خرافه ترس بیهوده از عوامل و مرتبط دانستن پدیده‌های نامربوط به یکدیگر است که رابطه بین آنها نه از نظر علم و عقل ثابت شده و نه از سوی دین تایید شده‌است. خرافات در مواقع حساس و لحظه‌هاي عدم اطمينان و اعتماد به آينده به وجود مي‌آيند. مثلا در ارتباط با مسایلي چون تولد ومرگ و بیماری و … تا از اين طريق از اضطراب و تشويش رها شده تسكين خاطري پیدا کنند.خرافه به معنای چیزی است که واقعیت ندارد و ساخته ذهن و فکر انسان است که پس از پیدایش بدان اهمیت داده شده و با آن در زندگی خود قدرت تاثیرگذاری قایل می‌شوند در صورتی در واقع هیچ‌گونه تاثیری در زندگی و حقیقت آن ندارد.مثل فالگیری،سحرو جادو،سعد و نحس و بعضی مکان‌های خاص.این‌ها تعاریف تقریبی و ساده‌ای از آن چیزیست که ما خرافه می‌نامیم . همراه اصفهان تور باشید .

خرافات در اصفهان هم مانند همه کشور با شرایط خاص و اقلیم و نوع زندگی مردم آن دیار رواج دارد.تحقیقات گسترده‌ای در این‌باره صورت گرفته که از آن میان می‌توان به تحقیقی که دکتر کامران ربیعی در سال ۹۲ انجام داده اشاره کرد.وی حاصل تحقیقات خود را در کتابی با عنوان بدعت‌ها و خرافات در استان اصفهان زیر نظر دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم شعبه اصفهان به چاپ رساند که میزان عمق و وسعت شیوع خرافات که به علل مختلف در استان رشد و نمو کرده را ذکر کرده است. قابل ذکر است که آن‌چه در ادامه می‌آید؛ قسمت اول نمایی از وضع موجود بر اساس یافته‌های محققان است و هیچ‌گونه پیش‌داوری یا قضاوتی در آن صورت نگرفته است.

بیشتر شهروندان اصفهانی شاید با یک عطسه ساده روبه‌رو شده‌اند که عطسه کننده کمی صبر می‌کند و سپس به حرکت خود یا کاری که مشغول انجام آن بود ادامه می‌دهد.این باور یکی از شایع‌ترین باورها در اصفهان و شهرهای استان می‌باشد.حال آنکه درصد بسیار کم در نقاط مختلف آن را به عنوان خرافه می‌پندارند.آنچه که در نظرسنجی‌های صورت گرفته مشخص شده آن است که چیزها (هر وسیله یا موجود مادی) و خواص آنها یکی از انواع شایع خرافه را در برمی‌گیرد و پس ازآن اعداد و اوقات و روزها است که اعتقاد به سعد یا نحس بودن آن سبب رفتار خرافی شده است.در استان اصفهان اگر نگاهی به نذر بیندازیم، خواهیم دید بیشترین شیوع نذر در جهت تقاضای شفا و سلامتی است که این مساله دارای معنای عمیقی می‌باشد. یعنی آنجا که مردم به جهت برآورده شدن سلامت به انجام نذرهایی خرافی و خارج از عرف دین می‌پردازند می‌توان با گسترش بیمه و خدمات درمانی گرایش به انجام آن عمل خرافی را محدود کرد مثل قمهِ زنی که یکی بیشترین علل نذر کردن آن سلامت و شفا است.
نزدیک به هشتاد درصد مردم حداقل از جنبه زیبایی شناسانه به دود کردن اسفند می‌پردازند که درصد بالایی آن را در دور کردن چشم زخم مفید می‌دانند. ۷۵ درصد مردم معتقدند که خوش‌ شانس بودن یک مساله واقعی است و آدم‌ها خوش شانس و بدشانس هستند.تقدیرگرایی و اعتقاد به جبری بودن سرنوشت شیوعی۶۴درصدی داشته و باور به وجود قسمت بیش از۶۰ درصد ذکرشده است. همه این‌ها که ذکر شد نه خرافات بلکه باورهایی است انسانی که مردم گاه به جهت نیل به آن و یا دخل و تصرف در آن به خرافات متوسل می‌شوند مانند مراجعه به فالگیر و کف بین و یا انجام اعمالی که جادو انگاشته می‌شوند.آنچه می‌تواند باعث کاهش یا مراجعه کمتر مردمان به بعضی خرافه‌ها بشود را می‌توان با توجه به این آمار تبیین و تشریح کرد. بعد از سلامتی که بیشترین دلیل مردم برای نذر است کسب روزی بیشترین زمینه را دارد که این در شهرهای مختلف استان با تفاوت اندکی ،مشابه هم می‌باشد و نکته جالبی که در شهرهای مختلف به آن برخورد می‌کنیم نظر منفی ۷۳درصد مردم نسبت به فالگیری و کف بینی جهت برآوردن سلامتی و یا جلب محبت است و تنها ۱۸ درصد مردم بر این باور هستند که می‌توان از این طریق به سلامت یا درمان بیماری‌های لاعلاج و یا جلب محبت پرداخت.اما از سوی دیگر در باورهای رایج به این برمی‌خوریم که نحسی عدد سیزده ۲۲درصد و بدشگونی بعضی روزها ۴۲درصد و تاثیر سبزه گره زدن ۲/۲۱ درصد در اصفهان معتقد دارد و نزدیک به نوزده درصد مردم طالع‌بینی موجود در نشریات را مطالعه می‌کنند وآن را صحیح می‌دانند.حال اگر به احوالات مردم بنگریم وقتی که از خانواده دور هستند و یا از شهر و شهرستان خود فاصله می گیرند نگاهی متفاوت به دیگران به جهت اعتقاد آنها به خرافه از خود نشان می‌دهند. بدین گونه که ۸۷درصد درصد معتقدند یک سری اعمال در شهرشان خرافی بوده و ۴۸درصد هم به داشتن اعتقادات خرافی در خانواده خود معتقدند که حاصل نگاه بیرونی آنان به ماجرا است.

