در این مقاله اصفهان تور ، بصورت اختصاصی به مطالعه و بررسی تاریخ شهر اصیل و زیبای کاشان پرداخته است . علاقمندان عزیز این مطلب جذاب  را از دست ندهید .

در دوران بارانی بین آخرین دوره های یخچالی (زمین شناسی) به نظر می رسد در مرکزایران دریای پهناوری گسترده بود. این دریا با شروع عهد خشکی به تدریج کوچک و خشک شد که اکنون در محل آن کویر بزرگ مرکزی برجاست و بشر در دوره استقرار در روستاها دراطراف این محل اسکان یافته است چنان که قدیمی ترین تمدنها را می توان در حاشیه هلالی شکل کویر یافت.

یکی از قدیمی ترین تمدنهای این حاشیه تمدن سیلک است. تپه های موسوم به سیلک واقع در ۲ کیلومتری جنوب غربی کاشان یکی از کهن ترین مراکزاستقرار بشر در فلات مرکزی ایران به شمار می آید. حدود هفت هزار سال پیش مردم سیلک پایه و اساس تمدنی را بنیان نهادند که در دوره های مختلف پیشرفت شایانی را بدست آورد. نشانه هایی از این پیشرفت و ترقی را می توان در آثار سفالین و اشیاء مسی ومفرغی بدست آمده از این تپه ها (تپه های شمالی و جنوبی سیلک) که امروزه زینت بخش اکثر موزه های معتبر ایران و جهان است، مشاهده کرد. اقوام سیلک که دارای ابداعات و نوآوری های فراوانی در صنایع آن دوران بوده اند، با تمدن بین النهرین و مناطق دیگر ایران ارتباطات فرهنگی و اقتصادی داشته اند. تمدن سیلک به عنوان یکی از نخستین تمدن های دشت نشین برای باستان شناسان از اهمیت قابل توجهی برخوردار می باشد. خاصه آنکه در کوزه گری و نگارگری و استفاده از آجر پخته در بنای ساختمانها و موارد متعدد دیگربه پیشرفتهای قابل ملاحظه ای رسیده بودند. گرچه ردپای این تمدن ناگهان در تاریخ گم می شود و مردم سیلک بر اثر هجوم اقوام تار و مار و گریزان می شوند، اما برخی بر این عقیده اند که ساکنان سیلک پس از ویرانی شهر و دیارشان به چشمه ساران به ویژه نیاسرو نوش آباد پناه برده و آبادی هایی را بوجود آورده اند. با توجه به اینکه در منطقه کاشان آثاری از دوره هخامنشی و اشکانی وجود ندارد و پژوهش های باستان شناسی نیز دراین منطقه بسیار محدود بوده است از تمدن این دوره در کاشان اطلاعات زیادی در دست نیست. لیکن کشف سکه های نقره متعلق به دوران هخامنشی و اشکانی در این منطقه نشان از رد پای تاریخ دوره هخامنشی و سلوکی دارد. کشف گنجینه ای متعلق به اواخر هزاره اول قبل از میلاد در روستای مرق گواهی بر امتداد مدنیت در منطقه کاشان تا اواخر دوره هخامنشی است. گرچه اخبار و مدارکی از دوره اشکانیان در این منطقه بدست نیامده است اما قراین متعدد تاریخی خبر از آبادانی و رونق کاشان در دوره ساسانیان می دهد. وجود آتشکده های نیاسر، خرمدشت و نطنز، اشارات مولف تاریخ قم به مناطق باستانی چون نیاسر و نوش آباد ، اخباری مربوط به یک شهرک دوره ساسانی به نام سارویه درمنطقه کاشان که به گزارش تاریخ نویسان تا دوره اولیه اسلامی نیز آثاری از آن برجای بوده است همگی گواهی بر این مدعاست.

کاشان در دوران اسلامی همراه با قم، اصفهان،همدان و … از جمله شهرهای بلاد جبال یا عراق عجم محسوب می شود. تاریخ نویسان فراوانی از مردان نام آور و جنگجوی کاشان در این عصر (دوران ساسانی) سخن به میان آورده اند که در جنگ های بسیار شرکت کرده اند » اعثم« کوفی تاریخ نویس بزرگ عرب ازحضور ۲۰ هزار سوار جنگجوی قم و کاشان یاد کرده است که در جنگ »نهاوند« حضور داشتند.

مورخان و سفرنامه نویسان اوایل دوران اسلامی از عقرب های فراوان در کاشان و شیعهب ودن مردمانشان به عنوان اصلی ترین ویژگی آن یاد کرده اند و کاشان را به عنوان شهرکوچکی معرفی نموده اند.
کاشان در نخستین دهه های قرن اول هجری با هجوم عربها روبرو شد و پس از مقاومت های بسیار با از دست دادن استحکامات خود، تسلیم شده به تاراج رفت، حمداب مستوفی در نزهه القلوب بنای شهر کاشان را در دوران اسلامی به زبیده خاتون همسر هارون الرشید نسبت داده و در این مورد می نویسد:

در قرن دوم هجری مسلمانان در جایی به نام چهل حصاران زندگی می کردند.

کاشان در دوران آل بویه از رونق و آبادی خاصی برخوردار بود و صنعت سفالگری و فلزکاری آن شهرت فراوان داشت چنان که مقدسی در این زمان از کاشان چنین یاد می کند: کاشان شهری آباد و روستاهای نیکو دارد، کشتزارهای بسیار ، گرمابه نیکو و نعمت فراوان و دارای دژ وخندقی است.

