صنایع دستی استان اردبیل
اردبیل به عنوان یکی از شهرهای تاریخی و قدیمی که اقوام بسیاری را در خود جای داده است صنایع دستی بسیاری دارد که قصد داریم در این مطلب به معرفی برخی از آن ها بپردازیم. در صورت سفر به این استان حتما به عنوان یادگاری هم که شده چند مورد را تهیه کنید، قطعا پشیمان نخواهید شد.
صنایع دستی اردبیل بیش تر توسط عشایر و ساكنان شهرها و روستاهای كوچك منطقه صورت می گیرد . قالی بافی ، گلیم بافی و جاجیم بافی از کهن ترین صنایع دستی شهرستان اردبیل است که دارای شهرت فراوان و اهمیت ویژه ای هستند . گلیم بافی در این میان از اهمیت بسیار زیادی برخوردار بوده و فرش اردبیل در مجموعه فرش های نفیس آذربایجان به شمار می آید . نقشه شكسته و اسلیمی ، زمینه فرش های تولیدی فرش بافان اردبیلی را تشكیل می دهد . از مهم ترین طرح های این نقشه ها می توان به طرح قیچی ، تک گل ، ستاره ، ریزماهی ، وان ، هریس ، زیرخاكی ، كله قوچ ، زرین قلم ، طرح قره باغ ، لچک ترنج و مانند این ها اشاره كرد . بر اساس آمار موجود ۸۰ درصد فرش تولیدی شهرستان اردبیل ، به خارج از كشور و بیش تر به كشورهای آلمان ، ایتالیا ، فرانسه و ژاپن صادر می شود .
از دیگر صنایع دستی شهرستان اردبیل می توان شال بافی ، جوراب های پشمی ، پشتی ، قلاب دوزی ، خورجین بافی ، نقره كاری ، قلمزنی ، خاتم كاری ، صنایع چوبی و فلزی و سفال گری را نام برد .
نمین
مهم ترین صنایع دستی منطقه قالی بافی ، گلیم بافی و جاجیم بافی بوده كه قالی و گلیم ساخته دست مردم نمین جزو محصولات صادراتی شهرستان محسوب می شوند.
كوثر
از میان هنرهای دستی معروف این شهرستان می توان به تهیه شال ، جاجیم‌های ابریشمی و پشمی ، گلیم بافی ، پلاس ، لباس های پشمی وکرکی و بافت مسند اشاره كرد.
خلخال
از میان هنرهای دستی معروف این شهرستان می توان به تهیه شال ، جاجیم‌های ابریشمی و پشمی ، گلیم بافی ، پلاس ، لباس های پشمی وکرکی و بافت مسند اشاره نمود .
متأسفانه بعد از متروک شدن نوغان داری ( پرورش كرم ابریشم ) بافت جاجیم‌های ابریشمی نیز متروک شد و حالا درهر كجا جاجیم‌های خلخال پیدا شود باید آن را جزو اشیاء عتیقه محسوب نمود . شال پشمی خلخال كه قسمت عمده آن در بخش شاهرود تهیه می شود از صادرات مهم خلخال بوده كه آن هم فعلاً کاهش یافته است .
بافت گلیم و مسند نیز در خلخال رواج دارد . در این منطقه گاه مسندهای بسیار نفیس دیده می شود كه هنرمندان خلخالی آن را به صورت برجسته می بافند .
گرمی
از نظر صنایع دستی ، تولیدات این منطقه قابل اهمیت است . نوعی ورنی یا گلیم ریز فرش نما در روستای اینجلو تولید می شود كه در نوع خود منحصر به فرد بوده و یكی از اصلی ترین تولیدات سنتی گرمی محسوب می شود . شال بافی در اجارود و روستاهای تابعه آن رواج زیادی دارد و هنرمندان این رشته ، كالاهای بسیار مرغوبی به بازار مصرف عرضه می دارند .
از دیگر صنایع دستی گرمی می توان خورجین و پلاس و شال گردن و بافتن دوزی را نام برد.
پارس آباد
فرش بافی مهم ترین صنایع دستی منطقه است . عشایر و روستاییان منطقه مغان در استان اردبیل ورنی‌های نفیسی تولید می كنند که نقش و نگارهای زیبای روی بدنه آن ها بیش تراز طبیعت منطقه و شیوه زندگی عشیره‌ای آن ها الهام گرفته است . با این که در گذشته ساخت ورنی در این منطقه رواج زیادی داشته است ، اما متأسفانه گرانی این محصول رفته رفته از شمارمشتریان داخلی آن کاسته است . هم اكنون ورنی بافان مغان براساس نیاز بازارهای داخلی یا خارجی به تولید آن می پردازند ، به همین خاطر از تولید این محصول تا حد زیادی کاسته شده است .
