دیگر مستحبات سفر به مکه مکرمه
مسأله ۷۷۷ ـ مستحب است در مسجدالحرام يا در مقام ابراهيم احرام ببندد.
مسأله ۷۷۸ ـ اگر احرام را فراموش كرد و به عرفات يا مشعر رفت و بعد يادش آمد، واجب است به مكه برگردد و احرام ببندد. و اگر امكان نداشت يا وقت تنگ بود همانجا محرم شود.
مسأله ۷۷۹ ـ در فرض سابق اگر بعد از وقوف مشعر متوجه شد، بايد فوراً همانجا محرم شود و حج را تمام كند، و بنابر احتياط مستحب سال آينده حج را اعاده كند، و اگر بعد از اتمام اعمال حج متوجه شد حج او صحيح است.
مسأله ۷۸۰ ـ اگر بعد از خروج از مكه يادش آمد كه تلبيه نگفته حكم دو مسأله سابق را دارد.
مسأله ۷۸۱ ـ جاهل به مسأله در حكم كسى است كه آن را فراموش كرده، و بايد طبق احكام آن عمل كند.
مسأله ۷۸۲ ـ اگر از روى علم و عمد احرام را تا زمان فوت وقوف در عرفات ترك كند حج او باطل است.
مسأله ۷۸۳ ـ اگر بعد از احرام ديوانه شود، احرام و حج او باطل است، و احتياط مستحب آن است كه در صورت بهبودى عمره مفرده اى انجام دهد، گرچه با استنابه باشد.
مستحبات احرام حج
مسأله ۷۸۴ ـ امورى كه در احرام عمره مستحب بود در احرام حج نيز مستحب است و پس از اينكه شخص، احرام بسته و از مكه بيرون آمد همين كه بر ابطح مشرف شود، به آواز بلند تلبيه بگويد، و چون متوجه منى شود بگويد:
«اَللَّهُمَّ إيّاكَ أرْجُو، وَ إيّاكَ أدْعُو، فَبَلِّغْنِي أَمَلِي، وَ أصْلِحْ لِي عَمَلِي».
و با دلى آرام با تسبيح و ذكر حق تعالى برود، و چون به منى رسيد بگويد:
«اَلْحَمْدُللهِِ الَّذِي أقْدَمَنِيها صالِحاً فِي عافِيَة وَ بَلَّغَنِي هذَا الْمَكانِ».
و چون داخل منى شد بگويد:
«اَللَّهُمَّ هذِهِ مِنى، وَ هِيَ مِمّا مَنَنْتَ بِهِ عَلَيْنا مِنَ الْمَناسِكِ، فَاَسْأَلُكَ أنْ تَمُنَّ عَلَيَّ بِما مَنَنْتَ عَلى أنْبِيائِكَ، فَاِنَّما أنَا عَبْدُكَ وَ فِي قَبْضَتِكَ».
و مستحب است شب عرفه را در منى بوده و به اطاعت الهى مشغول باشد، و بهتر آن است كه عبادات و خصوصاً نمازها را در مسجد خيف بجا آورد، و چون نماز صبح را خواند تا طلوع آفتاب تعقيب گفته پس به عرفات روانه شود، و اگر خواسته باشد بعد از طلوع صبح روانه شود مانعى ندارد، ولى سنت آن است كه تا آفتاب طلوع نكرده از وادى مُحَسّر رد نشود، و روانه شدن پيش از صبح مكروه است، و چون به عرفات متوجه شود اين دعا را بخواند:
«اَلّلهُمَّ إلَيْكَ صَمَدْتُ، وَ إيّاكَ اعْتَمَدْتُ، وَ وَجْهَكَ أرَدْتُ، أسْأَلُكَ أنْ تُبارِكَ لِي فِي رِحْلَتِي، وَأنْ تَقْضِيَ لِي حاجَتِي، وَ أن تَجْعَلَنِي مِمَّنْ تُباهِي بِهِ اليَوْمَ مَنْ هُوَ أفْضَلُ مِنِّي».
۲ ـ وقوف در عرفات
مسأله ۷۸۵ ـ پس از احرام حج، بر محرم واجب است روز نهم ماه ذى حجه در عرفات كه بيابانى است معروف و در فاصله حدود ۲۰ كيلومترى شرق مكه قرار دارد، وقوف كند.
مسأله ۷۸۶ ـ اگر از روى علم و عمد و بدون عذر وقوف ركنى عرفات را ترك كند حج او باطل است، و وقوف اضطرارى او كفايت نمى كند.
مسأله ۷۸۷ ـ طهارت از حدث در وقوف عرفات شرط نيست. بنابراين حائض يا نفساء يا جنب مى تواند در عرفات وقوف كند.
شرايط صحت وقوف
درصحت وقوف رعايت اين موارد لازم است :
۱ ـ نيت.
۲ ـ محل وقوف.
۳ ـ وقت وقوف.
۴ ـ كيفيت وقوف.
نيت
مسأله ۷۸۸ ـ ماندن در عرفات از عبادات است، و بايد به قصد قربت انجام شود، و ريا موجب بطلان آن مى شود.
مسأله ۷۸۹ ـ اگر مى دانسته كه ماندن در عرفات به عنوان بخشى از مناسك حج است، و بايد با قصد قربت انجام شود، ولى در زمان وقوف از نيت آن غافل بوده، همين كه قصد ارتكازى داشته، وقوف او صحيح است.
محل وقوف
مسأله ۷۹۰ ـ شخص بايد مطمئن باشد محلى را كه وقوف كرده سرزمين عرفات است.
مسأله ۷۹۱ ـ رفتن بالاى «جبل الرحمه»(۱) هنگام وقوف مكروه است، ولى قبل از زمان وقوف مانعى ندارد.
مسأله ۷۹۲ ـ مسجد نمره خارج از عرفات است، لذا حاجى هنگام وقوف نمى تواند به آنجا برود.