کاشان در دوران آل بویه بواسطه ظهور سلاطین شیعی و نفوذ آنان برخلیفه بغداد مورد توجه بیشتری قرار گرفت و به همراه قم از عنایت آل بویه و وزیردانشمند آنان صاحب بن عباد بی نصیب نماند.

با آغاز قرن پنجم و روی کار آمدن حکومت سلجوقیان، کاشان اهمیت و اعتبار روز افزونی یافت و در این زمان مردان بزرگ ونام آوری از این شهر به خدمت حکومت درآمده و به مدارج عالی رسیدند. چنان که راوندی می نویسد: اغلب وزارء و مستوفیان و دبیران دربار، کاشانی بودند، هنر و علم در این زمان کمال یافت و کاشان محل و منشاء فضل و ادب شد. در این دوره ، شهر توسعه یافت و بناهای عمومی فراوان و گوناگونی مانند مسجد، مدرسه، خانقاه، دارالشفاء و کتابخانه ساخته شد.

بیشتر بناهایی که در دوره سلجوقیان بنا شده است به دلیل زلزله های پی در پی ویران شده و از میان رفته اند‏، لیکن آنچه باقی مانده، نشانی از توسعه و آبادی کاشان در این عصر می باشد. مهمترین آثار بجای مانده از این بناها مسجد جامع است که در این دوران (سلجوقیان) بازسازی شده و دارای گنبدی آجری و مناره ای مزین به خط کوفی با تاریخ ۴۶۶ هـ .ق است. علاوه بر آن مناره پنجه شاه ، برج و باروی شهر، بند قمصر و قلعه جلالی از دیگر بناهای معروف این عصر به شمار می روند.

دردوران سلجوقیان‏ کاشان به ترقی و آبادانی قابل ملاحظه ای رسید. کثرت آثار تاریخی دراین دوره و وجود مدارس متعددی که در این دوره در کاشان تاسیس شد و نیز ظهور دهها دانشمند کاشانی در این مقطع گواهی بر مدنیت و پیشرفت این شهر بوده است. کاشان دراین دوره آنچنان که در کتاب راحه الصدور و دیوان ابوالرضا راوندی آمده است دوبار توسط میاجیق یکی از سرداران خوارزمشاهی و ملک سلجوق بن محمد بن ملکشاه سلجوقی مورد هجوم قرار گرفته است.
در هر دو هجوم شهر کاشان به واسطه برج و بارو و پایمردی وجوانمردی اهالی در امان مانده است. اما روستاهای بی دفاع مورد قتل و غارت واقع شده اند.

کاشان در قرن هفتم با حملات وحشیانه مغولان صدمات فراوانی دید و بخشی ازشهر ویران شده و به غارت رفت ولی دیری نپائید، که به دلیل رونق کارگاهها و بافت انواع قالی، پارچه، ساخت کاشی و سفال دوباره حیات خود را بازیافت. در این دوره بناهای تازه ای ساخته شد و بازار نیز گسترش یافت. در زمان جهانشاه قراقویونلو بناهای معتبر دیگری هم ساخته شده که برخی از آنها هنوز پابرجاست از جمله میدان سنگ و بناهای اطراف آن که به همت عماد الدین محمود بنا گردید. پس از برقراری حکومت مغولان در ایران و قبول اسلام و تشیع توسط ایلخانان مغولی، کاشان از شهرهای آباد و پر رونق ایران به حساب می آمده است. حتی غازان خان سلطان مغولی پس از اینکه به مذهب شیعه درآمد، عنایت خاصی به کاشان داشته و عمارات قابل توجهی در این شهر بنا کرده است.

معروف ترین عالمان کاشانی دوره سلجوقی و مغول عبارتند از:

محمد بن علی بن سلیمان راوندی مولف راحه الصدور درباره تاریخ سلجوقیان ، علامه قطب راوندی، سیدفضل ا… ضیاء الدین ابوالرضا عالم فقیه و ادیب ـ حکیم فضل الدین کاشانی معروف به باباافضل ـ عارف نامی عبدالرزاق خان کاشانی از شاگردان مکتب ابن عربی ـ عزیزالدین محمود کاشانی و غیاث الدین جمشید کاشانی، حکیم، منجم و ریاضی دان نامی که به سبب تبحر و تالیفات در ریاضی و نجوم شهرت جهانی دارد.

با روی کارآمدن حکومت صفوی درقرن دهم هجری، اهالی کاشان، شیعیانی مومن بودند و از حکومت آنان استقبال کردند. اگرچه زلزله ویرانگر سال ۹۸۲ هـ . ق ضربه سختی به بناهای شهر وارد آورد لیکن در این دوره از تاریخ کاشان در شئون مختلف ترقی فراوانی کرده و به منتها درجه شهرت دست یافت. صنعت و هنر بافندگی در این شهر به اوج ترقی و شکوفایی رسیده و بهترین و زیباترین انواع پارچه های ابریشمی،کتان، مخمل، مرغوبترین قالی های پشم و ابریشم درکارگاههای نساجی کاشان بافته می شد. چنانکه شاردن سیاح فرانسوی می نویسد: اساس ثروت و حیات مردم کاشان از صنایع نساجی و ابریشم بافی و تهیه قطعات زربفت و نقره بافت تشکیل شده است. عصر صفوی بهترین دوره رونق و آبادانی کاشان بوده است. دهها اثرتاریخی در شهر و حومه آن و ظهور دهها عالم و فقیه کاشانی در این دوره همگی نشان گرعصر طلائی کاشان در این دوره می باشد. سلاطین شیعه صفوی پس از اینکه اصفهان را بهعنوان پایتخت برگزیدند و به کاشان که از مهمترین کانون های شیعه نشین بود توجه شایانی کرده و ضمن سفرهای متعدد به این شهر اماکن رفاهی و مذهبی بسیاری را به یادگار گذاشتند. اهمیت کاشان در این دوره به حدی است که سفرنامه نویسان از این شهربه عنوان پایتخت مذهبی ایران یاد کرده اند.

