حج يكى از عبادات است و براى قبولى اين عبادت بايد از مال حلال در اين سفر استفاده شود. و الاّ علاوه بر اينكه حج مورد قبول خداى سبحان واقع نمى شود. در بعضى از موارد موجب بطلان حج نيز مى شود. يكى از اين موارد نپرداختن خمس و زكات است كه احكام آن به تفصيل در توضيح المسائل آمده است و در اينجا به مناسبت اشاره اى به احكام آن در رابطه با حج مى شود. همراه اصفهان تور باشید .

مسأله ۱۳۳ ـ با مال حرام يا مالى كه متعلق خمس يا زكات است و خمس يا زكات آن پرداخت نشده. جايز نيست به حج برود.
مسأله ۱۳۴ ـ كسى كه خمس يا زكات بر ذمه او مى باشد، چنانچه علاوه بر آن مخارج حج را داشته باشد مستطيع است.
مسأله ۱۳۵ ـ مخارج حج يا زيارت ائمه جزء مخارج سال محسوب مى شود. بنابراين اگر از درآمد همان سال صرف حج يا زيارت شود لازم نيست خمس مبلغى كه صرف حج يا زيارت شده پرداخت شود. بلى اگر بخواهد از درآمد سالهاى سابق صرف كند. حتماً بايد قبل از مصرف خمس آن را بدهد.
مسأله ۱۳۶ ـ كسى كه از درآمد سال خود براى حج يا عمره ثبت نام كند و در همان سال مشرف نشود، چنانچه قبلا حج بر او مستقر نبوده بايد خمس آن را بپردازد. و همين طور است اگر با پولى كه خمس به آن تعلق گرفته و خمس آن پرداخت نشده ثبت نام كند. در اين دو فرض اگر بخواهد خمس آن را از درآمد همان سال يا سال بعد بپردازد بايد به مقدار ۴۱ آن را بپردازد.
مسأله ۱۳۷ ـ پولى كه براى ثبت نام سفر حج پرداخت شده و سال خمسى بر آن گذشته و هنوز قرعه به نام او اصابت نكرده، چنانچه قبلا حـج بر او مستقر نبوده، لازم است خمس آن را بپردازد.
مسأله ۱۳۸ ـ اگر با پول غصبى يا پولى كه خمس وزكات آن پرداخت نشده بليط هواپيما يا وسيله مسافرتى ديگر را براى حج تهيه كند. هر چند كار حرامى انجام داده و ضامن است. ولى موجب بطلان حج او نمى شود.

مسأله ۱۳۹ ـ اگر با پول غصبى يا پولى كه خمس و زكات آن پرداخت نشده لباس احرام و لباسى كه در آن طواف واجب انجام مى دهد يا نماز طواف مى خواند تهيه كند. طواف او اشكال دارد و موجب بطلان عمره يا حج مى شود.
مسأله ۱۴۰ ـ قربانى اگر با عين پول غصبى يا پول متعلق خمس و زكات خريده شود كفايت از قربانى در حج نمى كند. و كسى كه اين چنين قربانى كند مثل فردى است كه عمداً قربانى را ترك كرده است.
مسأله ۱۴۱ ـ كسى كه تاكنون خمس مال خود را نداده است. اگر از حقوق همان سال و قبل از گذشت سال، لباس احرام و قربانى و مصارف حج را تأمين كند مانعى ندارد، ولى اگر از درآمد سالهاى قبل تهيه كند حكم غصب را دارد. و اگر شك دارد كه به اصل پول خمس تعلق گرفته يا خير مى تواند با آن لباس احرام و قربانى تهيه كند.

