اتوبوس ۴۰ نفره | اتوبوس ۳۰ نفره | ایویکو ۱۸ نفره | ایویکو ۱۴ نفره | ون ۱۰ نفره | ون ۷ نفره | سواری ۴ نفره | سواری ۳ نفره | سواری ۲ نفره | سواری ۱ نفره | |
تور کلاسیک (مسافر داخلی) | 150/000 |
150/000 | 450/000 | 450/000 |
450/000 | 450/000 | 300/000 | 400/000 |
600/000 |
1/200/000 |
تور کلاسیک (توریست) | – | – | – | – | – | – | – | – | – | – |
- توجه قیمت ها به تومان است.
- خدمات تور : 4 ساعت وسیله نقلیه در اختیار، راهنمای محلی ، ورودی ابنیه
- بازدید از کاخ چهلستون ، کاخ عالی قاپو – مسجد جامع عباسی – مسجد شیخ لطف ا… و توضیحات میدان نقش جهان
- تلفن هماهنگی : ۰۹۱۳۱۲۵۰۲۲۱
توضیحات تور کلاسیک
بازدید اول : گشت نیمروزی اصفهان
چهلستون
چهلستون اصفهان باغی بزرگ بالغ بر ۶۷ هزار متر مربع است که در دوره شاه عباس اول (۹۹۶-۱۰۳۸ ه.ق.) احداث گردیده است. در این باغ که “باغ جهان نما” نام داشت شاه عباس کوشکی به شکل کلاه فرنگی بنا کرد که بنای اولیه کاخ چهلستون است؛ تالار میانی کاخ امروزی و غرفه های چهار گوشه ی آن را شامل می شود. وی بعدها این کوشک را به دیوانخانه، محل استقرار کارکنان و دبیران دربار اختصاص دارد. حدود نیم قرن بعد شاه عباس دوم تصمیم گرفت آنجا را به کاخی برای پذیرایی مهمانان خارجی تبدیل کند؛ بدین منظور کاخ را توسعه داد؛ ایوان شرقی را آینه کاری کرد و دستور داد تا صحنه های بزم و رزم را بر دیوار های آن نقاشی کنند. تالار آینه و تالار هجده ستون و دو اتاق شمالی و جنوبی تالار آینه و ایوان های طرفین سرسرای پادشاهی و حوض بزرگ مقابل تالار با کلیه تزیینات نقاشی و آینه کاری و کاشی کاری دیوارها و سقف ها در زمان شاه عباس دوم به آن افزوده شده است. در سال ۱۰۵۷ شاه عباس دوم با دعوت از سفیران کشورهای خارجی این بنای باشکوه و کم نظیر را افتتاح کرد.
گرچه انعکاس ستون های بیست گانه، تالار چهلستون در حوض مقابل عمارت، مفهوم چهلستون را بیان میکند ولی در حقیقت عدد چهل در ایران، کثرت و تعداد را میرساند و وجه تسمیه عمارت مزبور به چهلستون به علت تعداد زیاد ستون های این کاخ میباشد.
برخی از مورخان گفته اند چهلستونی که بدست شاه عباس دوم ایجاد گردید دارای چهلستون بوده و در هنگام آتش سوزی که در ۲۱ رمضان سال هزار و یکصد و هیجده (۱۱۱۸) هجری اتفاق افتاد از پنج ستونی هشت تایی فقط بیست ستون آن باقی مانده و در واقع قسمتی از عمارت و بیست ستون طرفین از جلو سوخته است .
کاخ چهلستون از نخستین بناهایی است که در آن تزیین وسیع، آینه کاری، نقاشیهای بزرگ دیواری و ستونهای چوبی، با سرستونهای مقرنس به کار رفته است. تمام دیوارها با آینه های قدی و شیشه ها و نقاشیهای رنگی و زیبا تزیین شده بوده و همه درها و پنجره ها از نوع منبت و خاتم بوده است. مهارت و استادی ایرانیان در طرح این کاخ به خوبی مشاهده میشود که درآن فضای خارج از عمارت با فضای داخل آن، چنان مربوط و هماهنگ است که نمی توان تشخیص داد کجا یکی پایان مییابد و دگری آغاز میگردد.
ایوان کاخ چهلستون مرکب از دو بخش می باشد،یک بخش که بر ۱۸ ستون چوبی و رفیع استوار گردیده است؛ و چهار ستون وسط که بر روی ۴ شیر سنگی قرار گرفته و حجاری آنها به گونه ای است که از دهان این چهار شیر آب فوران می کرده و به حوض مرمری تالار می ریخته است. قسمت دیگر که کمی مرتفع تر است سردر ورودی تالار را تشکیل می دهد و آن را تالار آیینه نامیده اند. این قسمت بر دو ستون قرار گرفته و سراسر آن مزین به آیینه کاری وسیع و پرکاری است که در آن آیینه های ریز و خوش نقش به صورت معرق در کنار آیینه های قدی و خشتی به کار رفته اند. سقف تالار از قابهای چوبی و به اشکال مختلف هندسی ساخته شده اند و تصویر قرینه حوض مرمرین وسط ایوان در تزیینات سقف مشاهده می شود. این قرینه سازی شباهت بسیاری با ایوان تالار عالی قاپو دارد.
تالار مرکزی کاخ چهلستون که اختصاص به میهمانان و شخصیت های کشورهای خارجی داشته، حاوی نقاشی هایی است که وقایع تاریخی دوران های مختلف را بیان می دارند. این سالن با شکوه که بر گنبدی منقوش استوار است با لچکی های رنگارنگ و طرح های طلایی و شفاف از شاهکارهای هنری آن عصر محسوب می شود.
نقاشی های موجود در تالار مرکزی کاخ چهلستون که برخی از آنها در عصر قاجار بر روی نقاشی های سابق کشیده شده اند، شرح پذیرایی شاه عباس اول و دوم و شاه طهماسب از امرای ترکستان و همایون هندی و نیز جنگ شاه اسماعیل اول با ازبکان است. دو تصویر دیگر (که در عهد قاجار نقاشی شده اند) یکی روبروی در ورودی تالار و دیگری مقابل آن است، جنگ چالدران در دوران شاه اسماعیل اول و جنگ کرنال در زمان نادر شاه افشار را به نمایش می گذارد.
استخر کاخ چهلستون علاوه بر زیبایی، باعث لطافت هوا می گردد. در چهار طرف این استخر مجسمه هایی قرار دارند که مربوط به عمارت چهلستون نیستند و تنها آثار برجای مانده از قصرهای زمان صفویه به نام “سرپوشیده” و ” آینه خانه” هستند که امروز دیگر وجود ندارند. به نوشته برخی از مورخین، عمارت چهلستون در عهد آخرین پادشاه صفوی؛ شاه سلطان حسین؛ به سال ۱۱۱۸ دچار آتش سوزی شده و قسمتهایی از آن در آتش سوخته است. که ظاهرا توسط شاه سلطان حسین مطابق وضع سابق باز سازی شده است.
در حال حاضر عمارت چهلستون بصورت باغ موزه ای در آمده که سالن مرکزی آن محل نمایش برخی از آثار هنری دورانهای مختلف ایران است . چهلستون اصفهان از مکانهای دیدنی و تاریخی اصفهان میباشد که مورد بازدید جهانگردان خارجی و مهمانان داخلی زیادی قرار می گیرد .