بازار کاشان در این دوره نیز رونق و گسترش یافت، شاه عباس در وسط بازار، چهارسوق تازه ای به نام قیصریه مشتمل بر دکان ها و کاروانسراهای مجلل بنا نهاده، دهها بقعه متبرکه بازسازی و نوسازی گردیده و کاروانسراها و مساجد با شکوهی ساخته شد. یکی از ارزنده ترین و مجل ترین بناهای این دوران باغ فین است که در ۵ کیلومتری جنوب کاشان بنیان نهاده شد.

مشهورترین عالمان دوره صفوی عبارتند از:

ملافتح ا… کاشانی، متکلم، فقیه، مفسر و ادیب وصاحب آثار متعدد ـ ملامحسن فیض کاشانی که از وی دهها آثار در زمینه های حکمت، کلام،اخلاق، عرفان و … برجای مانده است ـ کلیم کاشانی ـ محتشم کاشانی، مدیحه سرای نامی دوران صفویه.

در اواخر دوران صفویه کاشان دوبار مورد هجوم افغان ها قرار گرفت. دریکی از این هجوم ها که در زمان حسنقلی خان حاکم افشاری کاشان صورت گرفت. اهالی روستاهای کویر کاشان همانند نوش آباد و نصرآباد مورد قتل و غارت قرار گرفتند اما این بار نیز برج و بارو و تیراندازهای فراز آن مانع از ورود این مهاجمان به داخل شهر کاشان شدند.

کاشان در دوران قاجار روزگار را به آرامی می گذراند و با آنکه زلزله مهیب سال۱۱۹۲ هـ . ق در واپسین سالهای حکومت زندیه شهر را ویران کرده بود و رونق زمان صفویه را نداشت ولی هنوز صنایعش بر سایر شهرها برتری داشت. شهر در این زمان گسترش یافته و بناهای فراوانی بدان افزوده شد. از جمله بناهای این دوران خانه بروجردیها، طباطبائیها، عباسیان و … مسجد و مدرسه آقا بزرگ، مدرسه امام و … است که از شاهکارهای هنری این عصر به شمار می روند. دیولاخوا که در سده سیزدهم کاشان را دیده است آن را چنین توصیف می کند: خانه ها با خشت و گل تمیز ساخته شده، کوچه ها سنگ فرش و بازار وسیع و آباد است. از مهمترین رویدادهای این دوره می توان به قتل امیرکبیر، طغیان نابینایان و جنب و جوش مشروطه خواهان کاشانی اشاره کرد. در این دوره کاشان از بلایای طبیعی همچون سیل های مخروب، خشکسالی و قحطی در امان نبوده و دراین حوادث هزاران نفر از اهالی به کام مرگ افتادند.

در این دوره نیز عالمان بزرگی در این شهر پا به عرصه وجود گذاشتند، که مشهورترین آنان عبارتند از: استادملامهدی نراقی، فیلسوف، متکلم، فقیه، منجم و … ملا احمد نراقی فرزند ملا مهدی ازعالمان نام آور و فقهای معروف این دوران است ـ ملاحبیب ا… شریف، عالم دینی و ادبی عصر خویش ـ ملا عبدالرسول مدنی.

کاشان در همه ادوار تاریخی و هنری از چنان غنا و تنوعی برخوردار شد که نظری حتی به اجمال و اختصار بر آنها فرصتی طولانی را طلب میکند. این شهر ضمن معرفی چهره های استثنایی از ایمان و علم و ادب و هنر همچون: ملامحسن فیض ـ غیاث الدین جمشید کاشانی ـ باباافضل ـ سهراب سپهری ـ محتشم کاشانی ـملا احمد و مهدی نراقی و … عنوان دارالمومنین را نیز برای خود به ارمغان آورد وآثار بازمانده از آنان کاشان را در ردیف پربارترین گنجینه های علمی و هنری جهان قرار داد.

تهیه و تنظیم : واحد تولید محتوای اصفهان تور

کاشان را به فرهنگ ، هنر و دین می شناسند . مردمانی دین پرور و فرهنگ دوست که بناها و هنرهای خویش را برای تمام جهانیان به یادگار گداشته اند . نمایه هایی از صلابت و سلامت روح را می توان در تمامی آثار بجای مانده از مردمان قدیم کاشان یافت . همراه اصفهان تور باشید .