مسأله ۷۹۳ ـ حدود عرفات چنانچه مورد اطمينان يا تأييد اهل محل باشد معتبر است.
وقت وقوف
مسأله ۷۹۴ ـ وقت وقوف در عرفات از ظهر روز نهم تا مغرب (وقت نماز مغرب) مى باشد.
مسأله ۷۹۵ ـ تأخير وقوف در عرفات حتى به مقدار نماز ظهر و عصر جايز نيست.
۱ ـ جبل الرحمه نام كوهى است معروف در سرزمين عرفات.
مسأله ۷۹۶ ـ وقوف در عرفات در تمام بعدازظهر (از ظهر تا مغرب) واجب است، اما تمام آن ركن نيست. بنابراين اگر تنها مقدارى از اين مدت را در عرفات بماند حج او صحيح است، هر چند در ترك عمدى بقيه مدت گناه كرده است.
مسأله ۷۹۷ ـ اگر قبل از مغرب عمداً از عرفات بيرون برود بايد يك شتر كفاره بدهد. ولى اگر پشيمان شود و قبل از مغرب به عرفات برگردد كفاره واجب نيست، هر چند مطابق احتياط است. و حتى اگر بدون پشيمان شدن براى انجام كارى برگردد و تا مغرب بماند كفاره واجب نيست.
مسأله ۷۹۸ ـ احتياطاً كفاره مذكور را در روز عيد و در منى قربانى كند، اما در شرايط فعلى كه قربانى در آنجا از بين مى رود در شهر خود قربانى كند و به مصرف فقرا برساند.
مسأله ۷۹۹ ـ اگر نتواند يك شتر قربانى كند بايد هيجده روز روزه بگيرد، و احتياط مستحب اين است كه هيجده روز را پشت سر هم روزه بگيرد.
مسأله ۸۰۰ ـ اگر جهلاً يا سهواً قبل از مغرب از عرفات خارج شد، هر وقت متوجه شد بايد برگردد، و اگر برنگشت گناهكار است ولى كفاره ندارد، هر چند مطابق احتياط است.
مسأله ۸۰۱ ـ بيماران و ضعفا و همراهان آنها اگر كوچ بعد از غروب برايشان حرج و مشقت داشته باشد مى توانند قبل از غروب از عرفات خارج شوند.
مسأله ۸۰۲ ـ وقت اضطرارى وقوف در عرفات شب عيد قربان تا طلوع فجر است.
مسأله ۸۰۳ ـ اگر به جهت عذرى مثل فراموشى، تنگى وقت، ندانستن مسأله، بيمارى، شدت گرما در وقت اختيارى حتى وقوف ركنى عرفات را درك نكرد، بايد در وقت اضطرارى در عرفات بماند، كه در اين صورت حج او صحيح است. و اگر بدون عذر وقوف اضطرارى عرفات را هم درك نكرد، حج او باطل مى شود.
كيفيت وقوف
مسأله ۸۰۴ ـ وقوف ركنى عرفات مسماى وقوف است. به اين معنا كه بگويند مقدارى در عرفات بوده است، حتى يك يا دو دقيقه، بنابراين اگر همين مقدار را بعدازظهر روز نهم در عرفات باشد حج او صحيح است.
مسأله ۸۰۵ ـ مراد از وقوف بودن در آن مكان است. خواه سواره باشد يا پياده، نشسته باشد يا ايستاده يا در حال راه رفتن، خواب باشد يا بيدار. ولى اگر در تمام مدت وقوف خواب يا بيهوش باشد وقوف او باطل است.
مستحبات وقوف در عرفات
مسأله ۸۰۶ ـ در عرفات چند چيز مستحب است:
۱ ـ نيت وقوف را به زبان بگويد، به اين گونه: «از ظهر شرعى امروز تا مغرب براى انجام حج تمتع از حجة الاسلام در عرفات مى مانم قربة إلى الله» و اگر حج استحبابى يا نيابتى است آن را نيز ذكر كند، و در حج نيابتى اسم منوب عنه را نيز به زبان آورد.
۲ ـ با طهارت بودن در حال وقوف.
۳ ـ غسل كردن، و بهتر است كه نزديك ظهر باشد.
۴ ـ آنچه موجب تفرق حواس است از خود دور سازد، تا آنكه قلب او متوجه ذات اقدس الهى گردد.
۵ ـ در زمين هموارى كه طرف چپ «جبل الرحمه» است وقوف كند، بطورى كه اگر رو به قبله قرار گيرد جبل الرحمه سمت راست او قرار گيرد. و بالا رفتن از كوه مكروه است.
۶ـ در اول وقت، نماز ظهر و عصر را به يك اذان و دو اقامه بجا آورد.
۷ ـ قلب خود را به حضرت حق جلّ و علا متوجه ساخته، و حمد الهى و تهليل و تمجيد كرده، و ثناى حضرت حق را بجا آورد، پس از آن صدمرتبه: «اللهُ أكْبَر» و صد مرتبه: سوره «توحيد» را بخواند، و آنچه خواهد دعا كند و از شيطان رجيم به خدا پناه ببرد، و اين دعا را نيز بخواند:
«اَلَّلهُمَّ رَبِّ الْمشَاعِرِ كُلِّها فُكَّ رَقَبَتِي مِنَ النَّارِ وَ أوْسِعْ عَلِيَّ مِنْ رِزْقِكَ الْحَلالِ وَادْرَأْ عَنِّي شَرَّ فَسَقَةِ الْجِنِّ وَ الاِْنْسِ، اَلَّلهُمَّ لاتَمْكُرْ بِي وَلا تَخْدَعْنِي وَلا تَسْتَدْرِجْنِى يا أسْمَعَ السَّامِعينَ وَ يا أبْصَرَ النَّاظِرينَ وَ يا أسْرَعَ الْحاسِبِينَ وَ يا أرْحَمَ الرَّاحِمِينَ أسْأَلُكَ أنْ تُصَلِّيَ عَلى مُحَمَّد وَ آلِ مُحَمَّد وَ أنْ تَفْعَلَ بي كَذا وَ كَذا».
