تالش
شهرستان تالش ( هشتپر ) یا طوالش بزرگترین شهرستان استان گیلان است که با توجه به موقعیت جغرافیایی و آب هوایی یکی از مناطق پرطرفدار در بین گردشگران داخلی و توریستان خارجی در بین شهرهای شمالی به شمار می رود. این شهرستان با جمعیتی حدودا ۲۰۰ هزار نفره دومین شهرستان پرجمعیت استان گیلان می باشد.
علت این که امروزه در منابع مختلف دو نام تالش و طوالش درباره این شهر ذکر می شود آن است که تالش، سرزمینی است که در روزگاران کهن به منطقه وسیعی گفته می‌شد که از شمال با آلبانیای قفقاز، و از شرق به دریای خزر و از جنوب به اسپیه‌رو یا سپیدرود و از آن به حدود مارلیک یا عمارلوی کنونی می‌رسید و از غرب نیز دشت و پهنه اردبیل، مغان و منطقهٔ کوهستانی نیر و سراب را دربر می‌گرفت. این منطقه بعدها از یکدیگر جدا شد و در کشورهای متفاوت قرار گرفت که به این بخش آن که در ایران است طوالش می گویند که بخشی از همان تالش قدیم است.
بد نیست نگاهی به مناطق دیدنی این شهرستان تاریخی و خوش آب و هوا داشته باشیم.
سوباتان
قطعا خیلی از ما تاکنون چندین بار به شمال و استان گیلان سفر کرده ایم و از منظره های طبیعی و آب و هوای ناب آن استفاده کرده ایم. اما شاید کمتر کسی از ماست که تا به امروز اسم سوباتان را شنیده باشد. سوباتان سرزمین آب، آبادی، کوه، اسب‌های وحشی و روستایی‌های قدیمی است. اینجا سوباتان است جایی که آب و ابر و کوه و زیبایی همه جمع است. بهشتی در ارتفاعات گیلان با دشت‌هایی وسیع و مراتعی سرسبز و دره هایی زیبا و بی‌انتها. روستایی بدون دکل برق و آنتن‌های موبایل. بدون صدای ماشین،بوق، ترمز و گاز. اینجا سرزمین شگفتی‌هاست. با هم به آن قدم می‌گذاریم.
سوباتان در ۲۰ کیلومتری غرب لیسار در نزدیکی تالش در استان گیلان واقع شده است. سوباتان از شمال به رودخانه لیسارمی‌رسد و از شرق با جنگل‌های تالش هم مرز است. این منطقه از جنوب به ییلاق‌های آسبومار جوکندان و از غرب به دریاچه نئور متصل است. سوباتان با ییلاق‌های اردبیل ۱۹ کیلومتر فاصله دارد.
این روستای تاریخی، محل سکونت خانواده‌های لیساری است که فقط در بهار و تابستان می‌توانند در آن جا بمانند از بس که زمستان‌های سردی داشته و برف سنگین در این منطقه می‌بارد. سوباتان در ارتفاعی بین ۱۹۰۰ تا ۲۵۰۰ متر از سطح دریا قرار دارد برای همین زمستان‌هایش سرد و طاقت‌فرساست و حتی در تابستان هم می‌توان لکه‌های برف را در ارتفاعات دید.
خانه‌های چوبی هنوز نفس می‌کشند…
به غیر از طبیعت بی‌نظیر و کوههای سر به فلک کشیده و بوی سبزی و آبادی، اولین منظره‌ای که نظرها را به خود جلب میکند، خانه‌های چوبی است. خانه‌های چوبی سوباتان قسمت مهمی‌از بخش سنتی و قدیمی‌سوباتان است.
این خانه‌های چوبی با سقف‌های شیروانی از تکه‌های چوب قهوه‌ای در تابستان هم گرما را در خود نگه می‌دارد و درون آن بسیار گرم است. این خانه‌ها بیشتر از چوب‌های جنگلی لیسار ساخته شده است و تنه اصلی آن از چوب بلوط است. خانه‌های قدیمی‌تر که هنوز سرپا هستند از خانه‌ای چوبی جدید قوی‌تر و مقاوم‌تر به جا مانده‌اند.
قدیمی‌ها خانه‌هایشان را با چوب‌های بلوط می‌ساختند و روی آن را با چوب‌های نازک‌تری به نام «پلک» می‌پوشاندند و بعد داخل دیوارها را با کاهگل پر می‌کردند تا مثل یک عایق جلوی نفوذ سرما و گرما را بگیرد. خانه‌های قدیمی حتی پنجره‌هایشان هم چوبی است و با دو پاره تخته چوبی ساخته شده‌اند. در کنار این خانه‌های چوبی اتاقک‌های چوبی کوچک‌تری به نام «کوم» وجود دارد. كوم‌ها برای نگهداری از گاو و گوسفندها ساخته شده‌اند.