خانه های کاشان ، باغ فین کاشان ، بازار کاشان و مساجد آن ارکانی جدا نشدنی از معماری متعالی شهر و منطقه ی فرهنگی کاشان است . از میان آثار مرتبط با معماری قدیم شهر آنچه تمامی گردشگران را به سوی خویش می کشاند خانه های آن است .
از آن روی که خانه جزئی از جریان زندگی روزمره تمام مردمان است ، رؤیت خانه های قدیم جالب و جذاب است . خانه نمادی از آرامش و مکانی برای زندگی است و برای مردمان از هر فرهنگ که باشند دارای مفهومی نسبتاً مشترک است ، خانه اما جز محل زندگی گاه مکانی برای تجارت ،کسب و کار ، برگزاری مراسم ها و آیین ها نیز بوده است .

خانه ی طباطبایی ها ، عروس خانه های ایران است . که معماری متناسب و ظاهری فوق العاده زیبایش این شهرت و نام را برای آن به همراه آورده است .
خانه طباطبایی ملک شخصی حاج سید جعفر طباطبایی نطنزی بوده است . تاجری خوش نام و معروف در دوران قاجار که شهره ی نامش در صنعت فرش از مرزهای ایران هم فراتر بوده است .
مساحت خانه را ۴۷۳۰ متر نوشته اند و شامل سه بخش است : بخش اندرونی ، بخش بیرونی و بخش خدمه . خانه های پروسعت قدیم عموماً متعلق به صاحبانی متمول بوده و عظمت بنا موجب می شده تا علاوه بر خودشان ؛ فرزندان آنان نیز پس از ازدواج بتوانند در آن خانه جای گیرند و علاوه بر آن مکانی برای تجارت و برگزاری مراسم نیز بوده است .
معمار این خانه مشخص نیست و در سنه ی ۱۲۵۰ ساخت آن آغاز شده است و تمامی این خانه ی باشکوه در طول مدت ۱۰ سال ساخته شده است .
این بنا در جوار بقعه ی مطهر امامزاده سلطان امیر احمد (ع) از فرزندان امام موسی کاظم (ع) قرار دارد .

معماری خانه طباطبایی گودال باغچه و حیاط مرکز است . بعد از زلزله ای معروف سال ۱۱۹۲ هجری قمری اکثر خانه های کاشان را بدین صورت ساخته اند ، معماری گودال باغچه یعنی باغچه ی خانه در گودی قرار گرفته است .
بدین ترتیب بنا هم از نظر استحکام و مقابله با زلزله مقاوم می شود و هم آن که آبرسانی به بنا را تسهیل می کند در ضمن از رطوبت بنا هم برای رشد گیاهان استفاده می شود .
وقتی بنا در دل خاک باشد ( یعنی بصورت گودال باغچه ساخته شود) خانه در عایق حرارتی هم قرار دارد. نه خانه زود گرم می شود و نه زود سرد .
خانه ی طباطبایی ها متقارن ساخته شده است و معماری آن اسلامی و حجاب دار است .

بخش اندرونی
بخش اندرونی خانه دارای حیاط هایی زیباست . با آنکه اندازه ی آن ها از حیاط بیرونی کوچکتر است ولی زیبایی خاص خویش را دارند .
یک حیاط اندرونی در سمت راست و دیگری در سمت چپ اتاق پنج دری مرکزی را فرا گرفته اند .
حیاط اندرونی کوچکتر که به درب اصلی ورودی و خروجی خانه راه دارد اتاقی پنج دری برای پذیرایی از میهمانان و اتاقی کوچک برای زندگی افراد دارد. حوضی در میان حیاط و دو باغچه ی کوچک زیبایی حیاط را تکمیل می کنند . وجود دو سرداب ( زیر زمین ) در این حیاط کاربری مناسبی به مکان داده است .
ایوان با اشراف به اتاق پنج دری و دارای درب هایی منقش به شیشه های رنگی ، مکانی مناسب برای جلوس را ایجاد کرده است .
اتاق پنج دری یا اتاق مرکزی اتاقی برای زندگی خود آقای طباطبایی و همسرشان بوده است . اتاقی که با آن که نقش و نگار خاصی ندارد ولی نوع طاق آن و اشراف داشتن به حیاط های اندرونی و بیرونی و رنگ پردازی پنجره ها زیبایی خاصی به آن بخشیده است .
حیاط اندرونی بزرگتر ، فضایی مهتابی دارد و اتاق های سه دری و یک اتاق پنج دری زیبا ، سردابی بزرگ و در میان حیاط باغچه و حوض هم فراموش نشده است . این قسمت هم دربی مجزا برای ورود و خروج از خانه دارد .

