آداب و رسوم مردم کرمانشاه

کرمانشاه مهد تمدن ایران میباشد شهری که از دارای پیشینیه ی قدیمی میباشد. آداب و رسوم ویژه از نوروز باستانی گرفته تا مراسمات عزاداری ویژه ی ماه محرم، باورها و اعتقادات ویژه ای که دانستن آنها خالی از لطف نیست آژانس مسافرتی اصفهان برخی از این رسوم زیبا را گرد هم آورده است. با اصفهان تور همراه باشید که با بخشی از آن آشنا شوید.

 (سفره هفت سین عید نوروز)

هر سال جشن نوروز با آداب و رسوم خاص خود برپا می‌شود که از آن جمله می‌توان به خانه تکانی، آتش افروزی، چیدن سفره هفت سین، دید و بازدید و سیزده به در اشاره کرد که هریک نمادی از جشن هزاران ساله نوروز در تاریخ این سرزمین است.

عید نوروز در باور کرمانشاهیان مقدس است زیرا اعتقاد دارند که حضرت علی (ع) در چنین روزی به امامت رسید.

جشن نوروز از زیباترین جشن‌هاست که به همراه خود پاکی و پاکیزگی و تازه شدن دیدارها و زدودن زنگار کینه ها و قهرها را به ارمغان می آورد.

آداب و رسوم مردم کرمانشاه برای تحویل سال نو :

از روزها قبل از فرارسیدن نوروز، مردم استان کرمانشاه با خانه تکانی و گردگیری خود را برای برگزاری این جشن باستانی مهیا می‌کنند.

چند ساعت قبل از تحویل سال نو، سفره هفت سین را باشکوه و جلوه خاصی در خانه های خود می چینند و در کنار قرآن و آینه و شمعدان و تنگ و ماهی و میوه و شیرینی، هفت سین را که اغلب شامل سبزه، سیر ، سرکه ، سمنو ، سماق ، سنجد و سیب است را می‌گذارند.

نان برنجی که از شیرینی های سنتی و سوغات کم نظیر کرمانشاه است با عطر و طعم روغن کرمانشاهی، همواره در میان سفره‌های هفت سین به چشم می خورد و زیبایی خاصی به سفره هفت سین کرمانشاهی می بخشد.

 آداب و رسوم مردم کرمانشاه در شب سال نو :

شب سال نو معمولا در کرمانشاه سبزی پلو و یا رشته پلو پخت می‌شود که برکت و سر سبزی را در سال نو برای خانواده ها به ارمغان بیاورد.

دعای سال نو که خوانده می شود کرمانشاهیان که با لباسهای آراسته در کنار سفره های هفت سین نشسته اند با روبوسی سال نو را به یکدیگر تبریک می گویند، بزرگان فامیل به کوچکترها عیدی می دهند و سپس همگی برای دید و بازدید راهی خانه اقوام و دوستان می شوند.

آداب و رسوم مردم کرمانشاه در روز عید برای نوعروسان :

در روز عید نوروز خانواده هایی که به تازگی با هم وصلت کرده اند برای نوعروس‌هایی که در دوران نامزدی هستند عیدی ویژه ای تدارک می بینند و در این روز داماد به همراه پدر و مادرش به خانه عروس رفته و با برگزاری مراسمی به نوعروس عیدی می دهند.

همچنین در روز نوروز مراسمی با عنوان “نوعید” در کرمانشاه وجود دارد که در این روز اقوام و دوستان برای ادای احترام به خانه صاحبان عزا می روند و برای تازه در گذشته فاتحه می خوانند.

آداب و رسوم مردم کرمانشاه در گذشته :

در گذشته آداب و رسومی از جمله قاشق زنی، شال اندازی و یا بوته جمع کردن و روشن کردن آتش بربام خانه ها در کرمانشاه مرسوم بود که امروز اغلب این مراسم در برخی از روستاها انجام می‌شود.

