون سقف می باشد. بازارچه دارای حوض انبار و حمام می باشد مصالح بکار رفته آجر با ملات کاهگل می باشد دهانه مغازه ها دارای تاق آهنگ و پیشانی می باشد. این بازار هنوز مورد استفاده قرار می گیرد و می تواند به عنوان بازار سنتی و صنایع دستی منطقه مورد استفاده قرار گیرد.

 

 موزه باستان شناسی گناباد

موزه باستانشناسی گناباد واقع در کوی شرقی در محل مسجد جامع واقع گردیده است . شبستان شمال شرقی آن به عنوان مکان موزه تعیین شده و به صورت ستواندار با جرزهای بسیار مستحکم و قوی و طاق های متعدد و دارای محرابی با تزئینات گچبری متعلق به دوره ی قاجار است. از ویژگی این موزه وجود محراب تاریخی دیگری است که طی کاوش و پیگیری های باستان شناسی نمایان و به نمایش گذاشته شده است. این محراب نیز دارای تزئینات گچبری و کتیبه بسیار زیبا متعلق به دوره ایلخانی است.

تفرجگاه ها

درب صوفه

درب صوفه یا بقول مردم گناباد در صوفه روستای کوچکی است که از نظر موقعیت و زیبایی محل دارای اهمیت است و در فاصله ۶ کیلومتری روستای زیبد و ۳۰ کیلومتری غرب گناباد واقع است. سه طرف آن کوه مرتفع قرار گرفته و مشتمل بر درخت های تنومند و هوای سرد و منظره و اشاری زیبا است که حدود ۶ متر ارتفاع دارد. درانتهای روستا و در دیواره یکی از کوه های متصل به روستا فرورفتگی به عمق ۱۰ متر قرار دارد که شبیه به ایوان وصفه است. برخی معتقدند آن را در دوره ساسانیان حفر کرده اند و نمونه ای از ایوان های نقش رستم و بیستون بوده است که نیمه تمام مانده است. در نزدیکی آن درقسمت مرتفع کوه جایی است که مردم منطقه معتقدند قبر پیران ویسه است .

 

 منطقه ییلاقی سنو

یکی از مناطق ییلاقی و خوش آب و هوای گناباد که همواره پذیرای مسافران خسته از یک هفته کار و تلاش می باشد منطقه سرسبز سر آسیاب سنو است. این منطقه در ۲۵ کیلومتری غرب گناباد واقع است و در دل خود چشمه معروف سنو را جای داده است. آنچه که این چشمه را منحصر به فرد کرده است آب زیاد و با کیفیت آن می باشد بطوریکه طاهر آبشناس گفته است: این چشمه آب زیادی دارد و اگر گناباد خراب شود یا بوسیله باد خواهد بود یا بوسیله این چشمه.معروفیت این چشمه به حدی بوده است که پادشاهانی چون نادر شاه و طغرل و بسیاری از کارشناسان داخلی و خارجی را مجذوب خود نموده است.در مسیر آب این چشمه ۷ آسیاب و یک قلعه وجود دارد که در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است. بعضی از کارشناسان معتقدند آب چشمه سنو از یک دریاچه و غار درون کوههای زرد سرچشمه می گیرد.غار سنو چیزی شبیه به غار علی صدر همدان و شاید عظیم تر از ان باشد که تا کنون مورد کاوش قرار نگرفته است.

 

 تک زو

جغرافیای طبیعی شهرستان و شهر گناباد نشان می دهد که این شهرستان در دوران پیش از اسلام معبر داخلی فلات ایران و قسمتهای شرقی آن محل برخورد و میدان جنگ لشکریان ایران و توران بوده است . همچنین مشخص است که در کنار این معبر اصلی و جنگی که به وسیله تنگلهای کلات و زیبد به دشت پشن و گیسور و بلاخره به قسمتهای شرق ایران می پیوسته ، آثار تاریخی از جمله قلعه فرود وجود دارد . قله ای که قلعه فرود بر فراز آن قرار دارد رفیع و عظیم به وسیله دو تک (تنگه) از قله های اطراف خود جدا شده است یکی از دره ها به “تک زو” که ابی به همین نام در آن جاری است معروف می باشد . این آب آبشارهایی به ارتفاع ۳ تا ۱۰ متر تشکیل می دهد و قریه کوچکی به نام “زو” را مشروب می کند . دیوارهای سنگی اطراف آن بسیار مرتفع به نظر می رسد و در بعضی جاها به صورت ایوان مسقف در آمده است ، این منطقه ییلاقی در ۳۰ کیلومتری جنوب غرب گناباد است .

 

منطقه تفریحی کلات

روستای کلات که مکرر در اشعار شاهنامه بخصوص داستان نبرد لشکریان ایران و توران از آن نام برده شده مکانی ییلاقی و کوهپایه ای بر حاشیه رشته کوههای میان گناباد و فردوس در ۲۴ کیلومتری جنوب غربی گناباد می باشد. این منطقه در گذشته های دور از چنان جایگاهی برخوردار بوده است که توانسته استطاعت خاستگاه مهم و سرنوشت سازی همچون جنگ دوازده رخ و حضور شخصیت هایی چون پهلوان شاهنامه را داشته باشد. در ۶ کیلومتری کلات، خرابه های “ارگ فرود” منسوب به فرود شاهزاده کیانی به چشم می خورد. دره ای که به کلات منتهی می شود دارای مناظر زیبا و آبادی های سرسبزی همچون “زو”، “میمند”، “سد کلات” می باشد که همواره پذیرای میهمانان تابستانی است. کلات به دلیل واقع شدن در محل تلاقی راه های گناباد- فردوس- کاخک و آب و هوای مناسب و بافت پلکانی روستا که به ماسوله گناباد معروف است قابلیت تبدیل به منطقه گردشگری را دارد.