بخش بیرونی
بخش بیرونی خانه طباطبایی همان قسمت از خانه است که ابتدا به آن وارد می شویم.
حیاطی مصفا و زیبا دارد ، باغچه ای بزرگ و حوضی که آب زلال آن به جز زیبایی ؛ جهت آبیاری درختان و استفاده ی خانواده هم کاربرد داشته است .
دور تا دور حیاط را اتاق هایی ساخته اند که تعدادی از آنها در زمستان و تعدادی از آنها در فصل تابستان استفاده می شده است .
اتاق هایی که بخش زمستانه هستند دارای شومینه و سقف های کوتاه هستند از ظهر تا غروب آفتاب هم دربرابر نور خورشید قرار دارند .
اتاق زمستانه را اتاق های آیینه هم می خوانند . اگر از اتاق نخستین به آخرین اتاق بنگری درب انتهایی آن به صورتی هست که گویی در مقابل آیینه قرار گرفته و تکرار شده است.
اتاق های تابستانه حد فاصل بخش بیرونی و خدمه است . زیباترین صحنه ای که از خانه ی طباطبایی می بینید در برگیرنده اتاق شاه نشین و ایوان یا همان تالار آیینه است .
جلوی اتاق هفت دری زیبایی که پشت زمینه ی بسیاری از عکس های یادگاری گردشگران است ، تالار آینه قرار دارد ؛ ایوانی که عصرها محل نشست و استراحت میهمانان بوده است و به سبب تعدد آینه ها در میان گچ بری ها به این نام خوانده و گفته شده است .
وارد اتاق شاه نشین که شوی محصور زیبایی مثال زدنی آن می گردی . اوج هنر و زیبایی در این اتاق بکار گرفته شده و از نقطه اوج تا کف پوش آن ؛ همه زیباست . گچ کاری ، نقاشی ، مقرنس بندی ، قطار بندی و هر آنچه می خواهی از هنر در این اتاق رفیع وجود دارد. مکانی است برای پذیرایی از میهمانان مخصوص و یا کسانی که برای تجارت به خانه دعوت می شده اند .
میهمانانی که از اهمیت کمتری برای صاحب خانه برخوردار بوده اند و یا تعدادشان کمتر بوده است در اتاق های جانبی این اتاق با نام گوشواره ساکن می شده اند.
در پشت اتاق های گوشواره و همجوار با اتاق شاه نشین حیاط های کوچکی است که از آن ها با نام پاسیو یا حیاط خلوت نام می بریم . سرتاسر این حیاط ها را نقاشی های زیبایی در بر گرفته است. این حیاط ها در هنگامی که در اتاق های اطراف ( شاه نشین یا گوشواره) میهمانانی بوده اند مرکز استقرار خدمه ی خانه بوده . همچنین عاملی برای دریافت و تأمین نور اتاق های اطراف نیز بوده است. از این حیاط راه پله هایی برای فضای بهار خواب وجود دارد .
از فضای حیات خلوت شرقی که به بهار خواب راه دارد می توان به فضای اسطبل رسید . اسطبل خانه طباطبائی به دو صورت دائم و موقت بوده است . میهمانان از درب شاه نشین که در نزدیکی اتاق شاه نشین است وارد می شده اند و خدمه هم از درب این محل به داخل خانه می آمده اند حیوانات خود را در اسطبل قرار می داده اند و از راه پله به بخش خدمه وارد می شده اند .

بخش خدمه
بخش خدمه فضایی است برای کار و زندگی خدمه ی خانه. در بخش خدمه حیاط و اتاق و سرداب وجود دارد و تنها تفاوتش آن است که دیگر از آن تزئینات عالی و زیبا خبری نیست .
در بخش خدمه ی خانه مطبخ هم قرار دارد و تمام غذای مصرفی خانواده و میهمانان و مراسم ها همه در این آشپزخانه پخته می شده است .
اتاق های زندگی خدمه اکنون خراب شده است و وجود ندارد . سرداب بخش خدمه جز آنکه برای زندگی تابستانی خدمه بوده بعنوان محلی برای نگهداری موارد غذایی هم استفاده می شده است .
خانه طباطبایی به عنوان نمونه ای زیبا از خانه های تاریخی ایران تمامی آنچه برای یک زندگی لازم است در خود به نیکی جای داده است . آنچه روایت شد گوشه ی از اطلاعات گردشگری خانه ی تاریخی طباطبائی های کاشان است بدون توجه خاص به حجم بالای علم معماری و اطلاعات شهرسازی که در این خانه به کار رفته است.

تهیه و تنظیم : واحد تولید محتوای اصفهان تور

خانه تاریخی بروجردی که در محله ی قدیمی سلطان امیر احمد کاشان قرار دارد و هم اکنون محل اداره میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری کاشان است نمونه یکی از خانه های مسکونی دوره قاجار بوده که در سال ۱۲۸۰ هجری قمری توسط یکی از بازرگانان معروف کاشان به نام حاج سید حسن نطنزی ساخته شده است. اما بعضی از تزئینات بدنه ی داخلی هشتی ورودی آن در سال ۱۲۹۵ هجری قمری انجام گرفته است. همراه اصفهان تور باشید .

چون مراودات تجاری این بازرگانان نطنزی الاصل بیشتر با تجار شهر بروجرد انجام می شده است، از این رو طبق سنت های معمول آن زمان به بروجردی معروف شده و به همین مناسبت محل سکونت وی نیز به خانه ی بروجردی شهرت یافته است.
معمار طراح و سازنده ی خانه بروجردی یکی از معمارهای چیره دست کاشان به نام استاد علی مریم بوده است که خانه تاریخی طباطبایی (در نزدیکی خانه بروجردی) و تیمچه امین الدوله (در بازار میانچال کاشان) نیز از دیگر آثار این معمار هنرمند کاشانی است.

این خانه متناسب با خصوصیات اقلیمی و شرایط جوی منطقه ی کویری کاشان طراحی و ساخته شده است. طوری که گرمای شدید تابستان با استفاده از بادگیرهایی که در بالای بام احداث شده هوای خنک و بسیار مطبوعی به صورت طبیعی و دائمی در زیرزمین ها جریان می یابد.