یک سری باورهای عامیانه نیز مربوط به اعضای بدن و حرکاتی است که با آنها انجام می‌شود. مثل زدن ناخن‌ها به هم.نزدیک به ۲۲درصد مردم اصفهان این باورها را خرافی می‌دانند و یک مساله حساس این است که ۲/۱۳درصد مردم برخی باورهای مذهبی را خرافات می‌پندارند و این اعتقاد به ترتیب شیوع در سپاهان‌شهر،فلاورجان،بهارستان،شاهین‌شهر و اصفهان شایع است و وقتی آن را کنار کسانی که عامل به فرایض مذهبی در این شهرها هستند. به طور مثال شاهین‌شهرمی‌گذاریم درمی‌یابیم که باید توجه بیشتری به این امر داشته باشیم. اما یک شاخص دیگر که می‌توان از لابه لای این آمار در شهرهای استان به دست آورد این است که بافت سنتی و زندگی جمعی بسیاری از شهرها در حال افول است و کم‌ کم روحیه فردگرا در حال حاکم شدن است که آن را از خلال خرافه دانسته شدن بعضی باورها که سالها در زندگی مردم بوده می‌توان دریافت.در این بین مردم اردستان نمونه جالب توجهی را به دست می‌دهد.آنها تقریبا موردی تحت عنوان خرافه در شهرشان را به خاطر نمی‌آورند و پس از اردستان، دهاقان،سمیرم،فلاورجان و کاشان هستند که روحیه جمعی در آنها به واسطه استنتاج آمار از قوت بیشتری برخوردار است.اما وقتی از چرایی گرایش به خرافات می‌پرسیم می‌بینیم که نزدیک به ۴۵درصد تفاوت‌های مردمان را باهم دلیل گرایش به خرافه می‌پندارند و در مقام دوم تبعیت از گذشتگان را علت می‌دانند. ۱۱درصد هم آگاهی و ناآگاهی را از علل روی آوردن به خرافه می‌دانند.

حال به موضوع قمه‌زنی در اصفهان و چند شهر اطراف می‌پردازیم. این عمل که در ایام سوگواری حضرت امام حسین(ع) صورت می‌گیرد از سوی رهبر انقلاب و جمعی از آیات عظام به عنوان خرافه و وهن مکتب تشیع شناخته شده و حکم به حرمت آن داده شده اما هنوز هم شاهدیم که در نقاطی به انجام آن مبادرت می‌شود و در سال‌های اخیر انواع عجیب‌تری مانند زنجیر تیغی مورد استفاده قرار می‌گیرد که متناسب شان شیعه نیست. از نظر آماری اولین خرافه‌ای که رنگ مذهبی گرفته درنظر مردم اصفهان و خمینی شهر قمه‌زنی و بعد افراط در انجام مراسم‌ها می‌باشد و در فلاورجان و نجف آباد تعزیه و چهارشنبه سوری و در مقام دوم افراط در انجام مراسم و خوش یمنی قرار دارد. از نظر پاسخ دهندگان علل خرافات، بیشتر روان شناختی برداشت شده و تبعیت از گذشتگان و ناآگاهی خوانده شده است.
به عنوان راهکار کاهش این موارد می‌تواند مدنظر قرار داده شود مانند آگاه سازی درخانواده و اجتماع نسبت به علل وقوع رویدادها، راه کارهای اجتماعی و فرهنگی که به آموزش‌های شهروندی و اجتماعی مربوط می‌شود. گروهی بی توجهی به خرافات را عامل کمتر شدن نفوذ آن می‌پندارند و بعد از آنها گسترش آموزه های مذهبی و راه‌کار مقابله با آن از طریق آگاه سازی نسبت به اساس دین می‌باشد.در این تحقیقات دریافته‌اند که نقش اقتصاد و توانایی مالی افراد در پرداختن به دسته‌ای باورها بسیار موثر بوده و می شود گفت که اقتصاد و رونق و یا رکود آن هم می‌تواند بر دوری یا گرایش به خرافات کارساز باشد.

تهیه و تنظیم : واحد تولید محتوای اصفهان تور

پل زیبای خواجو ، دارای رموز و اسرار بسیاری است که در این مطلب چندی از آنان را آورده ایم . این پل زیبا منظره ی چشم نوازی را به شهر اصفهان بخشیده است . همراه اصفهان تور باشید .

۱- اگر از سمت شرق بیرون پل در زاویه ۳۰ درجه به دهانه‌های پایین پل نگاه کنیم، از تداخل دهانه‌ها تصاویر شمع‌ها پدید می‌آید. این منظره به ویژه در هنگام غروب آفتاب از سمت جنوب شرقی پل بسیار زیباست.