چطور بروید؟
برای رسیدن به سوباتان قدیمی‌ترین مسیر، جاده جنگلی لیسار به سوباتان است. البته قبل از رسیدن به لیسار از هر شهری که هستید باید به رشت برسید. این جاده بیشتر از طرف گردشگران حرفه‌ای استقبال میشود.
اما اگر حرفه‌ای نیستید و کودک زیر هفت سال همراه‌تان است، این جاده را انتخاب نکنید. از رشت به هشت پر بروید و از هشت پر به سمت جاده اق‌اولر. البته در هشت پر باید خودروهای شخصی‌تان را جایی پارک کنید و با نیسان‌های محلی به سمت سوباتان رفته و در بازار محلی آن پیاده شوید.
اگر می‌خواهید ازاردبیل به سوباتان برسید اول باید به اردبیل بروید و بعد از آنجا به خلخال و سپس جاده نئور. اگر اهل پیاده‌روی هستید می‌توانید با پیاده‌روی ۱۰ ساعته و استراحت‌های كوتاه بین راه به سوباتان برسید. برای سفر با اتوبوس باید از تهران به آستارا و از آنجا به هشت پر بروید و بقیه ماجرا.
اگر می‌خواهید ازاردبیل به سوباتان برسید اول باید به اردبیل بروید و بعد از آنجا به خلخال و سپس جاده نئور!
چی بخورید؟
اگر از روستا به سمت آبشار بروید یک بازار محلی سر راه‌تان می‌بینید که در رستوران‌ها با میز و صندلی‌هایی که از چوب درختان جنگلی ساخته شده، سال‌هاست به مهمانان و گردشگران سرویس می‌دهند. در این رستوران‌ها می‌توانید این غذاهای محلی را سفارش بدهید. البته اگر در روستا خانه بگیرید میزبان شما هم می‌تواند این غذاها رابرایتان آماده کند.
سوجا دیلَه
غذایی که با گوشت پر چرب گوسفند پخته میشود . گوشت گوسفند را ریز ریز و در مخلوطی از روغن و کره سرخ میکنند. بعد کمی‌ماست روی آن می‌ریزند و روی حرارت ملایم می‌گذارند تا جا بیفتد.
کباب بره
مهمترین غذای مردم سوباتان کباب بره است. روبه‌روی در ورودی همه رستوران‌ها یک گوسفند آویزان است. جلوی چشم مشتری از هر بخشی از گوسفند که دلشان بخواهد گوشت می‌برند و همان جا به سیخ می‌کشند و کباب میکنند.
پِندیرَه ویسوج یا پنیر سرخ کرده
این غذا با پنیر تازه درست میشود. در فصل بهار پنیر تازه را در آب پنیر می‌جوشانند تا کمی‌سفت شود و هنگام برش دادن خرد نشود . بعد از اینکه کمی‌سفت شد آن را به ضخامت یک سانتی متر برش می‌دهند و در روغن محلی سرخ میکنند و روی برنج می‌ریزند .
گوزِلی بریان یا بره بریان
غذای مخصوص مهمانی‌ها و جشن‌های رسمی‌مردم سوباتان این غذاست. برای طبخ گوزلی بریان، یک عدد بره کوچک را بطور کامل تمیز میکنند و در مقدار کمی‌آب می‌پزند. سپس شکم آن را از مغز گردو و سبزیجات محلی و ادویه پر میکنند.
قورتماج
این غذا از شیر تازه گوسفند درست میشود و بیشتر چوپانان آن را پخت میکنند و به تازگی پایش به رستوران‌های محلی هم رسیده است. برای پخت این غذا، ابتدا آتشی درست میکنند و سپس چند قطعه سنگ تمیز از چشمه بر می‌دارند و در آتش می‌گذارند تا کاملا سرخ شود . شیر گوسفند را در کاسه مسی می‌ریزند و سپس سنگ‌های سرخ شده در آتش را داخل کاسه شیر می‌اندازند. شیر کاملا می‌جوشد و حالت ژله ای پیدا میکند. این غذا را با نان محلی می‌خورند.
سیرجینَه
صبحانه مخصوص سوباتانی‌هاست. برای پخت این صبحانه دلچسب آرد برنج را در مقداری شیر می‌ریزند و هم می‌زنند و سپس چند عدد تخم مرغ داخل آن می‌ریزند و با کمی شکر و زردچوبه دوباره هم می‌زنند و آن را در ماهیتابه‌ای که روغنش داغ شده، سرخ میکنند .
جِزلِق
دنبه گوسفند را خرد میکنند . پس از داغ کردن و جوشاندن دنبه ، روغن آن کاملا جدا میشود و تکه های کوچک دنبه ته ظرف می‌ماند که ترد و بسیار خوشمزه است که به آن جزلق می‌گویند . جزلق را با نان و برنج می‌خورند.