خانه بروجردی به طور کلی شامل دو بخش بیرونی و اندرونی است:

الف) بخش بیرونی
قسمت بیرونی خانه در حقیقت همان عمارت و حیاطی است که اکنون مورد بازدید علاقه مندان قرار می گیرد و شامل این بخش ها می باشد: راهرو ورودی، حیاط مرکزی، تالار سرپوشیده و نورگیر فوقانی آن، ایوان جنوبی، اتاق های تابستانی و حیاط های خلوت بین اتاق ها و بالا خانه هایی که به صورت قرینه در دو طرف تالار اصلی قرار گرفته اند، بادگیرها و زیرزمین (سرداب)، اتاق پنج دری زمستانی که بدنه ی داخلی آن از گچ بری بسیار ظریفی با طرح گل و مرغ تزئین شده است، اتاق های آفتاب گیر زمستان، بهار خواب جبهه ی شمالی، طارمی و قسمت غربی و سایر فضاها.

ب) بخش اندرونی
اندرونی خانه بروجردی خود شامل دو قسمت است:

قسمت جنوبی که دارای یک حیاط مرکزی و تالار بزرگ پذیرایی مزین به آیینه کاری است و در دو طرف تالار بالاخانه هایی ساخته شده که رو به داخل تالار باز می شود. در ضمن در اطراف تالار بزرگ اتاق های گوشواره بنا شده است.
قسمت شمالی که عبارت است از یک حیاط خلوت، اتاق پنج دری ساده، صندوق خانه، اتاق نشیمن و سردابی بزرگ که این سرداب در حقیقت طبقه ی تحتانی تالار بزرگ قسمت اندرونی است.

به طور کلی خانه ی بروجردی از نظر طرح، معماری، قدمت، تزئینات نقاشی و گچ بری جزء نفایس آثار تاریخی ایران است.

تهیه و تنظیم : واحد تولید محتوای اصفهان تور

شهر تاریخی کاشان از حیث جمعیت و اقتصاد در این مقاله توسط اصفهان تور مورد بررسی قرار گرفته است .

جمعیت کاشان

طبق اولین سرشماری نفوس، جمعیت کاشان در سال ۱۳۱۱ شمسی در حدود ۴۰٫۰۰۰ نفر، درسال ۱۳۱۷ به ۴۶٫۴۹۰ نفر، در سال ۱۳۴۵ به ۵۸٫۴۲۸ نفر در سال ۱۳۵۵ در یک رشد سریع به۸۴٫۸۳۶ نفر رسید. جمعیت کاشان در حال حاضر در حدود ۲۷۰٫۰۰۰ نفر می باشد.

اقتصاد کاشان

اقتصاد کاشان ازدیرباز بر روی صنعت کشاورزی و تولید محصولاتی مانند پنبه، پیاز،غلات، صیفی‌جات و انواع میوه‌ها ( انار، انگور، هندوانه، طالبی، انجیر و …) و گیاهان داروئی، گلاب‌گیری و تهیه عرقیجات و صنایع دستی مانند مسگری، کاشیگری، ابریشم بافی، مخمل بافی، شعر بافی، گلیم بافی، زیلو بافی، زریبافی و قالیبافی تکیه داشته است. صنعت فرش دستباف کاشان در ابعاد، طرحها و نقشها و رنگهای زیبا و دلفریب روزگاری طولانی زبانزد و نقل محافل هنری، اقتصادی، نمایشگاهی و علمی بوده است. افسوس که با روی کارآمدن فن‌آوریهای ماشینی این صنعت و حرفه با ارزش به همراه حرفه‌های جانبی آن در حال رکود و فراموشی می‌باشد. کشف معادن مس، آهن، سولفات سدیم، سنگ های مرمر و تراورتن در سالهای اخیر بر رونق اقتصادی شهر و منطقه کاشان افزوده است. صنایعی مانند فرش ماشینی، چینی و ملامین‌سازی، کاشی سازی، ریسندگی و ابزارآلات صنعتی نیز در حال گسترش می‌باشد و به همین جهت کاشان تبدیل به یکی از قطب های صنعتی کشور شده است.

تهیه و تنظیم : واحد تولید محتوای اصفهان تور

موقعیت جغرافیایی و شرایط آب و هوایی و سرزمینی منطقه کاشان باعث ایجاد شرایط ویژه‌ای برای سکونت و فعالیت شده است که عینیت کالبدی و سرزمینی آن در پیوند بین محیط طبیعی و گروه انسانها، جاذبه‌های گردشگری متنوعی را پدید آورده است که برخی از آنها توسط اصفهان تور در این مقاله آورده شده اند که عبارتند از:

جاذبه‌های طبیعی

وجود زمینه‌های کوهنوردی، غرنوردی و چشم‌اندازها و مناظر زیبا در دامنه‌ها و ارتفاعات کرکس. وجود دره‌های سرسبز، پرآب، خوش آب و هوا با سکونتگاه هایی با معماری خاص در دل کوه های کرکس. وجود کویر مرکزی ایران با ویژگی های منحصر به فرد. دارا بودن موقعیت ویژه برای ستاره‌شناسی حرفه‌ای و آماتوری. وجود چشمه‌های زیبا و کاریزهای ایجاد شده در طول زمان توسط ساکنین.

جاذبه‌های مذهبی

وجود امامزاده‌ها و اماکن مذهبی و آرامگاههای مشاهیر به سبب موقعیت ارتباطی ـتاریخی منطقه از یک سو و غنی‌ بودن شهر و منطقه از علما و هنرمندان و شاعران و بزرگان دینی.