و به جاى «كذا و كذا» حاجات خود را نام ببرد.
۸ ـ پس دستهاى خود را به طرف آسمان بردارد و بگويد:
«اَلَّلهُمَّ حاجَتِي إلَيْكَ الَّتِي إنْ أعْطَيْتَنِيها لَمْ يَضُرَّنِى ما مَنَعْتَنِى وَ إنْ مَنَعْتَنِيها لَمْ يَنْفَعْنِي ما أعْطَيْتَنِي، أسْأَلُكَ خَلاصَ رَقَبَتِي مِنَ النَّارِ اَلَّلهُمَّ إنِّي عَبْدُكَ وَ مِلْكُ ناصِيتَي بِيَدِكَ وَ أجَلِى بِعِلْمِكَ، أسْألُكَ أنْ تُوَفِّقَنِي لِما يُرْضِيكَ عَنِّي وَ أنْ تُسَلِّمَ مِنِّي مَناسِكِيَ الَّتِي أرَيتَها خَلِيلَكَ إبْراهِيمَ صَلَواتُ اللهِ عَلَيْهِ وَ دَلَلْتَ عَلَيْها نَبِيَّكَ مُحَمَّداً صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَ آلِهِ، اَلَّلهُمَّ اجْعَلْنِي مِمَّنْ رَضِيتَ عَمَلَهُ وَ أطَلْتَ عُمْرَهُ وَ أحْيَيْتَهُ بَعْدَ الْمَوْتِ».
۹ ـ اين دعا را بخواند:
«لا إلهَ إلاَ اللهُ وَحْدَهُ لا شَريكَ لَهُ، لَهُ الْمُلْكُ وَ لَهُ الْحَمْدُ يُحْيِي و يُمِيتُ وَ هُوَ حَىٌ لايَمُوتُ بِيَدِهِ الْخَيْرُ وَ هُوَ عَلى كُلِّ شَيْءقَدِيرٌ، اَلَّلهُمَّ لَكَ الْحَمْدُ كَالَّذِي تَقُولُ وَ خَيْراً مِمّا نَقُولُ وَ فَوْقَ ما يَقُولُ الْقائِلُونَ، اَلَّلهُمَّ لَكَ صَلاتِي وَ نُسُكِي وَ مَحْياي وَ مَماتِي وَ لَكَ تُراثِى (بَراءَتِى خل) وَ بِكَ حَوْلِي وَ مِنْكَ قُوَّتِي، اَلَّلهُمَّ إنِّي أعُوذُبِكَ مِنَ الْفَقْرِ وَ مِنْ وَساوِسِ الْصُّدُورِ وَ مِنْ شَتاتِ الاَْمْرِ و مِنْ عَذابِ الْقَبْرِ، اَلَّلهُمَّ اِنِّي أسْألُكَ خَيْرَ الرِّياح وَ أعُوذُبِكَ مِنْ شَرِّ ما يَجِيءُ بِهِ الْرِّياحُ وَ أَسْأَلُكَ خَيْرَ الْلَّيْلِ وَ خَيْرَ النَّهارِ، اَلَّلهُمَّ اجْعَلْ فِي قَلْبِي نُوراً و في سَمْعِي وَ بَصَرِي نُوراً وَ فِي لَحْمِي وَ دَمِي وَ عِظامِي وَ عُرُوقِي وَ مَقْعَدِي وَ مَقامِي وَ مَدْخَلِي وَ مَخْرَجِي نُوراً وَ أعْظِمْ لِي نُوراً يا رَبِّ يَوْمَ ألْقاكَ إنَّكَ عَلى كُلِّ شَيْء قَديرٌ».
۱۰ ـ در اين روز تا مى تواند از خيرات و صدقات كوتاهى نكند.
۱۱ ـ رو به قبله باشد، و اين اذكار را بگويد:
«سُبْحانَ اللهِ» صد مرتبه «اللهُ أكْبَرُ» صد مرتبه «ماشاءَ اللهُ لا قُوَّةَ إلاّ بِاللهِ» صد مرتبه «أشْهَدُ أنْ لا إلهَ إلاّ اللهُ وَحْدَهُ لا شَرِيكَ لَهُ لَهُ الْمُلْكُ وَ لَهُ الْحَمْدُ يُحْيِى وَ يُمِيتُ وَ يُمِيتُ وَ يُحْيِى وَ هُوَ حَىٌّ لايَمُوتُ بِيَدِهِ الخَيْرُ وَ هُوَ عَلى كُلِّ شَيْء قَدِيرٌ» صد مرتبه.
۱۲ ـ پس از اول سوره بقره ده آيه بخواند، و سه مرتبه سوره توحيد، و آية الكرسى را بخواند تا آخر، پس اين آيات را بخواند:
«إنَّ رَبَّكُمُ اللهُ الَّذِيْ خَلَقَ السَّماواتِ وَالاَْرْضَ فِي سِتَّةِ أيّام ثُمَّ اسْتَوى عَلَى الْعَرْشِ يُغْشِي الْلَّيْلَ النَّهارَ يَطْلُبُهُ حَثِيثاً وَالشَّمْسَ وَالْقَمَرَ وَالنُجُوْمَ مُسَخَّرات بِأمْرِهِ اَلا لَهُ الْخَلْقُ والاَْمْرُ تَبارَكَ اللهُ رَبُّ الْعالَمِينَ * اُدْعُوْا رَبَّكُمُ تَضَرُّعاً وَ خُفْيَةً إنَّهُ لا يُحِبُّ المُعْتَدِينَ * وَلا تُفْسِدُوا فى الاَْرْضِ بَعْدَإصْلاحِها وَادْعُوهُ خَوْفاً وَ طَمَعاً إنَّ رَحْمَتَ اللهِ قَرِيبٌ مِنَ الْمُحْسِنِينَ».