کاخ چهلستون در سال ۱۳۱۶ خورشیدی به عنوان “موزه چهلستون اصفهان” در نظر گرفته شد و سپس در تاریخ هشتم مهرماه سال ۱۳۲۷ خورشیدی به طور رسمی افتتاح گردید. گردآوری، نگهداری و حفاظت، آثار و اشیای تاریخی، فرهنگی و هنری، فراهم آوردن امکانات پژوهشی و تحقیق و نیز آشنایی با شیوه زندگی گذشتگان و شناساندن آثار فرهنگ و هنر اسلامی به عموم مردم از اهداف موزه چهلستون بوده است. در موزه چهلستون آثار هنری از سده های پیش از اسلام تا سده ۱۴ هجری قمری گردآوری شده که می توان به نسخ خطی مربوط به قرن چهارم هجری قمری، ظروف سفالینه و آبگینه سده های سوم تا یازدهم هجری قمری ظروف چینی سفید و آبی که به سفارش شاه عباس ساخته شده همچنین قالیچه هایی با طرح محرابی مربوط به قرن ۱۱ هجری قمری و درهای چوبی منبت و خاتم کاری شده متعلق به دوران صفویه اشاره نمود .
بازدید دوم :
میدان نقش جهان همچنین معروف با نام تاریخی میدان شاه و پس از انقلاب ۱۳۵۷ ایران با نام رسمی میدان امام، میدان مرکزی شهر اصفهان است که در قلب مجموعه تاریخی نقش جهان قرار دارد.
بناهای تاریخی موجود در چهار طرف میدان نقش جهان شامل عالیقاپو، مسجد شاه (مسجد امام)، مسجد شیخ لطفالله و سردر قیصریه است. علاوه بر این بناها دویست حجره دو طبقه پیرامون میدان واقع شدهاست که عموماً جایگاه عرضهٔ صنایع دستی اصفهان میباشند.
میدان نقش جهان در تاریخ ۸ بهمن ۱۳۱۳ به شماره ۱۰۲ در فهرست آثار ملی ایران ثبت شد و در اردیبهشت ۱۳۵۸ به شماره ۱۱۵ جزء نخستین آثار ایرانی بود که بهعنوان میراث جهانی یونسکو نیز به ثبت جهانی رسید.
این میدان پس از ساخت میدان شاه نام گرفت. این میدان در زمان ثبت با همین نام در فهرست میراث جهانی ثبت شد و در حال حاضر در این فهرست با نام میدان امام ثبت شدهاست.
تا پیش از دوره صفویه، باغی به نام نقش جهان وجود داشتهاست. در زمان شاه عباس دوم به دلیل شلوغ شدن بیش از حد بازار اطراف و فروشندگان تصمیم بر آن شد که علاوه بر میدان عتیق (یا میدان کهنه) و میدان شاه، میدان دیگری ساخته شود. این میدان که محلش بسیار نزدیک به میدان شاه و پشت مسجد شیخ لطفالله بود، میدان نو نام گرفت. از آنجا که عمارت قدیمی در باغ نقش جهان همزمان با ساخت این میدان، تخریب و مصالح آن در آنجا استفاده شد، میدان نو را میدان نقش جهان نیز مینامیدند.[
در گذر زمان هر دو میدان کهنه و نو تخریب و ناپدید شدند ولی میدان شاه پابرجا ماند. در سالهای اخیر میدان کهنه بازسازی شده است اما میدان نو که زیبایی و جذابیت آن دو میدان را نداشت، به دست فراموشی سپرده شد و تنها نام مستعار آن، نقش جهان، تبدیل به نام دیگر میدان شاه یا میدان امام خمینی شد.
بسیاری از سیاحان و جهانگردانی که در زمانهای گذشته به توصیف شهر اصفهان پرداختهاند از شکوه و عظمت میدان نقش جهان سخن بسیار گفتهاند و از بازدیدهای سفیران و نمایندگان خارجی و اتباع کشورهای دیگر در این میدان خاطراتی را شرح دادهاند و بسیاری از مذاکرات تاریخی بین دولتمردان ایرانی و فرستادگان خارجی در میدان نقش جهان انجام میشد.
ویژگیها و مشخصات
میدان نقش جهان، میدانی مستطیل شکل درازای ۵۶۰ متر و پهنای ۱۶۰ متر (طول ۴۴۰ قدم و عرض ۱۶۰ قدم[۵]) در مرکز شهر اصفهان است.
پیرامون میدان دویست حجره دو طبقه قرار دارد. افزون بر آن چهار بنای عالیقاپو، مسجد شاه، مسجد شیخ لطفالله و سردر قیصریه نیز در میانه چهار ضلع این مستطیل ساخته شدهاند.[
پیش از آنکه شهر اصفهان به پایتختی ایران صفوی برگزیده شود در محل این میدان باغی گسترده و وسیع وجود داشتهاست بنام «نقش جهان». این باغ همچنین محل استقرار ساختمانهای دولتی و کاخ فرمانروایان تیموری و آققویونلوها بود. در آن زمان بخش میْدانی باغ، «درب کوشک» نام داشت. این بخش در ضلع غربی میدان نقش جهان امروزی و در محل ساخت کاخ عالی قاپو قرار داشتهاست.
در دوران سلجوقیان، دست کم بخشی از باغ نقش جهان بنام به میدان «کوشک» بودهاست. دستگیری برکیارق از سوی برادرش محمود در این میدان رخ دادهاست.همچنین میدان کوشک، جایگاه اعدام محکومان به اعدام و برگزاری برخی از آیینهای رسمی همچون جشن نوروز بودهاست.
از ابتدای سلطنت شاه عباس اول، سطح میدان در اندازه بسیار بزرگتر از میدان کوشک سابق تسطیح شده و بارها آیین چراغانی و آتشبازی در آن برپا شدهاست. منابع گوناگون، بنای به شکل فعلی را در دوره سلطنت شاه عباس اول و به سال ۱۰۱۱ قمری دانستهاند. به ادعای خبرگزاری فارس به نقل از سرپرست هیئت حفاری و شناسایی صاحبالامر تبریز احتمال دارد که در بنای این میدان از نقشهٔ میدان حسن پادشاه در تبریز (که توسط همین هیئت در حال حفاری و کشف است) استفاده شده باشد.[استاد محمدرضا و استاد علیاکبر اصفهانی، نام دو تن از معمارانی است که میدان را طرحریزی نموده و آن را به شکل فعلی بنا نهادهاند. نام این دو معمار بر سردر بناهای پیرامونی میدان به چشم میخورد.
در طول دوران ساخت میدان و پس از آن در سراسر دوران صفویه، میدان زنده و فعال بوده، لیکن در دوران شاه سلیمان و شاه سلطان حسین، به تدریج از رسیدگی به میدان خودداری شدهاست. در ایام سلطنت شاه سلطان حسین، جویهای آب به تدریج راکد شده و آخرین درختان باقیمانده از درختانی که شاه عباس به دست خود کاشته بود، خشکیدهاند.
در دوره قاجار، این میدان نیز مانند سایر بناهای تاریخی اصفهان مورد بیتوجهی قرار گرفت. بخشهایی از میدان در طول دوران آشفتگی ایران از حمله اشرف افغان تا استقرار حکومت قاجاریه، تخریب گردید. بخشهایی نیز از جمله عمارت نقارهخانه در دوره قاجار از میان رفت از زمان حکومت رضا شاه تا امروز، کار مرمت و بازسازی این ابنیه بطور مداوم ادامه دارد.