 

موزه حیات وحش

موزه حیات وحش از جمله مکان های فرهنگی می باشد که می تواند علاوه بر شناساندن هر چه بیشتر منابع طبیعی به اقشار مختلف جامعه در نگهداری ذخائر و اسناد علمی و گیاهی، جانوری (طبیعی) و تجربیات بشری در مورد آنها و همچنین حفظ این امانت خدادادی برای آیندگان نقش عمده ای را ایفا نماید.این موزه دارای یک سالن بزرگ می باشد که دارای ۱۰ غرفه و دیوارهایی است که بیش از ۸ گونه پستاندار و ۲۹ گونه پرنده آبزی و خشکزی و ۳ گونه خزنده جمع آوری و در معرض تماشای بازدید کنندگان قرار گرفته است. در این موزه غرفه هایی که نمایان گر اکو سیستم های متنوع شهرستان می باشد طراحی و به صورت زیبایی به نمایش گذاشته شده است.

این موزه در ساختمان اداری محیط زیست گناباد واقع شده و همه روزه از ساعت ۹ الی ۱۲ و ۱۶ الی ۱۸ جهت بازدید عموم دایر است.

غذاهای محلی گناباد

گناباد یکی از شهرستان های استان خراسان رضوی میباشد. که دارای مردمانی با آداب و رسوماتی ویژه است،غذاهای محلی که ریشه در سنت ها و تاریخ دیرینه ی این شهر دارد هنوز هم در بین مردمانش رواج دارد،شرکت خدمات مسافرتی اصفهان برای آشنایی شما همراهان بخشی از این غذاهای محلی را گردآورده است. در این مقاله با اصفهان تور همراه باشید.

جوش پره

مواد لازم:عدس-کنجد-مغز پسته یا بادام یا زردآلو(هستک)-خشخاش-ادویه-آرد-آب-کشک

ابتدا عدس را آب پز کرده و رنده می کنیم.مغز پسته را خرد کرده و ریز می کنیم. خشخاش و کنجد را خرد کرده و کمی تفت می دهیم و با سایر مواد مخلوط می کنیم تا به اصطلاح بار آن به دست آید. سپس به بارمان ادویه اضافه می کنیم. آنگاه آرد را با آب اضافه کرده وخمیر درست می کنیم و خمیر را به زواله تبدیل می کنیم. (با حرکت دست)سپس با وردنه زواله را صاف کرده و قطعه قطعه کرده و داخل هر قطعه مقداری بار قرار داده و آن را لقمه می کنیم و سپس لقمه ها را می گذاریم تا ۲ساعت بپزد. غذا آماده است. کشک ها را روی لقمه ها ریخته تا غذا لذیذ شود.

 

آش لخشک:

آش لخشک گنابادی یکی از آش های محلی خراسان است که طرفداران زیادی هم دارد. اصلی ترین فرق آن با آش رشته معمولی، در نوع رشته آن است. رشته ی لخشک به نوعی رشته پهن و نازک تقریبا مربع مربع گفته می شود که به جای رشته معمولی در آش معمولی استفاده می شود.

 

توگی :

این غذا از غذاهای ویژه ی فصل زمستان است و در روزهای سرد سال طرفداران بیشماری دارد.فواید و خواص این غذا عبارتند از:

ملین قلیایی کننده ی بدن دارای آنتی اکسیدان فراوان، کاهش دهنده ی تری گلیسرید و پروتئین فعال.

 

گندم پلو گنابادی

این غذا دارای ویتامین ای، و برخی ویتامین های گروه ب. همچنین این غذا دارای خواص ضد افسردگی میباشد و از غذاهای محبوب گنابادی میباشد که طرفداران بسیاری دارد.

 

تافتون گنابادی :

این نوع نان دارای سبوس فراوانی میباشد به همین خاطر مقدار ویتامین های گروه ب و فیبر های غیرمحلول آن بسیار بالاست، و در گناباد بسیار محبوب میباشد.

 

چندشيريني نوروزي

كُلُمبه زنجبيلي :آرد را با روغن ومقداري زنجبيل و شكر و زعفران خمير مي كنند و مدتي مي گذارند تا ور بيايد و بعد خمير رازواله مي كنند  و با چوبه پهن مي كنند و با وسيله اي به نام پسكي منقش مي سازند و بعد با قالب هاي گرد يا لوزي يا با سر استكان مي برند و آن را مدتي زير شال خميري ميگذارند تا سفت شود و بعد با سوزن چند سوراخ مي كنند تاهنگام پختن باد نكند و بعد روي آن را با سفيده ي  تخم مرغ لعاب ميدهند و آن را به تنور مي برند و  مي پزند بعد از پختن آن را با زعفران خال  مي زنند تا تزيين شود. كلمبه شيريني خوشمزه اي است كه تا مدت زيادي مي توان آن را نگهداري كرد و دير فاسد مي شود .

رو واكرده:خمير رو واكرده مانند كلمبه تهيه مي شود ولي شكر ندارد و قالب آن بزرگ تر است و آن را نازك تر درست مي كنند بعد از آنكه از تنور بيرون آمد آن ها را دو تادوتا مي چينند و در بين هر دو تايي مقداري از حلواي مخصوصي كه از شيره ي انگور عسكري و مغز گردو و كنجد و زعفران به دست آمده قرار مي دهند و آن ها را به هم مي چسپانند. و روي آن ها را با آب زعفران خال مي زنند تا قشنگ شود.

قطاب: مقداري آرد را با نمك و زردچوبه و روغن حيواني يا نباتي خمير مي كنند و بعد از آن كه خمير برامد آن به قسمت هاي كوچكي تقسيم مي كنند و با چوبه پهن مي كنند و روي آن را با باري كه قبلا آماده كرده اند پر مي كنند اين  بار از مقداري عدس يا ماش چرخ شده و و ادويه جات ديگر از جمله فلفل تشكيل شده بعد دو لاي خمير پهن شده را روي بار مي اندازند كه در اين صورت به شكل نيم ماه در مي آيد ودور آن را به شكل مار پيچ مي بندند كه محكم و زيبا شود مدتي آن را زير شال مي گذارند و بعد با سوزن چند سوراخ مي كنند تاهنگام پختن باد نكند بعد آن را به تنور مي برند و مي پزند و بين شكل يك خوراكي بسيار خوشمزه به دست مي آيد بعضي از اين نوع شيريني به صورت گرد هم درست مي شود .