۲- دو شیرهای سنگی که در دو طرف پل خواجو هستند اگر در شب از روی یکی از شیرها شیر دیگری را نگاه کنید شیر دیگری چشمهایش برق میزند.

۳- در زیر دهانه های پل خواجو اگر در ستون اول شمالی سمت چپ حرف بزنید فردی نزدیك ستون اول جنوبی در سمت راست باشه صدای شما را میشنود و برای همینه كه افرادی برای خواندن به انجا میروند.

۴- ساخت این پل توسط ۲ تن بود كه قبر های انها را از طرف جنوبی كه وارد شوید در زیر گنبدی دوم با سنگ مرمر پوشانده شده و در همانجا دفنند .

۵- موقعه غروب وقتی كه از بالا به سایه پل نگاه كنید مثل یك عقاب در حال پرواز هست.

۶- ستونهایی در سمت شمالی هست كه خودشون بیانگر موضوعشون هستند .

۷- روی شیر های سنگی سنبل هایی از ورزش باستانی وجود دارد كه نشانه ورزش در قدیم بوده است.

۸- در تخت سنگ طرف شمالی پل نزدیك مجسمه شیری قبله نمای به شكل آفتاب وحود دارد .

۹- و مهمتر از همه این پل اگر به پی ان آب نرسد خراب میشود و از جمله پل های است كه هر چقدر آب بهش بخورد مستحكم تر میشود.

۱۰- پشت هر سنگ یك حرف هست كه بنای اون سنگ اون رو نوشته و در هر ستون قسمتهای مثلث مانندی هست كه هم باد گیره هم برای جلوگیری از تخریب پل در سیل هست.

تهیه و تنظیم : واحد تولید محتوای اصفهان تور

در این بخش بصورت اختصاصی به معرفی مراسمات شهر اصفهان پرداخته ایم تا شما عزیزان را با آداب و رسوم مختص مردمان این شهر فرهنگی و تاریخی آشنا نماییم . همراه اصفهان تور باشید .

آتش‌افروزى و جل جلانى

در نطنز و آبادى‌هاى آن رسم است که در شب‌هاى هفدهم، هيجدهم و نوزدهم دى‌ماه کودکان در دسته‌هاى مختلف جمع مى‌شوند و هر دسته در يکى از تپه‌ها و بلندى‌هاى آبادى بوته و خار و هيزم را که از پيش جمع کرده‌اند آتش مى‌زنند به‌طورى‌که شعله‌هاى آتش سراسر آبادى را روش کند. آنها معتقدند روشنائى اگر به درخت‌ها برسد آن‌ سال ميوه و سردرختى بيشتر مى‌شود و آفات از بين مى‌رود. برخى به نيت آنکه درختان ميوه بيشترى بدهند به قبرستان رفته و سنگ‌هاى کوچک و بزرگ جمع مى‌کنند و به شاخه‌هاى درختان مى‌آويزند. در مراسم آتش‌افروزى بعد از خاموش شدن آتش‌ها و تاريکى دوباره به ده برمى‌گردند و به يک نفر توبره ٔ بزرگى مى‌دهند و به‌حالت گروهى به در خانه‌ها رفته، گاهى دسته‌ها با هم برخورد مى‌کنند و با هم درگير مى‌شوند تا يکى پيروز شود .

شب اسفند
در کاشان و اطراف آن ماه را سى‌روز محاسبه مى‌کنند و براى گرفتن جشن شب اول اسفند قرار جشن مى‌گذارند. از يک‌ماه تا چهل روز پيش از اسفند قرار مى‌گذارند که در يک روز و يک شب همه ٔ اهل آبادى شب اسفند بگيرند. اين نوع محاسبه را به کاشى‌ها منسوب مى‌دارند.

چله ٔ بزرگ و چله ٔ کوچک

در مرق (Marag) کاشان براى زمستان تقسيم‌بندى مخصوص دارند: ده روز اول زمستان و چهل روز بعد از آن‌را ‘چله ٔ بزرگ’ و بيست روز بعدى را ‘چله ٔ کوچک’ مى‌دانند و به ده روز بعد ‘امن و بهمن’ مى‌گويند. از ده روز باقى‌مانده هفت رو ‘سرما پيرزن’ و سه روز ‘سرما عجوزه’ است .
در جوشقان استرک کاشان هم چله از دهم دى‌ماه شروع مى‌شود و تا بيستم بهمن ادامه دارد. اين چهل روز را به چهار قسمت کرده‌اند که هر قسمت ده روز است و هر ده روز نامى دارد: ده روز اول را چله ٔ بزرگ يا چله ٔ قوس مى‌نامند. ده روز دوم را چله ٔ کوچک و ده روز سوم را چله ٔ برزگر و ده روز چهارم را چله ٔ جولا مى‌نامند . در اين مدت بنا به‌رسم محل برزگران به‌خانه ٔ مالک مى‌روند و برف بام‌ها را پائين مى‌کنند. در آن روز زن ارباب آش هوا مى‌پزد تا بعد از روئيدن برف‌ها از اين آش ميل کنند .