۱۳ ـ پس سوره «قُلْ أعُوذُ بِرَبِّ الْفَلَق» و سوره «قُل أَعُوذُ بِرَبِّ النّاسِ» را بخواند.
۱۴ ـ نعمتهاى الهى را ياد كند و خدا را حمد و سپاس گويد. و همچنين بر أهل و مال و ساير چيزهايى كه حضرت حق به او تفضل نموده حمد كند و بگويد:
«أللَّهُمَّ لَكَ الْحَمْدُ عَلى نَعْمائِكَ الَّتي لاتُحْصى بِعَدَد وَلا تُكافَأُ بِعَمَل».
و به آياتى از قرآن كه در آنها ذكر حمد شده است خدا را حمد كند، و به آياتى كه در آنها ذكر تسبيح شده است خدا را تسبيح كند، و به آياتى كه در آنها تكبير شده است خدا را تكبير گويد. و به آياتى كه در آنها ذكر تهليل شده است خدا را تهليل كند، و بر محمد و آل محمد عليهم الصلاة والسلام زياد صلوات بفرستد. و به هر اسمى از اسماء الله كه در قرآن موجود است خدا را بخواند، و به آنچه از اسماء الهى كه در ياد دارد خدا را ذكر كند، و به اسماء الهى كه در آخر سوره حشر موجوداست خدا را بخواند، و آنها عبارتند از:
«اللهُ عالِمُ الْغَيْبِ وَالشّهادَةِ الرَّحْمنُ الرَّحِيمُ الْمَلِكُ الْقُدُّوسُ السَّلامُ الْمُؤْمِنُ الْمُهَيْمِنُ الْعَزِيزُ الْجَبَّارُ اَلمُتَكَبِّرُ الخالِقُ الْبارِىءُ المُصَوِّرُ».
و اين دعا را بخواند:
«أَسْأَلُكَ يا اللهُ يا رَحْمنُ، بِكُلِّ اسْم هُوَ لَكَ، وَ أسْألُكَ بِقُوِّتِكَ وَ قُدْرَتِكَ وَ عِزَّتِكَ، وَ بِجَمِيع ما أحاطَ بِهِ عِلْمُكَ، وَبِجَمْعِكَ وَ بِأرْكانِكَ كُلِّها، وَ بِحَقِّ رَسُولِكَ صَلواتُ اللهِ عَلَيْهِ وَآلِهِ، وَبِاسْمِكَ الاَْكْبَرِ الأكْبَرِ، وَبِاسْمِكَ الْعَظِيمِ الَّذِي مَنْ دَعاكَ بِهِ كانَ حَقّاً عَلَيْكَ أنْ لا تُخَيِّبَهُ، وَ بِاسْمِكَ الاْعْظَمِ الاْعْظَمِ الَّذْي مَنْ دَعاكَ بِهِ كانَ حَقّاً عَلَيْكَ أنْ لاتَرُدَّهُ، وَ أنْ تُعْطِيَهُ ماسَأَلَ، أنْ تَغْفِرَ لِي جَمِيعَ ذُنُوبِي فِي جَمِيعِ عِلْمِكَ فِيَّ».
۱۵ ـ هر حاجتى كه دارد بخواهد و از خداوند سبحانه و تعالى طلب كند كه توفيق حج را در سال آينده و هر سال پيدا كند.
۱۶ ـ هفتاد مرتبه بگويد: «أسْألُكَ الْجَنَّة» و هفتاد مرتبه «أسْتَغْفِرُاللهَ رَبِّي وَ أتُوبُ إلَيْهِ».
۱۷ ـ پس اين دعا را بخواند:
«أللَّهُمَّ فُكَّنِي مِنَ النَّارِ، وَأوْسِعْ عَلَىَّ مِنْ رِزْقِكَ الْحَلالِ الطَيَّبِ، وَادْرَأْ عَنِّي شَرَّ فَسَقَةِ الْجِنِّ وَالاِْنْسِ، وَ شَرَّ فَسَقَةِ الْعَرَبِ وَالْعَجَمِ».
۱۸ ـ نزديك غروب آفتاب بگويد:
«اَللَّهُمَّ إنِّي أعُوذُبِكَ مِنَ الفَقْرِ، وَ مِنْ تَشَتُّتِ الاُْمُوُرِ، وَ مِنْ شَرِّ ما يَحْدُثُ بِالْلَّيْلِ وَالنَّهارِ، أمْسى ظُلْمِي مُسْتَجِيراً بِعَفْوِكَ، وَ أمْسى خَوْفِي مُسْتَجِيراً بِأمانِكَ، وَأمْسى ذُنُوْبِي مُسْتَجِيرَةً بِمَغْفِرَتِكَ، وَأمْسى ذُلِّي مُسْتَجِيراً بِعِزِّكَ، وَ أمْسى وَجْهِيَ الْفانِيَ الْبالِي مُسْتَجِيْراً بِوَجْهِكَ الباقِي، ياخَيْرَ مَنْ سُئِلَ، وَيا أجْوَدَ مَنْ أعْطى، جَلِّلْنِي بِرَحْمَتِكَ، وألْبِسْنِي عافِيَتَكَ، وَاصْرِفْ عَنِّي شَرَّ جَمِيعِ خَلْقِكَ».
و بدان كه ادعيه وارده در اين روز شريف بسيار است، و هر قدر كه ميسور باشد خواندن دعا مناسب است.
۱۹ ـ بسيار خوب است كه در اين روز دعاى حضرت سيدالشهداء(عليه السلام) و دعاى حضرت زين العابدين سلام الله عليه را كه در صحيفه كامله است خوانده شود.