در برخی مناطق روستایی استان کرمانشاه هنوز هم در روزهای نوروز در پشت بامهای خود به احترام زرتشت و آئین ایران باستان آتشهای بسیاری را روشن می کنند و باور دارند آتش مایه پاکی و برکت و نور خداوند است، در شبهای نوروز شال اندازی تا نیمه‌های شب ادامه دارد و افراد خانواده در شب اول سال پلو می خورند و برای روز دیگر نگهداری می‌کنند، این کار برای این است که سال جدید برایشان پربرکت باشد.

 آداب و رسوم مردم کرمانشاه در مناطق روستایی :

در مناطق روستایی هم سفره نوروزی را باشکوه بسیار در کنار نان برنجی، ماست، گندم و تخم مرغ مهیا می کنند.

اهالی خانه با لباسهای نو در خانه هستند و باور دارند روان نیاکانشان در نوروز شاهد رفتار و نوع پوشش آنهاست.

مردان با شلیک گلوله در ساعت تحویل سال شادمانی خود را از آغاز سال جدید ابراز می‌کنند.

پس از تحویل سال مردم برای دید و بازدید به خانه همدیگر می روند که خانه سادات در اولویت است؛ همان شب پولی به نام “ته کیسه ” به عنوان نماد برکت از بزرگان می گیرند.

در روستاها معمولا تخم مرغهایی برای عیدی به افراد خانواده های یکدیگر می دهند.

آداب و رسوم سنتی و باستانی مردم کرمانشاه در منطقه بابایادگار

گروهی از مردم نیز دو روز پس از نوروز باستانی به منطقه بابایادگار در ۴۸ کیلومتری شمال شرقی کرند غرب می روند. مراسمی سنتی و باستانی را در بابایادگار اجرا می کنند که با نواختن تنبور، ساز باستانی ایران همراه است.

 آداب و رسوم مردم کرمانشاه برای مراسم سیزده به در :

مراسم سیزده به در نیز از دیگر آدابی است که در روز سیزدهم نوروز برگزار می شود، مردم کرمانشاه در این روز از خانه بیرون می‌زنند چون معتقدند سیزده نحس است و برای فرار از نحسی سیزده باید از خانه خارج شد و به دامان طبیعت رفت.

کوفته غذایی است که اغلب کرمانشاهیان در روز سیزده به در می پزند و در طبیعت با صفای استان به همراه خانواده های خود میل می کنند.

سبزه های نوروزی را در روز سیزده به در مردم با خود می برند، جوانان دم بخت به امید باز شدن بخت خود در سال نو سبزه گره می زنند و سپس سبزه ها را در آب روان می اندازند تا بلا و ناپاکی را با خود ببرد.

چادر زدن دراویش

تا دو دهه پیش در کرمانشاه، اعیان و اشراف شهر دو شاخ کل ـ که نشانه تشخیص بود ـ بر سردر خانه‌هایشان می‌زدند. دراویش پیش از عید و در ایام عید خیمه و خرگاه خود را در این خانه‌ها علم می‌کردند و تا چیزی از صاحب‌خانه نمی‌گرفتند، خیمه و خرگاه خود را بر نمی‌چیدند. دراویش بوقی داشتند که از شاخ بلندی درست می‌شد و به شاخ نفیر مشهور بود. مردم عقیده داشتند این بوق در خانه هر کس که به صدا در آید، شوم است. به همین دلیل سعی می‌کردند دراویش را از در خانه خود ـ خصوصاً ‌در ایام عید ـ با دل خوش راهی سازند تا آن‌ها بوقشان را به صدا در نیاورند.

خا بازی (تخم مرغ بازی): یکی دیگر از مراسم معمول پیش از عید و حتی بعد از آن، پختن تخم مرغ و رنگ کردن آن‌ها است. تخم مرغ‌های رنگ شده را در سبد بزرگی می‌گذارند و به سرگذر می‌برند. بچه‌های محل دور فروشنده تخم مرغ جمع شده و به بازی تخم ‌مرغ مشغول می‌شوند. نام یکی از این بازی‌ها قطار است: دو نفر رقیب هر کدام ده یا بیست تخم مرغ را به ردیف در کناری می‌چینند و بعد هر یک از ردیف‌های خود یک تخم مرغ را بر می‌دارد و سر و ته آن‌ها را به هم می‌زند. هر تخم ‌مرغی که شکسته شود، صاحب آن بازنده و صاحب آخرین تخم مرغ سالم برنده اعلان می‌شود و رقیب او باید پول تمام تخم ‌مرغ‌ها را به فروشنده بپردازد.