مشكین شهر
از مهم ترین این صنایع می توان به قالی بافی ، گلیم بافی و جاجیم بافی اشاره نمود . قالی های مشكین شهر شباهت زیادی به قالی های سراب دارد . در این منطقه قالی ها و كناره های بادوام و ضخیم با طرح های هندسی بافته می شوند . از مهم ترین طرح هایی كه در قالی بافی این شهرستان به كار می روند می توان به لچک ، ترنج ، كله قوچ ، زرین ، قلم و تک گل اشاره نمود . قالی از صادرات مهم این شهرستان به شمار می رود . صنایع پارچه بافی و صنایع كوچك محلی نیز در این شهرستان رواج دارد
تهیه و تنظیم : واحد تولید محتوای اصفهان تور
سوغات اردبیل
قبلا در مطلبی با عنوان “شیرینی های اردبیل” به تعدادی از خوشمزه ترین شیرینی های اردبیل اشاره کردیم که می توانند بهترین سوغات از این شهر باشند، در این مطلب قصد داریم دیگر خوردنی ها و مواردی که می تواند به عنوان سوغاتی اردبیل محسوب شود را معرفی کنیم. با اصفهان تور همراه باشید:
عسل طبیعی
مهمترین سوغاتی اردبیل در بخش خوراکی عسل است که از گذشته به عنوان عسل اردبیل و یا عسل طبیعی سبلان شناخته می شود و امروزه درصد قابل توجهی از عسل مورد نیاز کشور در این استان تولید و روانه بازار سایر استان ها و کشورهی دیگر می شود. این استان با تولید سالانه شش هزار تن عسل در رتبه سوم تولید این محصول در کشور ایستاده است.
عسل اردبیل به دلیل وجود دشت های پر از گل و گیاهانی چون پونه، گشنیز، گون، آویشن، اقاقیا و… در دامنه سبلان بسیار مرغوب، با کیفیت و خوش طعم بوده و با موم و بدون موم عرضه می شود که براساس تاکید پزشکان مصرف عسل با موم خواص درمانی بیشتری دارد. بهترین نوع عسل دامنه سبلان عسل بهاره است.
البته عسلی برای درمان مفید است که بیش از یکسال از تولید آن نگذشته باشد، رطوبت خود را از دست نداده باشد و رنگ و طعم آن تغییر نکرده باشد.
عسل های اردبیل با توجه به گیاهی که از آن تولید می شود رنگ های متفاوتی داشته و از خواص درمانی و شفا بخشی همچون ضدعفونی کننده دستگاه گوارش، بهبود زخم ها، درمان بیماری های قلبی، عصبی، رماتیسم و… برخودار است. برخی از عسل های تولیدی استان اردبیل را با خواص دارویی معرفی می کنیم.
عسل چهل گیاه: عسل تولیدی اردبیل با توجه به گیاه استفاده شده خواص و طعم و رنگ مخصوصی داشته و دارای نام خاصی است و معمولا نام گیاه بر آن گذاشته می شود. اما در فصل بهار به علت تنوع زیاد گیاه شهدهای به دست آمده از عطر و بوی مختلفی برخوردار بوده و امکان تشخیص نوع غالب شهد وجود ندارد، به این نوع عسل اصطلاحا عسل چهل گیاه می گویند و دارای خواص دارویی نظیر مسکن سرفه و درمان بیماری های ریوی است.
عسل یونجه: خواص دارویی: چاق کننده، ازدیاد شیر مادر، ضد سرفه، تقویت اعصاب، معالج رعشه و تصفیه کننده خون، تقویت مغز و حافظه، کاهش نفخ و مفید برای گرفتگی عروق و ناراحتی‌های روده.
عسل گل قنقال: خواص دارویی: ضد سرفه های خلط آور، نرم کننده سینه، کنترل اسپاسم.
عسل بابونه: خواص دارویی: کاهش تب، میگرن، سردرد، آرتروز، کاهش حساسیت، ضد درد، کاهش فشار خون، دردهای استخوانی، تقویت سیستم ایمنی بدن و تقویت مغز و حافظه.
