بیمه حمل و نقل کالا یا بیمه های باربری بیمه ای است که بموجب آن بیمه گر در مقابل حق بیمه ای که از بیمه گذار دریافت می کند متعهد می شود چنانچه در جریان حمل کالا از نقطه ای به نقطه دیگر در نتیجه وقوع خطرهای موضوع بیمه ، کالا تلف شده و یا دچار خسارت شود و یا بیمه گذار هزینه هائی در رابطه با این خطرات متحمل شود زیان وارده را جبران نماید .
انواع بیمه های باربری
الف-بیمه های باربری وراداتی
ب-بیمه های باربری صادراتی
ج-بیمه های باربری داخلی
الف) بيمه هاي باربری وارداتي :
كالاهايي كه توسط اشخاص حقيقي و حقوقي از كشورهاي خارجي خريداري مي گردند که به صورت خريدهاي براتي , بدون انتقال ارز و يا از طريق اعتبارات اسنادي انجام مي گيرد و با توجه به تبصره ب ماده ۷۰ قانون تاسیس بیمه مرکزی ایران و بیمه گری ابتياع اين نوع بيمه نامه براي واردكنندگان اجباري مي باشد.
ب ) بيمه هاي باربری صادراتي
كالاهايي كه از ايران به مقصد كشورهاي خارجي حمل مي گردند نياز به بيمه نامه صادراتي دارند.
ج ) بیمه های باربری داخلی
بیمه نامه باربری داخلی بابت محمولاتی صادر می شود که از یک یا چند مبداء در داخل کشور به سایر مقاصد کشور حمل گردد. بنابراین مبدا و مقصد این نوع بیمه نامه در داخل کشور قرار دارد
در بیمه نامه های باربری داخلی خطرات تحت پوشش به دو دسته خطرات اصلی و اضافی تقسیم می شود که به شرح ذیل می باشد :
۱– خطرات اصلی
این خطرات از آن جهت اصلی نامیده می شوند که ارتباطی به ماهیت مورد بیمه ندارد و تواتر آنها بیشتر از سایر خطرات مرتبط با کالاهای خاص می باشد این خطرات عبارتند از: آتش‌سوزی و حادثه وسیله نقلیه شامل تصادف، واژگون شدن و پرت شدن وسیله نقلیه.
۲– خطرات اضافی
این گروه از خطرات متنوع بوده و بیشتر مرتبط با نوع کالا می باشد که با درخواست بیمه گذار و پرداخت حق بیمه اضافی می توان آنها را پوشش داد . خطرات رایج اضافی عبارتند از :
– برخورد جسم خارجی با مورد بیمه
– پرت شدن محموله از روی وسیله نقلیه ؛ مشروط بر اینکه کالای خسارت دیده به رویت بیمه گر رسیده باشد .
– بارگیری و تخلیه مورد بیمه
– سرقت کلی محموله همراه با وسیله نقلیه با فرانشیز ۲۰ درصد ارزش محموله
انواع پوشش های بیمه باربری صادراتی و وارداتی
الف- پوشش Total Loss
ب- مجموعه شرایط C
ج-مجموعه شرایط B
د- مجموعه شرایط A
الف) پوششTotal Loss :
اين نوع بيمه نامه در قديم به عنوان بيمه نامه هاي تشريفاتي و گمركي نيز ناميده مي شد چرا كه معمولاً محمولاتي كه تا گمرك بدون بيمه نامه حمل شده است و يا از بيمه نامه اي كه توسط شرکت های بیمه خارجی صادر شده بود استفاده گردیده است ، با توجه به ماده ۷۰ قانون تاسیس بیمه و بیمه گری و لزوم داشتن بیمه نامه ایرانی برای ترخیص کالا به همین جهت معمولاً صاحبان كالا از اين نوع بيمه نامه ابتياع مي نمایند تا به دليل پائين تر بودن نرخ حق بيمه و به علت دارا بودن حداقل پوشش بيمه اي ، هزينه كمتري را متحمل شوند.