 لچكي:

خمير آماده شده مانند قطاب است كه آن را به شكل سه گوش مي برند و وسط آن را با سبزي پخته بلقس پر مي كنند و مي بندند و آن را به تنور مي برند تابپزد.

 

 

 

تاریخ و باستان گناباد

آشنایی با تاریخچه ی هر شهر میتواند ما را برای شناخت بیشتر جاهای مختلفی از ایران عزیزمان یاری کند. آشنایی با چگونگی پیدایش و تاریخچه ی هر شهر که گویای سال هایی است که بر آن شهر گذشته است.آژانس هواپیمایی طلوع سفریاد در وبسایت اصفهان تور برای آشنایی بیشتر شما همراهان همیشگی مقاله ای در باب تاریخچه ی گناباد گردآورده است با ما همراه باشید.

گُناباد مرکز شهرستان گناباد واقع در جنوب استان خراسان رضوی است. بر اساس آمار سال ۱۳۹۰ مرکز آمار ایران، جمعیت شهر گناباد ۳۶٬۳۶۷ نفر بوده‌است. این شهر از نظر جمعیت ۲۱۵ اُمین شهر کشور و ۱۳ اُمین شهر استان خراسان رضوی می‌باشد. شهر گناباد از سال ۱۳۸۵ تا سال ۱۳۹۰، رشد جمعیت ۵/۲۲٪ داشته‌است. این شهر از دانشجویی‌ترین شهرهای کشور محسوب می‌شود.

گناباد را در منابع عربی و اسلامی جَنابد و کَنابد نیز ثبت کرده‌اند.

در مورد وجه تسمیه این شهر اقوال مختلفی مطرح است که برخی از آن‌ها عبارتند از:

این که گُن به معنای دیو باشد و گناباد را از آن جهت گناباد گفته‌اند که حفر قنات قصبه کار انسان‌های عادی نبوده‌است.

این که گنابد به معنای جمع گنبدها باشد چرا که در شهر گنابادِ قدیم، تمام منازل به صورت گنبدی ساخته می‌شده‌است.

این که گناباد در اصل گُون آباد بوده و گون در ترکی به معنای خورشید می‌باشد و از آن جا که طبق علم نجوم قدیم، ربع مسکون به هفت اقلیم تقسیم گشته و اقلیم چهارم منسوب به خورشید بوده‌است و گناباد در همین اقلیم است از این رو به گون آباد که معنای آن خورشید آباد می‌شود مشهور شده‌است.

این که اصلِ آن را گَوَن آباد دانسته و می‌گویند گَوَن گیاهی است که در بیابان‌های گناباد زیاد می‌روید از این رو آن را گون آباد نامیده‌اند که بر اثر کثرت استعمال به گناباد تغییر یافته‌است.

قسمت مرکزی این شهر را در گذشته قصبه شهر می‌نامیدند. این شهر دارای چهار قنات است: قنات قَصَّبه شهر، عمیق‌ترین قنات‌های ناحیه خراسان در این منطقه قرار دارد.

 

تاریخچه

دو بار در شاهنامه ی فردوسی، از کنابد یا جنابد یاد شده و زیبد و گناباد را محل جنگ‌های توران و ایران دانسته‌اند به گفتهٔ شاهنامه، «پیران ویسه» وزیر کاردان افراسیاب در گناباد به خاک سپرده شده و مدفن او هم اکنون در گناباد است.

از دیگر مواردی که می‌توان اشاره نمود، گذر ناصرخسرو از بخش کوهستانی کاخک و روستای کلات و کوهپایه‌های سلسله جبال قهستان که دارای درختان پسته کوهی فراوان بوده‌است و در سفرنامهٔ خود به آن اشاره نموده‌است.

در کتاب تاریخ حافظ ابرو، خراسان در سده‌های ۸ و ۹ هجری قمری به دوازده ولایت تقسیم گردیده‌است که گناباد، مرکز ولایت قهستان بوده‌است. سه رویداد تاریخی قبل از اسلام یعنی حادثه جنگ ۱۲ رخ و کشته شدن یزدگرد سوم و حرکت بهرام شاه در گناباد روی داده و در دوره اسلامی جنگ‌های مهم تاریخی علیه اسماعیلیان بنام جنگ ملاحده در قلعه‌های اسماعیلی گناباد و قاین روی داده‌است. . در شهر گناباد آب انبارهای عظیمی وجود داشته‌است که حداقل سه مورد آن‌ها در توسعهٔ شهری تخریب شده‌است. آب‌انبار مرکز گناباد (آب‌انبار حسینیه گناباد)در خیابان سعدی (شریعت سابق) تا سال ۱۳۶۳ فعال و مورد بهره‌برداری مردم بود. در زمستان آب برف و یخ را روانهٔ این آب انبار می‌کردند و در تابستان آب سرد و خنک می‌نوشیدند و به این آب انبار یخچال خانه هم می‌گفتند. گویا در تابستان‌های قدیم به مردم، یخ هم می‌فروخته‌اند.

 

پیشینه تاریخی

شواهد برجای مانده از جمله اتلال و محوطه های باستانی نشان از استقرار و زندگی انسان از دوران پیش از تاریخ در این ناحیه دارد . بنابراین گناباد از جمله شهرهای کهن ایران زمین است که به دلیل قرار گرفتن در منطقه سوق الجیشی مورد توجه حکمرانان در دوره هخامنشی نیز بوده است . قنات قصیه گناباد که برخی احداث آن را به بهمن پسر اسفندیار نسبت می دهند ، نشان از آبادانی و رونق این ناحیه در ادوار دیرین دارد . از سوی دیگر در روایات شاهنامه نیز گناباد عرصه جنگ و حماسه دوره اساطیری بوده است و از برخی مناطق آن نیز در این اثر حماسی نامبرده شده است . این شهر در صدر اسلام با نام “جنابد” به تمدن عصر اسلامی راه یافته و به استناد نوشته های تاریخ نگاران و جغرافی نویسان از اعتبار و اهمیت خاصی برخوردار بوده است .