۲۰ ـ بعد از غروب آفتاب بگويد:
«اَللَّهُمَّ لاتَجْعَلْهُ آخِرَ الْعَهْدِ مِنْ هذَا الْمَوْقِفِ، وَارْزُقْنِيهِ مِنْ قابِل أبَداً ما أبْقَيْتَنِي، وَاقْلِبْنِيَ الْيِوْمَ مُفْلِحاً مُنْجِحاً مُسْتَجاباً لِي، مَرْحُوماً مَغْفُوراً لِي، بأفْضَلِ ما يَنْقَلِبُ بِهِ الْيَوْمَ أحَدٌ مِنْ وَفْدِكَ، وَ حُجّاجِ بَيْتِكَ الْحَرامِ، وَاجْعَلْنِيَ الْيِوْمَ مِنْ أكْرَمِ وَفْدِكَ عَلَيْكَ، وَأعْطِني أفْضَلَ ما أعْطَيْتَ أحَداً مِنْهُمْ مِنَ الْخَيْرِ وَالْبَرَكَةِوَالرَّحْمَةِ وَالرِّضْوانِ وَالْمَغْفِرَةِ، وَ بارِكْ لِي فِى ما أرْجِعُ إلَيْهِ مِنْ أهْل أوْ مال أوْ قَلِيل أو كَثِير، وَ بارِكْ لَهُمْ فِيَّ».
و بسيار بگويد:
«ألَّلهُمَّ أعْتِقْنِي مِنَ النّارِ».
تهیه و تنظیم : واحد تولید محتوای اصفهان تور
وقوف در مشعرالحرام
وقوف در مشعرالحرام (مزدلفه)
مسأله ۸۰۷ ـ بعد از مغرب و پايان وقوف در عرفات واجب است به مشعرالحرام كه سرزمينى است معروف و در فاصله بين عرفات و منى قرار دارد و آن را «مزدلفه» نيز مى گويند، كوچ كند.
مسأله ۸۰۸ ـ بعد از رسيدن به مشعرالحرام به احتياط واجب بايد نيت ماندن در آنجا را تا طلوع فجر بكند. و اين ماندن نيز عبادت است كه بايد با قصد قربت انجام گيرد. اين ماندن واجب مستقلى غير از وقوف در مشعرالحرام است.
مسأله ۸۰۹ ـ اگر كسى وقوف در مشعر را عمداً و بدون عذر ترك كند حج او باطل است.
مسأله ۸۱۰ ـ طهارت از حدث در وقوف مشعر نيز شرط نمى باشد، بنابراين حائض يا نفساء يا جنب مى تواند در مشعر وقوف كند.
شرايط صحت وقوف
درصحت وقوف رعايت اين موارد لازم است:
۱ ـ نيت.
۲ ـ محل وقوف.
۳ ـ وقت وقوف.
۴ ـ كيفيت وقوف.
نيت
مسأله ۸۱۱ ـ اين وقوف نيز مانند وقوف در عرفات از عبادات است، و بايد با قصد قربت انجام شود، و ريا موجب بطلان آن است كه موجب بطلان حج مى شود.
مسأله ۸۱۲ ـ اگر به جاى نيت وقوف اختيارى نيت وقوف اضطرارى يا بالعكس بكند، چنانچه در تطبيق مصداق اشتباه كرده، حج او صحيح است.
مسأله ۸۱۳ ـ اگر مى دانسته كه ماندن در مشعر به عنوان بخشى از مناسك حج است، و بايد با قصد قربت انجام شود، ولى در زمان وقوف از نيت آن غافل بوده، همين كه قصد ارتكازى داشته، وقوف او صحيح است.
محل وقوف
مسأله ۸۱۴ ـ شخص بايد مطمئن باشد محلى را كه وقوف كرده سرزمين مشعرالحرام است.
مسأله ۸۱۵ ـ حدود مشعرالحرام نيز همانند حدود عرفات چنانچه مورد اطمينان و تصديق اهالى محل باشد معتبر است.
مسأله ۸۱۶ ـ اگر با اطمينان به مشعر بودن مكانى در آنجا وقوف كرد، و بعد از فوت وقتهاى وقوف معلوم شد آنجا مشعر نبوده، احتياطاً حج را تمام كند، و بعد عمره مفرده انجام دهد، و چنانچه حج بر او مستقر بوده يا در صورت بقاى استطاعت سال بعد حج را اعاده كند.
وقت وقوف
مسأله ۸۱۷ ـ واجب است از طلوع فجر تا طلوع آفتاب در مشعرالحرام وقوف كند. و اين وقوف معروف و اختيارى مشعر مى باشد.
مسأله ۸۱۸ ـ وقوف در مشعرالحرام از طلوع فجر تا طلوع آفتاب واجب است اما تمام آن ركن نيست.
مسأله ۸۱۹ ـ زنها، بچه ها، بيماران، افراد ضعيف، سالمندان و افرادى كه آنها را مراقبت و پرستارى و راهنمايى مى كنند مى توانند بعد از نصف شب از مشعر خارج شوند.
مسأله ۸۲۰ ـ براى افراد مذكور وقوف بين الطلوعين لازم نيست، بلكه ماندن تا نصف شب در مشعر به عنوان وقوف آنها مجزى و صحيح است. بلى همراهان معذورين و كسانى كه عذر آنها برطرف شده در صورت امكان لازم است براى درك وقوف اختيارى به مشعر برگردند.
مسأله ۸۲۱ ـ وقوف اضطرارى شبانه مشعر براى معذورين مسأله قبل، حكم وقوف اختيارى مشعر را دارد.
مسأله ۸۲۲ ـ خارج شدن از مشعر قبل از طلوع فجر بنا بر احتياط واجب جايز نيست. و اگر عمداً و بدون عذر بيرون برود و نتواند تا طلوع آفتاب برگردد، چنانچه وقوف عرفات را درك كرده باشد بايد حج را تمام كند، و يك گوسفند كفاره بدهد، و بنابر اقوى سال بعد نيز حجرا اعاده كند.
مسأله ۸۲۳ ـ اگر فردى به غير عمد وقوف بين الطلوعين را درك نكرد، و از معذورين هم نبود كه وقوف اضطرارى شب براى او كفايت كند، مى تواند از طلوع آفتاب روز عيد تا ظهر مقدارى در مشعر وقوف كند، و حج او صحيح است.