مناطق دیدنی تالش
پارک جنگلی آلچالق
تا به حال بوته‌های آلوچه را از نزدیک دیده‌اید؟ اینجا سرزمین آلوچه‌های بوته‌ای است که آلچالق نامیده میشود. قسمت غرب جنگل‌های لیسار روی تپه‌های کم ارتفاع و پوشیده از چمن بوته‌های آلوچه است. به دلیل سرمای بیش از حد هوا و بادهای تند درختان آلوچه رشد قدی نمی‌کنند و به صورت بوته و درختچه‌های کوتاه شکل می‌گیرند. مردم محلی این روستا و بعضی از گردشگران از آلوچه‌ها برای غذا و البته رب و لواشک استفاده میکنند.
فصل رسیدن این آلوچه‌ها همیشه چند نفری را می‌بینید که با ظرف‌هایی که دردست دارند مشغول چیدن آلوچه هستند. در این منطقه همچنین می‌توانید در ماههای آخر تابستان قارچ‌های سفید ویژه‌ای پیدا کنید. اواخر تابستان آب و هوای سوباتان سرد میشود و نم‌نم باران و مه و شبنم زمین را مرطوب میکند تا با اولین تابش خورشید قارچ‌های سفید از زمین بیرون بیایند.
همزمان با طلوع آفتاب سرو کله این قارچ ها هم از دل خاک پیدا میشود. قارچ‌ها بیشتر در محل قدیمی‌آغل‌های دامداران رشد میکنند. البته برای چیدن این قارچ‌ها باید از افراد محلی کمک بگیرید که خدای نکرده قارچ سمی‌را به جای قارچ سالم از زمین نچینید. حواس‌تان به رنگ‌های غیر طبیعی قارچ‌ها باشد هر رنگ غیرطبیعی باید از طرف افراد محلی و با تجربه تایید شود.
آبشار ورزان
آبشار ورزان یا ورازان در موقعیت جغرافیایی N375654 E484146 در استان گیلان واقع است. در فاصله ۳۶کیلومتری شمالغرب شهر تالش (از میدان نماز تالش تا ابتدای بازار سوباتان) و ۲۲ کیلومتری جنوب (از ایست و بازرسی جنگلبانی سوباتان تا دریاچه)دریاچه نئور اردبیل(ازمسیر فیبر نوری اردبیل گیلان) در ارتفاع ۱۹۰۰-۱۹۷۰ متری از سطح دریاهای آزاد قرار دارد.آبادی ییلاقی سوبانان روبروی بلندترین کوه رشته کوه تالش ««ریشکاجی یا ریشگاسر»» قرار دارد.جمعیت منطقه ییلاقی سوباتان (شامل گزنه هونی ، بیده پشت و…)بصورت فصلی متغیر است ،بهار تابستان و اوایل پائیز منطقه پر از هیاهو و جنب و جوش است ، ترکیب جمعیتی عمداٌ از تالشان و بومیانی است که به دامداری و دامپروری مخصوصاٌ گوسفند مشغول هستند.سایر ساکنین از اهالی بخش مرکزی و بخش لیسار تالش هستند. طبیعت زیبا ،محیط دلرباوهوائی به غایت نیکوپذیرای خیل طبیعت گردان و کوهنوردان ملی و محلی و به ندرت گردشگران خارجی است. نام سوباتان که سووتن تلفظ می شود از ترکیب واژه سو به معنای گلپر و تن به معنای وطن است و یک واژه تالشی است. بیشترین تولید گلپر از زمینهای این منطقه در تالش به عمل می آید.
این آبشار در روستای ورزان که در ضلع شمال غربی سوباتان واقع شده و فاصله آن تا شهرک سوباتان حدود ۴ کیلو متر است . آب رودخانه ورزان یکی از شاخه های اصلی رودخانه لیسار است که از چشمه های بالا دستی ییلاق سر چشمه گرفته در مسیر خود هنگام ریزش از صخره های عظیم ورزان آبشار زیبا و دیدنی که ارتفاع آن بیش از ۱۰۰ متر است را تشکیل می دهد. ساکنین روستای ورزان که بیش از ۵۰ خانوار هستند اکثرا اهالی روستاهای هره دشت شمالی و جنوبی و کوهپایه نشینان لیسار هستند که اکثرا به شغل دامداری و دامپروری مشغولند. بدلیل پایین بودن دمای هوای این منطقه به علت ارتفاع بیشتر نسبت به سطح دریا ، شقایق ورزان نیز دیر تر از شقایق سوباتان شکوفه می زند. از سوباتان تا آبشار ورزان حدود ۱ ساعت کوهپیمایی سبک در پیش خواهید داشت.