مسأله ۱۴۲ ـ كسى كه خمس اموال خود را نداده باشد نمى تواند فقط با پرداخت خمس مخارج حج، حج خود را به صورت صحيح انجام دهد چون تصرف در مال متعلق خمس جايز نيست، و همين مقدار كه مى خواهد خمس بدهد و به حج برود تصرف در مال غيرمخمس است و اين كار منع از تصرف را برنمى دارد، چون هنوز در كل مال حق امام و سادات وجود دارد، و تصرف در مال مشترك هم حرام است.
مسأله ۱۴۳ ـ در فرض سابق اگر قدرت استنابه ولو در آينده را نداشته باشد يا قدرت پرداخت واگذارى فيش يا جلب رضايت صاحبان آن را ندارد يا براى اين امور به مشقت و حرج مى افتد در اين صورت حج بر خودش واجب نيست و بايد حج منوب عنه و صاحب فيش را بجا آورد.
مسأله ۱۴۴ ـ در فرض سابق اگر امكان پرداخت خمس كل مال نباشد يا مشكل باشد مكلف مى تواند با  اجازه مرجع تقليد خود مقدارى از مال را جدا كند و سپس خمس آن مقدار را بپردازد و با اين پول مخمس مخارج حج را بپردازد .
مسأله ۱۴۵ ـ در فرض سابق مى تواند مقدارى از اموال خود را به قصد خمس به مرجع تقليد يا وكيل او بدهد تا بعد از قبول به خودش قرض بدهند، كه در اين فرض مى تواند آن مقدار را صرف مخارج حج يا عمره كند.
مسأله ۱۴۶ ـ همراه داشتن پول يا اشياء متعلق خمس در حج يا عمره، حتى در طواف و نماز طواف موجب بطلان حج يا عمره نمى شود.
مسأله ۱۴۷ ـ شخصى كه در حين خريد لباس احرام نمى دانسته پولش غيرمخمس است و با آن لباس خريده و محرم شده و اعمال انجام داده اعمال او صحيح است. ولى خمس پولى را كه مصرف كرده مديون است و بايد بپردازد.
مسأله ۱۴۸ ـ حاجى اگر قبل از رسيدن سال خمسى اش از درآمد سال خود سوغات خريد و پس از خريد، سال خمسى او فرا رسيد، چنانچه سوغات در حد شأن او باشد خمس ندارد.

وصيت به حج

مسأله ۱۴۹ ـ كسى كه حج بر او مستقر شده باشد هرگاه در خود آثار فوت را مشاهده كند بايد وصيت كند كه حج او را انجام دهند.
مسأله ۱۵۰ ـ اين فرد حتى اگر وصيت هم نكند، بر ورثه واجب است كه از اصل تركه او يك حج نيابتى برايش بگيرند.
مسأله ۱۵۱ ـ اگر وصيت كرده باشد كه از ثلث بردارند از ثلث برداشته مى شود، و اگر ثلث كافى نبود از اصل مال جبران مى شود.
مسأله ۱۵۲ ـ اگر وصيت نكرده باشد كه از ثلث بردارند از اصل مال به مقدار حج ميقاتى برداشته مى شود، و اگر وصيت به حج بلدى كرده باشد اجرت آن از اصل مال برداشته مى شود.
مسأله ۱۵۳ ـ كسى كه فوت كرده و حج بر او مستقر بوده واجب است در همان سال اول براى او نيابت بگيرند. و حتى اگر نيابت از ميقات در آن سال ممكن نباشد از بلد ميت نيابت بگيرند. و در اين فرض تمام مخارج از اصل مال برداشته مى شود.
مسأله ۱۵۴ ـ اگر وصيت كرده باشد كه شخص معينى براى او حج بجا آورد، يا از مال معينى براى او حج بجاآورند لازم است طبق وصيت عمل شود.
مسأله ۱۵۵ ـ كسى كه براى حج ثبت نام كرده اگر قبل از فوت فردى را اجير كند كه بعد از فوتش براى او حج بجا آورد. اگر آن شخص بعد از اجير شدن مستطيع شود، طبق مسأله ۹۹ عمل كند.
مسأله ۱۵۶ ـ اگر قبل از فوت وصيت كند كه فرد خاصى براى او حج بجا آورد ولى او را اجير نكند، اين فرد مى تواند طبق وصيت عمل كند و صحيح است. ولى اگر خودش ساير شرايط استطاعت را داشته باشد و با فيش حج موصى راه براى او باز شود احتياط اقتضا مى كند كه حج را براى خودش انجام دهد و براى ميت استنابه كند.
مسأله ۱۵۷ ـ در فرض سابق اگر ورثه تنها به شرطى راضى شوند كه اين فرد حج را حتماً به نيابت از ميت انجام دهد، اگر خودش مستطيع باشد مى تواند حج را براى خودش انجام دهد و براى صاحب فيش استنابه كند حتى اگر ورثه ندانند. و حج او صحيح است. و در اين فرض اگر ميت وصيت نكرده باشد واجب است حج خود را انجام دهد و براى ميت استنابه كند.
مسأله ۱۵۸ ـ در فرض سابق اگر قدرت استنابه ولو در آينده را نداشته باشد يا قدرت پرداخت حق واگذارى فيش يا جلب رضايت صاحبان آن را ندارد يا براى اين امور به مشقت و حرج مى افتد در اين صورت حج بر خودش واجب نيست و بايد حج منوب عنه و صاحب فيش را بجا آورد.
مسأله ۱۵۹ ـ اگر ورثه در گرفتن نيابت كوتاهى كنند تا اينكه مال تلف شود ضامن هستند و بايد از مال خود براى او نيابت بگيرند.
مسأله ۱۶۰ ـ اگر خود ميت مال نداشته باشد بر ورثه واجب نيست از مال خود براى او نيابت بگيرند، هر چند از باب احسان سزاوار است كه براى او حج بجاآورند.
مسأله ۱۶۱ ـ چنانچه شخص براى حج مستحبى مبلغ معينى را وصيت كند و آن مبلغ براى حج ـ ولو از ميقات ـ كافى نباشد وصيت باطل است. و لازم است آن مبلغ را در كارهاى خير مصرف كنند. بلى اگر بدانند وصيت مقيد به حج بوده، با بطلان وصيت آن مبلغ طبق احكام ارث بين ورثه تقسيم مى شود.