شال درکی  یا شال اندازی

از رسم‌های بسیار جالب شب عید، شال درکی یا شال اندازی است. جوانان در شب عید پس از روشن‌کردن آتش بر بام خانه‌ها، دستمال یا شال خود را از منافذ تعبیه شده در سقف اتاق‌ها به داخل اتاق آویزان کرده و عیدی خود را از صاحب‌خانه می‌طلبند و هنگام در کردن شال (شال‌اندازی) به صاحب‌خانه می‌گویند: پر شالمان را نسوزانی ( آن را خالی بر نگردانی) یا این که می‌گویند:

ـ اسا خوی و چکشی / خدا کری نکشی یعنی: ای صاحب‌خانه خدا پسرتان را زنده نگه‌ دارد، عیدی به ما بدهید.

صاحب‌خانه نیز داخل شال گردو، بادام، شیرینی، نخود و کشمش و تخم‌مرغ پخته می‌ریزد و می‌گوید:

ـ هل کیش؛ یعنی: بالا بکش.

بدین ترتیب صاحب شال خوشحال آن جا را ترک می‌کند. شال‌اندازها صورت خود را می‌پوشانند تا صاحب‌خانه آن‌ها را نشناسد. در مواردی برای شادی بیش‌تر، صاحب‌خانه داخل شال زغال گداخته‌ای می‌گذارد.

بازی های سنتی

توپان: بازی توپان نیاز به فضای کاملاً باز دارد و مخصوص روزهای گرم و آفتاب بهار و زمستان است. بازیکنان به دو گروه تقسیم می‌شوند. در هر گروه، هر چند نفری که مایل باشند، می‌توانند بازی کنند. در این بازی دو نقطه را به عنوان «داو» (محل‌های مشخص در بازی، معمولاً داو بالا و داو پایین خوانده می‌شود) مشخص می‌کنند. گروهی که در مراسم «تریاهشک» (تر یا خشک) پیروز شده‌اند، روی داو بالا جمع می‌شوند. افراد گروه بالا باید به نوبت با چوب‌دستی که در اختیار دارند، به توپ بزنند و آن را با سرعت و توان هر چه تمام‌تر به بالای سر افراد داو بفرستند. توپی که زده می‌شود، باید حداقل به داو دوم برسد. در غیر این صورت بازیکن باید تا زدن توپ توسط نفر دوم، روی داو دوم بماند و به اصطلاح مرده نامیده می‌شود.فردی که توپ را زده باید در آن فاصله خود را به داو بالا برساند. افراد گروه پایین در این مدت سعی می‌کنند  هرچه زودتر توپ را جمع کرده و با آن، فرد یا افراد روی داو دوم را قبل از رسیدن  به داو بالا بزنند. اگر موفق به چنین‌کاری بشوند، بین دو گروه درگیری به وجود می‌آید. شرط پیروزی این است که افراد این گروه بتوانند با وارد کردن آخرین ضربه به یکی از رقیبان خود در خارج از داو، همه افراد گروه را روی داو بالا جمع کنند.از دیگر شانس‌های پیروزی گروه پایینی بر گروه بالایی، گرفتن «گل» است؛ یعنی توپی را که توسط افراد گروه بالا روی سرشان ارسال شده، قبل از رسیدن به زمین در هوا بگیرند. در این صورت گروه پایین جای خود را با گروه بالا عوض می‌کنند.