ابنیه تخریب شده
غیر از ابنیهای که اکنون موجودند، یادبودهای دیگری نیز در میدان نقش جهان وجود داشته که به تدریج کابرد خود را از دست داده و از میان رفتهاند. سرستونهای مرمرین که احتمالاً از تخت جمشید شیراز به اصفهان آمده بودند (امروزه یکی به چهلستون منتقل شده و دیگری در موزه ایران باستان تهران قرار دارد)، ۱۱۰ عراده توپ اسپانیایی (غنیمت فتح جزیره هرمز به وسیله امام قلی خان)، میله قپق به ارتفاع چهل متر در مرکز میدان (که امروزه به کلی از میان رفتهاست) و نیز بنایی که ساعتی اروپایی در آن نصب شده بوده از آنجملهاند. همچنین در مجاورت مسجد شیخ لطفالله، مدرسهای به نام مدرسه خواجهملک (بعدها مدرسه شیخ لطفالله) وجود داشته که در زمان قاجاریه از میان رفتهاست.
کارکرد گذشته
این میدان در سدهٔ یازدهم هجری قمری (سدهٔ هفدهم میلادی) یکی از بزرگترین میدانهای جهان بودهاست. شوالیه ژان شاردن فرانسوی میدان نقش جهان را زیباترین میدان دنیا دانستهاست. در دوره شاه عباس بزرگ و جانشینان او، این میدان در روزهایی که جشنهای سلطنتی برپا بود، محل بازی چوگان، رژهٔ ارتش، چراغانی، و نمایشهای گوناگون بوده و در سایر روزها محل گردش و خرید مردم بوده است.
دو دروازه سنگی چوگان از آن دوره هنوز در میدان باقی است که از انجام ورزش چوگان در آن دوره حکایت میکند و قدیمیترین دروازه چوگان دنیاست. طرح این میدان تا جایی در نحوه اجرای بازی چوگان تأثیر داشتهاست که زمینهای ورزشی هارلینگام و سایر زمینهای چوگان معروف، کم و بیش از روی این میدان ساخته شدهاند. این میدان همچنین محل برگزاری جمعه بازارهای عظیم بودهاست. یکی از اولین مراسم رسمی که در این میدان برگزار شدهاست، بازگشت پیروزمندانه امام قلی خان از فتح جزیره هرمز به پایتخت (اصفهان) بودهاست. شاردن نقل میکند که در مواقع جشن، تا پنجاه هزار چراغ در میدان روشن میشدهاست. شرح مفصل این میدان را جهانگردان نامدار اروپایی مانند شوالیه شاردن، ژان باتیست تاورنیه، پیترو دلاواله، سانسون، انگلبرت کمپفر و دیگران که از روزگار صفوی به بعد از اصفهان دیدن کردهاند، بهدست دادهاند و همه آنان زیبایی میدان را ستودهاند.
کارکرد امروزین
آمدوشد با درشکه در محوطه میدان
پس از پیروزی انقلاب اسلامی، این میدان محل برگزاری نماز جمعه] و اجتماعات سیاسی نیز میباشد. چمنهای این میدان همچنین تبدیل به فضایی برای نشستن خانوادهها در جوار اجاق گاز پیکنیکی شده که منظره خوشایندی برای گردشگران نیست. تصویر بخشی از این میدان، بر پشت اسکناسهای بیستهزار ریالی درج شدهاست.
در این سالها، بین شهرداری اصفهان و یونسکو دربارهٔ مخدوش شدن نمای میدان بهدلیل وجود برج جهاننما در نزدیکی میدان، گفتمان زیادی صورت گرفتهاست.
عرضه صنایع دستی
حجرههای دور تا دور میدان از گذشتههای دور به فروش صنایع دستی اشتغال دارند اگرچه در سالهای اخیر ورود صنایع دستی چینی و پاکستانی موجب کاهش رونق فروش صنایع دستی اصیل ایرانی شده بود، ولی با موانع قانونی به تدریج فروش صنایع دستی خارجی در این حجرهها محدودتر شدهاست. در حال حاضر خطر تغییر کاربری این فروشگاهها از صنایع دستی به اسباب بازی و خوراکی، هویت میدان را تهدید مینماید به همین لحاظ مقرر گردیده تا در سال ۱۳۸۹، پرونده ثبت ملی و جهانی صنایع دستی میدان شاه تشکیل گردد. گاه خود میدان نقشجهان نیز دستمایه هنر هنرمندان قرار گرفتهاست
ثبت جهانی و ماجرای برج جهاننما
برج جهاننما پس از تعدیل ارتفاع
میدان نقشجهان در تاریخ ۸ بهمن ۱۳۱۳ در فهرست آثار ملی ایران ثبت شدهاست. همچنین این میدان در اردیبهشت ۱۳۵۸ و جزء نخستین آثار ایرانی میراث جهانی یونسکو نیز به ثبت جهانی رسیدهاست طرح موضوع منظر فرهنگی در اجلاس یونسکو برای آثار ثبت شده در فهرست میراث جهانی، و پس از آن ساخت برج جهاننما به ارتفاع ۵۰ متر (در ۱۴ طبقه) در فاصله ۷۰۰ متری میدان نقش جهان (و در منظر تاریخی و فرهنگی میدان) در سال ۱۳۷۵ موجب شد تا موضوع قرارگرفتن میدان در فهرست «میراث درخطر» یونسکو برای اولین بار در سال ۱۳۸۰ طرح گردد سهامدار اصلی این برج شهرداری اصفهان بودو شورای شهر اصفهان در حمایت از شهرداری، دخالت یونسکو را محکوم میکرد
با اصرار شهرداری بر ادامه کار، یونسکو در سال ۲۰۰۲ بازرسانی را برای بازدید از محل به اصفهان فرستاد. بازرسان یونسکو اعلام کردند «میدان نقش جهان را نمیتوان منفرد و مجزا از اطراف آن دید.» این کارشناسان افزودند «خط آسمانی و منظر تاریخی و فرهنگی میدان نقش جهان مخدوش شده و دولت ایران موظف است نسبت به تعدیل برج جهاننما اقدام نماید.» بر همین اساس سازمان یونسکو تا فوریه ۲۰۰۴ به ایران مهلت داد تا نسبت به تعدیل ۴ طبقه از برج اقدام نماید.
بازدید دوم: میدان نقش جهان
میدان نقش جهان و عمارتهای بینظیرش از شاهکارهای معماری دوره صفویه هستند که چشم هر بینندهای را به خود خیره میکند. از خیابان سپاه که وارد میدان نقش جهان شوید سمت راست عمارتی با ستونهای بلند خود نمایی میکند. نام این ساختمان عالی قاپوست.
عالی قاپو در زبان ترکی به معنی «درگاه بلند» میباشد که در واقع درب ورودی دولتخانه صفوی در اصفهان بوده است و در ابتدا شکلی ساده داشته و به مرور زمان و در طول سلطنت شاه عباس طبقاتی به آن افزوده شدند و در زمان شاه عباس دوم ایوان ستوندار به آن افزوده شد. این بنا در ضلع غربی میدان نقش جهان و روبروی مسجد شیخ لطفالله واقع شدهاست. ارتفاع آن ۴۸ متر است و ۶ طبقه دارد که با راهپلههای مارپیچ میتوان به آنها رسید. آنچه باعث گردیده است عالی قاپو در زمره آثار باشکوه و بسیار نفیس عصر صفوی قرار گیرد، مینیاتورهایی هست که کار هنرمند معروف عصر صفوی رضا عباسی است و همچنین گچبریهای آخرین طبقه کاخ عالی قاپو است که تالار آن «اتاق موسیقی» یا «اتاق صوت» نیز نامیده میشود.