اجرای ویژه مراسم مذهبی در نقاط مختلف.

جاذبه‌های معماری ـ تاریخی

وجود خانه‌های با ارزش، مساجد، آب انبارها، بازار تاریخی، باغ فین، تپه سیلک و حصار تاریخی

جاذبه‌های هنری

وجود آثار هنری متنوع و زیاد مانند گچبری ها، کنده‌ کاریها، نقشه‌کشی قالی، قالی‌بافی، رنگرزی و نقاشی.

جاذبه‌های فولکوریک و فرهنگ عامه

حاکمیت فرهنگ غنی و ارزشهای دینی و ملی برگزاری مراسم گوناگون به منظورگرامیداشت اعیاد و مراسم ملی و مذهبی.

جاذبه‌های سکونت گاهی

از جمله نقاط جمعیتی که هر یک با ویژگیهای خود پذیرای اهالی منطقه و گردشگران درایام مختلف سال هستند. در دل پهنه‌های ییلاقی قرار گرفته‌اند، دارای آداب و روسم وآئین های ملی و مذهبی خاصی هستند و از تک بناها یا مجموعه‌های معماری روستایی بهره‌ مندند، می‌توان به نقاط زیر اشاره کرد:

نیاسر
قمصر
برزک
جوشقان
بزرک
مشهد اردهال
ابیانه
آران و بیدگل

تهیه و تنظیم : واحد تولید محتوای اصفهان تور

شهر زیبا و پر رمز و راز کاشان دارای اماکن تاریخی و گردشگری فراوانی است که بازدید از همه ی آنها از واجبات سفر به این شهر است . در این مقاله ، اصفهان تور به معرفی تپه های باستانی سیلک پرداخته است .

تپه های سیلک کاشان ( سیلک اسطوره همیشه جاوید )

در خزان سال ۱۳۱۱ ه.ش بود که ریزش باران و جاری شدن سیل در منطقه کاشان ؛ موجب شد تا غبار زمان از تمدنی بزرگ و چندین هزار ساله برداشته شود.
در صبح روزی که کشاورزان منطقه در راه کسب روزی حلال قدم به روی خاکی گذاشتند که تا پیش از آن برایشان به جز زمین کشاورزی ارزش دیگری نداشت ، با ابزار آلات و سفالینه هایی روبرو شدند که متفاوت از وسایل روزگار زندگی شان بود و این امر موجب برانگیختگی حیرت و حس کنجکاوی شان شد.
کشاورزان ساده دل که قسمت خود را از روز جدید آثاری با قدمت بسیار می دانستند با دیدن قبور شسته شده از باران روز قبل همچون کاوشگری که برعکس قبل که از روی خاک طلب روزی می کرد این بار در دل خاک بود که بخت خود و خانواده اش را می جستند.
با فروش آثار بدست آمده (با بهایی اندک) به دلالان عتیقه پای این غارتگران و حریصان همیشه بیدار تاریخ و فرهنگ این مرز و بوم به سیلک باز شد. تمدنی گمشده که هزاران سال از عوامل مخرب طبیعی در امان مانده بود با آوردن حرص و آز و عدم شناخت بر بالین آن تبدیل به مزرعة عتیقه فروشان شد. با انتقال آثار به دیار فرنگ چشم تیزبین بیگانگان از دیدن این همه قدمت و زیبایی در حیرت ماند و بدین جهت از طرف موزه لوور فرانسه ، رومن گیرشمن به منظور شناخت و شاید نجات تمدنی که تمام جهانیان در آن سهم داشتند روانه ایران شد .

از آنجا که رئیس وقت موزه ایران آقای آندره گدار فرانسوی بود کارهای مربوط به هماهنگی خیلی سریع فراهم آمد تا کاوش علمی در سیلک شروع شود. هیئت باستان شناسی مزبور سه فصل کاوش در سالهای ۱۹۳۳ ، ۱۹۳۴ و ۱۹۳۷ میلادی بر روی هر دو تپة سیلک و دو گورستان حوالی آن انجام داد و بلافاصله در سال ۱۹۳۸ م (۱۳۱۷ش) گزارش آنرا در دو مجلد تحت عنوان ’ سیلک کاشان’ به زبان فرانسه و در پاریس نمود که خوشبختانه اخیراً هر دو جلد کتاب توسط آقای اصغر کریمی ترجمه و بوسیلة انتشارات میراث فرهنگی چاپ و در اختیار علاقمندان قرار گرفته است.

گیرشمن بر روی تپة شمالی سیلک موفق به کشف آثار اولین انسان هایی شد که برای بار نخست به خود جرات داده بودند تا از خانه های از پیش ساخته شده توسط طبیعت یعنی غارها بیرون آمده و روانة دشت ها شوند. این انسان ها اولین کسانی بودند که برای خود خانه ساخته و کشاورزی را شروع کرده بودند.
انسانی که پای به دشت گذاشت قبلاً از شکار حیوانات تغذیه می کرد و گاه خود شکار حیوانات درنده می شد.