نيابت در حج

نيابت يعنى شخص نايب عملى را كه برعهده منوب عنه بوده انجام دهد تا منوب عنه برىءالذمه شود. چه نايب عمل را مجانى و تبرعى انجام دهد يا اجير شود يا به عقد جعاله و امثال آن انجام دهد.
مسأله ۱۶۲ ـ نايب بايد در نيابت قصد امتثال امر متوجه به منوب عنه را بكند. ولى لازم نيست اسم او را به زبان بياورد. و تعيين او به نحو اجمال و اشاره كافى است.
مسأله ۱۶۳ ـ نايب بايد طبق فتواى مرجع تقليد خود عمل كند، اگر چه طبق فتواى مرجع تقليد منوب عنه عمل او اشكال داشته باشد. بلى اگر منوب عنه از او خواسته باشد كه به كيفيت خاصى عمل كند بايد به گونه اى عمل را بجا آورد كه هم وظيفه طبق نظر مرجع تقليد خودش مراعات شده باشد و هم خواسته او.مسأله ۱۶۴ ـ نايب بايد عمره و حج را به نيت منوب عنه انجام دهد، و اگر به جهت فراموشى يا علت ديگرى براى خود محرم به احرام عمره تمتع يا عمره مفرده شد، بايد آن عمل را تمام كرده، و بعد براى انجام عمره تمتع به نيت منوب عنه از يكى از مواقيت معروفه محرم شود.
مسأله ۱۶۵ ـ نايب بايد طواف نساء را به قصد منوب عنه بجا آورد. ولى تا وقتى طواف نساء را به صورت صحيح انجام نداده، همسر بر او حلال نمى شود. و منوب عنه وظيفه اى ندارد.
مسأله ۱۶۶ ـ همان گونه كه نيابت در كل اعمال حج صحيح است در بعضى از اعمال حج نيز صحيح است. اما تبرّع در نيابت از فرد زنده در اجزاء كافى نيست و حتماً بايد منوب عنه وكالت دهد.
مسأله ۱۶۷ ـ لباس احرام و پول قربانى و كفاره اگر واجب شود به عهده نايب است. مگر اين كه شرط كند كه مستأجر بدهد.
مسأله ۱۶۸ ـ كسى كه حج بر او مستقر شده و نمى تواند به مكه برود و ناچار است نايب بگيرد مى تواند از ميقات نايب بگيرد، اگر چه نيابت از بلد بهتر است.
مسأله ۱۶۹ ـ اگر نايب بعد از احرام و دخول در حرم، در حرم بميرد كفايت از حج منوب عنه مى كند. اما اگر قبل از دخول به حرم. يا بعد از دخول و خارج از حرم بميرد كفايت از حج منوب عنه نمى كند.
مسأله ۱۷۰ ـ نيابت يك شخص از چند نفر در حج واجب در يك سال صحيح نيست، بلى شخصى كه نيابت گرفته يك حج واجب انجام دهد مى تواند در جزئيات حج، مثل طواف، سعى، رمى، ذبح و… از ديگران نايب شود.
مسأله ۱۷۱ ـ نيابت يك شخص از ديگران و براى خود در حج استحبابى در يكسال. يا عمره مفرده يا طواف مستحبى مانعى ندارد. چه به نحو اجاره باشد يا تبرعى.
مسأله ۱۷۲ ـ انجام عمره و حج مستحبى و طواف مستحبى چه تبرعى باشد يا اجير شده باشد به نيابت از كسى كه در مكه حاضر است محل تأمل و اشكال است هر چند معذور باشد.