“در این حالت كالاي مورد بيمه فقط در اثر از بين رفتن كل محموله در يك مرحله و در نتيجه آتش سوزي تحت پوشش می باشد . ”
ب) مجموعه شرایط C:
خطرات تحت پوشش در مجموعه شرايط بيمه گران كالا با كلوز C عبارتست از :
- آتش سوزي یا انفجار
- به گل نشستن , زمين گيرشدن , برخورد با كف دريا , غرق شدن یا واژگون شدن كشتي يا شناور
- واژگون شدن يا از راه يا از خط خارج شدن وسيله حمل زميني
- تصادم يا برخورد كشتي , شناور يا هر وسيله حمل ديگر با هر جسم خارجي به غير از آب
- تخليه كالا در بندر اضطراري
- فدا کردن كالا در جريان زيان همگاني
- به دريا انداختن كالا براي سبك سازي
- خسارت همگانی
- مسئولیت مشترک در تصادم
علاوه بر خطرات فوق الاشاره در كلوز C , می توان با دریافت حق بیمه اضافی خطر عدم تحويل يك بسته كامل كالا طبق كلوز عدم تحویل انستیتو بيمه گران لندن را تحت پوشش قرار گيرد، اين بيمه نامه با توجه به خطرات محدود خود جزء بيمه نامه هاي ارزان قيمت محسوب مي گردد كه معمولا” فقط براي برخي كالاها كه احتمال خسارت هاي جزئي آنها كمتر است به كار مي رود .
ج) مجموعه شرایط B:
خطرات تحت پوشش در مجموعه شرايط بيمه گران كالا با كلوز B عبارتست از :
- تمامي خطرات ذكر شده در مجموعه شرايط C
- زلزله , آتشفشان يا صاعقه
- به دريا افتادن كالا از روي عرشه كشتي
- ورود آب دريا , درياچه , رودخانه به كشتي , شناور , محفظه كالا, كانتينر يا محل انبار
- تلف كلي هربسته دركشتي ياشناور وياتلف كلي هر بسته به علت افتادن در هنگام بارگيري و يا تخليه كشتي يا شناور
فرانشيز یا سهم بیمه گذار از خسارت :
در مجموعه شرايطB به علت پوشش خطرات اضافي در ايران ۳% ارزش هر بسته خسارت ديده تحت عنوان فرانشيز به عهده بيمه گذار مي باشد
د) مجموعه شرایط A:
در مجموعه شرايط بيمه گران كالا با كلوزAتمامي خطرات به جز مواردذیل (استثنا شده در مجموعه شرایط مذکور) تحت پوشش قرار ميگيرد.
- تلف شدن،آسیب دیدن یا هزینه قابل انتساب به سوء عمل ارادی بیمه گذار
- نشست و ریزش عادی،کسری عادی وزن با حجم و یا فرسودگی عادی مورد بیمه
- تلف شدن ، آسیب یا هزینه ناشی از کافی نبودن یا نامناسب بودن بسته بندی یا آماده سازی کالای مورد بیمه
- تلف شدن ، آسیب دیدن یا هزینه به علت عیب ذاتی یا ماهیت کالای مورد بیمه
- تلف شدن ، آسیب دیدن یا هزینه ای که علت آن تأخیر باشد،حتی اگر این تأخیر ناشی از خطرات بیمه شده باشد
- تلف شدن ، آسیب دیدن یا هزینه ناشی از اعسار یا ورشکستگی مالکان، مدیران، اجاره کنندگان یا گردانندگان کشتی
- تلف شدن ، آسیب دیدن یا هزینه ای ناشی از کاربرد هر نوع سلاح یا وسیله ای که با انرژی اتمی یا شکست هسته ای یا واکنش مشابه دیگر یا نیرو یا ماده رادیو اکتیو باشد
- عدم قابلیت دریانوردی کشتی یا شناور یا نامناسب بودن کشتی یا شناور برای حمل ایمن کالای مورد بیمه
- جنگ ، جنگ داخلی ، انقلاب ، شورش ، قیام و یا زد و خوردهای داخلی ناشی از این امور
- توقیف ، ضبط، مصادره ، تصرف یا اثرات ناشی از این امور یا اثرات ناشی از اقدام به شروع آنها
- اعتصاب ، تعطیل محل کار ، درگیریهای کارگری ، آشوبها و یا اغتشاشات داخلی
- هرگونه عمل تروریستی
استثنائات شرایط سه گانه A, B, C:
در هر سه كلوزA, B, Cاستثنائات مندرج در بندهاي ۴, ۵, ۶ و۷ يكسان مي باشند به جز ” آسيب عمدي ياتخريب عمدي كالاي مورد بيمه ياقسمتي از آن توام با سوءنيت از طرف هر كس به غیر از بیمه گذار ” كه در شرايطA پوشش دارد.