آتشکده ایسپیه مزگت
بنای ایسپیه مزگت باقیمانده یک آتشکده قدیمی و بزرگ در دیناچال تالش است. تمامی نشانه های معماری وکاربردی آن عملکرد مذهبی این بنا را تایید می کند.این بنا دردوران پس از اسلام احتمالا بعد ازقرن سوم هجری به مسجد تبدیل شد و ظاهرا تا مدتها ی مدید مورد استفاده قرار می گرفته است. گذشته از اهمیت تاریخی و معماری بنا اینکه در اطراف آن باید شهری بزرگ وجود داشته باشد. مشغله فکری بسیاری از اندیشمندان در گیر با این موضوع است. بازسازی این بنا وتعریف حریم حفاظتی و برنامه عملیاتی می تواند هویت آنرا روشنتر ساخته و مجددا زندگی را به این محل بازگرداند. بنای تاریخی اسپیه مزگت ایسپیه مزگت از دو کلمه “ایسپی “در زبان تالشی به معنای سفید و”مزگت” در زبان اوستا به معنای مسجد تشکیل شده است.ایسپیه مزگت در دهکده کیش خاله در شمال آبادی دیناچال از آبادیهای جنوب اسالم در فاصله حدود ۲۲ کیلومتری جنوب شهر تالش واقع شده است.بنای مذکور در کرانه شمالی دیناچال رود و در یک و نیم کیلومتری شرق جاده تالش –انزلی واقع است.
این بنا را می توان یکی از شگفت انگیزترین بناهای تاریخی گیلان دانست. این بنا که امروزه روی در خرابی و فنا دارد، باید روزی در محلی آباد ومعروف بنا شده باشد. اما در هیچ یک ازکتب تاریخی محلی و سفرنامه های خارجیان و ایرانیان نامی از این بنا نیامده است.عجیب تر اینکه رابینو نیز این بنای تاریخی را ازقلم انداخته است.با این که درختان متبرک نیز در کتاب او فهرست شده است. در طی زمان دراز عوامل مختلف انسانی و طبیعی موجب تخریب ایسپیه مزگت شده اند. مصالح اصلی بنای این اثر تاریخی آجرهایی به ابعاد ۶×۲۳×۲۳ سانتیمتر است. قطر دیوار آن ۱۷۵ سانتیمتر است. گوشه ای از این بنا که یک ضلع آن ۷۵/۱۶ متر است، فعلا بر پاست و دیوار یکی از دهلیزهای بنا می باشد. بر دیوار همین دهلیز است که پنج شش متر کتیبه کوفی ساده باقیمانده و کلمات “لم یخش الا الله فعسی اولعک ان یکونو امن المهتدین” روشن خوانده میشود. این کتیبه که ابتدای آن در همین دهلیز بوده ،روزی چهار دهلیز اطراف را تزیین می داده است.دیو اره دهلیزها نیز گچ بری عجیبی به ارتفاع ۱ متر داشته که فعلا ۲ متر از این از اره بر دیوار شمالی مشخص است.
آنچه بیش از هر چیز بیننده را به حیرت می اندازد، علت وجودی چنین بنای در این نقطه دور افتاده است. آن هم بنای با آن قدمت تاریخی که کتیبه کوفی بر آن گواهی می دهد. در اینکه اسپیه مزگت یک مرکزعبادی بزرگ بوده تردیدی نیست و این امر از وجود احتمالی یک مرکز شهری یا سایتی باستانی مدفون شده در حوالی این بنا خبر می دهد. شکل اسپیه مزگت که از چهار دهلیز و یک رواق چهار گوش تشکیل شده و امروزه قسمتی از آن از بین رفته است به آتشکده های زرتشتی پیش از اسلام شباهت دارد و احتمالا بعد از اسلام بدون تخریب بنای آن نحوه اداره آن تغییر کرده و به محل عبادت مسلمانان تبدیل شده است. از طرف دیگر نام فارسی مزگت به جای مسجد با ترکیب اسپیه به معنای سفید از نظر واژه شناسی Etymology) ) نیز می تواند کمکی به یافتن بنای اصلی اولیه این اثر تاریخی نموده و تا حدودی علت وجودی آن را روشن سازد.
در کناربنای ایسپیه مزگت در کرانه جنوبی دیناچال رود، زمین وسیعی وجود دارد که روز سیزدهم فروردین هر سال محلی برای اجتماع و تفرج تعداد زیادی از افراد محلی و مسافران نوروزی است که برای بدر کردن سیزده نوروزاز اول صبح آن روز تا غروب در این محل گرد هم می آیند. در این اجتماع، مسافران و گردشگران می توانند انواع وسایل خوراکی، صنایع دستی و غیره را از فروشندگان سیار این محل تهیه کنند.همچنین چند نوع بازی توسط افراد بومی ، هیجان آنرا افزایش می دهد.بدون تردید ایسپیه مزگت باقیمانده یک آتشکده بزرگ در تالش است که در دوران بعد از اسلام به مسجد تبدیل شده است. رواق چهار گوش داخلی آن محل نگهداری آتش مقدس بوده و مردم برای عبادت در دهلیز های کناری آن می ایستادند. بنای اسپیه مزگت بدون هیچ تغییری به مسجد تبدیل شده و این در حالیست که در داخل آن محرابی وجود ندارد. این عدم تغییر و یا تخریب خود نشانی از حرمت و قداستی است که این مکان برای مراسم دینی در قبل و چه بعد از اسلام داشته است.