مسأله ۸۲۴ ـ از آنچه گذشت معلوم مى شود كه وقوف در مشعر سه وقت دارد:
۱ ـ وقوف اختيارى: يعنى بين الطلوعين براى غير معذورين.
۲ ـ وقوف اضطرارى شبانه: يعنى شب عيد براى معذورينى كه در مسأله ۸۱۹ گذشت.
۳ ـ وقوف اضطرارى روزانه: يعنى از طلوع آفتاب تا ظهر روز عيد براى كسانى كه دو وقوف قبل را درك نكرده باشند.
مسأله ۸۲۵ ـ معذورين در مسأله ۸۱۹ بايد خودشان به معذور بودنشان اطمينان پيدا كنند، و گفته مدير كاروان يا افراد ديگر مادامى كه موجب اطمينان نشود كفايت نمى كند.
مسأله ۸۲۶ ـ عوامل خدماتى كه ناچارند شب عيد براى آماده كردن چادرهاى منى و تهيه تداركات از مشعر خارج شوند، اگر نمى توانند براى وقوف اختيارى به مشعر برگردند، پس از وقوف اضطرارى شبانه مى توانند از مشعر خارج شوند، و حج آنها صحيح است.
مسأله ۸۲۷ ـ در فرض سابق اگر اين افراد به قصد بازگشت، از مشعر خارج شوند و ديگر نتوانند به مشعر برگردند، اگر شب عيد نيت وقوف كرده باشند حج آنها صحيح است، والا بايد وقوف اضطرارى روزانه را درك كنند. وگرنه حج آنها باطل است.
كيفيت وقوف
مسأله ۸۲۸ ـ همانگونه كه در احكام وقوف به عرفات گذشت، مراد از وقوف، بودن در آن مكان است خواه سواره باشد يا پياده، نشسته باشد يا ايستاده يا در حال راه رفتن. خواب باشد يا بيدار ولى اگر تمام مدت وقوف را خواب يا بيهوش باشد وقوف و حجش باطل است.
مسأله ۸۲۹ ـ وقوف ركنى مشعر مانند وقوف در عرفات مسماى وقوف است، به اين معنا كه مقدارى از زمان وقوف را ـ حتى اگر يك يا دو دقيقه باشد ـ در مشعر بماند. و در اين صورت حج او صحيح است. هر چند در ترك عمدى بقيه زمان وقوف گناهكار است.
وقوفهاى اختيارى و اضطرارى
مسأله ۸۳۰ ـ با توجه به اينكه براى عرفات و مشعر وقوف اختيارى و اضطرارى وجود دارد، و درك هر دو موقف يا يكى از آنها در وقت اختيارى يا اضطرارى، يا عدم درك آنها از جهت صحت و بطلان احكام مختلفى دارد، لذا فهرستوار اقسام آن را ذكر مى كنيم:
۱ ـ اگر وقوف در عرفات و وقوف در مشعر بطور كلى ترك شود، حج باطل است; خواه از روى علم باشد يا جهل، بدون عذر ترك شده باشد يا از روى عذر.
۲ ـ اگر از روى علم عمداً و بدون عذر وقوف اختيارى عرفات را ترك كند، حج او باطل است.
۳ـ بجز معذورينى كه در مسأله ۸۱۹ ذكر شد، اگر كسى وقوف اختيارى مشعر را از روى علم عمداً و بدون عذر ترك كند، حج او باطل است.
۴ ـ اگر وقوف اختيارى عرفات و مشعر از روى عذر ترك شود، و اضطرارى عرفات و مشعر را درك كند، بعيد نيست كه حج او صحيح باشد، هر چند احتياط در اين است كه اگر شرايط استطاعت باقى بود، سال بعد حج را اعاده كند.
۵ ـ اگر وقوف در عرفات از روى عذر درك نشود، چنانچه اختيارى مشعر را درك كند حج او صحيح است، والا حج او باطل است. مگر براى معذورين مسأله ۸۱۹٫
۶ ـ اگر وقوفهاى مشعر را از روى عذر درك نكند چنانچه وقوف اختيارى عرفات را درك كرده باشد، حج او اشكال دارد، و به احتياط واجب بايد اين حج را تمام كرده و سال بعد اعاده كند. و اگر وقوف اضطرارى عرفات را درك كرده باشد، حج او باطل است.
۷ ـ اگر وقوف اختيارى عرفات را درك كرد ولى ازدرك وقوف اختيارى مشعر معذور بود، و يكى از وقوفهاى شبانه يا روزانه مشعر را درك كرد، حج او صحيح است.
مسأله ۸۳۱ ـ كسى كه حج او به جهت ترك وقوفين باطل شود در احرام باقى است، و بايد براى خروج از احرام عمره مفرده انجام دهد.
مستحبات وقوف در مشعر
مسأله ۸۳۲ ـ مستحبات وقوف در مشعر چند چيز است :
۱ ـ با دلى آرام از عرفات بسوى مشعرالحرام متوجه شده و استغفار كند.
۲ ـ همين كه به تلّ سرخ كه سمت راست جاده است رسيد، بگويد:
«اَللَّهُمَّ ارْحَمْ تَوَقُّفِي، وَ زِدْهُ فِي عَمَلِي، وَ سَلِّمْ لِي دِينِي، وَ تَقَبَّلْ مَناسِكِي».
۳ ـ در راه رفتن ميانه رو باشد، و از مزاحمت ديگران بپرهيزد.
۴ ـ مستحب است نماز مغرب و عشا را تا مزدلفه به تأخير اندازد اگر چه ثلث شب نيز بگذرد، و ميان هر دو نماز به يك اذان و دو اقامه جمع كند، و نوافل مغرب را بعد از نماز عشا بجا آورد. و چنانچه از رسيدن به مزدلفه پيش از نصف شب مانعى رسيد، بايد نماز مغرب و عشا را به تأخير نيندازد و در ميان راه بخواند.