تاریخچه عالی قاپو
این بنا پس از انتقال پایتخت از قزوین به اصفهان توسط شاه عباس اول بین سالهای ۹۷۳ تا ۹۷۷ خورشیدی بعنوان مقر و دولتخانه حکومتی سلاطین صفوی شروع به ساخت شد. این کاخ طی ۵ مرحله معماری و در زمان جانشینان شاه عباس اول بخصوص شاه عباس دوم و شاه سلیمان بین ۷۰ تا ۱۰۰ سال ادامه و تکمیل یافت. حتی به دلیل وجود کتیبهای بخط نستعلیق در زمان شاه سلطان حسین آخرین پادشاه صفوی، تزئینات طبقه سوم اضافه یا مرمت شده است.
معماری عالی قاپو
اصل بنا در دوره شاه عباس اول احداث شده و در دوره جانشينان او الحاقات و تعميراتی در آن انجام شده است. ساختمان دارای ۵ طبقه است که هر طبقه تزئينات مخصوصی دارد. اگر چه اين قصر در دوره های بعد از صفويه لطمات فراوان ديده است، هنوز نيز شاهکارهائی از تزئينات و نقاشی های عصر صفويه در آن، بينندگان را به تحسين وا می دارد.
عالي قاپو مرکب از دو کلمه «عالی» و «قاپو» است که با هم به معنای «سردر بلند» يا «درگاه بلند» هستند. از اين سر در بلند که تماماً با سنگ سماق ساخته شده به قصر وارد می شويم و به وسيله پلکانی که در دو طرف تعبيه شده اند به طبقات فوقانی می رسيم.
در طبقه همکف دو تالار وجود دارد که در آن روزگار به امور اداری و ديوانی اختصاص داشت و صدرخانه يا کشيک خانه ناميده می شدند.
در طبقه سوم، ايوان بزرگی است که بر ۱۸ ستون بلند و رفيع و استوار است. اين ستون ها در آن زمان پوشيده از آئينه بوده و سقفی با صفحات بزرگ که با نقاشی ها و آلت های چوبی تزئين شده بودند بر فراز آن قرار گرفته است. در وسط اين ايوان حوض زيبائی از مرمر و مس وجود دارد که قرينه آن در تزئينات زير سقف انعکاس يافته است.
اين تالار از الحاقات کاخ است که در دوران جانشينان شاه عباس اول بنا شده است. در پشت اين ايوان تالار بزرگی است با اتاق ها و طاق های بسيار که نقاشی های زيبائی بر ديوارهای آن مشاهده می شود.
از ايوان کوچکی که پشت اين تالار است گنبد زيبا و ساده توحيد خانه نمايان است. در دوران صفويه در شب های جمعه گنبد محل تجمع صوفيان و دراويش بود. سالنی که اين گنبد بر فراز آن استوار است و اتاق های اطراف آن در حال حاضر به کلاس های درس دانشگاه پرديس اصفهان اختصاص دارد. اکثر جهانگردان و سياحان خارجی و همچنين نمايندگان کشورهای مختلف اين تالار را به منزله جايگاهی دانسته اند که از آن مسابقات مختلف و بازي های معمول آن عصر مثل چوگان بازی و غيره را تماشا می کرده اند. طبقات بعدی هر کدام شامل يک سالن بزرگ در وسط و چندين اتاق کوچک در اطراف هستند.
ویژگیهای خاص عالی قاپو
آنچه عالي قاپو را در عداد آثار باشکوه و بسيار نفيس قرار داده است علاوه بر مينياتورهای کار هنرمند معروف عصر صفوی رضا عباسی، گچبری های آخرين طبقه است که تالار آن به «اتاق موسيقی» يا «اتاق صوت» نيز معروف است. در اين قسمت از کاخ شکل انواع جام و صراحی در ديوار تعبيه شده است. ساختن و پرداختن اين اشکال به غير از نمايش زيبائی و خلاقيت و ابتکار هنرمندان گچکار برای اين بوده است که انعکاسات حاصله از نغمه های نوازندگان و اساتيد موسيقی به وسيله اين اشکال مجوف گرفته شود و صداها طبيعی و بدون انعکاس به گوش برسند.
«فرد ريچاردز» که خود نقاش معروفی بوده و در اواخر عصر قاجاريه به ايران آمده درباره تزئينات گچبری اين اتاق می نويسد: « … اين تورفتگی ها مانند قطعات مختلف بازی معما با تناسب خاصی پهلوی يکديگر قرار گرفته اند… » گذشته از گذشت زمان که متأسفانه به عالي قاپو لطمات فراوان زده است عوامل مخرب ديگر مانند حمله و استيلای افغان ها و جنگ های مختلف و انتقال پايتخت از اصفهان و بی توجهی حکام بعد از صفويه خسارات جبران ناپذيری به بنا وارد آورده است.
در دوران قاجاريه عالي قاپو چند سال محل سکونت و کار ظل السلطان بود و او تغييراتی در کتيبه های آن داد. کتيبه های جبهه شرقی بنا و الواح خط نگاشته سردر ورودی که طی اشعاری به تعميرات سال ۱۲۷۴ اشاره می کند مبين همين مطلب است.
در چهل ساله اخير به دليل آن که خطر ويرانی، کاخ عالي قاپو را تهديد می کرد و همچنين به علت توجه مردم و ارگان های دولتی به ميراث های فرهنگی، مرمت هایی توسط هيأت های متخصص داخلی و خارجی در آن انجام گرفته است. به طور کلی بنای عالي قاپو به عنوان يک بنای تشريفاتی خوش ساخت و زيبا دستاورد ديگری است از هنر معماری دوران صفويه که از فراز آن منظره شهر باستانی اصفهان و تغيير و تحول ۱۰۰۰ ساله آن به خوبی نمايان است.
پیشنهاد ستاره
عالى قاپو بزرگترین کاخى است که ممکن است در یک پایتخت وجود داشته باشد. پس میتوان گفت که این کاخ در زمان صفویه از بهترین کاخهای دنیا محسوب میشده است و از این رو محتوى بر تمام مزایا و محاسن بوده و آنچه لازمه یک کاخ سلطنتى بوده در آن وجود داشته است. بنابراین در سفر به اصفهان دیدن این کاخ را از دست ندهید.
بازدید سوم: مسجد امام اصفهان
مسجد امام یا مسجد شاه در اصفهان یکی از مساجد جامع بسیار مهم درتاریخ معماری ایران است که در دوره صفویه که یکی از دوره های تاریخ و فرهنگ ایران است طراحی وساخته شده است . اهمیت این بنا در این نکته است که چند نوآوری و ویژگی مهم در طراحی مساجد جامع گویا در این مسجد برای نخستین بار تحقق یافته یا برجای مانده است چارچوب نظری تحقیق براین رویکرد استوار است که در طراحی بناهای سنتی همواره خصوصیاتی از بناهای پیشین یا موجود را می توان در کنار برخی نوآوری ها مشاهده کرد و هیچ طرحی به طور کامل جنبه نوآورانه نداشته است . نتایج تحقیق نشان می دهد که به احتمال بسیار زیاد بعضی از ویژگیهای این مسجد مانند وجود دو گنبد در پشت ایوان های محور فرعی از مسجد جامع سمرقند گرفته شده است و برخی خصوصیات آن مانند حل ردن کجی محور قبله و محور میدان در فضای ورودی و قرار دادن سرویس های بهداشتی در قسمتی از فضای ورودی از نو آوری های راحتی در فضای مسجد است .