پارک جنگلی سیاه داران
شهرستان تالش (هشتپر) با توجه به موقعیت جغرافیایی خاص از یک سو به چشم انداز جلگه , شهر و دریا و از سوی دیگر به کوهپایه های پوشیده از جنگل منتهی می باشد و مکان ها و جاذبه های دلپذیر گردشگری بسیاری دارد که یکی از این مناطق روستا ی سیاه داران است که در گذشته دارای درختان عظیمی از بلوط که بزرگ و سر به فلک کشیده بوده اند و از طرف دیگر توده عظیم درختان مانع ورود افراد به داخل روستا(جنگل ) می شد و بنابراین این منطقه با نام منطقه پوشیده از درختان سیاه(بلوط و آزاد) بعد از ساکن شدن افراد ییلاق نشین, آن روستا به “سیا داران” معروف گشت . این منطقه در جنوب غربی شهر تالش (هشتپر ) واقع می باشد که در سالهای اخیر توسط شهرداری تالش به محدوده ای برای گذاران اوقات فراغت و تفریح تبدیل شده است . پس از احداث راه و پله گذاری بخش هایی از دامنه این تپه در بلندترین نقطه آن تفریحگاهی بکر و دیدنی با امکاناتی جون رستوران , آلاچیق, سرویس بهداشتی بر پا گردیده است و سپس طرح سورتمه جنگلی ریلی در دامنه های پوشیده از جنگل تاسیس شده که عبور از مسیر آن برای مسافران بسیار هیجان انگیز و جالب می باشد ضمن آنکه در داخل محدوده پش از عبور از مسیر حیاط وحش طبیعی ایجاد شده وحیواناتی مثل آهو و غزال وحشی قابل روئت می باشند.
پارک جنگلی گیسوم
يکي از نقاط ديدني استان گيلان و شهرستان تالش پارک جنگلي گيسوم است. مسيري زيبا و ديدني درختان سر به فلک کشيده آن تونلي جنگلي را ايجاد کرده است که دل هر بيننده‌اي را با خود مي‌برد.
جاده گيسوم تونلي جنگلي را با نسيم خنک کوهستان هاي تالش در هم آميخته تا تن و جان هر رهگذري را آرامش ببخشد و روحش را آسايش دهد.گيسوم جايي است که جنگل و دريا به هم مي رسند و سحر طبيعت به اوج خود مي رسد. اگرچه گيسوم فقط در نيمه اول سال پذيراي گردشگران است ولي بايد گفت که اگر در نوروز و نيمه اول سال هم موفق به سفر به اين منطقه گردشگري نشديد زيبايي هاي طبيعي گيسوم در فصل پاييز و زمستان نيز کمتر از بهار و تابستان نيست.
همسايگي جنگل و دريا در اين منطقه از شمال کشور، زيبايي دو چنداني را نصيب چشمان گردشگران مي‌کند. اين ساحل زيبا در ايام نوروز پذيراي جمعيت زيادي از علاقه مندان به طبيعت از اقصي نقاط کشور است مسافراني که از گوشه و کنار کشور مي آيند تا آغازين روزهاي بهار را در کنار جنگل و دريا به نظاره بنشينند و تماشاگر رويش طبيعت زيباي تالش باشند.
وجود گيسوم باعث شده است که روستاي گتگسر در کنار آن به يک روستاي مهمان پذير با خانه هاي ويلايي تبديل شود و اهالي به خاطر حضور بيش از حد مسافران خانه‌هاي خود را تبديل به سوئيت هاي مهمان‌پذير کنند. جنگل گيسوم با مساحتي حدود ۸۰ هکتار، با درختان جنگلي انبوه و گونه‌هاي گياهي خاصي که دارد، چشم انداز زيبايي را براي گردشگران فراهم مي‌کند، اين پارک با امکاناتي نظير پارکينگ در داخل محدوده پارک، وسايل بازي کودکان، ورزشگاه، اردوگاه، پلاژ، هتل، مناطق پيک‌نيک روزانه، کمپينگ طبيعي، مسيرهاي پياده روي، مجموعه فضاهاي جنگلي باقيمانده در ناحيه شرقي، جنگل شمشاد و موزه طبيعي گل و گياه منتظر حضور گردشگران است.
در مجموع ۷۶ گونه گیاهی متعلق به ۶۶ جنس و ۴۴ خانواده در این منطقه جلگه‌ای از شمال گیلان شناسایی شده‌است که ۲۱ گونه آن چوبی و مابقی را گونه‌های علفی تشکیل می‌دهد.
درختان جنگلی انبوه و انواع گونه‌های گیاهی به وپژه درختان انجیلی ( آسون دار )، چشم انداز رویایی در فصل پاییز به همراه دارد. در پارک جنگلی گیسوم امکانات رفاهی و سوییت و منازل تعبیه شده است و پاسگاه پلیس امنیت این پارک را شبانه روزی کنترل می کند.مغازه های مختلف خرید و ساحل زیبای آن برای شنا جذابیت آن را دو چندان کرده است.بهترین زمان سفر به گیسوم ماههای اردیبهشت و مهر و آبان است.