موقعیت جغرافیایی

شهرستان گناباد با مساحتی حدود ۵۹۰۲ کیلومتر مربع از نظر موقعیت در طول جغرافیایی ۵۸ درجه و ۴۱ دقیقه و عرض جغرافیایی۳۴ درجه و ۲۱ دقیقه قرار دارد و شهرستانهای همجوار این شهرستان در شمال فیض آباد و بجستان ، مغرب فردوس و بجستان ، مشرق آن خواف و جنوب قائن است . ارتفاع متوسط این ناحیه از سطح دریای آزاد ۱۱۰۵ متر است . مرکز آن گناباد بوده و در۲۶۰ کیلومتری مشهد قرارگرفته است و بر اساس آخرین تقسیمات کشوری دارای ۲ بخش به نام های مرکزی ، کاخک ، ۳ شهر ، ۴ دهستان و حدود ۱۲۵ آبادی دارای سکنه است .

نگاهی به آداب و رسوم گناباد

البته که هر منطقه از کشور پهناورمان ایران دارای آداب و رسوم خاص خود است و آشنایی با آن زمینه ساز دوستی و پیوند عمیق و بیش از پیش میان اقوام ایرانیست. در این قسمت از وبسایت مرکز مشاوره سفر آزانس مسافرتی طلوع سفریاد هماپراه ما باشید تا مروری داشته باشیم به آداب رسوم مردم شهر گناباد.

نوروز در گناباد

مردم گناباد از ۲ هفته مانده به عید نوروز با خانه تکانی، کاشتن سبزه و درست کردن انواع کلنبه شکری و حلوایی که با شیره گندم، کنجد و مغز بادام و هسته زرد آلو، زعفران و زنجبیل درست می شود، خود را برای عید نوروز آماده می کنند. آیین خاص پخت سمنو از دیگر آداب سنتی مردم گناباد در آستانه عید نوروز هر سال است که بعد از خیس کردن گندم و جوانه زدن آن گندم های جوانه زده را در آفتاب پهن می کنند تا خشک شود و سپس آن را آسیاب کرده و با آرد به دست آمده سمنو می پزند. قطاب هم از جمله شیرینی های سنتی خاص مردم گناباد است که به ۲ شیوه قطاب شکری که وسط آن مغز بادام و پسته و قطاب اوی که خمیر آن با آب و شیر و انواع ادویه معطر می باشد درست می شود. مواد داخل این قطاب سنتی گناباد را عدس، پیاز و فلفل و زرد چوبه تشکیل می دهد و بعد از پختن قطاب ها در تنور روی آن را با جوشانده ای از زرد چوبه زرد نموده و بعد با روغن گاو چرب می کنند. خانواده ها اعتقاد دارند اگر هشت یا ۹ قطاب را با سبزی پر کنند آن سال جوال (کیسه) های گندم بسیار به خانه آن ها خواهد آمد و آن را مایه برکت می دانند. یکی از مناسبت های جالب مردم گناباد در آستانه نوروز برگزاری آیین سنتی چهارشنبه سوری است و شب آخرین چهارشنبه سال جوانان با بوته هیزم و یک کوزه پر از آب به بالای پشت بام (ایوان خانه) رفته و بعد از آتش زدن هیزم کوزه آب را بر روی آن رها می کنند. گنابادی ها از گذشته های دور اعتقاد داشتند اگر روز اول سال مرد یا پسر وارد خانه آنها شود برای آنها برکت به همراه دارد و به همین علت از قبل پسران فامیل صبح روز عید خود را آماده می کردند و قبل از دیگر میهمانان به خانه بستگان می رفتند و با گرفتن عیدی از آنها پذیرایی می شد. سفره های محتوی آجیل حاوی برگه زرد آلو، هلو، مغز هسته زرد آلو و بادام، نخود و کشمش و آبنباتهای شکری و رنگی در نخستین روز عید نوروز در منازل گناباد پهن می شود و شهروندان با یک سینی پر از کلمبه و قطاب و به همراه سمنو از میهمانان پذیرایی می کنند. روز چهارشنبه اول سال نیز اعضای خانواده با هم به زمین های زراعی می رفتند و بانوان بوته های گندم را به پای خود گره می زدند و هم زمان زمزمه می کردند سبزی تو از من زردی من از تو و دعا می کردند.