اسنبدى کاشان
مردم کاشان و اطراف آن ماه‌هاى سال ار سى روز حساب مى‌کنند و يک سال را سيصد و شصت روز و حساب پنج‌روز باقيمانده را جدا نگه مى‌دارند و آن‌را پنجه مى‌نامند. به اين ترتيب، بيست و پنجمين بهمن ماه تقويم رسمى شب اول اسفند است که آن‌را شب اسبند رعينى يا زراعتى مى‌نامند و عقيده دارند هر سال ده پانزده روز قبل از رسيدن اسفند باد معتدل مى‌وزد که به آن ‘باد اسبند’ مى‌گويند و آن‌را پيک بهار مى‌دانند .
در اين شب دکاندارها دکان‌ها را چراغانى مى‌کنند. آرايش دکان‌هاى سبزى‌فروشى بسيار زيبا صورت مى‌گيرد. آجيل‌فروشان براى اسبندى آجيل آچار درست مى‌کنند و خوردن اين آجيل در اين شب رسم است .
اهالى کاشان در اين شب براى شام پلو مى‌پزند و پلو ماهى دودى يا چلو با کوکو مى‌پزند يا کشمش‌پلو مى‌خورند. پنير و ماست نيز بر سر سفره براى شگون مى‌گذارند . معتقدند در اين شب نبايد تخم‌مرغ خوردو بايد آن‌را در خانه نگاه داشت .

مراسم ازدواج
ازدواج با خواستگارى آغاز مى‌شود. اگر والدين دختر موافقت خود را اعلام نمايند . داماد در شبى خوش‌يمن خوانچه به خانه ٔ عروس مى‌فرستد. اين خوانچه از شيريني، يک جلد قرآن، آئينه، سبزي، شربت، حنا، هل، ميخک، دارچين، نمک، کندر، تخم‌مرغ، شانه، اسفند و ابريشم هفت‌رنگ است. اين شکل از مراسم بيشتر از جندق مشاهده مى‌شود .
هنگام بردن خوانچه کسى پيشاپيش گروه قصيده‌اى در مدح ائمه اطهار مى‌خواند و بقيه صلوات مى‌فرستند. و وارد خانه عروس مى‌شوند. بعد از اين مرحله مراسم عقد با حضور بستگان دو طرف برگزار مى‌شود. در اين مراسم زنى با سوزن خياطى ابريشم هفت رنگ را به سر عروس و داماد مى‌کشد يعنى آنها را به‌هم مى‌دوزد تا پيوند آنها ابدى شود .
صبح روز بعد دو مرد و دو زن از بستگان عروس و داماد مردم را براى صرف چاى و شيرينى دعوت مى‌کنند. به اين رسم طلبون مى‌گويند. در اين مجلس يک زن خوش‌شانس حلقه‌اى به‌دست عروس و کفشى به پاى او مى‌کند. سه روز بعد مجلس سيمان عروس برگزار مى‌شود که مردها در خانه داماد و زن‌ها درخانه عروس جمع مى‌شوند .
مراسم زفاف و بردن عروس سه چهار روز بعد از عقد يا چند ماه و حتى دو سال هم مى‌تواند طول بکشد. يک هفته پيش از آن مراسم رخت برون و يک روز پيش مراسم آرايش عروس برگزار مى‌شود. سپس عروس را به حمام مى‌برند و حنابندان انجام مى‌شود. همين مراسم به‌طور جداگانه براى داماد برگزار مى‌شود. سپس همه به خانه ٔ عروس مى‌روند و داماد يکى دو ساعت کنار عروس مى‌نشيند و زن‌ها براى ديدن عروس مى‌آيند و سر و صدا را مى‌اندازند. سپس داماد به‌خانه ٔ مى‌رود تا مقدمات را فراهم کنند اواخر شب داماد و عده‌اى از مدعوين به خانه عروس رفته تا عروس را بياورند. اين مراسم با دايره دمبک و غزل‌خوانى برگزار مى‌شود. عروس را از زير قرآن رد مى‌کنند و زنى آئينه بزرگى روبه‌روى صورت عروس مى‌گيرد. عروس از پدر و مادر خود خداحافظى مى‌کند. و مردها با قصيده و غزل‌خوانى از جلو و زن‌ها با گفتن هولولو و شاباش از ؟؟؟ به‌سمت خانه داماد به‌راه مى‌افتند. مقابل خانه داماد عروس مى‌ايستد تا داماد پاانداز را تقديم کند. سپس داماد چند انار يا سيب به سمت عروس پرت مى‌کند. جلو در خانه داماد عروس را در آغوش مى‌گيرد و به حجله مى‌برد. دائى يا عموى عروس وارد حجله مى‌شود و سوره الرحمن تلاوت مى‌کند و سر عروس و داماد را به‌هم مى‌زند تا خجالت آنها بريزد. جمعيت متفرق مى‌شوند. داماد و عروس بايد با آفتابه لگن پاى يکديگر را بشويند. داماد اين آب را به چهارگوشه خانه مى‌ريزد .
روز بعد والدين عروس ناهار مى‌فرستند و اقوام هديه‌اى به‌نام در حجلگى مى‌برند .

مراسم نوروز
چهارشنبه‌سورى
غروب سه‌شنبه آخر سال بانوى خانه بوته‌اى را آتش مى‌زد و آن‌را در کوچه مى‌انداخت. کوزه آبى با چند دانه اسفند هم روى آتش مى‌ريخت تا بلا دور شود. شب چهارشنبه‌سورى فالگوشى و فال‌کوزه انجام مى‌شد .