۵ ـ مستحب است كه آن شب را به هر مقدار كه ميسور باشد به عبادت و اطاعت إلهى بسر برد.
۶ ـ اين دعا را بخواند:
«اَللَّهُمَّ هذِهِ جُمَعُ، اَللَّهُمَّ إنِّي أسْألُكَ أنْ تَجْمَعَ لِي فِيها جَوامِعَ الْخَيْرِ، اَلَّلهُمَّ لاتُؤْيِسْنِي مِنَ الْخَيْرِ الَّذِيْ سَألْتُكَ أنْ تَجْمَعَهُ لِيْ فِي قَلْبِي، وَأَطْلُبُ إلَيْكَ أنْ تُعَرِّفَنِي ماعَرَّفْتَ أوْلِياءَكَ فِي مَنْزِلِي هذا، وَ أنْ تَقِيَنِي جَوامِعَ الشَرِّ».
۷ ـ مستحب است بعد از نماز صبح با طهارت حمد و ثناى إلهى را بجا آورد، و بهر مقدارى كه ميسور باشد از نعم و تفضلات حضرت حق ياد كند، و بر محمد و آل محمد صلوات بفرستد، آنگاه دعا كند.
۸ ـ اين دعا را نيز بخواند:
«اَلَّلهُمَّ رَبَّ الْمَشْعَرِ الْحَرامِ، فُكَّ رَقَبَتِي مِنَ النَّارِ، وَأوْسِعْ عَلَيَّ مِنْ رِزْقِكَ الْحَلالِ،وَادْرَأ عَنِّي شَرَّ فَسَقَةِ الْجِنِّ وَالاِْنْسِ، اَلَّلهُمَّ أنْتَ خَيْرُ مَطْلُوب إلَيْهِ، وَ خَيْرُ مَدْعُوٍّ وَ خَيْرُ مَسْؤول، وَ لِكُلِّ وافِد جائِزَةٌ، فَاجْعَلْ جائِزَتِي فِي مَوْطِنِي هذا، أنْ تُقِيلَنِي عَثْرَتِي، وَ تَقْبَلَ مَعْذِرَتِي، وَ أنْ تُجاوِزَ عَنْ خَطِيْئَتِي، ثُمَّ اجْعَلِ التَّقْوى مِنَ الدُّنيا زادِي».
۹ ـ مستحب است ريگهايى را كه براى رمى جمرات در منى لازم دارد از مشعر بردارد. و حدوداً بيش از هفتاد ريگ بردارد.
۱۰ ـ مستحب است وقتى كه به وادى محسّر رسيد به مقدار صد قدم مانند شتر تند رود و اگر سواره است سوارى خود را حركت دهد، و بگويد:
«اَللَّهُمَّ سَلِّمْ لي عَهْدِي، وَاقْبَلْ تَوبَتِي، وَأجِبْ دَعْوَتِي، وَاخْلُفْنِي فِىْ مَنْ تَرَكْتُ بَعْدِي».
مسأله ۸۳۳ ـ مستحب است كمى قبل از طلوع آفتاب از مشعرالحرام به سوى منى حركت كند، به گونه اى كه قبل از طلوع آفتاب وارد وادى محسّر(۱) نشود. ولى اگر وارد وادى محسّر شد اشكالى ندارد. و اگر از آن تجاوز كرد و وارد منى شد گناهكار است، ولى كفاره ندارد.
اعمال روز عيد در منى
مسأله ۸۳۴ ـ محرم بعد از وقوف در مشعر، در روز عيد قربان بايد وارد منى شود، و واجبات روز عيد در منى را كه شامل موارد زير است بنابر احتياط واجب به ترتيب انجام دهد:
۱ ـ رمى جمره عقبه.
۲ ـ قربانى.
۳ ـ حلق يا تقصير.
مسأله ۸۳۵ ـ اگر از روى جهل يا غفلت و سهو اين ترتيب رعايت نشود، اعاده لازم نيست، ولى اگر از روى علم و عمد ترك شود بايد اعمال به ترتيب اعاده شود.
۱ ـ وادى محسّر بيابانى است با وسعت كم بين مشعر و منى، كه حدود آن طبق تأييد اهل محل علامت گذارى شده است.
۴-رمى جمره عقبه
مسأله ۸۳۶ ـ اولين عمل واجب محرم در روز عيد در منى سنگ زدن به ستونى است كه از سنگ ساخته شده، و به جمره عقبه معروف است.
مسأله ۸۳۷ ـ موالات در رمى معتبر نيست، لذا فاصله زمانى بين هفت سنگ، يا بين جمرات سه گانه مضرّ به رمى نيست.
مسأله ۸۳۸ ـ هنگام سنگ زدن طهارت از حدث يا خبث شرط نيست، همچنين كه خود سنگها لازم نيست پاك باشد.
مسأله ۸۳۹ ـ بنابر احتياط واجب سنگ زدن به قسمت سيمانى جمره عقبه كه قبلاً ديوار بود، كفايت نمى كند و از اين جهت فرقى بين طبقه اول و دوم نيست.
مسأله ۸۴۰ ـ رمى در طبقه دوم مانعى ندارد.
مسأله ۸۴۱ ـ شخص مى تواند قبل از رمى خود براى ديگرى رمى كند.
مسأله ۸۴۲ ـ اگر كسى از اصل رمى جمره و رفت و آمد تا محل رمى معذور باشد بايد نايب بگيرد. اما اگر در اصل رمى معذور است ولى مى تواند به محل رمى برود يا مى توانند او را ببرند، احتياط اين است كه او را به محل رمى ببرند، بعد نايب رمى را در منظر او انجام دهد.
مسأله ۸۴۳ ـ كسى كه قدرت رمى ندارد مى تواند براى رمى جمرات نايب بگيرد، و احتياط واجب آن است كه تا خود فرد كاملاً از انجام عمل مأيوس نشده، نايب انجام ندهد، و در صورت يأس از رفع عذر واجب است نايب بگيرد.