گرزان:ابتدا روی زمین دایره می‌کشند و چند نفر به حکم تریاهشک درون دایره می‌ایستند. دو نفر نیز در بیرون دایره با چوبی که به منزله گرز است، قرار می‌گیرند. گرز به‌دست‌ها سعی می‌کنند افراد درون دایره را بزنند. آن‌ها نیز با پا از خود دفاع می‌کنند. در این بازی نباید پای هر دو طرف از محیط دایره تجاوز کند. اگر هر کدام از دو طرف دیگری را بزند و پایش روی دایره نباشد، برنده است و باید جای خود را با نفر بازنده عوض کند.

کِلاورفِنَکی (کلاه قاپیدن):در این بازی بازیکنان به دو گروه تقسیم می‌شوند: دسته‌ای دستمال یا کلاهی بر سر خود می‌گذارند و روی زمین کنار هم می‌نشینند. دسته دیگر به طور ایستاده دور آن‌ها حلقه می‌زنند. با شروع بازی دسته ایستاده به سوی کسانی که نشسته‌اند، حمله‌ می‌کنند و می‌کوشند دستمال یا کلاه آن‌ها را بردارند.گروه نشسته باید از خود دفاع کنند و نگذارند کسی دستمال سر آن‌ها را بردارد. بازیکنان ایستاده داخل دستمال یا کلاهی که از سر بازیکنان برداشته‌اند، سنگ می‌گذارند و آن را به طرف جمع نشسته پرتاب می‌کنند. اگر صاحب کلاه بتواند کلاه خود را در هوا بگیرد، برنده است؛ در غیر این صورت باید دوباره کلاه را به سر کند و برای دور دوم بازی بنشیند. هر دسته‌ای که شش بار برنده شود، برنده نهایی بازی است.

آداب و رسوم ازدواج در کرمانشاه

آداب ورسوم ازدواج در استان کرمانشاه با خواستگارى آغاز مى‌شود که آداب و آئين خاصى دارد. نظام خويشاوندى در جوامع کرد بر پايهٔ پدر تبارى است. ازدواج‌ها در گذشته درون گروهى بود. اما امروزه پسر همسر دلخواهش را انتخاب مى‌کند و به مادرش اطلاع مى‌دهد. مادر به بهانه‌اى به خانه دختر مى‌رود و اگر او را پسنديد، بى‌آنکه به خانه خود برمى‌گردد و از خوبى و زيبائى دختر مى‌گويد.

آداب و رسوم خواستگاری

پدر پسر در يک روز خوش‌يمن (معمولاً روزهاى فرد) همراه چند ريش‌سفيد به خانه دختر مى‌روند و او را براى پسرش خوازمنى (Xwazmani) يا خواستگارى مى‌کنند. در صورت توافق پدر دختر، همانجا ميزان شيربهاء و مهريه مشخص مى‌شود. قبل از مراسم عروسي، مراسم ندورانى (نامزدي)، عقدکنان و حنابندان است.

آداب و رسوم نامزدی

در طول مدت نامزدى خانواده داماد موظف هستند لباس او را تهيه کنند. مراسم عروسى بين کردها با سرنا و دهل به‌مدت ۳-۲ شبانه‌روز برگزار مى‌شود. در اين مراسم از ميهمانان با ناهار و شام پذيرائى مى‌شود. در طول مدت عروسى شرکت‌کنندگان به‌صورت دسته‌جمعى به رقص و پاى‌کوبى مى‌پردازند. در گذشته بردن عروس، همراه با سوارکارى و تيراندازى در اطراف بود و به اين ترتيب عروس را تا خانه داماد مشايعت مى‌کردد.

آداب و رسوم عروسی

با نزديک شدن عروس به خانه داماد، سورناچى‌ها با نواختن آهنگ (سوارسوار)، اسب‌ها را به‌وجود آورده به استقبال عروس مى‌رفتند. داماد نيز به پيشواز مى‌آمد و مشتى نقل و نبات و سکه بر سر عروس مى‌ريخت و به اتفاق به داخل منزل مى‌رفتند.

سوگواری در ایام محرم

دادن آش نذری با عناوین (امام آشی) و (نذری آشی )، ذبح گاو یا گوسفند و تقسیم گوشت آنها با عنوان ( امام خیری)  برگزاری مراسم روضه خوانی در منازل و مساجد، پخش حلوا، شله زرد، خرما، شربت، شیر، حلیم و … در بین عزاداران در روز های به خصوص، شرکت بی ریای اقشار مختلف در مراسم عزاداری و روضه خوانی همگی نشان از ارادت خالصانه مردم این شهر به اهل بیت است.