تحويل سال
شب عيد نوروز را پلو مى‌پختند. سفره پهن مى‌کردند و انواع خوراکى‌ها استفاده مى‌شد .

سنت های پایدار محرم در استان اصفهان
در اصفهان از شب اول ماه محرم مراسم عزاداری برای امام حسین علیه السلام شروع می شود. قبل از شروع ماه مردم اصفهان شروع به سیاهپوش کردن تکایا و حسینیه ها می کنند .
در اصفهان هر محله دسته عزاداری مخصوص به خود را دارد که غالباً نام محله را روی دسته می گذارند . دسته های چهارسو، لومبان، در کوش و طوقچی هر کدام نام محله های قدیمی و معروفی در اصفهان است. در شب های محرم دسته های عزاداری به محله های یکدیگر می روند و به طور مشترک با سینه زن های میهمان شان از محله دیگر، مراسم را با هم برپا می کنند .
در این ایام عزاداران به یاد امام حسین علیه السلام بر سر و روی خود گل می مالند .
در دسته ها در صف اول بزرگان محل، پشت سر آنها زنجیرزن ها و در پایان صف سینه ز ن ها حرکت می کنند .
در روز عاشورا، تمام دسته های سینه زنی در میدان امام جمع می شوند و به صورت متحد عزاداری می کنند .
در اصفهان خانه ای به نام خانه زرگرباشی است . خانم های اصفهانی روز تاسوعا در این خانه جمع می شوند و نذورات پارسال خود را ادا می کنند .
یکی از مراسم مهم محرم که از شب های اولیه ماه آغاز می شود، تعزیه خوانی است .
به این صورت که یک نفر از گروه تعزیه خوانی با صدای طبل، شروع شدن تعزیه را به اطلاع مردم می رساند. بعد از این که مردم جمع شدند در صحنی که به این منظور تهیه شده است تعزیه خوان ها مرثیه های خود را اجرا می کنند .
در اصفهان غالباً لوازم و تجهیزات مورد نیاز تعزیه خوانی از نذورات مردم تهیه می شود .
مردم لنجان ظهر روز عاشورا و تاسوعا بهترین غذای خود را تهیه می کنند و آن را در سینی می گذارند، سینی ها را روی سرهایشان می گیرند و به پشت در حسینیه ای می روند که سینه زن ها و زنجیرزن ها در آنجا مشغول برگزاری مراسم هستند .
ساعت ۱۲ ظهر در حسینیه باز می شود و مردم در صف های طولانی، با سینی هایی بر سر که پر از نذوراتشان است وارد حسینیه می شوند .
در اصفهان اکثراً تا روز دهم غذاهای نذری مردم قیمه است به جز خمینی شهر که در آنجا نذر اصلی در عاشورا آبگوشت است .
در شب اربعین مردم به مساجد می روند. چراغ ها را خاموش می کنند و سوگواری می کنند. از غذاهای این شب شله زرد و آش شله قلمکار است .
همچنین همه ساله آیین های عزاداری ماه محرم در مناطق مختلف کاشان و اطراف آن نیز با شور و عشق خاص مردم به اباعبدالله الحسین علیه السلام برگزار می شود و عاشقان آن حضرت ارادت و تجدید میثاق خود را هر سال در قالب عزاداری مستحکم تر می کنند .
این آیین ها به فراخور فرهنگ و شیوه های مرسوم در کاشان با اندکی تفاوت از دیرباز همواره در قالب هیأت های مذهبی و راه اندازی دستجات و تکایا برگزار شده است .
با نگاهی به تاریخ عزاداری سنتی در کاشان و شهرهای همجوار آن، همچون نطنز، آران و بیدگل و اردستان به برخی آیین های سنتی ازجمله نخل گردانی و حمل خیمه گاه حسینی و شهدای کربلا بر می خوریم که در زمان آل بویه مرسوم بوده و در زمان قاجار نیز با برپا کردن تکیه ها آیین های تعزیه رونق بیشتری گرفته است .
ازجمله آیین های سنتی محرم در کاشان که به تناسب ایام این ماه حزن و اندوه درگذشته و حال برپامی شود، می توان به آیین چاووش خوانی یا چاووش عزا اشاره کرد .
دراین آیین که قبل از آمدن محرم برپامی شود، فردی در جلوی کاروان در حالی که بیرقی در دست دارد، آمدن محرم را با ذکر اشعاری حزین به مردم خبر می دهد .