مسجد امام یا مسجد شاه اصفهان بر اساس کتیبه سر در ورودی مسجد توسط شاه عباس در سال ۱۰۲۰ ه . ق . ساخته شد . میرزا حسن خان جابری علت شکل گیری بنا و قصد ساخت مسجد در این مکان را به زمان سلطان محمد بن طهماسب نسبت داده است . متن نوشتار او در این زمینه چنین است :
” و اما مسجد شاه شالوده مسجدی بزرگ در آن ناحیه به سلطنت سلطان محمد ابن طهماسب که نور چشمانش ضعیف بود و ولیعهدی سلطان حمزه جد بنده مولف نذر نموده بود در شکرانه نجات از قتل خود زمان اسماعیل ثانی تاسیس نماید .
پس از شهادت میرزا سلمان در بیرون قلعه هرات به دست امرای خائن در نهصد و نود و یک و سپس شهادت حمزه میرزا در نهصد و نو د و چهار و انقلاب احوال و آمدن شاه عباس بزرگ در نهصد و نود و هشت به اصفهان تصمیم به وفای نذر پدر و توسعه مسجد گرفت . چو او نیز از خطر قتل ، نظر به شب جمعه بودن در هرات نجات یافت و جنگ های با ازبکان و عثمانی و انقلاب خراسان و آذربایجان عزم شاهانه را دو سال تاخیر انداخت تا آغاز هزار که میدان نقش جهان را ساخت سال به سال به تکمیل ابنیه پرداخت . اواخر یک هزار و نوزده به اتمام مسجد اهتمام شده کتیبه درب دخول یکهزار و بیست و پنج و کتیبه بزرگ ایوان سمت مغرب یکهزار و چهل است . و به سلطنت شاه صفی درب نقره ای برای آن ساخته شد تاریخ و شد در کعبه در صفاهان باز ، یکهزار و چهل و شش و خط شاگردان میر عماد است . مساحت مسجد کلیه قریب شانزده جریب شاه می شود ”
بر پایه کتیبه سر در ورودی تاریخ آن ۱۰۲۵ ه . ق است . به نظر می رسد فعالیت های اصلی ساختمانی به ویژه سفت کاری مسجد در طی پنج سال به اتمام رسید اما کاشی کاری بخش های گوناگون بنا به تدریج انجام شد چنان که تاریخ های ۱۰۳۵ ، ۱۰۳۷ ، ۱۰۳۸ ، ۱۰۴۰ هجری قمری در قسمت های مختلف بنا دیده می شود . در دوره پادشاهان بعدی مانند شاه صفی و شاه سلیمان نیز برخی فعالیت های ساختمانی در مسجد صورت گرفت و کتیبه هایی در این زمینه نوشته شد . چند قسمت از بن که آسیب دیده بود در دوره قاجار مرمت شد . محمد مهدی اصفهانی درباره یکی از این فعالیت ها چنین نوشته است : ( دو مهتابی در صحن مسجد وجود دارد که در دوره های بعد ساخته شده و هم چنین حوض نخستین مسجد را تخریب و حوض بزرگ تری به جای آن ساختند ) . محمد مهدی بن محمد رضا الاصفهانی در این مورد چنین نوشته است :
” تمام این مسجد از داخل و خارج کاشی کاری و ازاره های آن سنگ مرمر است و صحن آن را از سنگ پارسی متعارف فرش نموده اند و در این زمان به حکم پادشاه جمجاه مرمت کامل نموده و دو مهتابی به صحن آن بنا کرده و حوض بزرگ میان مسجد را که به طرز قدیم و نا مرغوب تغییر داده حوض بزرگ تر به طرز این زمان با سنگ های قایم ساخته اند ”
توصیف بنا
ورودی مسجد در وسط جبهه جنوبی میدان قرار دارد و از طریق یک جلوخان نیمه محصور با میدان و امتداد راسته بازار واقع در پیرامون بازار مرتبط شده است . در وسط جلوخان یردیفی از سکوی سنگی وجود دارد که برای انتظار و استراحت مورد استفاده قرار می گرفته است .
پس از عبور از پیشطاق و درگاه ورود به هشتی امکان مشاهده قسمتی از حیاط مسجد از درگاه واقع در هشتی وجود دارد . مسیر ورود به حیاط از طریق دو دالان واقع در دوسوی هشتی امکان پذیر شده است . دالان واقع در سمت راست کوتاه تر و دالان واقع در سمت چپ طولانی تر است زیرا محور اصلی حیاط نسبت به محور اصلی میدان چهل و پنج درجه چرخیده تا حیاط و شبستان و گنبد خانه اصلی رو به قبله باشند و از سوی دیگر فضای ورودی و پیشطاق آن در سمت میدان به موازی بدنه میدان طراحی و ساخته شده است . طرح بنا چهار ایوانی یا گنبد خانه است و طرحی است که از دوره سلجوقی به عنوان الگوی کامل مسجد ایرانی شکل گرفت و تا انتهای دوره قاجار باقی ماند .
در دو سوی گنبد خانه اصلی دو شبستان مستطیل شکل وجود دارد که هر کدام از دو ردیف شبستان چهار دهانه ای شکل گرفته که طاق های سقف گنبدب شکل یا هشت دهانه هر یک بر دوازده ستون استوار شده اند و در وسط شبستان سه ستون سنگی وجود دارد که سبب شده فضای شبستان یک پارچه و واحد به نظر برسد نور فضای زیر گنبد خانه از طریق روزن ها واقع در دور گنبد و نور فضای دو شبستان دو سوی گنبد خانه از طریق روزن های واقع در دیوار متصل به حیاط مدرسه های واقع در دو سمت مسجد تامین می شود و فضای مطلوبی پدید آمده است . شبستان کوچک دیگری در جبهه شمال شرقی مسجد وجود دارد .
چند نوآوری در طراحی و ساخت این مسجد به کار رفته است که به نظر می رسد برخی از آنها در گذشته به صورت محدود تجربه شده بود . از این گونه می توان به وجود دو گنبد در پشت دو ایوان واقع در امتداد محور در امتداد محور فرعی مسجد ( محور عمود بر امتداد محور قبله ) و دو منار در دو سوی ایوان شبستان قبله ( همراه با دو منار در دوسوی پیش طاق ورودی ) اشاره کرد که از خصوصیاتی است که پیش تر در طراحی و ساخت مسجد جامع سمرقند ( مشهور به خمسجد جامع بی بی خانم ) به کار رفته است (سلطان زاده ۱۳۹۰)
درباره خاستگاه و علت ساخت دو حیاط با طاق نماهایی در اطراف آن در دو سوی شبستان اصلی اطلاعات روشن و کاملی وجود ندارد اما با توجه به اطلاعات موجود می توان دو فرضیه مطرح کرد نخست می توان به حیاط واقع در جبهه شرقی مسجد عتیق اصفهان اشاره کرد که به عنوان مدرسه مورد توجه و استفاده قرار داشته است و چون در دسترس بوده ممکن است مورد اقتباس قرار گرفته باشد . سپس می توان اشاره کرد که در چند ینا از دوره تیموری دو حیاط کوچک در دو سوی بنا طراحی و ساخته شده بود مانند مسجد جامع زیارتگاه که ممکن است این بناها نیز در طراحی این مسجد مورد توجه قرار گرفته باشند زیرا آشکار است که برخی معماران دوره صفویه با بناهای مهم دوره تیموری آشنایی داشتند و در طراحی بعضی ساختمان ها از طرح آنها الهام می گرفتند .