دریاچه نئور
دریاچه نئور در ۴۸ کیلومتری جنوب شرقی اردبیل به طرف خلخال در یکی از دره های کوهستان، در ارتفاع ۲۵۰۰ متری از سطح دریا با مساحتی بالغ بر ۲۱۰ هکتار و عمق متوسط ۵ متر از نظر آنوبانینی یکی از زیباترین و دیدنی ترین دریاچه های ایران می باشد. در حال حاضر نوعی ماهی قزل آلای رنگین کمان که از زمره بهترین نوع ماهیان دنیا می باشد در آن پرورش داده می شود که هر ساله عده زیادی از مردم جهت ماهیگیری و کوهنوردی و استفاده از مناظر بدیع و بی نظیر منطقه و هوای خنک و مطبوع آن به دریاچه روی می آورند. منظره بدیع و کم نظیر این دریاچه آن را به یکی از بهترین تفرجگاه های تابستانی منطقه بدل میکند و باید در برنامه های تابستانی حتما مد نظر باشد.
دژ سلسال
قلعه سلسال که به زبان محلی به آن قلعه سالسال می گویند در ۳۲ کیلومتری شمال غرب نوبران و در شمال روستای قارلق و غرب روستای ورگبار قرار دارد. این قلعه با باروی بسیار مستحکم بر ارتفاعات کوه های سالاندوز بنا گردیده است . از دوره ساخت آن اطلاعات دقیقی در دست نیست اما بر اساس تاریخ تعداد زیادی از این بناها در پایان دوره اشکانیان و اوایل دوره ساسانیان در قرن سوم و چهارم میلادی و قبل ازظهور اسلام در ایران که بیشترین تاخت و تازها از سوی سایر اقوام به سرزمین های ایران می شده ساخته شده است. این دژ در دوره سلجوقیان و سپس فرقه اسماعیلیه با ظهور حسن صباح در ایران مورد استفاده قرار گرفته است . این دژ بر روی سخره سنگی و در ارتفاع ۲۸۵۰ متر از سطح دریا قرار گرفته و دیوارهای آن با سنگ و ملات ساروج ( ترکیب پودر آهک با خاکستر و آب) استوار شده است که اطراف آن را پرتگاه های عظیم فرا گرفته و تنها راه دسترسی به آن در شرق آن قرار داشته است . قلعه سلسال دارای چهار برج نگهبانی میباشد . هریک از برج ها در خط الرس ارتفاعات منتهی به این مکان طراحی شده و هر برج نگهبانی از دو طبقه تشکیل شده ، طبقه فوقانی برای نگهبانی و طبقه تحتانی برای استراحت در نظر گرفته شده و بر دیوار برجها سوراخهائی با مقطع دایره ای شکل با قطر ۱۰ سانتی متر بنام مزغل برای دیدبانی طراحی و ساخته شده است . چشم انداز این مزغل ها به سمت روستاها ، دشت های اطراف و آبراهه های منتهی به این قلعه می باشد. یکی از اهداف مهم بنای این دژ استراتژیک حفاظت از گذرگاه (کریدور ) مواصلاتی غرب به شرق دشت جنوبی این قلعه بوده است (دشت گلازور) که در آن زمان محل عبور کاروانهای تجاری و نظامی از شرق به غرب و بلعکس بوده است (این گذرگاه تا چند دهه پیش بنام جاده اصفهان معروف بود که روایت شده مارکوپولو نیز در سفر خود در مسیر ابهر به کاشان از این دشت عبور نموده است) . از شکافهای عمیق و طبیعی موجود در این قلعه بعنوان انبار آذوقه و منبع ذخیره آب استفاده می شده است ( متاسفانه در دو و سه دهه اخیر بخشی از دیوار و برجهای این مکان از سوی افراد ناآگاه به تاریخ و تمدن نیاکانمام تخریب شده است ). در شرق این قلعه زمین نسبتا مسطح و وسیعی معروف به میدان واقع است که از آن برای تمرین های نظامی سپاهیان قلعه استفاده می شده است
روستا و بقعه شاه میلرزان
این بقعه در خطبه سرای تالش واقع است.از داخل بازار خطبه سرا یک راه فرعی باز می شود.این راه علائم جذب کننده و راهنما برای محور زیبا و حذاب شامیلرزان ندارد.برای رسیدن به این بقعه و روستا آن از روستاهای:اشیک آغاسی،کلات(کلات مشایخ)،انبوه،میناچون وبینون در داخل جنگل یا رودخانه و دره ای مملو از درخت عبور کرده و پس از طی ۱۸ کیلومتر به روستای ییلاقی-زیارتی شامیلرزان می رسیم. در آغاز راه مزارع برنج و مرکبات فراوان دیده می شود.سقف خانه ها با سفال پوشانده شده است.از ۵کیلومتر که روستای اشیک آغاسی و کلات به پایان می رسد،جاده خاکی آغاز می شود.در دور طرف جنگل با شی۴۵ درجه همه جا را فرا گرفته است.عبور رودخانه،دره ای فراخ تر و عمیق،درختان تنومند،ستیغ های قله های مقابل و تنوع رنگ در جنگل مناظر بکر و جذابی را در محور بوجود آورده است.قبل از شامیلرزان جاده ای خاکی وجود دارد که خطبه سرا را به اردبیل متصل میکند. در روستای کلات مشایخ آثار برجای مانده از عشایر دیده می شود در۸کیلومتری و در ارتفاع تقریبی ۳۲۷ متری قهوه خانه ای رونق دارد،درروستای بینون طرح بهره برداری از جنگل اجرا می شود و رودخانه ها بزرگ که از ییلاق شامیلرزان شروع می شود از وسط محل میگذرد.پس از این محل به روستا و بقعه شامیلرزان می رسیم.بقعه در ارتفاع ۹۲۴ متری از سطح دریای آزاد و در وسط روستای پرجمعیت و آباد واقع است.