یکی از ساکنان بافت قدیم شهر گناباد گفت: گنابادی ها روز نهم فروردین به مزار آقا سید مرتضی واقع در صحرای خشویی می روند. سید مرتضی، سید حسن و سید ابراهیم که آرامگاهشان در قبرستان قصبه شهر واقع شده بسیار مورد احترام مردم است. نجمه حیدریان افزود: مردم در این روز تخم مرغ رنگی با قرنه یا صمغ درختان درست می کردند و با گل سرمه لک لک (یک گیاه محلی) به رنگ بنفش در می آوردند و خوراکی ها را در دستمال پارچه ای یا بقچه گذاشته و تخم مرغ های رنگی را همراه با کلمبه، قطاب و آجیل به مزار سید مرتضی می بردند. وی اظهار کرد: گردو یا تخم مرغ شکنی مردان از دیگر رسوم روز نهم فروردین در گناباد است که در آن فردی که تخم مرغ وی دیرتر بشکند برنده اعلام شده و تخم ‌مرغ دیگر بازیکنان را می گیرد. همچنین مردم گناباد در سالهای خشکسالی روز نهم فروردین با طبخ غذای محلی بی بی گلو که نوعی فتیر و کلمبه شکری محسوب می شود آن را برای فقرا برده و برای بارش نزولات الهی دعا می کردند. آیین سنتی بی بی گردون هم از آداب و رسوم مردم کاخک گناباد در نهم فروردین ماه است. در این آیین که از ۲۰۰ سال پیش رواج دارد مردم با برنامه هایی نظیر راهپیمایی خانوادگی، موسیقی محلی، جشنواره غذاهای بومی و محلی و دیگر برنامه های شاد نوروز را جشن می گیرند. یکی از کسبه قدیمی بازار گناباد هم گفت: مردم این شهر در روز دوازدهم فروردین با همراه داشتن ناهار و آجیل و درست کردن خمیری به شکل علامت بی نهایت ریاضی به باغهای خود می رفتند. سید محمد تقوی افزود: در این روز مردم از درختان پیر و قدیمی تاب آویزان می کردند و ابتدا مردان تاب می خوردند و شادی می کردند و سپس زن ها چادر های خود را در گردن خود گره می زدند و تاب می خوردند. پس از آن تازه عروس ها و تازه دامادها ۲ نفری ایستاده تاب می خوردند و در حین تاب خوردن افراد مورد علاقه خود را یاد کرده و شادی می کردند. مردم گناباد در روز سیزدهم فروردین مانند دیگر نقاط کشور به باغهای خود رفته و با غذاهای مختلف و محلی روز را سپری می کنند. کشاورزان نیز به صورت دسته جمعی خاک باغ را زیر و رو یا در اصطلاح محلی باغ کولی می کنند. این آداب و رسوم سنتی که در گذشته موجب هم گرایی بیش از پیش مردم شده بود، امروزه با رشد فناوری اطلاعات و وسایل ارتباط جمعی و افزایش دل مشغولی ها تا حدودی کمرنگ شده و امید است با احیای بیش از پیش این سنن قدیمی بتوان در جهت همگرایی عمومی گامهای موثر برداشت. شهرستان گناباد دارای ۲۵۰ اثر تاریخی و معنوی است که از این تعداد ۱۴۲ اثر در فهرست آثار ملی ثبت شده است. چهار موزه باستان شناسی، مردم شناسی، آب و موزه روستایی زعفران نیز در گناباد برای بازدید علاقه مندان دایر است. وجود ۱۷ مقبره امامزاده ها از دیگر ظرفیتهای معنوی و مذهبی شهرستان گناباد است. این شهرستان در ۲۸۷ کیلومتری جنوب مشهد قرار دارد که به دلیل قرار گرفتن در مسیر سه استان خراسان جنوبی، یزد و خراسان رضوی، سالانه دهها هزار نفر از این منطقه گذر می کنند.

 

مراسم ” كف زني “

در ميان انبوه آيينها و سنن پارسي ، شب چله نيز خودنمايي ميكند . مراسم ” كف زني ” مردم گناباد در شبهاي سرد وطولاني زمستان به ويژه شب چله بهانه اي است براي مهرورزيدن و استحكام خانواده ها .

يادش بحير ، هنوز خيلي فاصله نگرفته ايم كه يادمان برود ولي چه كنيم كه اين دنياي جديد ماشيني و چشم و هم چشمي ها وقتي برايمان باقي نگذاشته است كه كمي هم به خودمان برسيم . همه فكر و ذكرمان شده پول و ديگر هيچ ! تازه وقتي به خودمان مي آييم كه مي بينيم سنمان بالاي شصت سال است و آهي از نهادمان برمي خيزد كه

هي  …………… جواني كجايي كه يادت بخير !

راستي ميخواستم از شب چله بگويم ؛ آن كرسيهاي داغ و كشمش و برگه ( كشته ) زردالو و انجير و مغز بادام و انار و انگور سياه و ……. كه همه را ريخته بودند توي يك سيني بزرگ ( مجمعه ) و آنطرف هم پدر بزرگها كه فال حافظ ميگرفتند و شاهنامه ميخواندند و گاهي هم داستان مختار و تيمور و طوقاي نقل محفل بود .

خوش به حالمان از ساعت ۴ بعد از ظهر همه ميرفتند خانه هايشان و بساط ” توگي محلي ” و سماور ذغالي را علم ميكردند و منتظر ميماندن كه جمع خانواده و همسايه ها جور شود كه بعضي وقتها شمارشان به ۴۰ نفر هم ميرسيد . خوش بوديم چون نه راديو داشتيم ،نه تلويزيون و نه از ماهواره و چت روم خبري بود .

نارنگي و موز و آناناس و كيوي و گريپ فروت هم نبود هر چه داشتيم خودمان بعمل آورده بوديم . جاي شما خالي خيلي خوش ميگذشت تا ساعت ۱۲ شب . شب نشيني چله آيين هرزگي و بيهوده گويي نبود و هرچه بود با آيينها و سنن اسلامي هم همخواني داشت كه اگر اينگونه باشد احترام اربعين هم محفوظ ميماند .

شادی و نشاط در بین ایرانیان قدیم از موهبت های خدایی و غم و اندوه و تیره دلی را از پدیده های اهریمنی محسوب می شود.

آیین های شب یلدا گرچه در گذر ایام دستخوش تغییراتی شده، اما همچنان در سنت های مناطق مختلف کشور مورد توجه قرار دارد.

هرچند که زندگی ماشینی و گرفتاری های روزمره، موجب ایجاد فاصله میان مردم ایران با سنت ها و آیین های گذشته شده است، اما هنوز هم جلوه ها و نمادهای از سنت های ویژه ای از ایران باستان در ایامی مانند شب یلدا و نوروز به چشم می خورد.

شب یلدا در خراسان به ˈشب چلهˈ معروف و دارای پیشنیه دیرینه ای است و مردم در این شب با شرکت در شب نشینی های طولانی و خوردن انواع میوه و تنقلات و برگزاری آیین های مختلف سعی در بهتر گذراندن طولانی ترین شب سال دارند.