پوشیده شدن تمام سطح های درونی و بیرونی مسجد با کاشی به ویژه با کاشی هفت رنگ یا خشتی را می توان پدیده ای به شمار آورد که تجربه هایی کمابیش مشابه با آن در دوره تیموری صورت گرفته بود و در دوره صفویه به ویژگی بسیاری از بناهای مذهبی تبدیل شد . یکی از ویژگیهای مهم طرح این مسجد که به نظر می رسد برای نخستین مرتبه به شکل بارز مورد توجه قرار گرفت حل کردن اختلاف زاویه بین محور قبله و محور میدان در فضای ورودی و به صورتی است که یک سمت فضای ورودی که به سوی میدان است با بدنه میدان هماهنگ است و سوی دیگر فضای ورودی که به حیاط منتهی می شود با محور قبله و نماهای داخل حیاط هماهنگ شده است و اعوجاج محور با الحاق فضایی با نقشه مثلث شکل در انتهای ایوان و چرخش دالان های واقع در دو سوی این ایوان صورت گرفته است . این شیوه پس از این زمان در بسیاری از بناهای بزرگ و مهم که در کنار میدان یا یک معبر مهم ساخته می شدند مورد استفاده قرار می گرفت . نوآوری دیگری که به نظر می رسد برای نخستین مرتبه در این بنا به شکل خاص مورد توه قرار گرفت ، طراحی و ساخت سرویس های بهداشتی در گوشه ای از مسجد است که دسترسی به آن از طریق هشتی و دالان طولانی تر واقع در جبهه شرقی مسجد ممکن است . البته موقعیت این فضا در این مسجد به گونه ای است که با توجه به هوای گرم و خشک اصفهان و طولانی بودن مسیر این فضا تا صحن مسجد امکان آلوده و نجس شدن کف حیاط وجود نداشته است اما ساخت سرویس های بهداشتی در بعضی از مساجد جامع بعدی با دقت کافی صورت نگرفته است و در برخی از آنها فاصله بین این فضا و حیاط بسیار کوتاه طراحی شده است .
اسناد موجود نشان می دهد که در مساجد جامع بزرگ سنتی در جهان اسلام همواره از ساخت فضاهای بهداشتی به شکل متصل به مسجد در فاصله اندکی از حیاط یا شبستان پرهیز می شده است و به نظر می رسد که این پدیده با قداست فضای مساجد جامع چندان سازگار نباشد از این دیدگاه می توان این نوآوری را منفی و نتایج آن را ناخوشایند ارزیابی کرد .
برخی کتیبه های تاریخ دار بنا ( به روایت لطف الله هنرفر )
اثر ارزنده مرحوم لطف الله هنرفر به نام گنجینه آثار تاریخی اصفهان از منابع جامع و ارزشمند درباره این مسجد به شمار می آید . کتیبه هی تاریخ دار مسجد ( تاریخ ها به هجری قمری هستند ) به نقل از این کتاب (ص ۴۶۴-۴۲۷ ) به شرح زیر است :
۱۰۲۵ – کتیبه سردر اصلی مسجد به خط ثلث اثر علیرضا عباسی که به زبان عربی است و در آن به شاه عباس به عنوان بانی مسجد اشاره شده است .
۱۰۳۵ – در دو سوی ایوان بزرگ جنوبی در لوح سنگی که هر یک به اندازه حدود ۸۰ در ۱۰۰ سانتی متر است وجود دارد که درباره بخشش هشتاد و چهار تومان دلالی بازار ریسمان بوده است . متن این کتیبه به زبان فارسی است .
۱۰۳۵ – کتیبه ای در داخل ایوان شمالی به خط ثلث سفید که قسمتی از سوره دهر در آن نوشته شده است .
۱۰۳۵ – کتیبه ای در داخل گنبد غربی به خط ثلث سفید در زمینه لاجوردی توسط عبدالباقی تبریزی و درباره فضایل و ولایت حضرت علی (ع) و مقام و جایگاه ایشان به عنوان وصی پیامبر (ص) اشاره شده است .
۱۰۳۶ – کتیبه فوقانی داخل گنبد بزرگ مسجد که به خط عبدالباقی تبریزی و درباره فضایل و ولایت حضرت علی (ع ) است .
۱۰۳۷ – در کتیبه بزرگ گنبد مسجد بر روی کاشی شتی کتیبه ای است که به شاه عباس در آن اشاره شده است .
۱۰۳۸ – کتیبه ای بر روی سنگ مرمر به اندازه ۱۱۷ در ۸۵ سانتی متر در دالان غربی ایوان شمالی است و متن آن مربوط به فرمان شاه عباس اول مبنی بر بخشش مالیات برخی اصناف مانند کارکنان حمام ها و آینه داران است . این کتیبه به خط فارسی است .
۱۰۳۸ – بالای محراب مرمری کتیبه ای به قلم محمد صالح اصفهانی نوشته شده است .
۱۰۳۸ – دو کتیبه در محراب چهلستون شرقی و محراب چهلستون غربی گنبد جنوبی مسجد به خط محمد رضا امامی وجود دارد .
۱۰۳۹- در اطراف محوطه زیر گنبد غربی مسجد به خط ثلث سفید بر زمینه کاشی لاجودی کتیبه ای به خط محمد رضا امامی نوشته شده است .
۱۰۴۰ – در ایوان غربی کتیبه ای به خط محمد رضا امامی با اشاره به آیاتی از قرآن کریم و حدیثی از امام صادق (ع ) است .
۱۰۴۶ – در اصلی مسجد که در جبهه جنوبی میدان قرار دارد با نقره و طلا پوشیده شده و بر روی آن اشعاری از شاعری به نام واهب نوشته که به تعریف طرح از مسجد و شاه صفی (۱۰۳۸ – ۱۰۵۲ حک ) پرداخته است . ماه تاریخ نوشته عبارت بود از : ( شد در کعبه در صفاهان باز ) که به حروف ابجد معادل ۱۰۴۶ هجری و برابر با هشتمین سال حکومت شاه صفی است .
۱۰۷۷ – کتیبه محراب شبستان شرقی حیاط مسجد به خط محمد رضا امامی نوشته شده است .
۱۰۷۷ – در ایوان جنوبی مدرسه جنوب شرقی مسجد به سبب این که در دوره شاه سلیمان مورد مرمت قرار گرفته بود به مدرسه سلیمانیه مشهور شده است . در سر در ورودی این مدرسه در سمت کوچه پشت مسجد کتیبه ای به خط محمد رضا امامی وجود دارد .
۱۲۴۰ – در دهانه ورودی مدرسه سلیمانیه به مسجد بزرگ یک لوح سنگی مربوط به دوره فتحعلی شاه وجود دارد که در آن نانوایان و آرد فروشان در اصفهان از مالیات معاف شده اند .
۱۲۶۱ – در دوره حکومت محمد شاه قاجار شکستی در ایوان بزرگ مسجد پدید آمد که منوچهر خان گرجی معتمد الدوله حکمران اصفهان دستور می دهد آن را تعمیر کنند و به این مناسبت کتیبه ای در نمای بیرونی ایوان با خط محمد باقر شریف شیرازی نوشته می شود . این ایوان ۳۳ متر ارتفاع دارد .