در مسیر بازدید روستایی این چنین زیبا را در دل کوه و جنگل تصو نمیکردم.خانه های روستایی مشرف به بقعه است و بقعه بخشی از حاشیه غربی میدان را تشکیل می دهد.بقعه متعلق به امام سلطان محمود شاه دینوری از عارفان قرن هشتم هجری قمری و به روایتی از فرزدان امام زین العابدین(ع) است.در محو طه درختان شمشاد به وفور دیده می شد.بقعه در داخل اتاقی قرار دارد.دور تا دور اتاق بوسیله ایوان احاطه شده است.متاسفانه ترک های عمیق و جدی برداشته و حسب الظاهر اوقاف هیچ اقدام جدی برای حفظ این بنا انجام نداده است.به رغم دوری راه و نداشتم علائم و راهنما،مورد بازدید گردشگران قرار میگیرد.علاوه بر این درحیاط بقعه یک میدان بزرگی وجود دارد که مهمانان شامیلرزان در آنجا اتومبیل یا وسایل نقلیه خود را متوقف میکنند و روانه خانه های مردم مهمان نواز شامیلرزان می شوند.همچنین در ایام محرم و اعیاد اسلامی،بخصوص عیدقربان زائران زیادی به محل می آیند.
روستای ارده
اَرده روستایی‌ست در بخش پره‌سر شهرستان رضوانشهر استان گیلان. این روستا در دهستان ییلاقی در یک دره سرسبز واقع شده‌است.اهالی این روستا از طریق کشاورزی و دامپروری امرار معاش می کنند .مردم این روستا به زبان تالشی سخن می گویند.
روستای سینه هونی
بعد از روستای «کیش دیبی» جاده با دو راه از هم تفکیک می شود . یک راه به «سوباتان» و راه یگر به «آق اولر» و «تول» می‌رود. بعد از «کیش دیبی» روستاهای «دشتأدی» ، «کسمه جان»، «شیلا دشت» و سپس «سینه هونی»(سیناهونی) بر سر راه ییلاق مریان قرار دارند. روستای سینه هونی(سیناهونی) در ارتفاع ۷۷۶ متر از سطح دریای آزاد قرار دارد و روستایی کوهستانی، در دل جنگل با پوشش درخت و درختچه است. این روستا محل تردد گردشگران است و مناظر آن بدیع و بی نهایت زیباست. کوههای اطراف روستا مقصدی دوست داشتنی برای علاقمندان کوهنوردی، جنگل زیبای آن جاذبه‌ای فراموش نشدنی برای علاقمندان به طبیعت و رودخانه‌ی کنار روستا (کرگانرود)جایی مناسب برای ماهیگیری و کمپینگ کنار آن است.
زیارتگاه نرگس خاتون
اماکن و امام زاده های موجود در منطقه تالش می تواند در جذب گردشگر داخلی و خارجی نقش مهمی داشته باشد .یکی از این مکانها بقعه نرگس خاتون از نوادگان امام موسی کاظم (ع )در شهر چوبر تالش می باشد.
کاخ ییلاقی سردار امجد
کاخ زمستانی نصرت اله خان سردار امجد از مهمترین بناهای حکومتی گیلان در شهر تالش(هشتپر ) به شمار می رود . سردار امجد که از اواسط دوره ی ناصرالدین شاه قاجار تا انقلاب مشروطه حاکم کرگانرود تالش بود, از قدرت و نفوذ زیادی در منطقه تالش برخوردار بود و برای قدرت نمایی و تدارک مکانی مناسب برای پذیرایی از بزرگان و درباریان قاجار تصمیم به ساخت این بنا می گیرد. بنابر روایت منابع محلی احداث و تکمیل این بنا ۲۵ سال به طول انجامیده است. سنگ های بکار رفته در بنا از ارتفاعات ییلاقی تالش به این مکان آورده شده اند و کارگران زیادی بطور روزانه در ساخت این بنا مشغول به کار بوده اند . این بنا محل استقرار اطاقسرا نامیده می شد که اکنون در ضلع غربی میدان اصلی شهر تالش ( هشتپر ) واقع گردیده است. این بنای آجری با نمای بیرونی آبی رنگ و به همراه طاق نماها و درگاه های هلالی توجه هر رهگذری را به خود جلب می کند. طبقه اول این بنا , دارای دو درب ورودی بزرگ در شمال و جنوب است که قرینه بصورت چهار پنجره بزرگ در طبقه دوم نیز در چهار جهت تکرار شده است . طبقه سوم دارای چهار کلاه فرنگی با پنجره های بادگیر است.