مسأله ۱۷۳ ـ صحت نيابت از افراد زنده براى خواندن نماز مستحبى در مسجد الحرام و مسجد النبى يا ساير اماكن مقدسه و مشاهد مشرفه مشكل است. بلكه مى توانند نماز بخوانند و ثواب آن را به هركس مايل بودند اهدا كنند.
مسأله ۱۷۴ ـ نايبى كه خودش حج يا عمره بجا نياورده احتياط مستحب آن است كه بعد يا قبل از اعمال نيابت يك عمره مفرده براى خودش بجاآورد.
مسأله ۱۷۵ ـ در فرض سابق چنانچه بخواهد آن عمره مفرده را مشتركاً براى خودش و منوب عنه و پدر و مادر و… انجام دهد صحيح است.
مسأله ۱۷۶ ـ نيابت در موارد زير صحيح است:
۱ ـ نيابت از ميت در حج مستحبى و واجب مطلقاً.
۲ ـ نيابت از حى در حج مستحبى و واجب در بعضى موارد.
مسأله ۱۷۷ ـ اگر كسى اجير شده باشد كه براى فرد ديگر حج بجاآورد واجب است طبق قرارداد اجاره عمل كرده و حج را به نيابت از او انجام دهـد.
مسأله ۱۷۸ ـ نايب به محض اجير شدن مستحق اجرت مى باشد. و اگر حجة الاسلام را انجام ندهد يا باطل انجام دهد بايد اجرت را پس بدهد.
مسأله ۱۷۹ ـ اگر اجير شود كه در سال معينى حج بجاآورد تأخير جايز نيست، و اگر در سالهاى بعد بجا آورد هر چند ذمه منوب عنه برى مى شود. اما نايب استحقاق اجرت را پيدا نمى كند.
مسأله ۱۸۰ ـ اگر اجرت در مقابل برىء الذمه شدن منوب عنه باشد و اجير بعد از محرم شدن و دخول در حرم، در حرم بميرد چون ذمه منوب عنه برى مى شود مالك تمام اجرت مى شود. و اگر قبل از دخول در حرم يا بعد از دخول، خارج از حرم بميرد استحقاق هيچگونه اجرتى ندارد.
مسأله ۱۸۱ ـ اگر اجرت در مقابل رفت و برگشت و اعمال حج باشد، و اجير كل اعمال را انجام دهد، مالك تمام اجرت مى شود. اما اگر مقدارى از اعمال را انجام دهد چه ذمه منوب عنه برى بشود ـ مثل اينكه بعد از احرام و دخول در حرم بميرد ـ و چه نشود، فقط به همان مقدار استحقاق اجرت دارد.
مسأله ۱۸۲ ـ كسى كه براى حج بلدى اجير شده واجب است از محل زندگى منوب عنه به قصد حج حركت كند، و لازم نيست اين سفر متصل به روز حركت به حج باشد. بلكه مى تواند به قصد حج از آنجا به وطن خود آمده و پس از مدتى به حج برود.
مسأله ۱۸۳ ـ نايب حق ندارد بدون اجازه، نيابت را به ديگرى واگذار كند و اگر چنين كارى را انجام داد و شخص ثالث عمل را بجاآورد هر چند ذمه منوب عنه برى مى شود. ولى بايد پول را به صاحبش برگرداند. و اجرت وى را بايد خودش بدهد.

شرايط نايب

مسأله ۱۸۴ ـ شرايطى كه در نايب معتبر است عبارتند از:
۱ ـ بلوغ.
۲ ـ عقل.

۳ ـ ايمان.
۴ ـ آگاهى به مناسك حج.
۵ ـ معذور نبودن در اعمال حج.
۶ ـ وثوق و اطمينان به انجام حج.