عسل آفتابگردان: خواص دارویی: مدر و نرم کننده سینه، مفید برای ناراحتی‌های ریه و حنجره و مسکن سرفه و سرماخوردگی.
عسل گون و آویشن: خواص درمانی: رفع نگرانی، ضد صرع، درمان بیماری های تنفسی، درمان درد های مفصلی، تقویت بینایی.
عسل شبدر و اسپرس: خواص دارویی: منظم کردن هورمن های بدن، آرامبخش.
عسل گشنیز: این نوع عسل از نظر رنگ زرد مایل به قرمز است و معطر بوده و خواص دارویی اشتهاآور، مقوی برای معده و مناسب برای بیمارهای عفونی عنوان می شود.
تاکید شده گردشگرانی که قصد خرید عسل مرغوب در اردبیل را دارند باید عسل موم‌دار و باکیفیت را بخرند. در حال حاضر قیمت عسل طبیعی در استان اردبیل ۶۰ هزار تومان است.
سرشیر (قیماق)
استان اردبیل به دلیل شرایط خاص طبیعی یکی از استان های مطرح در بحث دامپروری و تولید گوشت قرمز مرغوب و خوش طعم و نیز فرآورده های لبنی است، در این بین سرشیر یکی از مهمترین و معروف ترین فرآورده دامی این منطقه است.
سرشیر چربی طبیعی شیر است که در اثر جوشاندن آن به دست می آید و شبیه به خامه است و طعم بسیار لذیذ و خوشمزه ای دارد. تهیه آن به عنوان سوغاتی به توجه به امکان نگهداری کوتاه مشکل بوده اما در شرایط خاص امکان پذیر است، اما برای وعده صبحانه جذابیت بسیار مطلوبی برای گردشگران دارد.
برای تهیه سرشیر بیشتر از شیر گاومیش که بسیار پرچربی و غلیظ است، استفاده می شود. این محصول در بین گردشگران وارد شده به استان اردبیل بسیار پر طرفدار بوده و تقاضا برای آن زیاد است.
این محصول شاید در برخی از مناطق کشور نیز وجود داشته باشد ولی سرشیر اردبیل به دلیل برخورداری از طعم و مزه خاص و بی نظیر در سطح کشور شناخته شده بوده و گردشگران وعده های صبحانه خود را به آن پر می کنند.
عسل و سرشیر (بال قیماق) معروف ترین محصول و سوغاتی مناطق اطراف سبلان و به خصوص شهر توریستی سرعین است.
«رسته» شکلات ۱۰۰ ساله
یکی از غذاهای کمتر شناخته‌شده اما قدیمی اردبیل شکلات محلی به نام رسته است. رسته ترکیبی از شیر، شکر، گلوکز، کره طبیعی، خامه مخصوص سرشیر، مغز گردو و کاکائو است. شاید بتوان گفت جزو نادر شکلات‌هایی است که در تولید آن از آرد استفاده نمی‌شود.
فرآیند پخت و تهیه این شکلات نزدیک به ۲۴ ساعت زمان نیاز دارد و پخت به دقت نظارت و کنترل بسیارزیادی نیاز دارد. برای تهیه این محصول شیر، شکر، گلوکز و خامه در دیگ مسی جوشانده می‌شود، میزان جوشاندن آن به تشخیص شیرینی پز بوده و قوام آن در هنگام جوشش امتحان می شود.
این امتحان با آب سرد و بر اساس تکنیک‌های خاصی است که فوت‌های کوزه‌گری این صنعت را تداعی می‌کند. بعد از جوشیدن به حد کفایت و تغییر رنگ به قهوه‌ای، مخلوط از روی حرارت برداشته‌شده و سرد می‌شود. اینجا مرحله اضافه کردن کره طبیعی، کاکائو و گردو است.
در نهایت بعد از اینکه مخلوط آماده در قالب‌های فلزی ریخته شد با دستگاه برش به صورت سنتی برش خورده و آماده مصرف می‌شود. این شکلات فقط در یکی از محلات قدیمی اردبیل به نام کوچه عارف به فروش می‌رسد و می‌توان گفت تنها و اصلی‌ترین شکلات محلی اردبیل است.
تخمه و آب‌نبات
شاید زمانی که سرخ پوستان آمریکا این گیاه را به خاطر مصرف غذایی کاشته و پرورش می دادند، هرگز تصور نمی کردند که چندین دهه بعد این محصول به یکی از مهمترین سوغاتی های اردبیل تبدیل شود.