این بنا در جریان شورش های محلی مردم تالش در دوره انقلاب مشروطه به آتش کشیده می شود و به مدت ۶۰ سال بصورت متروکه باقی می ماند . تا اینکه در اوایل دهه ۱۳۵۰ خورشیدی مورد بازسازی قرار گرفت و این ساختمان و محوطه بزرگ پیرامون آن به جمعیت شیر و خورشید سرخ ایران ( هلال احمر بعدی ) واگذار می شود و پس از انقلاب اسلامی نیز در اختیار بسیج سپاه پاسداران قرار می گیرد . بدین جهت علیرغم آنکه بخشی از محوطه شرقی آن در مجاورت میدان اصلی شهر تالش به پارک تبدیل شده است علیرغم دیدگاه برخی صاحب نظران و مسئولان محلی به تبدیل این مکان به موزه کاخ , بعلت کاربری نظامی کنونی , مورد بازدید علاقه مندان قرار نمی گیرد. در سالهای اخیر با ترک برداشتن برخی از نماها و نم گرفتن طبقه فوقانی آن , سقف این بنا با حلب پوشانیده شده است.
محوطه باستانی و ییلاق تول
پس از آق اولر و در امتداد جاده خاکی به چادرهای عشایر کوچ رو می رسیم که به زبان ترکی به آن (پری) می گویند.از یال کوه پایین می آییم ، دره ای پهن و پر سنگلاخ پیش رو باز می شود.از آق اولر تا این محل ، خانه های نوسازوزمین های کشاورزی به خصوص لوبیا کاری دیده می شود. بعداز چادر عشایر ییلاقات تول شروع می شود.راهی طولانی با جاه ای خاکی و بد .توسط کارشناسان سازمان میراث فرهنگی کاوش های باستانشناسی بسیار مهم در تول انجام گرفته که نتایج آن درگزارشهای استاد محمد رضاخلعتبری در چند جلد منتشر شده است.ییلاقات تول نسبت به سایرروستاههای مسیر از امکانات کمتری برخوردار است.
منطقه ییلاقی دوخاله کوه تالش
منطقه ییلاقی دوخاله کوه تالش از مناطق بکر و خوش آب هوای استان گیلان است.تالش نام یکی از مردم‌های ایرانی‌تبار است که سکونتگاه اصلی آن‌ها در البرز غربی از جنوب شرقی جمهوری آذربایجان آغاز شده و تا شمال غربی استان گیلان و استان اردبیل در ایران ادامه دارد.منطقه قومی تالش که یکی از نواحی ایرانی محل سکونت قوم تالش است با مساحتی حدود ۲۳۷۳ کیلومتر مربع که در شمال غرب گیلان قرار دارد، یک سوم خاک استان گیلان را تشکیل می‌دهد. این شهرستان که نام خود را از قوم تالش گرفته و به استناد منابع و شواهد بسیار، بازمانده اقوام کادوس باستان و از همسایگان دیرین قوم گیل میباشد، از غرب به استان اردبیل، از شمال به آستارا و از جنوب به رودبار و از شرق به دریای خزر و انزلی محدود شده و شامل شهرستانهای آستارا، تالش، ماسال وشاندرمن، رضوانشهر، صومعه سرا ،فومن ،شفت میباشد، همچنین جمعیت زیادی از تالشان در رشت و امام زاده هاشم و رودبار استان گیلان ساکن می‌باشند. علاوه بر این مردم مناطق عنبران و شاهرود و کلور اردبیل نیز تالش هستند تالش از سه جهت به کوههای تالش که ادامه رشته کوههای البرز هستند و از طرف دیگر به دریای خزر منتهی میشود. کشف آثار تمدن ۴۵۰۰ سالهدر ییلاق (نوه دیی) تالش جلوه‌های بیشتری به این منطقه خوش آب و هوا داده‌است. همین تاریخ پرافتخار باعث شده تا سالشمار کادوسی مبدأی خود را سال ۱۵۵۸ قبل از میلاد قرار دهد. مردم تالش به زبان تالشی تکلم می‌نمایندکه نزدیکترین زبان به زبان اوستایی میباشد. بخش اعظمی از تالش طی عهدنامه‌های گلستان و ترکمانچای از آن جدا شده و به روسیه ملحق شدندو هماکنون تحت اشغال جمهوری آذربایجان میباشد.