مسأله ۸۴۴ ـ اگر اطرافيان بدانند كه فرد مأيوس از رفع عذر است لازم نيست از او اجازه بگيرند، هر چند اجازه گرفتن مطابق احتياط است، و اگر نتواند اجازه بدهد ـ مثلاً بيهوش باشد ـ اجازه او معتبر نيست.
مسأله ۸۴۵ ـ منظور از نتوانستن، ناتوانى در تمام طول روز است، بنابراين اگر در اوّل روز و ازدحام نتواند رمى كند، اما بعدازظهر و زمان خلوت شدن توانايى داشته باشد، نمى تواند نايب بگيرد.
مسأله ۸۴۶ ـ كسى كه از رمى در روز معذور است ولى در شب قدرت رمى دارد، بنابر احتياط واجب بايد شب رمى كند، و نمى تواند نايب بگيرد.
مسأله ۸۴۷ ـ بعد از اينكه نايب سنگ زد، اگر خودش توانايى سنگ زدن پيدا كرد، لازم نيست اعاده كند.
مسأله ۸۴۸ ـ اگر شك كند كه سنگها را به نحو صحيح زده است يا خير، به آن اعتنا نكند.
مسأله ۸۴۹ ـ اگر يكى از جمرات را به خيال اينكه جمره عقبه است رمى كند و روز بعد متوجه اشتباه خود شود، بايد جمره عقبه را به نيت قضا رمى كند.
مسأله ۸۵۰ ـ اگر رمى روز عيد را فراموش كرد و تا روز سيزدهم متذكر شد، واجب است قضاى آن را قبل از رمى آن روز انجام دهد، و اگر تا روز سيزدهم متذكر نشد، سال ديگر در اين سه روز خودش يا نايبش سنگ بزند.
شرايط صحت رمى
درصحت رمى رعايت اين موارد لازم است:
۱ ـ نيت.
۲ ـ وقت رمى.
۳ ـ شرايط سنگى كه با آن رمى مى شود.
۴ ـ پرتاب سنگ با دست و بدون واسطه.
۵ ـ هفت سنگ به ترتيب و يكى يكى زدن.
نيت
مسأله ۸۵۱ ـ رمى جمره از عبادات است و بايد با قصد قربت انجام شود، و ريا موجب بطلان آن است.
وقت رمى
مسأله ۸۵۲ ـ وقت سنگ زدن به جمره از طلوع آفتاب روز عيد قربان است تا غروب آفتاب.
مسأله ۸۵۳ ـ زنها، بيماران، سالمندان مى توانند در شب عيد سنگ بزنند، اگرچه از رمى در روز عيد معذور نباشند.
مسأله ۸۵۴ ـ زنى كه حج نيابتى نيز انجام مى دهد همين حكم را دارد.
مسأله ۸۵۵ ـ اين حكم اختصاص به رمى روز عيد دارد. ولى در روزهاى بعد به شرط اينكه در روز معذور باشند مى توانند شب رمى كنند.
مسأله ۸۵۶ ـ حكم سابق شامل همراهان ضعفا و بيماران، و راهنماها نمى شود. بلكه همراهان آنها بايد طبق وظيفه خودشان عمل كنند، يعنى در روز عيد رمى كنند.
مسأله ۸۵۷ ـ نايب نيز بايد در روز رمى كند، و رمى در شب كفايت نمى كند. حتى اگر زنى درخصوص رمى نايب شود و بخواهد از طرف زن ديگرى شب عيد، جمره عقبه را رمى كند.
شرايط سنگى كه با آن رمى مى شود.
مسأله ۸۵۸ ـ شرايط سنگى كه با آن رمى مى شود عبارت است از:
۱ ـ به آن ريگ گفته شود. يعنى سنگى باشد نه خيلى ريز مثل شن، و نه خيلى درشت مثل قلوه سنگ، بنابراين ريگ حدوداً بايد به اندازه يك بند انگشت باشد.
۲ ـ از حرم باشد، و ريگ خارج از حرم كفايت نمى كند.
۳ ـ بكر باشد، و هيچ كس قبلاً با آن رمى نكرده باشد.
۴ ـ غصبى نباشد، پس اگر از زمين غير يا از ريگهايى كه ديگرى براى خودش جمع كرده بدون اجازه و رضايت وى باشد، كافى نيست.
مسأله ۸۵۹ ـ اگر شك كند كه چيزى را كه مى خواهد بزند سنگ است يا چيز ديگر، نمى تواند به آن اكتفا كند، و بايد چيزى را بزند كه بداند سنگ است.
مسأله ۸۶۰ ـ سنگى را كه از حرم برداشته اگر شك كند كه از خارج حرم آورده اند يا خير، به آن اعتنا نكند.
مسأله ۸۶۱ ـ مستحب است سنگها از مشعرالحرام جمع آورى شود.
مسأله ۸۶۲ ـ اگر شك كند كه سنگ بكر است يا خير، مى تواند با آن رمى كند.
پرتاب سنگ با دست و بدون واسطه
مسأله ۸۶۳ ـ سنگ را بايد با دست پرتاب كند، و اگر آن را روى جمره بگذارد صحيح نيست.
مسأله ۸۶۴ ـ سنگ بايد به سبب پرتاب او به جمره برسد، و اگر به واسطه سنگ ديگرى در بين راه بر سرعت و شتاب آن افزوده شود و به جمره اصابت كند كافى نيست.
مسأله ۸۶۵ ـ اگر سنگ پرتاب شده به چيزى برخورد كند و كمانه كند، و با همان فشار پرتاب اوليه به جمره بخورد كفايت مى كند.
مسأله ۸۶۶ ـ اگر سنگى را پرتاب كرد ولى به جمره اصابت نكرد، بايد دومرتبه پرتاب كند تا به جمره اصابت كند.