بلوغ
مسأله ۱۸۵ ـ نيابت غيربالغ در حج هر چند مميز باشد بنابر احتياط واجب صحيح نيست و كفايت نمى كند، و در اين مورد فرقى نمى كند كه تبرعى انجام دهد يا به اجاره.
عقل
مسأله ۱۸۶ ـ نيابت مجنون، حتى مجنون ادوارى اگر در هنگام عمل مجنون شود صحيح نيست و كفايت نمى كند.
مسأله ۱۸۷ ـ نيابت مجنون ادوارى اگر مطمئن باشد در طول اعمال حالت جنون بر او عارض نمى شود صحيح است، و همچنين نيابت سفيه نيز صحيح است.

ايمان
مسأله ۱۸۸ ـ نايب بايد مؤمن باشد. يعنى علاوه بر اعتقاد به خدا، نبوت، معاد، شيعه دوازده امامى نيز باشد. و نيابت مسلمان غيرشيعه كفايت نمى كند.
آگاهى به مناسك حج
مسأله ۱۸۹ ـ نايب هنگام اجير شدن بايد اجمالا احكام حج را بداند تا اجاره او صحيح باشد. و لازم نيست تفصيلا تمام مناسك حج را بداند. بلكه اگر بتواند با ارشاد ديگرى مناسك را به طور صحيح انجام دهد كافى است.
معذور نبودن در اعمال حج
مسأله ۱۹۰ ـ نيابت شخص معذور صحيح نيست. حتى اگر تبرعى باشد. و اگر اجير شده باشد مالك مال الاجاره نشده و بايد پول را به صاحبش برگرداند.
مسأله ۱۹۱ ـ كسى كه نتواند اعمال اختيارى حج را انجام دهد. مثلا شب عيد مجبور باشد همراه معذورين به منى رفته و وقوف اختيارى مشعر را درك نكند يا نتواند رمى جمره انجام دهد نمى تواند نايب شود. بلى نايب تنها مى تواند در ذبح ديگرى را وكيل كند.
مسأله ۱۹۲ ـ افرادى كه مى دانند بايد شب عيد همراه زنان يا جهت انجام امور خدماتى حجاج قبل از طلوع فجر وارد منى شوند چنانچه بتوانند بين الطلوعين به مشعر برگردند و وقوف اختيارى را درك كنند مى توانند نيابت قبول كنند. و الا نيابت آنان صحيح نيست.
مسأله ۱۹۳ ـ افرادى كه مجبورند قبل از ايام تشريق (روزهاى يازدهم، دوازدهم و سيزدهم ذى الحجه) جهت آماده سازى منى و عرفات يا تهيه اتوبوس به خارج مكه بروند و برگردند مى توانند نيابت قبول كنند، و از اين جهت مانعى ندارد.
مسأله ۱۹۴ ـ كسى كه نماز او صحيح نيست، مثلاً در قرائت مشكل دارد، يا نمى تواند مستقيم بايستد، يا نمى تواند به صورت صحيح ركوع و سجود بجا آورد، نمى تواند نايب شود. و حتى اگر تبرعاً براى كسى حج بجا آورد مجزى نيست.
مسأله ۱۹۵ ـ كسى كه نماز او صحيح نيست اگر مطمئن باشد مى تواند نماز خود را تصحيح كند يا به هر صورت نماز خود را صحيح بجاآورد ـ اگر چه با تلقين ديگرى ـ نيابت وى صحيح است.
مسأله ۱۹۶ ـ نيابت كسى كه لال است، يا كسى كه در هنگام اجير شدن مى داند كه هنگام اعمال نمى تواند وضو بگيرد صحيح نيست. و همچنين نيابت كسى كه دست يا پاى مصنوعى دارد صحيح نيست.
مسأله ۱۹۷ ـ نيابت كسى كه از راه رفتن معذور است و براى طواف و سعى ناچار است از تخت روان يا ويلچر استفاده كند صحيح نيست.
مسأله ۱۹۸ ـ نيابت كسى كه به جهت ضيق وقت يا علت ديگرى بايد حج إفراد انجام دهد از كسى كه وظيفه او حج تمتع است صحيح نيست.
مسأله ۱۹۹ ـ نيابت كسى كه بداند ناچار است اعمال مكه را بر وقوفين مقدم مى دارد صحيح نيست. بلى اگر عذر طارى باشد اشكال ندارد و صحيح است.
مسأله ۲۰۰ ـ كسى كه حج بر او واجب است نبايد نيابت قبول كند. ولى اگر اجير شد هر چند معصيت كرده است ولى حج نيابى او صحيح است و مبرئ ذمه منوب عنه مى باشد و استحقاق اجرت المسمى را دارد. هر چند حج بر خودش مستقر مى شود.
مسأله ۲۰۱ ـ نيابت زنى كه در موارد ذيل معذور است صحيح است:
۱ ـ به جهت عادت ماهانه مجبور شود حج إفراد انجام دهد يا اعمال حج را مقدم بر وقوفين كند.
۲ ـ وقوف اختيارى بين الطلوعين مشعر را درك نكند و بعد از نيمه شب به منى برود يا شب رمى كند.
۳ ـ به جهت عادت ماهانه از انجام طواف معذور باشد و استنابه كند.
مسأله ۲۰۲ ـ در نايب شرط نيست كه همجنس منوب عنه باشد. لذا نيابت مرد از زن يا زن از مرد صحيح است.
مسأله ۲۰۳ ـ نيابت صروره، يعنى كسى كه سال اول حج او است صحيح است.
مسأله ۲۰۴ ـ نذر قبل از ميقات عذر محسوب نمى شود. لذا نيابت كسى كه مى خواهد با نذر صحيح قبل از ميقات محرم شود، صحيح است.