سقاخوانی در ایام محرم
بسیاری از ارادتمندان به امام حسین علیه السلام در حالی که با یک دست مشک آب و با دست دیگر کاسه ای در دست دارند به یاد تشنه لبان کربلا، عزاداران را سیراب می کنند .
برخی از سقایان در گذشته اشعاری نیز در دستگاه ها و آوازهای دشتی و بیات و غیره می خواندند .
نظیر این گروه از جمله گروه ضیغم و نوش آباد هنوز در کاشان و نوش آباد آران و بیدگل فعالیت دارند و یکی از قدیمی ترین گروه های سنتی آیین های عزاداری این مناطق هستند .
آیین فرات خوانی که هنوز در کاشان و بویژه مناطق خشک کویری مرسوم است، خواننده اشعاری را بر آب فرات می خواند، به طوری که واقعه غم انگیز کربلا را در ذهن تجسم می کند این آیین نوعی آیین سوگ و مویه است که بیشتر در آواز دشتی اجرا می شود .
پیش خوانی نیز یکی از آیین های مناطق روستاهای کوهستانی کاشان و برخی مناطق است که شکل خواندن آن شبیه سقاخوانی است، ولی محتوای شعری آن تفاوت دارد. در برخی از اشعار این آیین، شخص پیش خوان به طبیعت از سوگ حسین علیه السلام گلایه می کند .
روستاهای کوهستانی وش، ابیانه و هنجن و تعداد دیگری از روستاهای کوهستانی کاشان و نطنز این نوع اشعار را می خوانند و برعکس در مناطق کویری بیشتر فرات خوانی رایج است .
آیین زنگ حیدری یکی از آیین های کهن منطقه است که نوعی آرایه ادبی به حساب می آید و بیشتر در گذشته در نوش آباد آران و بیدگل مرسوم بوده، ولی حدود نیم قرن است که دیگر اجرا نمی شود .
در این آیین زنگ کهنی را به پایه منبر مسجد می بسته اند و سقاخوان ها پای زنگ می نشستند و به اشعار خواننده زنگ حیدری گوش فرا می دادند .
آیین تعزیه خوانی یکی دیگر از آیین های مرسوم کاشان، نطنز، اردستان و آران و بیدگل بویژه نوش آباد است که در سال های اخیر با سبکی جدید به لحاظ محتوایی و فضاسازی با نام علقمه در تعزیت حضرت عباس علیه السلام و ردیف های آوازهای ماهور، دشتی، ابوعطا، چهارگاه و شور بغداد اجرا می شود .
آیین سنج زنی یا سنگ زنی نمایش سنگ زدن گروهی در مخالفت با سپاه ملعون شمر به قصد تازاندن اسبان خود بر پیکر بی جان یاران حسین علیه السلام است . دراین مراسم، گروهی به شکل نمادین با چوب هایی که به آنها سنگ یا سنج گفته می شود و در کف گرفته و به حرکت در می آوردند و اشعار خاصی با گویش محلی می خواندند. این آیین در روشا و مناطقی از آران و بیدگل هنوز هم به شیوه ای دیگر رایج است .
آیین سنگ زنی و یا سنج زنی در دیگر مناطق این دیار از جمله ابیانه نطنز نیز که به آن جاق جاقه زنی یا جقجقه زنی گفته می شود با شکلی متفاوت از سایر نقاط این منطقه اجرا می شود .
آیین وداع خوانی یکی از سوزناک ترین قسمت های یک تعزیه است که به صورت گروه خوانی در برخی نقاط کاشان و اطراف آن در عزاداری حسین علیه السلام و برادر بزرگوارش حضرت ابوالفضل علیه السلام اجرا می شود .
آیین بحر طویل خوانی نوعی از صنعت شهری است که به صورت عموم در محرم و به صورت خاص در تعزیه از سوی برخی گروه ها در این منطقه اجرا می شود .
آیین خیل عرب، نمادی از حرکت طایفه بنی اسد است، حرکتی که بعد از جنایت سپاهیان یزید بن معاویه و زمانی که سپاهیان دشمن از صحرای کربلا رفتند، پیکرهای شهدا بر زمین مانده بود و کسی جرأت به خاک سپاری آنها را نداشت. زنان طایفه بنی اسد که در نزدیکی زمین کربلا زندگی می کردند با بیل، چوب و هر وسیله دیگر به طرف دشت کربلا رفتند تا پیکرهای شهدا را به خاک سپارند .
این آیین به صورت نمادین در نوش آباد آران و بیدگل اجرا می شود و در آن گروهی عزادار در حالی که لباس سفید عربی بر تن دارند، با ضربات ریتم دار نی های چوبی، اشعاری موزون می خوانند و با اجرای ریتم و آهنگ سوگ و مویه خود را در غم جانگداز شهادت امام حسین علیه السلام و اصحاب باوفایش به نمایش می گذارند .
در کاشان و برخی از شهرستان های همجوار آن از جمله زواره اردستان علاوه بر استفاده از علائم و ادوات عزاداری همچون نخل، علم و کتل هرساله کاروان های شترسوار از عزاداران سیاهپوش همراه با خیمه گاه حسینی به راه می افتند و در سوگ آن حضرت به عزاداری می پردازند .

تهیه و تنظیم : واحد تولید محتوای اصفهان تور

تخت فولاد اصفهان بعد از وادی‌السلام مهم‌ترین قبرستان شیعیان است چرا که شمار زیادی از برترین عارفان و علمای شیعه و یکی از پیامبران الهی به نام یوشع نبی را در خود جای داده است. در ادامه همراه اصفهان تور باشید تا به کشف رمز و رموز این جایگاه تاریخی و فرهنگی بپردازیم .

«تخت فولاد» نام قبرستان قدیمی شهر اصفهان است که به نام‌های «لسان‌الارض» و «بابا رکن‌الدین» نامیده می‌شده است.

این گورستان تاریخی به دلیل وسعت، کثرت مشاهیر مدفون در آن و وجود ابنیه ارزشمند تاریخی یکی از مهم‌ترین محوطه‌های تاریخی و فرهنگی ایران محسوب می‌شود.
زمان پیدایش این قبرستان چندان روشن نیست، لیکن وجود آثاری مانند قبر «یوشع نبی» از پیامبران بنی‌اسرائیل در تکیه «لسان الارض» که اکنون در گلستان شهدای اصفهان قرار دارد قدمت آن را به دوران قبل از اسلام می‌رساند.