در هزاره های پیش از میلاد و زمانی که بخاطر بارندگی های زیاد به نام ’عصر باران’ معروف بود قسمت مرکزی ایران که شهر فعلی کاشان نیز جزئی از آن بود همه در زیر آب بود و دریاچه ای آنرا فرا گرفته بود که هم اکنون باقیمانده این دریاچه ، حوض سلطان بین قم و تهران و دریاچه نمک در کویر آران و بیدگل بوده و از زیبایی خاصی برخوردار است.

در حدود ۹ هزار سال پیش بر اثر تغییر تدریجی آب و هوا از باران ها کاسته شد و بیشتر منطقه را هوای صاف و آفتابی فرا گرفت. این تغییرات باعث فرو رفتن آب دریاچه گردید ، سپس از بجای ماندن گل و لای موجود ؛ زمین حاصلخیزی بوجود آمد که از درختان سرسبز و بوته زارها پر شد. این شرایط مساعد باعث جذب حیوانات گوناگون به این منطقه شد و انسان ها نیز بدنبال شکار حیوانات روانه دشت شدند. وجود حیوانات وحشی در دشت و همچنین جهت در امان ماندن از گزند عوامل طبیعی چون باد و باران باعث شد تا انسان ها بفکر ساختن خانه در دشت بیفتند که آثاری از دیوار این خانه ها (که بصورت چینه بود) توسط گیرشمن در تپة شمالی سیلک پیدا شده است .
با افزایش جمعیت و پیشرفت در تمام عرصه ها کم کم سیلک از روستا به یک شهر تبدیل شد.

انسان ها با ساختن ظروف ساده و ابتدایی کم کم توانستند به مهارت خاصی در این زمینه دست پیدا کنند به طوری که سفالینه هایی با طرح ها و رنگ های منحصر بفرد باعث شهرت این شهر شد بطوری که در بین آبادی ها و تمدن های اطراف به نام شهر سفالگران یا شهر سیلک مشهور شد. (سیلک = سیاله = سفال)
پیدا شدن دوک های بافندگی در سیلک نشان از آشنایی مردمان این دیار با صنعت ریسندگی و بافندگی در هزاره های پیش از میلاد دارد. با شناخت فلزات و ذوب آن ساکنان سیلک توانستند ابزار و لوازم زندگی را که قبلاً از سنگ و چوب بدست می آوردند این بار با فلزات بسازند . کشف کوره های ذوب فلز در قسمتی از تپة جنوبی سیلک را در زمرة صنعتی ترین شهرهای زمان خود قرار داد.

نتایج بدست آمده از کاوش ها و لایه نگاریهای صورت گرفته توسط گیرشمن بدین قرار می باشد:

۱- از همان آغاز استقرار در تپه های شمالی ، اقوام ساکن در این محل ، استقرار دایم در روستا را آغاز کردند.
۲- صنعت سفالگری از تکامل تدریجی برخوردار بوده است.
۳- خانه های آنها ابتدا با چینه ساخته می شد و بعدها با خشت دست ساز و سپس با خشت های قالب ریزی شده.
۴- سنت تدفین ابتدا زیر خانه های محل سکونت، بعدها در خارج محل سکونت و در قبرستان های ویژه انجام شده است.
۵- رگه های طبیعی مس را شناخته و استخراج نمودند.
۶- از گل اخری برای تدفین اجساد استفاده کرده اند.
۷- ارتباط اقتصادی و اجتماعی با تمدن های اطراف داشته اند.

بعد از اتمام فعالیت های گیرشمن و چاپ گزارش های آن تا سال ۱۳۸۰ ش توجهی به سیلک نشد بطوری که بسیاری از اراضی سیلک تبدیل به زمین های کشاورزی شد و با گسترش شهر و خانه سازی تا خود سیلک چیزی نمانده بود که از این محوطة باستانی جز نام و خاطره ای دیگر باقی نماند. سرانجام در سال ۱۳۸۰ ش از طرف سازمان میراث فرهنگی دکتر صادق ملک شهمیرزادی جهت بررسی و ادامه حفاری به سیلک اعزام گردید و ایشان با انجام ۵ فصل کاوش که تا سال ۱۳۸۵ طول کشید توانستند نتایج کارهای خود را در چند مجلد به رشته تحریر درآورند که تاکنون این عناوین منتشر شده است : زیگورات سیلک (نتایج فصل اول کاوش) ، سفالگران سیلک ، نقره کاران سیلک و شکارچیان سیلک.

نکته حائز اهمیت در گفته های دکتر شهمیرزادی پیرامون سازة خشتی بزرگ تپة جنوبی این است که ایشان آنرا به عنوان زیگورات یا عبادتگاهی که انسان های سیلک آنرا برای پرستش خدایشان ساخته بودند ؛ می دانست. تاکنون ۳۲ زیگورات در ایران و عراق شناسایی شده که ۱۱ عدد بر اساس متون تاریخی و ۲۱ عدد بر اساس کشفیات باستان شناسی می باشد. از این تعداد ۵ زیگورات در ایران و ۲۷ زیگورات در عراق واقع شده است که زیگورات سیلک کهن ترین آنها می باشد.
محوطه سیلک در سال ۱۹۹۷ میلادی در فهرست ثبت آثار موقت جهانی قرار گرفت.
در حال حاضر مسئول سایت باستان شناسی سیلک خانم زهرا ساروخانی می باشند که در حال فراهم سازی مقدمات ثبت جهانی و حفاظت از سیلک می باشند.

تهیه و تنظیم : واحد تولید محتوای اصفهان تور