مسأله ۲۰۵ ـ شخصى كه به نيابت وارد جده شده اگر نگذارند به مواقيت معروفه برود عذر طارى محسوب شده و نيابتش صحيح است. و در فرض مزبور با نذر از جده محرم شود و در ادنى الحل احتياطاً تجديد احرام كند.
مسأله ۲۰۶ ـ اگر نايب از روى جهل از مكه خارج شد و براى احرام مجدد نتوانست به مواقيت معروفه برود بايد از ادنى الحل به نيابت از منوب عنه محرم شود و حج تمتع را انجام دهد. اما كفايت آن از منوب عنه مشكل است.
مسأله ۲۰۷ ـ اگر نايب در ارتكاب بعضى از محرمات احرام مضطر باشد يا حتى با اختيار انجام دهد نيابتش صحيح است. ولى كفاره آن به عهده خودش مى باشد.
مسأله ۲۰۸ ـ شخصى كه فكر مى كرد معذور است اگر از روى جهل به مسأله يا عصيان براى انجام اعمال حج اجير شود، اگر در هنگام اعمال عذر او برطرف شده و بتواند حج كامل انجام دهد صحيح است، و استحقاق اجرت المسمى را دارد.
مسأله ۲۰۹ ـ كسى كه هنگام قبول نيابت اطمينان داشته كه مى تواند حج را به صورت صحيح انجام دهد، هر چند بعد از آن جزء معذورين قرار گيرد نيابت او صحيح و ذمه منوب عنه برى مى شود. و به عبارت ديگر عذر طارى ضررى ندارد.
مسأله ۲۱۰ ـ كسى كه از ابتدا مطمئن بوده مى تواند حج تمتع انجام دهد و نايب شده نيابت او صحيح است، اگر چه بعداً به واسطه عذرى كه اتفاقاً پيش آمده مجبور شود حج إفراد انجام دهد. كه در اين صورت ذمه منوب عنه برى مى شود.
مسأله ۲۱۱ ـ كسى كه معذور است و نمى تواند حج نيابى انجام دهد اگر بخواهد براى كسى حج استحبابى بجاآورد مى تواند حج را به نيت خودش انجام دهد و ثوابش را به آن فرد هديه كند.
مسأله ۲۱۲ ـ كسى كه عمره تمتع را براى خودش بجاآورد واجب است حج تمتع را نيز براى خود بجاآورد.

و اين شخص نمى تواند عمره تمتع انجام شده را براى فردى منظور و به نيابت از او حج تمتع بجا آورد.
مسأله ۲۱۳ ـ در فرض سابق اگر عصياناً بخواهد به نيابت از ديگرى حج تمتع انجام دهد بايد به يكى از مواقيت پنجگانه برود و از آنجا به نيابت از منوب عنه براى عمره تمتع مجدداً محرم شود، و پس از انجام عمره تمتع حج تمتع را به نيابت او بجا آورد، كه در اين صورت نيابت صحيح و مجزى از منوب عنه است.
وثوق و اطمينان به انجام حج
مسأله ۲۱۴ ـ به مجرد گرفتن نيابت ذمه منوب عنه برى نمى شود، بلكه بايد حج انجام شود. بنابراين اگر اجير به هر علتى حج را انجام نداد، بايد دوباره براى او نيابت بگيرند.

