کویر مرنجاب یکی از دیدنی ترین کویرهای ایران است که از حیث دسترسی نیز وضعیت بسیار خوبی داشته و در نزدیکی استان اصفهان قرار دارد. در این مطلب به معرفی کامل این کویر خواهیم پرداخت. با ما در اصفهان تور همراه باشید.

در دسترس‌ترین بخش کویری ایران، «مرنجاب» است. فقط کافی است ۴ ساعت از تهران فاصله بگیرید تا به قلب کویر راه پیدا کنید. امنیت، اعتدال نسبی ، تنوع جاذبه‌های گردشگری، تنوع گونه‌های جانوری و پوشش گیاهی این منطقه نسبت به دیگر مناطق کویری ایران از آن فضایی وصف‌ناشدنی ساخته است و البته تفاوت تپه‌های شنی مرنجاب با تپه‌های شنی دوبی در بکر‌ بودن و صد‌البته در نداشتن امکانات است.

کویر مرنجاب در شمال شهرستان آران و بیدگل در استان اصفهان قرار دارد. این کویر از شمال به دریاچه نمک آران و بیدگل، از غرب به کویر مسیله و دریاچه‌های نمک حوض سلطان و حوض مره، از شرق به کویر بند ریگ و پارک ملی کویر و از جنوب به شهرستانهای آران و بیدگل و کاشان محدود می‌شود.

ارتفاع متوسط کویر مرنجاب از سطح آبهای آزاد در حدود ۸۵۰ متر می‌باشد. قسمت عمده این کویر پوشیده از تپه‌های شنی و ریگزار است. کویر مرنجاب از نظر پوشش گیاهی بسیار غنی است. عمده پوشش گیاهی منطقه شامل گیاهان شور پسند از جمله درختهای گز و تاق و بوته‌های قیچ است.

«غلامرضا حسنی‌مقدم»، مدیر اداره میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری کاشان درباره جاذبه‌های گردشگری کویر می‌گوید: «وقتی بحث گردشگری و گلگشت پیش می‌آید، عده‌ای فکر می‌کنند مختص به جایی خوش آب و هوا و سرسبز است اما لزوما اینطور نیست. کویر مرنجاب و شب‌های زیبایش می‌تواند با هر جنگل و دریایی رقابت کند.»

وی می‌افزاید: «همین جاذبه‌ها باعث شده که کویر مرنجاب بتواند در ۴ ماه اول سال نزدیک به ۱۲۰درصد از گردشگرانی را که به کاشان می‌آیند و بالغ بر یک و نیم میلیون نفر هستند، به سوی خود جذب کند.»
در کنار تپه‌های شنی که اصلی‌ترین جاذبه کویرند، وجود قلعه مرنجاب و جزیره سرگردان در کویر مرنجاب، انگیزه بیشتری را به گردشگران برای آمدن به این منطقه می‌دهد. قلعه مرنجاب، کاروانسرایی در کویر مرنجاب است که در مسیر جاده ابریشم قرار داشته است. درباره دلیل ساخت این قلعه در کنار دریاچه نمک در کتب تاریخی آمده است که شاه‌عباس با وجود ساخت کاروانسراها و قلعه‌های متعدد در سراسر کشور در این منطقه تاسیسات دفاعی و پایگاه نداشته است چون تا آن زمان دشمنان به‌خاطر وجود دریاچه نمک و گستره کویر ایران از این سمت به سوی پایتخت هجوم نیاورده بودند اما او که شاهی به غایت دور‌اندیش بود، جانب احتیاط را از دست نداد و در سال ۱۰۱۲ هجری قمری یک پایگاه نظامی در این منطقه ساخت تا بتواند جلوی تهدیدات را بگیرد. بالای کاروانسرا به شکل سنگرهای دیده‌بانی است و ذکر شده که همیشه ۵۰۰ سرباز مسلح در قلعه حضور داشتند و امنیت عبور کالا از جاده ابریشم را در این منطقه تامین می‌کردند.