اما برخی قدمت و تقدس این مکان را مربوط به زمان پیدایش آسمان و زمین می‌دانند و این مسئله بر ارزش این مکان می‌افزاید.
بنا بر قولی مشهور حافظ ابونعیم اصفهانی در کتاب خود به نام «ذکر اخبار اصفهان» به قدمت «لسان‌الارض»که مقبره یوشع نبی در آن قرار دارد اشاره می‌کند و معتقد است آن گاه که خداوند خطاب به آسمان‌ها و زمین فرمود «به میل یا کراهت بیایید» زمین اصفهان به خداوند جواب گفت و از این روی زبان زمین یا «لسان الارض» نامیده شد، بنابراین قدمت و اهمیت لسان الارض در تخت فولاد با خلقت آسمان و زمین آغاز می‌شود.
این مطلب نشانگر سابقه تاریخی این زمین مقدس بوده و حکایت از آن دارد که این مکان قبل از اسلام نیز مورد توجه و عنایت مردم شهر اصفهان بوده است.

داستان مدفون شدن «یوشع نبی» در تخت‌فولاد

قرن‌ها قبل از اسلام، زمانی که بخت‌النصر قوم یهود را از فلسطین کوچانیده و به آزار و اذیت آنها پرداخته بود، کوروش پادشاه هخامنشی ایران یهودیان را از اسارت بابل نجات داد و آنها را به ایران کوچ داد و تعدادی از آنها را در اصفهان ساکن گردانید.

این یهودیان برای خود شهری به نام «یهودیه» احداث کردند که در محل «جوباره» فعلی اصفهان واقع بوده است و هنوز تعدادی از آنها در این منطقه زندگی می‌کنند.

چنانکه گفته می‌شود دو تن از پیامبران و پیشوایان مذهبی آنان به نام‌های «شعیا» و «یوشع» در اصفهان مرده و به خاک سپرده شدند.
«شعیا» در امامزاده اسماعیل در محله گل‌بهار و «یوشع» در تخت فولاد در اراضی لسان الارض مدفون گردید.
مردم اصفهان «یوشع» مدفون در لسان الارض را «یوشع نبی» می‌دانند و او را به عنوان یکی از پیامبران بنی اسرائیل می‌شناسند.

 پدر نی‌نوازی ایران در تخت‌فولاد

در میان هر یک از قطعه‌های تخته فولاد آرامگاه یکی از مشاهیر علمی، مذهبی، موسیقی، دینی و موارد دیگر قرار دارد و آن قطعه به عنوان تکیه و به نام آن فرد نامیده می‌شود که چندی پیش استاد کسایی پدر نی‌نوازی ایران نیز در بخش تخت‌فولاد اصفهان آرام گرفت.
این اثر تاریخی به صورت یک‌جا و جزء به جزء پس از آن اجزای آن یک به یک در فهرست آثار ملی ایران ثبت شده است.

برخی مکان‌های مهم و تاریخی ثبت شده ملی تخت فولاد عبارتند از: آب‌انبار کازرونی، آرامگاه بیدآباد، تکیه آغا باشی، تکیه آقا حسین خوانساری، تکیه آقا مجلسی (سید ابو جعفر)، تکیه بروجردی‌ها، تکیه خاتون‌آبادی، تکیه سید العراقین، تکیه لسان الارض، تکیه میر فندرسکی، تکیه چهارسوقی، تکیه کازرونی، تکیه کلباسی (ابوالمعالی)، سنگ قبر بابا فولاد حلوائی، مسجد رکن‌الملک، شبستان مسجد مصلی.

افراد سرشناس دفن شده در تخت فولاد

بابافولاد حلوایی
از مشاهیر و عرفای شیعه که در میان مردم اصفهان به «بابا فولاد» شهرت یافته بود که در آن زمان لغت «بابا» به معنی عارف حکیم و دانشمند راهنما و مرشد صاحب کرامت به کار می‌رفت.
سنگ مزار وی امروزه به عنوان سند اصلی تاریخ تخت فولاد از ارزش و اهمیت زیادی برخوردار است، زیرا علت نام‌گذاری تخت فولاد به این نام را وجود همین قبر می‌دانند چرا که سنگ قبر او یکی از قدیمی‌ترین سنگ‌های قبر تاریخ‌دار بین دیگر قبور تخت‌فولاد است.

حکیم میرزا جهانگیرخان قشقایی
از فقهای برجسته و مجتهدان شیعه دوره قاجار مدفون در تکیه ابوالمعالی کلباسی که در علوم دینی، فلسفه و عرفان صاحب نظر بوده است.
او تا ۴۰ سالگی، مانند دیگر مردم قشقائی، به دامداری و زندگی عشایری مشغول بود اما در ۴۰ ‌سالگی، زمانی که برای خرید و تعمیر تار به بازار اصفهان رفته بود، علاقه‌مند به آموختن در حوزه علمیه اصفهان شد و پس از مدتی از مدرسان این حوزه شد و تا آخر عمرش در آنجا ماند.