شرايط منوب عنه

مسأله ۲۱۵ ـ شرايطى كه در منوب عنه معتبر است عبارتند از:
۱ ـ ايمان.
۲ ـ عقل.
۳ ـ بلوغ.
۴ ـ عدم قدرت بر انجام مناسك.
ايمان
مسأله ۲۱۶ ـ نيابت از كافر و مسلمان غيرشيعه صحيح نيست. بلى چنانچه غرض عقلايى در بين باشد مى تواند حج را به نيت خود انجام داده و ثواب آن را به او هديه كند.
عقل
مسأله ۲۱۷ ـ نيابت از مجنون در حج واجب صحيح نيست. بلى اگر قبل از جنون حج بر او مستقر شده باشد.

در صورت يأس از بهبودى ولىّ او از مال او براى او نيابت بگيرد.
مسأله ۲۱۸ ـ كسى كه حج بر او مستقر شده و سپس ديوانه شده اگر در زمان حيات براى او نيابت نگرفته باشند واجب است بعد از فوتش از تركه او استنابه كنند، ولو به حج ميقاتى.

بلوغ
مسأله ۲۱۹ ـ منوب عنه بايد بالغ باشد، بنابر اين نيابت از غيربالغ حتى اگر ولىّ شرعى او نايب بگيرد، صحيح نيست.
عدم قدرت بر انجام مناسك
مسأله ۲۲۰ ـ كسى كه حج بر او مستقر شده اگر تمكن از مباشرت در حج را نداشته باشد چه به خاطر بيمارى كه اميد بهبودى آن را ندارد، يا به خاطر زندانى بودن، يا پيرى و ناتوانى يا حرجى بودن اعمال حج براى او نايب گرفتن براى انجام حج بر او واجب است.

مسأله ۲۲۱ ـ نيابت از حى در حج واجب در صورتى صحيح است كه فردى كه حج بر او مستقر شده به جهت بيمارى يا پيرى قدرت انجام مناسك حج را نداشته باشد، يا انجام حج براى او مشقت و حرج داشته باشد و اميد بهبودى و رفع حرج نيز نداشته باشد.
مسأله ۲۲۲ ـ در فرض سابق وجوب نيابت فورى است. اما اگر حج بر او مستقر نشده باشد اقوى عدم وجوب استنابه است.
مسأله ۲۲۳ ـ كسى كه به جهت عدم وجود نايب يا گران بودن اجرت آن نتواند نايب بگيرد وجوب استنابه از او برداشته مى شود، ولى بعد از مرگ واجب است از تركه او برايش استنابه كنند. و همچنين است اگر تمكن از استنابه داشته و عصياناً ترك كرده است.
مسأله ۲۲۴ ـ نيابت مجانى و تبرعى از ميت صحيح و مجزى است. اما نيابت تبرعى از شخص زنده چه در تمام اعمال حج يا بعضى از اعمال حج صحيح و مجزى نيست. مگر در رمى جمره كه در مسأله ۸۴۴ خواهد آمد.

مسأله ۲۲۵ ـ اگر كسى در حين انجام مناسك بيهوش يا ديوانه شد فرد ديگرى نمى تواند تبرعاً اعمال او را تمام كند، بجز رمى بيهوش كه تفصيل آن در احكام رمى خواهد آمد، ولى اگر به علت بيمارى از انجام بقيه مناسك معذور شد مى تـواند استنابه كند تا بقيه اعمـال را طبق تفصيلى كه در جاى خود مى آيد انجام دهد.
مسأله ۲۲۶ ـ شخص مى تواند به ديگرى وكالت دهد كه قربانى او را ذبح كند يا اگر عذرى براى او پيش آمد مثلا بيهوش شد بقيه اعمال را به نيابت از او بجاآورد. ولى احوط اين است كه او را وكيل كند تا قربانى را خريده و ذبح كند و در صورت پيش آمدن عذر تتمه اعمال را به نيابت از او بجاآورد.
مسأله ۲۲۷ ـ سه شرط اخير مربوط به حج واجب است. لذا در نيابت از حج مستحبى غير از شرط اول بقيه شروط در منوب عنه لازم نيست.

تهیه و تنظیم : واحد تولید محتوای اصفهان تور