عزاداری در ماه محرم از شب های اول این ماه در مساجد و تکایا آغاز  و در حالیکه علم ها و بیرق ها پیشاپیش در حرکتند دسته جات سینه زن و زنجیر زن هر محله ای به دنبال علم های محله خودپس از طی مسافتی در داخل و حومه شهر مجددا مراسم را در مسجد محله خود ختم می نمایند.

مراسم روضه خوانی نیز همزمان با آغاز ماه محرم در منازل و مساجد به صورت زنانه و مردانه منعقد است.

عصر روز تاسوعا و شب عاشورا نیز مراسم سینه زنی و زنجیر زنی در داخل و حومه شهر و در مساجد محله مربوطه برگزار می شود.

مراسم عزاداری روز عاشورا از ساعات اولیه صبح عاشورا با پخش شیر و حلیم از درب منازل آغاز می شود.

در گذشته بامداد روز عاشورا تعدادی از افراد قمه زن در جایی تجمع می کردند و به قمه زنی می پرداختند که خوشبختانه دیگر این مراسم سالهاست که برگزار نمی شود.

دسته جات سینه زن و زنجیر زن در ساعات اولیه صبح روز عاشورا به دنبال علم های محله خود در مسیر معین به عزاداری و نوحه سرایی می پردازند و گاهی افرادی که نذری دارند گوسفندی در پیش پای علمدارها و دسته جات ذبح می کنند.

عده ای از زنان طبق عقیده و نیت خود روسری یا چفیه یا لباس فرزندان خود را در مسیر مربوطه زیر پای عزاداران و دسته جات پهن می کنند تا از روی آن عبور کنند و معتقدند که آنرا متبرک کرده اند. افرادی که در گوشه و کنار مشاهده می شوند که با ظروفی در دست مشغول پخش شربت یا آب خنک در بین عزاداران هستند.

در این ایام هر کسی از اهالی سعی می نماید در مراسم مسجد محله ای که در آن به دنیا آمده است شرکت نماید. حتی اگر به محله ای دیگر نقل مکان کرده باشد باز هم در دسته جات سینه زنی یا زنجیر زنی محله قدیمی خود به عزاداری می پردازد.

سنقری هایی مقیم سایر شهرستانها نیز اغلب در ایام تاسوعا و عاشورا جهت شرکت در این مراسم به دیار خود برمی گردند.

قبلا در ظهر عاشورا کلیه دسته جات و هیات های عزاداری سطح شهر در محوطه امامزاده احمد تجمع و به نوحه سرایی دسته جمعی می پرداختند که در سالهای اخیر بجز محوطه امامزاده تعدادی از دسته جات در میدان مرکزی شهر نیز تجمع و عزاداری می نمایند.

سپس دستجات هر محله ای بطرف مسجد مربوطه حرکت و مراسم در آنجا ختم می شود و گروهی از عزاداران برای صرف نهار به منزلی که دعوت شده اند می روند.

افرادی که آش نذری (حلیم) یا به گویش محلی (هلیسه) دارند در این روز درب منازل خود را به روی هر رهگذر و میهمان باز می گذارند و مقداری از این آش نیز در بین نیازمندان تقسیم می شود.

بعد از ظهر روز عاشورا مجددا عزاداری از مسجد شروع و پس از عبور دسته جات از چندین خیابان به مسجد برگشته و ختم می کنند.

مراسم شام غریبان هم در شب عاشورا در مساجد برقرار است. روز سوم و اربعین نیز مراسم سینه زنی و زنجیر زنی در سطح شهر و مساجد برگزار و در مسجد محله ختم می شود.

از قدیمی ترین دسته جات عزاداری می توان دسته جات محله پیره، امامزاده، سرچقا، چهار بلاغی، پیره سوند و هادره را نام برد.