مردم این منطقه برای استقبال نخستین روز از سردترین فصل سال تا آنجا که توان مالی دارند، در خرید میوه های مخصوص شب یلدا مانند هندوانه، انار و خربزه کوتاهی نمی کنند.

شب چله، آخرین روز آذر و شب اول زمستان و طولانی ترین شب سال را می گویند که ایرانیان باستان با این باور که فردای شب یلدا با دمیدن خورشید، روزها بلندتر شده و تابش نور ایزدی افزایش می یابد،

آخرپاییز و اول زمستان را شب زایش خورشید می خواندند و برای آن جشنی بزرگ برپا می کردند.

 

در گذر زمان و تاریخ این شب هنوز هم با گردهم آمدن و شب نشینی اعضای خانواده و اقوام در کنار یکدیگر سپری می شود.

استان خراسان رضوی از جمله مناطقی است که این آیین را با وجود تنوع و تکثر قومیت ها در طول سال ها به شکل ویژه گرامی داشته است.

آداب و رسوم شب یلدا در خراسان از پیشینه درازی برخوردار است.

واژه خور یعنی خورشید و روز پس از شب یلدا را ˈخورروزˈ یا روزخورشید می نامیدند، حتی نام خراسان نیز از خور به معنای خورشید و سان به معنای سرزمین گرفته شده است.

برای همین طلوع خورشید در این سرزمین به نسبت سایر سرزمین ها از معنای عمیقی برخوردار است و حتی شب یلدا هم به مناسبت اینکه اولین بارقه های نور خورشید به سرزمین خراسان باریده می شود، جایگاه مهمی دارد.

نزد مردم ایران به طور عام و مردم خراسان به طور ویژه، خورشید نماد زندگی ، روشنایی و کار و فعالیت است.

شب یلدا بلند ترین شب سال و آخرین شب پاییز است،اظهارداشت:به دلیل اینکه پس از شب یلدا، شبها کوتاه تر و روزها بلند تر می شود در ایران از گذشته ها، شب یلدا را به عنوان شب زایش خورشید با آداب و رسوم و آیین های خاص تری برگزار می کنند.

در سرزمین خراسان به دلیل گستردگی زمین و منابع خدادادی اقتصاد و معیشت مردم از شیوه کشاورزی و دامداری تامین می شود که این امر امروزه نیز ادامه دارد.

به همین دلیل مردم این خطه پس از پایان مراحل کاشت، داشت و برداشت محصول، آغاز فصل سرما را زمانی برای تجدید قوای خود می دانستند و برگزاری آیین شب یلدا نیز توام با شب زنده داری و خوردن خوراکی های انرژی زا است.

به طور کلی شب یلدا شب زندگی، شادابی و مهرورزی و نیز شب انس و الفت است و از آنجا که در دین مبین اسلام نیز صله رحم یکی از آموزه های اخلاقی و دینی مورد تاکید است در این شب پیوند دین ،مذهب و سنت را بخوبی شاهدیم.

در این شب رسم بر این است که پدربزرگ ها و مادر بزرگها کانون اصلی تجمع افراد خانواده هستند که همین موضوع باعث افزایش حس احترام و ارزش گذاری کوچکترها به بزرگترها و تقویت حفظ همگرایی خانوادگی می شود.

در این شب بازگویی خاطرات و بازخوانی افسانه ها توسط پیرمردان چانه گرم و حتی خواندن متون منظوم و منثور مانند شاهنامه فردوسی، کتاب حمزه حیدری یا دیوان حافظ و حتی قصه هایی که در بین عامه مردم از جایگاه خاصی برخورار بوده مانند داستانهای امیر ارسلان نامدار در این شب در بین مردم رایج است.

 

برگزاری آیین شب زنده داری در طولانی ترین شب سال همراه با توصیه خوردن خوراکی های متعددی است،گفت:خوردن هندوانه در شب یلدا در کل کشور از جمله در بین مردم خراسان رضوی یک رسم دیرینه است.

بر حسب اعتقادات قدیم در نگاه طب سنتی طبایع انسان به دو طبع سرد و گرم تقسیم بندی می شد که ترکیبی از شدت و ضعف چهار عنصر خون، صفرا، سودا و بلغم در هر فرد می دانستند

خراسانی ها معتقدند که خوردن هندوانه در شب یلدا باعث گرمی مغز و سوزندگی جگر می شود و اعتقاد دارند خوردن هندوانه چهار عنصر اصلی که شکل دهنده طبع انسانی است را به حالت تعادل و اعتدال می رساند.

همچنین به دلیل فرارسیدن فصل سرما انسان نیاز به نیرو و توان بیشتری دارد که خوردن مغز بسیاری میوه ها از جمله بادام، گردو و مغز میوه هایی که در خراسان زیاد کشت می شود مانند هندوانه، خربزه و کدو مرسوم است که تهیه و آماده کردن اینها معمولا توسط زنان صورت می گیرد.

یکی از مراسمی که ویژه مردم جنوب خراسان بخصوص در شهرستان گناباد است را برگزاری مراسم کف زنی برای تهیه خوراکی بنامˈکفˈ دانست و گفت:مردم شهرهایی ماند گناباد ریشه گیاهی بنام ˈبیخˈرا در آب خیسانده و می جوشانند و در ظرف بزرگی بنام طغار می ریزند .

با دسته ای از چوب های نازک درخت گز که در منطقه جنوب خراسان رشد می کند، شیره ریشه درخت بیخ را به قدری به هم می زنند که به صورت کف در می آید.

سپس کف را با شیره شکر و مغز گردو و سایر چیزها مخلوط و می خورند که این خوراکی طرفداران زیادی دارد.

شب یلدا در مشهد شب همنشینی و انس ، الفت ، دوستی و مودت اعضای خانواده است و اگر در فلسفه شب چله دقت کنیم در اصل کسب مهرورزی و محبتی است که از درون این همنشینی بوجود می آید.