مخالفت با علم فلسفه در زمان حکیم قشقایی به قدری زیاد بود که جلال‌الدین همایی می‌نویسد: «مرحوم قشقایی فلسفه را در اصفهان از تهمت خلاف شرع و بدنامی کفر و الحاد نجات داد، سهل است که چندان به این علم رونق بخشید که فقها و متشرعان نیز آشکارا با میل و علاقه روی به درس فلسفه نهادند؛ و آن را مایه فضل و مفاخرت می‌شمردند.»

بابا رکن‌الدین
از بزرگان مشایخ عرفان و علمای قرن هشتم هجری است که درزمان سلطنت ابوسعید ایلخان مغول در اصفهان زندگی می‌کرد.
یکی از مریدان صدیق و پاک نهاد بابا رکن‌الدین،‌ شیخ بهاءالدین محمد عاملی،‌ معروف به شیخ بهایی دانشمند معاصر صفویه است.
بابا رکن‌الدین از عرفای بزرگی است که در تمام اوقات،‌ جمعی کثیر از معتقدان در محضر وی تلمذ و از ارشاد‌های او کسب فیض می‌کردند.

این عارف نیکو نهاد در عرفان و سیر و سلوک،‌ همانند استاد و مرشدش،‌ کمال‌الدین عبدالرزاق کاشی با سلسلهٔ معروف سهروردیه پیوند داشت.
آرامگاه او از مقبره‌های مهم و قدیمی تخت فولاد است و دارای گنبدی هرمی شکل به رنگ آبی است.

سیده نصرت امین (بانو امین)
از عالمان و عارفان زن شیعه اهل ایران بود که پس از پشت سر نهادن مدارج علمی در حضور استادانی بنام شیعه به درجه اجتهاد نائل شد.
در قسمتی از اجازه‌نامه مرحوم آیت‏الله شیرازی در توصیف وی چنین آمده است: «دختر مرحوم حاج سید محمد علی امین التجّار اصفهانی که بانویی بزرگوار، شریف، اصیل، عالم و فرزانه، برگزیده زنان زمان و مایه شگفتی دورانش است، از کسانی است که مدت مدیدی از عمرش و زمان درازی از زندگیش را صرف تحصیل علم نموده است»

حاج آقا رحیم ارباب
یکی از علمای مشهور اصفهان است که در کسوت روحانیت بود ولی به رسم ایشان عمامه نگذاشت و همیشه کلاه پوستی بر سر داشت.

گفتنی است که او فقط هنگام نماز به رسم اجداد خود عمامه‌ای کوچک به سر می‌گذاشت، همچنین او معتقد به وجوب تعیینی نماز جمعه بود و خود در اصفهان نماز جمعه برپا می‌کرد.

بی‌بی مریم بختیاری (سردار مریم بختیاری)
زن تحصیل کرده و مبارز انقلاب مشروطه و دارنده بالاترین مدال شجاعت کشور آلمان بوده است.

سردار اسعد بختیاری
خان معروف و روشن فکر هفت لنگ بختیاری و از شخصیت‌های اصلی انقلاب مشروطه که در تکیه بختیاری‌ها به خاک سپرده شده است.

دیگر افراد مشهور مدفون در تخت‌فولاد عبارتند از:

محمد کاظم واله اصفهانی (واله اصفهانی)، خوشنویس و تعلیق‌نویس اواخر زندیه و اوایل قاجار،
سردار جنگ بختیاری؛ وزیر جنگ دوران قاجار و حاکم اصفهان؛
ابوالقاسم فندرسکی (میرفندرسکی)،
علامه فقیه آقا شیخ مرتضی ریزی از فقهای برجسته دوره قاجار مدفون در تکیه ریزی،
سید ابوالحسن شمس‌آبادی از علما و فقها برجسته معاصر،
جلال‌الدین تاج اصفهانی خواننده همراه پدرش تاج‌الواعظین در تکیه سیدعراقین،
داراب افسر بختیاری؛ شاعر معاصر در تکیه بختیاری‌ها،
نجف قلی خان بختیاری (صمصام السلطنه) از سران ایل بختیاری و دو دوره رئیس‌الوزرای ایران در تکیه بختیاری‌ها،
عبدالحسین سپنتا؛ کارگردان اولین فیلم ناطق ایرانی،
دیع‌الزمان تبریزی مشهور به بدیعا از خوشنویان و شاعران سده یازدهم هجری و فرزند علیرضا عباسی، فاضل اصفهانی از عالم دینی، سیدجعفر خاکشیر شاعر طنزپرداز، در تکیه گلزار.
اکنون از عناصر معماری وابسته به تخت فولاد مانند مسجدها، کاروان‌سراها، آب‌انبارها جز اندک شمار، چیزی باقی نمانده است.

مهم‌ترین شاخص‌های گورستان تخت فولاد

۱) بر اساس روایت شاردون در دوره دیلمیان، یکی از سرداران نظامی به نام «پولاد بازو» در این محل قصر کوچکی داشته است و تخته سنگی سکو مانند را برای نشستن و تماشای رقابت کشتی‌گیران ساخته بود.
۲) سنگ قبری از عارف قرن پنجم به نام «بابا فولاد حلوایی» در این قبرستان قرار دارد.
۳) بنا بر روایتی امام حسن (ع) در اصفهان برای بی اثر کردن جادوی یهود در این ناحیه تختی از فولاد ساخته و در آن منزل کردند.

تهیه و تنظیم : واحد تولید محتوای اصفهان تور