این کاروانسرا مربع‌شکل ساخته شده است و ۶ برج در دیوارهای آن تعبیه شده است. بیرون قلعه برکه‌ای وجود دارد که آب آن از دو چشمه آب شور و آب شیرین تامین می‌شود. این دو چشمه با هم به سطح زمین می‌آیند. در عین حال وجود یک چشمه آب شیرین در کویر نمک، تعجب بسیاری از زمین‌شناسان را برانگیخته است. حسنی‌مقدم در اشاره به این کاروانسرا می‌گوید: «در حال حاضر کاروانسرای مرنجاب برای تغییر کاربری و تبدیل به مرکز اقامتی در طرح ملی پردیسان قرار دارد و امید آن می‌رود در آینده‌ای نزدیک بتواند گوشه‌ای از نیازهای رفاهی گردشگران در این منطقه را برطرف کند.»
وجود جزیره سرگردان در نزدیکی کاروانسرای مرنجاب،‌ جذابیت‌های این منطقه را دوچندان ساخته است. جزیره سرگردان تپه‌ای است که در دریاچه نمک آران و بید‌گل قرار دارد. برای رسیدن به این جزیره که در نزدیکی ساحل جنوبی دریاچه خشک نمک قرار دارد، از کاروانسرای مرنجاب باید ۱۵ کیلومتر در دریاچه نمک پیش رفت. این جزیره از سنگ‌های متخلخل آتشفشانی تشکیل شده و عاری از هرگونه پوشش گیاهی است و دیدن مناظر دریاچه نمک از فراز آن گردشگران بسیاری را به این منطقه می‌کشاند. اتلاق نام سرگردان به این خاطر است که وقتی از فاصله دور به این جزیره نگاه می‌کنید، دو انتهای جزیره در افق محو می‌شوند و منظره‌ای مانند کشتی سرگردانی در بیکران کویر به‌وجود می‌آید. محو‌شدن دو انتها به‌علت گرمای شدید منطقه و در نتیجه شکست نور و خطای دید است.حال مرنجاب با تمام این زیبایی‌ها به مانند کودک فقیری است که به‌دلیل نداشتن امکانات، استعدادهایش بالقوه مانده است و چند صد کیلومتر آن طرف‌تر همتای عربی‌اش در امارات با داشتن امکانات و شرایط لازم رشد پیدا کرده و سالانه میلیون‌ها دلار پول به خزانه کشورش واریز می‌کند.

مدیر اداره میراث فرهنگی صنایع‌دستی و گردشگری کاشان در این باره می‌گوید: «در حال حاضر ما هیچ‌گونه امکانات اقامتی و رفاهی در مرنجاب نداریم اما احداث کمپینگ را در چند ماه آینده در برنامه خود داریم و برای معرفی بیشتر مرنجاب خدماتی هرچند نسبی، به آژانس‌هایی که تورهای کویرگردی برگزار می‌کنند، می‌دهیم.»
حسنی‌مقدم می‌افزاید: «در منطقه مرنجاب، حدفاصل قصر بهرام تا کاروانسرای مرنجاب و دریاچه نمک و جزیره سرگردان که قسمت‌هایی از جاده ابریشم است، به‌عنوان محور بین‌المللی گردشگری تصویب شده است و با تکمیل و راه‌اندازی کاروانسرای مرنجاب در قالب مجتمع اقامتی منطقه مرنجاب گام در راه پیشرفت خواهد گذاشت.»
اگر به مرنجاب سفر کردید، فراموش نکنید کویر، به‌خاطر شب و سکوتش مشهور است و شب‌‌ماندن در کویر، توصیه‌ای است که طبیعت‌گردها به گردشگران می‌کنند. انگار درک و لمس کویر بدون تجربه یک شب در کنارش‌ماندن میسر نمی‌شود.
برای خوابیدن در خانه و کاشانه بسیار وقت است. شب کویر را تا صبح نفس بکشید. شن‌هایش را دانه‌دانه لمس کنید و ستاره‌هایش را یکی‌یکی.

پوشش جانوری کویر مرنجاب

پوشش جانوری منطقه به دلیل وجود آب و غذای فراوان بسیار غنی است. از جمله حیوانات موجود می‌توان به گرگ، شغال، کفتار، روباه شنی، گربه شنی، بزمجه، آفتاب‌پرست، انواع مارمولک، مار، عقرب، تیهو، عقاب، شاهین اشاره کرد. در سال اخیر یک جفت پلنگ نیز در منطقه مرنجاب مشاهده شده‌است. به گفته ساکنان محلی هم اکنون ۲۱ قلاده پلنگ در این منطقه وجود دارد.

نقاط دیدنی کویر مرنجاب

کویر مرنجاب یکی از زیباترین نقاط کویری ایران محسوب می‌شود. تپه‌های شنی بلند و جنگلهای تاق جلوه زیبایی به این منطقه بخشیده‌است. دریاچه نمک آران وبیدگل و جزیره سرگردان از دیگر نقاط دیدنی منطقه محسوب می‌شوند. چاه تاریخی دستکن در قسمت شرق کویر، محل آبشخور شترهای کاروانها بوده‌است. قلعه مرنجاب، کاروانسرایی است در کویر که در مسیر راه ابریشم قرار دارد و کاروانها برای سفر به خراسان، اصفهان، ری و بالعکس از این مسیر می‌گذشتند. درباره دلیل ساخت این قلعه و کاروانسرا در کنار دریاچه نمک، نقل است که شاه عباس با وجود ایجاد کاروانسرا و قلعه‌های متعدد در سراسر کشور، در این منطقه تأسیسات دفاعی تعبیه نکرده بود، چون تا آن زمان دشمنان به خاطر دریاچه نمک و گستره کویر، از این سوی به پایتخت هجوم نبرده بودند.