یکی دیگر از آداب و سنت های رایج در خراسان رضوی را ویژه تازه عروس ها و تازه دامادها دانست و گفت: در این شب خانواده تازه داماد برای تازه عروس هدایایی را شامل ˈخونچه هاییˈ از قواره های پارچه ،کله قند و غیره را بعنوان ˈشب چله ایˈ می برند.

برگزاری این مراسم سبب می شود بزرگان و اعضای دو خانواده بیشتر با همدیگر آشنا شوند و همین انس و الفت دو خانواده ، بیشتر و موجب تحکیم و پیوند عمیق تر خانواده های عروس و داماد و نیز تحکیم زندگی مشترک زوج جدید می شود.

یک پژوهشگر فرهنگ عامه نیز با بیان اینکه کلمه یلدا به معنی متولد شدن است،گفت: از آنجا که به باور قدما، خورشید دوباره در شب یلدا متولد می شود، به این شب یلدا می گویند.

خورشیدی که در اولین روز دی ماه موسوم به چله بزرگ متولد می شود، چندان که بایدنمی تواند خود را نشان دهد اما پس از آن، رفته رفته روشنایی و گرمایش بیشتر می شود.

تقسیم بندی زمستان از سوی پیشینیان ما به دو چله بزرگ و کوچک، طبق این باور، از آن جایی که این چله با کلمه بزرگ همراه است، در این ۴۰ روز سخت گیری نمی کند و سرمای زیادی در این مدت را شاهد نیستیم و وقتی چله بزرگ تمام می شود، زمستان را به چله کوچک می سپارد و از آن می خواهد تا زمستان را سخت بگیرد.

این اعتقاد که بارش برف و باران در چله کوچک بیشتر می شود، از قدیم رایج بوده است.

آیین شب یلدا از زمان های قدیم بین ایرانیان رواج داشته و از قدیم این شب در ایران ، آسیای میانه، قسمتی از عراق، عربستان و برخی کشورهای جنوب خلیج فارس جشن گرفته می شد.

یلدا متعلق به ایران و ایرانی است، گفت:از زمان های قدیم داستان، افسانه و قصه های مربوط به فرهنگ عامه توسط پیرمردان و پیرزنان در این شب روایت می شده و دلیل شب نشینی ایرانی ها در شب یلدا هم استقبال از تولد خورشید بوده است.

 

به اعتقاد گذشتگان، در شب یلدا خورشید دوباره متولد می شود و در زمستان در واقع دوران کودکی خود را سپری می کند و در حقیقت بهار فصل جوانی خورشید،تابستان سن کمال آن و پاییز هم زمانی است که به پیری می گراید و این روند هر سال ادامه دارد.

قومیت های مختلف در شب یلدا از آداب و رسوم گذشته خود صحبت و با حضور در میان بزرگان به نوعی تجدید دیدار می کردند.

در گذشته مردم سعی می کردند آن چه را از زمین خود برداشت می کردند در این شب استفاده کنند و تمام طول پاییز برای جمع آوری تنقلات و خوراکی های ویژه این شب و پخت شیرینی و نان های خانگی اقدام و هم چنین چند روز مانده به شب یلدا آنها را نمک می زدند و یا در روغن تفت می دادند.

خراسان شمالی و خراسان رضوی به دلیل دارا بودن اقوام مختلف، آیین های گوناگونی را در هر یک از ایام سال دارد، در برگزاری شب یلدا اشتراک های فراوانی بین اقوام مختلف استان به چشم می خورد.

مردم در قدیم معتقد بودند میان فرشته خوبی و بدی در این شب جنگی در می گیرد که با شکست اهریمن (فرشته بدی) در طلوع آفتاب به پایان می رسد.

شب نشینی در خانه پدربزرگ ها به دلیل احترام و حرمتی که ایرانیان برای پدران و مادران قائل هستند، انجام می شود.

در این شب، پدربزرگ ها و مادربزرگ ها با شاهنامه خوانی، تفال به دیوان حافظ و قصه گویی و روایت کردن داستان های طولانی از اسطوره های باستان، میهمانان خود را سرگرم می کردند.

خواندن ترانه های دنباله دار بومی، با مضامین عاشقانه یا امید و صمیمیت، نقالی خوانی در کنار بهره مندی از هنرمندی نوازندگان و بخشی ها که بیشتر در روستاها فعالیت داشتند، از جمله آیین هایی است که بیشتر در میان کردها مرسوم بود.

بیشتر میوه ها در حکم واکسنی برای پیشگیری از بیماری و به ویژه سرما خوردگی بوده است.

از آن جایی که طولانی بودن شب یلدا دغدغه ایجاد می کرد، مردم سعی می کردند با تفال زدن به دیوان حافظ که اشعاری سراسر شور و پاکی است، امید به زندگی را برای میهمانان به ارمغان بیاورند و این شب دراز را کوتاه کنند.

ˈشب یلداˈ یا همان شب ˈولادت نورˈ شبی برای شادی، محبت و مهرورزی به عزیزان و شب شکرانه نعمت های بیکران خداوند است.

جواب وستونو ،عقدو ،عروسو

در زمان ازدواج پسران مادر پسر همرا ه چند تن از زنان بزرگ فامیل به بهانه ای به خانه دختر می روند واو را می بینند و ازاخلاق وکمالات او می پرسند وچون دختر را پسندیدند می گویند آمده ایم ببینیم پسرمان را به غلامی قبول می کنید پس از موافقت هر دو خانواده شبی را مشخّص کرده قرارمی گذارند داماد را برای بله برون(جواب وستونو) به خانه ی عروس ببرند ودر باره ی لوازم و اثاث سر عقد و مهریه مذاکره کنند ومقدمات مجلس را فراهم می کنند در این شب خانواده ی داماد حلقه ای برای عروس می آورند که در حقیقت حلقه ی نامزدی است یا به عنوان نشانی یک جفت کفش برای عروس می برند ومقداری نقل ونبات وقند وچای و حنا یا یک دست لباس در سینی مخصوصی می گذارند وبه خانه دختر می برند ودر باره مراسم مذاکره می کنند ُ

مراسم بی بی گلو در نوقاب

روز چهارشنبه نهم فروردین ماه ساعت ۳ عصر آئین بی بی گردو در با برنامه های متنوع موسیقی سنتی و رقص محلی ، کبدی ، کشتی ، طناب کشی و پرش طول و … در مزار پیرکله نوقاب برگزار می گردد.