۱۲۶۸ – در کنار سنگ بالا لوح سنگی دیگری مربوط به دوره ناصرالدین شاه وجود دارد که او صنف خباز و علاف را در اصفهان از مالیات معاف کرده است .۱۳۲۸ – کتیبه گنبد مسجد در سال ۱۳۲۸ شمسی تعمیر شده است .
توصیف مسجد در چند سفرنامه
این مسجد از بناهای بسیار مهم شهر اصفهان در دوره صفویه بود به همین سبب کمابیش همه سیاحانی که در دوره صفویه به این شهر رفته بودند به این بنا اشاره کرده اند . در زیر تنها به نقل قول چند نفر از آنها اشاره می شود . شاردن درباره مسجد شاه چنین نوشته است :
” مسجد شاه در جنوی میدان واقع و جلوخانی دارد به شکل کثیرالاضلاع که ح.ضی در وسط آن قرار دارد . نمای بنا نیز کثیر الاضلاع است و از دو طرف در قسمت پایین محجری از سنگ صیقلی ساخته اند که تا مقابل در ورودی ادامه دارد . نمای طرفین طاق نما و هریک به بازاری متصل می شود که زنجیری مقابل آنها کشیده اند تا مانع ورود حیوانات گردد – نماهای بالاتر دکانهایی است که در آن پزشکان که داروساز و داروفروش نیز هستند در آن به طبابت و داروفروشی اشتغال دارند چه در ایران کنونی چنان که در یونان قدیم مرسوم بود طبیب دوافروش باشد .
طبقات بالایی نمای مسجد که به اندازه بیست پا از سطح زمین مرتفع است ایوانهایی دارد .
سردر مسجد به شکل هلال است و از سطح زمین تا بلندی ده پا از سنگ یشم صیقلی ساخته شده است (مولف کلمه یشم بکار برده در صورتیکه فعلا از سنگ مرمر است ) تزیینات آن بسیار شگفت انگیز و نظائر آن به هیچ وجه در معماری اروپا دیده نمی شود – این تزیینات عبارتند از مقرنس هایی که به هزاران اشکال مختلف و بسیار زیبا که در آنها طلا و لاجورد به مقدار زیادی بکار رفته و گلویی های مسطحی که با کاشی مستور است و روی آنها آیات قرآن با خطوطی متناسب با بلندی عمارت نگاشته شده است .
بالای سردر بزرگ مسجد ایوانی شبیه ایوانهای سابق الذکر می باشد و اطراف در ورودی از سنگ یشم است این در دارای دو لنگه و از قطعات نقره قلمزه زرکوب بسیار زیبا پوشیده است .
دو مناره بلند در دو طرف سردر مسجد ساخته شده است – از در که داخل شویم فضایی است که سنگابی دارد و آب نوشیدنی در آن ریخته و رهگذران تشنه را سیراب می کند – زیرا ممالکی که بجز آب چیز دیگری نمی آشامند یکی از خیرات سیراب کردن تشنگان است ”
” از زاویه این بدنه که متصل به ضلع شرقی می شود تا مسجدی که در وسط آن واقع است عموما دکاکین سراجی است و از آن مسجد ت زاویه دیگر که بضلع غربی اتصال پیدا می کند مخصوص کتابفروشها و صحاف ها و صندوق سازهاست . در وسط ضلع جنوبی درگاه بزرگی دیده می شود که در طرفینش دو برج ساخته شده که از آن داخل مسجدی می شوند که درش از صفحه نقره مستور است و محققا این بهترین در و قشنگ ترین مدخل تمام مساجد ایران است ”
فلاندن درباره جلوخان ورودی مسجد چنین نوشته است :
” این مسجد جلوخانی کوچک دارد که به شکل کثیر الاضلاع ده ضلعی است در وسطش سردری است که دو مناره آبی لاجوردی دو کنارش را تزیین می نماید .
این رواق قوسی مرتفع است که از نقشه های جالب و شاخ و برگهایی با انواع مختلف تزیین شده طاق عظیمتش از یکدسته گل و بته هایی نفیس که از میناست زبور یافته قاعده این گل و بته ها و نوعی ظرف بزرگ قرار گرفته که از مرمر می باشد . در حواشی بزرگش ساقه های لها با الوان متغیر طرح شده کتیبه هایی از کاشی آبی است و رویشان را با خط سفید آیات قرآن نوشته اند وجاهتی مخصوص باین سر درب می دهند . در قسمت فوقانیش نیم گنبد مقرنسی که بسه ضلع منتهی می شود طرح گردیده در زیر این سقف بریدگی ها و مقرنس های فریبنده با سقوف مدور که در بین دوطاقند به سنگ مرمرها و طلاکاری هایش زینت می بخشند”
مادام دیافو ا نیز که در دوره قاجار به اصفهان رفته بود مسجد را دیده و به برخی از ویژگی های آن از جمله کاشی کاری های آن اشاره کرده است . وی هم چنین به داربست چوبی اشاره کرده که در جلوی سردر اصلی بنا نصب شده بود تا کاشی های آسیب دیده بنارا مرمت کنند
نقش های مورد استفاده در کاشی ها
در کاشی های مسجد از نقش های متنوع و معمول اسلیمی استفاده شده است ، اما در ضمن چند نقش جالب توجه نیز به کار رفته است . نخست استفاده از نقش چلیپا در ایوان مسجد است که به شکلی بارز و بزرگ بکار رفته است و با توجه به اینکه در این نقش در بدنه بیرونی مسجد شیخ لطف الله نیز به کار رفته است می توان نتیجه گرفت که در این دوره به نقش ها و طرح های ایرانی توجه می شده است . استفاده از نقش طاووس در سر در مسجد نیز جالب توجه است چون به طور معمول تا دوره های پیش از نقش جانوران در مساجد چندان استفاده نمی شد . همچنین در چهلستون شبستان شرقی کنار گنبد اصلی مسجد از نقش درخت و نقوش جانوری استفاده شده است که می توان حدس زد ممکن است این اقدام ناشی از تاثیر پذیری از نقوش تیموری باشد چون در دوره تیموری از نقوش گیاهی و جانوری در بناهای عمومی و همچنین در بناهای مذهبی استفاد می شد .
در طرح مسجد از طرح معمول و مهم معماری ایرانی یعنی طرح چهار ایوانی استفاده شده است و از جهت سبک آن را می توان در ادامه طرح های چهارتایی به شمار آورد اما در ضمن چند نوآوری در طرح این مسجد دیده می شود که برخی از آنها به عنوان یک الگو در معماری مساجد ایرانی در دوره بعد مورد استفاده قرار گرفت و چند ویژگی نیز دیگر مور استفاده قرار نگرفت .
غیر مسقیم شدن مسیر حرکت به داخل مسجد در فضای ورودی از طریق ایجاد دو دالان در دو سوی ایوان جبهه ورودی که به نظر می رسد بر تجربه پیشین استوار بوده به عنوان یک الگو در بسیاری از مساجد و بناهای مذهبی مورد استفاده قرار گرفت .
حل کردن اعوجاج بین محور قبله و محور میدان در فضای ورودی که گویا به شکل بارز در این مسجد به شکلی نو مورد توجه قرار گرفت و می توان آن را الگویی ایرانی دانست ، در این بنا مورد استفاده قرار گرفت و در برخی از بناهای مهم در دوره بعد نیز مورد بهره برداری واقع شد . یک نوآوری دیگر در طرح این مسجد دیده می شود که آن را نمی توان در مجموع چندان مناسب ارزیابی کرد و آن قرار دادن سرویس های بهداشتی در قسمتی از فضای مسجد که متصل به هشتی ورودی است می باشد . هر چند که این فضا در این مسجد به شکلی طراحی و فضایابی شد اما اصل این موضوع یعنی قرار دادن سرویس های بهداشتی در درون مسجد و اتصال به فضاهای آن به الگوی نا مناسبی تبدیل شد که در برخی از مساجد بعدی به شکل نادرست طراحی شد و در مجموع می توان آن را مغایر با حفظ حرمت و قداست یک مسجد جامع ارزیابی کرد .