آفتاب گردان گیاهی یک ساله بوده و تا حدود سه متر رشد می کند و در اکثر نقاط دنیا وجود دارد. گل آن درشت و به قطر ۳۵ سانتیمتر می باشد. در وسط گل قرمز رنگ آن دایره ای قهوه ای رنگ وجود دارد که تخم های آفتاب گردان دورتادور آن را گرفته اند.
تخمه آفتابگردان اردبیل طعم ویژه ای دارد که یکی از دلایل آن روش مغز پخت کردن آن است. همین امر باعث شده که طعم آن از سایر تخمه های مناطق کشور متفاوت باشد و به نوعی به سوغاتی این منطقه تبدیل شود.
امروزه اکثر گردشگران تخمه اردبیل را به عنوان سوغاتی تهیه و با خود می برند، ضمن اینکه این محصول از سال ها پیش به یکی از مهمترین هدایای اردبیلی ها برای بستگان و یا دوستان در سایر شهرها تبدیل شده و هر شهروند اردبیلی در سفر به استان های دیگر تخمه به عنوان سوغاتی تقدیم می کنند.
در کنار سوغاتی های سنتی که می‌توان در اردبیلی طعم آن را مزه کرد سوغاتی مثال‌زدنی دیگر اردبیل آب‌نبات است که در اغلب فروشگاه‌های حاشیه مجموعه بقعه شیخ صفی الدین اردبیلی واقع در میدان عالی قاپو به فروش می‌رسد.
آب‌نبات اردبیل همچون تخمه به دلیل اینکه با استفاده از اصول و شیوه‌های خاصی تولید می‌شود طعم مجزایی دارد. علاوه بر این انواع طعم‌ها را می توان در آب‌نبات‌های اردبیل مشاهده کرد که می‌تواند نیاز تمامی ذائقه‌ها را تأمین کند
صنایع دستی استان اردبیل
مردم خوش‌ز‌بان و خوش‌صحبت استان اردبیل در زمینه‌های صنعتی چون گلیم بافی، جاجیم بافی، سفال گری، رودوزی، عروسک بافی، چاقو سازی، نقاشی روی چرم، قلم زنی و… فعالیت دارند.
بافتنی‌های سنتی
یکی از صنایع دستی استان اردبیل بافتنی‌های سنتی است که زنان زبردست و خلاق با استفاده از میل بافتنی این هنر ایرانی را به رخ می‌کشند. کلاه، جوراب، شال گردن و … بافتنی‌های این شهر است که مردم استان اردبیل با ذوق و هنر خود آن‌ها را تهیه می‌کنند. گردشگران از این بافتنی‌ها برای خود و اقوامشان به عنوان سوغاتی خریداری می‌کنند.
لباس‌های محلی
دوختن لباس‌های محلی، از صنایع دستی معروف استان اردبیل است که اهالی این شهر با دستان ظریف و هنرمند خود به دوختن لباس‌های محلی در طرح ها و رنگ‌های زیبا و متنوع می‌پردازند. لباس‌های محلی عشایر نمونه‌ای از این لباس‌ها است.
مسگری
استان اردبیل در صنعت مسگری تاریخچه‌ای قدیمی دارد و مردم این شهر انواع ابزار و ظرف‌ها را با استفاده از مسگری درست می‌کردند. اما امروزه این صنعت در استان اردبیل وجود ندارد و تنها بازاری به اسم مسگران در این شهر دایر است.
سازهای سنتی
ساخت سازهای سنتی یکی دیگر از صنایع دستی استان اردبیل به حساب می‌آید. موسیقی‌های سنتی مستلزم استفاده از سازهای سنتی است که هنرمندان زبردست اردبیل با دقت کامل به ساخت این سازها می‌پردازند.
ساز آذری، تنبک، سنتور، سه تار، کمانچه و … انواعی از سازهای سنتی است که در تهیه‌ی آن از چوب درخت‌های فلفل، گردو، شمشاد و توت استفاده می‌شود و سپس سیم‌هایی روی آن تعبیه می‌کنند تا با ضربه زدن به این سیم‌ها صدای دلنشینی به گوش برسد.
مردم اردبیل، خلخال و مشکین شهر در ساخت انواع سازهای سنتی مهارت دارند و بهترین و باکیفیت‌ترین سازها را در اختیار علاقه مندان به موسیقی قرار می‌دهند.