– شروع و خاتمه تعهدات بيمه گر:
- بیمه نامه های باربری بین المللی:
مدت اعتبار بیمه نامه های A ، B و C یکسان بوده و به منظور مطالعه دقیق تر مدت اعتبار آنها به بند ۸ هر یک از مجموعه شرایط های سه گانه و بند ۵ ازماده ۲ شرایط عمومی بیمه باربری (آیین نامه شماره۷۹ مصوب شورای عالی بیمه )رجوع شود .
مدت های یاد شده در کلوز و شرایط عمومی را می توان قبل از انقضای آن با پرداخت حق بیمه اضافی با صدور الحاقیه تمدید، افزایش داد..
- بیمه نامه های داخلی:اين بيمه از زمانيكه وسيله نقليه حامل كالا انبار يا محل نگهداري مذكور در اين بيمه نامه را به منظور شروع حمل ترك مي نمايد، آغاز و در طول جريان و مسيرعادي حمل ادامه مي يابدو به محض رسيدن وسيله حمل به مقصد مندرج در اين بيمه نامه خاتمه مي يابد.
- مدت اعتبار بيمه نامه ها :
در صورتيكه تا قبل از انقضاي تاريخ مدت اعتبار بيمه نامه , طبق ماده ۱۵ از شرایط عمومی بیمه باربری ( وارداتی و صادراتی ) تمام یا بخشی از محموله حمل نشده باشد بیمه گذار پیش از انقضای مدت بیمه نامه می بایستی درخواست تمدید بیمه نامه را به بیمه گر ارائه تا الحاقیه مربوطه صادر گردد.
شرط طبقه بندي كشتي ها :
باتوجه به ماده ۳ شرایط عمومی بیمه باربری حمل دریایی کالای مورد بیمه باید به وسیله کشتی طبقه بندی شده انجام شود.درغیر این صورت ،بیمه گذار موظف است مشخصات کشتی ویا شناورهاب موردنظر راقبل از شروع حمل به بیمه گر اعلام وموافقت اورا اخذ نماید .چنانچه حمل کالای مورد بیمه با کشتی طبقه بندی نشده بدون اطلاع بیمه گذارانجام شده باشد بیمه گذار موظف است بلافاصله پس از اطلاع ،مراتب را به بیمه گر اعلام وشرایط واضافه نرخ مربوط به حمل کالای مورد بیمه با کشتی طبقه بندی نشده را قبول کند.
بيمه ارزش اضافی:
باتوجه به ماده ۵ شرایط عمومی بیمه باربری چنانچه بین بیمه گر وبیمه گذار توافق نشده باشد قیمت کالای مورد بیمه ،معادل مجموع قیمت خرید کالا،هزینه حمل وسایر هزینه های متعارف خواهد بود.
بیمه گر می تواند درصورت تقاضای بیمه گذار ،بادریافت حق بیمه متعلقه خسارت عدم النفع مربوز به این بیمه نامه را به مقدار مورد توافق (حداکثر به میزان ۱۰درصد قیمت کالای مورد بیمه مندرج در این ماده )بیمه نماید.
موارد مشمول اضافه نرخها :
۱– حمل كالا با كشتي غير طبقه بندي
۲- حمل كالا با موتور لنج ، دوبه ، بارج ، لندینگ کرافت
۳- در صورتی که تمام یا بخشی از مورد بیمه بر روی عرشه کشتی حمل گردد و بر همین اساس بارنامه بصورت حمل روی عرشه صادر شده باشد، مسئولیت بیمه گر در قبال تلف یا آسیب وارده به آن قسمت از مورد بیمه مادامی که بر روی عرشه کشتی قرار گرفته است محدود به خطرات مندرج در کلوز C می باشد مگر اینکه بطور صریح در ازاء حق‌بيمه اضافي (درصورت درخواست بيمه‌گر) توافق دیگری شده باشد. در مورد کالاهایی که در کانتینر فلزی تمام بسته قرار گرفته باشند یا شرایط آنها به گونه ای بوده که درعرف کشتیرانی این گونه حمل را مجاز تلقی نماید از این شرط مستثنی می باشند.
۴-در صورتیکه سن کشتی بالاتر از سن مقرر در کلوز باشد می بایست طبق جدول اضافه نرخ ، حق بیمه مربوطه اخذ گردد
.