این مراسم آئینی که در روز نهم فروردین ماه هر سال در نوقاب برگزار می شود و همه ساله با استقبال پرشور مردم نوقاب و روستای بهاباد و قصبه شهر مواجه می شود امسال نیز با برنامه های متنوع موسیقی سنتی و رقص محلی ، کبدی ، کشتی ، طناب کشی و پرش طول و … در مزار پیرکله نوقاب برگزار خواهد شد.

آئین بی بی گردو یا بی بی گلو که سابقه آن به صد ها سال پیش برمی گردد یکی از مراسمات سنتی نوقاب است.

در این مراسم بیشتر خانم ها فعال بوده و در گذشته در بعد از ظهر روز هشتم عید نوروز مادربزرگ ها و زنان بزرگ فامیل در منازل خود نان محلی فتیر پخته و فردای آن روز هم تخم مرغ جوش داده و آجیل محلی آماده کرده و به دامن صحرا رفته و به شادی می پرداخته اند.

هدف بی بی گردو که تا نزدیک غروب آفتاب روز نهم عید ادامه داشته است فقط گردش با مادربزرگ ها و بزرگان فامیل و احترام و توجه اعضای خانواده و نوه ها و فرزندان به سالمندان بوده است.

الان چند سال است که با همت جوانان نوقابی در حال برگزاری می باشد و استقبال زیادی هم از این مراسم می شود. باشد که بتوانیم با احترام به مادر بزرگ ها و پدربزرگ ها و سالمندان نه تنها در روز نهم عید بلکه در تمامی روزهای سال مسبب شادی و رضایت خاطر آنان باشیم.

 

 

  الفه

پیش روز نوروز ، روز الفه نامیده می شود(عيد اول) ومردم به الفگی می روند.  در مسجد برای کسانی که در طول سال کهنه مرده اندمجلس بزرگداشت و یادبودی برگزار می شود و مردم  برای رفتگان طلب آمرزش می کنند. مردها به مسجد می روند ومجالس زنانه درمنزل تازه درگذشتگان یا در مهدیه برگزار  می شود. وهمچنین عده ای به مزار  شهدا وقبرستان می روند واخلاص و فاتحه می خوانند  روز قبل از عید و سال تحویل به حمام می روند وپا و سر خود را حنامی بندند. لحظه ی سال  تحویل عده ای به مسجد می روند تا دعا بخوانند  و از برکت آن دعا در تمام مدت سال از خطرات  مصون بمانندو زندگیشان پر برکت و غرق در نعمت گردد . گروهی نیز در خانه می مانند وعقیده  دارند نباید در این لحظه از خانه به دور بود. شب عید هم پلو می پزند . چند لحظه قبل از سال  تحویل اندکی آرد خمیرمی کنند و در گوشه ای   می گذارند تا وربیاید . سماور را آتش می کنند و سفره هفت سین را می چینند و لباس های نو می پو شند و اسفنددود می کنند در هر اتاق چراغ یا شمعی روشن می کنند آنگاه سفره ی سفیدی وسط آن پهن می کنند جلو قرآن یک آینه قرار می دهند جلو آینه چند  دانه گندم می پاشند وروی آینه هم یک تخم مرغ می گذارند تا درموقع  سال تحویل تخم مرغ روی آینه بچرخد سینی هفت سین را دروسط سفره در جای مناسبی می گذارند (سمنو،سکه،،سرکه، سیرسنجد،سماق وسیب) وسبزه ای که رویانده اند در کنار  آن ها در گوشه ای قرار  می دهند و روی آب چند ساقه سبزه می اندازند و تنگ ماهی هم به آن می افزایند و انواع آجیل مثل استك شور(هسته زردالو)،بادام ، تخمه روزگردان ،  نخود برشته ،كنو،و شیرینی های سنتی و كيك  درسفره قرارمی دهند وقتی لحظه ی سال تحویل فرا می رسد اعضای خانواده دورسفره  می نشینند ودعا یا قرآن می خوانند و بعد از سال  تحویل به هم تبریک می گویند وروبوسی می کنند. شب اول سال نو پلو  می خورند و بعدأ از  خمیری که قبل از سال گردش آماده کرده اند، جوش پره درست می کنند ودر وقت مناسبی که همه دور هم جمع شده اند می خورند وشنبه اول سال هم آش می پزند اگر نوروز به شنبه افتاد آن را مبارک ترمی دانند و بیشتر شادی می کنند. دختران دم بخت به سبزه زار ها می روند، برای گشودن بخت خود روبه قبله می نشینند و سبزه گره می زنند، زنان بی فرزند لب آب مینشینند و کلوخ در آب می اندازندودعا می روز نوروز به دید وبازدید اقوام وهمسایه ها می روند وتبریک می گویند واز شیرینی ها ی  نوروزی به هم تعارف می کنند همچنین به قبرستان می روند ویک سبزه روی قبر عزیزان  از دست رفته خود می گذارند وفاتحه می خوانند، روز چهارشنبه اول سال معتقدند که پای خود را به سبزه ها باید بزنند واین کار خوش یمن و مبارک می دانند وبه ا ین خاطر  به صحرا وسبزه زار ها می روند. روز سیزده بدر به خارج از شهر وبه باغ وبستان  می روند  واز فضای طبیعت استفاده می کنند