حمله ازبکها و افغانها از طریق دریاچه نمک به کاشان که تا اصفهان پیش رفتند، شاه عباس را به صرافت انداخت تا در سال ۱۰۱۲ قمری سریعاً یک پایگاه نظامی در این منطقه ایجاد کند و جلوی تهدید را بگیرد. بالای کاروانسرا به شکل سنگرهای دیدبانی است و ذکر شده‌است که همیشه ۵۰۰ پاسدار مسلح در قلعه حضور داشتند و امنیت عبور کالا از چین به اروپا و بالعکس را در این منطقه تأمین می‌کردند. قنات کنار کاروانسرا که برکه بزرگی به وجود آورده‌است، آب شیرین دارد و این در کویر نمک و شوره زار یک پدیده بسیار منحصر به فرد است.

کاروانسرای مرنجاب در قلب کویر کاروانسرای مرنجاب در موقعیت جغرافیاییٍِ’۷و‏‎‎ ْ۳۴ عرض جغرافیایی و ’۴۸و ‎ْ‏‎۵۱ طول جغرافیایی، در ارتفاع ۸۱۰ متری از سطح دریای آزاد در حاشیه جنوبی دریاچه قم واقع شده‌است.مرنجاب از دهستان کویرات شهرستان آران و بیدگل و در ۵۰ کیلومتری شمال شرق مرکز این شهرستان قرار دارد.

شب‌های کویر مرنجاب

اما شب‌های کویر‌، شب‌هایی است که زیبایی آن وصف ناشدنی است‌، تماشای آسمان کویر در سکوت وهم انگیز آن یکی دیگر از جاذبه‌های کویر است و کمتر کسی را می‌توان یافت که شبی را در زیر آسمان پر ستاره کویر ننشسته باشد و از زیبایی ستارگان لذت نبرده و هوس نکرده باشد که دستی دراز کند و ستاره ای از سفره آسمان بچیند‌.شما می‌توانید با بردن یک کتاب ساده نجومی‌و یا یک نقشه آسمان ساده هم از زیبایی‌های آسمان شب استفاده کنید و هم اطلاعات بسیار خوبی از ستارگان و کهکشان راه شیری به دست آورید که شاید هیچگاه چنین آسمان زیبایی را تجربه نکنید.

نکات ایمنی کویر مرنجاب

باید همیشه این موضوع را در نظر داشته باشیم که سفر به طبیعت نیازمند اطلاعات و ابزارهایی است که مناسب آن طبیعت باشد سفر به مناطق کویری در کنار جذابیت و هیجان‌هایی که دارد همواره دارای مخاطراتی نیز هست در سفر به کویر لازم است برخی وسایل همواره همراه فرد باشد وسایلی که می‌توانند در مواقع اضطراری کارساز باشد وسایل و تجهیزات سفر به کویر به چند بخش تقسیم می‌شود: بخش اول و‌سایلی هستند که جدا از مدت زمان سفر و منطقه مورد بازدید همواره باید همراه هر طبیعت گردی باشد. دسته دوم وسایلی هستند که در سفرهای طولانی و پیاده‌روی‌های بلند مدت و ۲ روز به بالا مورد استفاده قرار می‌گیرد. در اینجا به اختصار به وسایل و تجهیزات مهم در کویر نوردی فقط اشاره می‌کنیم :

کوله پشتی، پوشش مناسب، کیسه خواب، کیت مارگزیدگی، کرم‌های ضد آفتاب، عینک آفتابی، وسایل جهت یابی، گاز پیک نیک مسافرتی، کارد شکاری، کلاه، چراغ قوه، کبریت، جعبه کمک‌های اولیه، سوزن و نخ، کفش مناسب و کیسه بقا.

وقتی در کویر پیاده روی می‌کنید ممکن است بدون اینکه شما بدانید به دور یک دایره حرکت کنید و به مقصد مورد نظر هیچگاه نرسید زیرا اکثر اوقات انسان‌ها در هنگام پیاده روی در برخورد با موانع مثل بوته‌ها و چاله‌ها به سمت راست حرکت می‌کنند این انحراف‌های کوچک می‌تواند به دایره وار بودن حرکت شما کمک کند‌،پس همیشه در هنگام پیاده روی سعی کنید علامتی را در دور دست نشانه گذاری کنید و به سمت آن حرکت کنید‌.

در انتها پیشنهاد می‌شود اگر قصد سفر به طبیعت زیبای کویررا دارید حتما با یک راهنمای آشنا به منطقه به این سفر بروید‌.

تهیه و تنظیم : واحد تولید محتوای اصفهان تور