وجود دو گنبد در پشت ایوانهای واقع در امتداد محور فرعی حیاط که به نظر می رسد تنها در این مسجد در ایران مورد استفاده قرار گرفت و به شکل بارز و مهم دیگر تکرار نشد خصوصیتی است که به احتمال بسیار از مسجد بی بی خانم در سمرقند گرفته شده است .
وجود دو فضای باز با حیاط به عنوان مدرسه در دو سوی شبستان های جبهه قبلی از نوآوریهایی است که دیگر به آن صورت در ایران مورد استفاده قرار نگرفت و به خوبی آشکار نیست که چرا فضا به این شکل طراحی شده است و خاستگاه آن به درستی معلوم نیست هر چند که شاید بتوان به وجود فضای مشابه آن به عنوان مدرسه در مسجد جامع عتیق اصفهان و الگوی مورد استفاده در چند نمونه از مساجد دوره تیموری اشاره کرد که بر اساس آن دو حیاط کوچک فرعی در دو سوی محور اصلی برای برخی از فعالیت های جنبی طراحی می شد مانند مسجد زیارتگاه که چنین شکلی داشته ا
بازدید چهارم:مسجد شیخ لطفالله
(ساخته شده در ۱۶۰۲ – ۱۶۱۹ میلادی) یکی از مسجدهای تاریخی و شناخته شده شهر اصفهان است که در دوران صفویه بنا شدهاست. این مسجد شاهکاری از معماری و کاشیکاری قرن یازدهم هجری است که توسط استاد محمدرضا اصفهانی از معماران نامدار آن دوره ساخته شدهاست.
مسجد شیخ لطفالله به فرمان شاه عباس اول در مدت هجده سال بنا شدهاست. این مسجد در ضلع شرقی میدان نقش جهان و مقابل عمارت عالیقاپو و در همسایگی مسجد امام واقع شدهاست. این مکان مذهبی برای تجلیل شیخ لطفالله المیسی بنا گردیده و سالانه گردشگران زیادی را جذب خود میکند. به منظور تجلیل ازاو مسجد شیخ لطفالله برای تدریس و نمازگزاری وی اختصاص داده شد و وجه تسمیهُ مسجد مزبور به نام شیخ لطفالله از همین جهت است. شیخ لطف الله ۶ سال قبل از در گذشت شاه عباس اول وفات یافت. گشت نیم روزی اصفهان
مسجد شیخ لطفالله داراى گنبدى است که از درون و بیرون با کاشىکارىهاى زیبا پوشیده شده است. این گنبد روى چندین تاق کنگره دار مرتفع استوار است و با آیات قرآنى آراسته شده است. در فراز مسجد شیخ لطفالله دایرهاى وجود دارد که داراى منافذى است که با تزیینات فلزى آراسته شده است و براى روشنایى و تهویه به کار مىرود. این گنبد به نقوش اسلیمى بسیار ظریفى تزیین شده که در قشر خارجى به یک ستاره هشتگوش ساخته شده از کاشىهاى معرق رنگارنگ منتهى مىشود. قلّه آن نیز به کلاهکى منتهى مىشود که با کرههایى منظم تزیین شده است، محراب از یک طاق دندانه دار تشکیل شده که بر فراز آن نقوش ظریف اسلیمى نقش بسته است. این طاق کنگرهدار از داخل داراى مقرنسهاى صدفى شکل است که در انتهاى آن به نقوش گیاهى زیبایى آراسته شده است.
مسجد شیخ لطفالله از لحاظ زیبایى نقوش و اسلیمى هاى به کار رفته در آن بىنظیر به شمار مىآید. در سال ۱۳۰۷ با توجه به طرحهای اصلی و کاشیهای موجود نسبت به مرمت سردر و گنبد اقدام شد. کتیبه نمای خارجی گنبد نیز نشان دهنده تعمیراتی است که توسط اداره باستانشناسی در سال ۱۳۱۵ انجام شده است. در جلوی مسجد حوض ۸ ضلعی زیبایی قرار داشته که در سالهای ۱۳۱۶ تا ۱۳۱۸ برداشته شده است. در این زمان پوشش کف گنبد خانه از جنس گچ بوده و پنجرههای چوبی منصوب در آن روشنایی زیرزمین را تامین میکرده است.
شاهکار معماری و کاشیکاری ایران: مسجد شیخ لطفالله
محراب مسجد شیخ لطف الله از شاهکارهاى بىنظیر هنر معمارى و از زیباترین محرابهای است که در مساجد دیگر اصفهان مىتوان مشاهده کرد.
پیشینه
طرح این مسجد در زمانی که نقشه چهار باغ و باغ هزارجریب به مرحله اجراء درآمد ریخته شد و در دورانی که معماری صفویه به شکوفایی رسیده بود مورد بهره برداری قرار گرفت. ساخت این مسجد در نیمه اول قرن یازده هجری، در سال ۱۰۱۱ هجری قمری (۱۶۰۲ (میلادی)) و به فرمان شاه عباس اول آغاز شد و در سال ۱۰۲۸ هجری قمری (۱۶۱۹ (میلادی)) به پایان رسید.
ساخت این مسجد هجده سال به طول انجامید. معمار این مسجد استاد محمدرضا اصفهانی، پسر استاد حسین بنا اصفهانی بودهاست. این مسجد بر خرابههای مسجدی که قبلاً در آن محل بوده ساخته شد.
شاهکار معماری و کاشیکاری ایران: مسجد شیخ لطفالله
ساختمان
تزئینات کاشیکاری آن در داخل از ازارهها به بالا همه از کاشیهای معرّق پوشیده شدهاست. مسجد شیخ لطف الله یکی از زیباترین آثار تاریخی اصفهان در ضلع شرقی میدان نقش جهان و مقابل عمارت عالیقاپو واقع شدهاست. شماری از کاشیکاریهای معرق درون و بیرون گنبد و کتیبههای خط ثلث آن به خط علیرضای تبریزی عباسی است. این مسجد به علت اینکه نه دارای منارهاست و نه دارای شبستان ورودی (حیاط) و همچنین ورودی آن پله میخورد، غیر طبیعی است.
عدم وجود شبستان و صحن ورودی، این مسجد را به مقتضیات تقارنی میدان نقش جهان (قرار گرفتن مسجد رو به روی عمارت عالیقاپو) که در نهایت منجر به این مساله شدهاست که نتوان صحنی یا حیاطی رو به قبله که برای نمازگزاری استفاده شود، برای آن طراحی کرد.
سر در معرق آن تا پایان سال ۱۰۱۱ قمری هجری ساخته و پرداخته شده واتمام ساختمان و تزئینات آن در سال ۱۰۲۸ هجری قمری بودهاست. کتیبه سر در آن به خط ثلث علیرضا عباسی و مورخ به سال ۱۰۱۲ هجری است، معمار و بنای مسجد استادمحمدرضا اصفهانی بودهاست که نام او در داخل محراب زیبای مسجد در دو لوحه کوچک به این شرح ذکرشده عمل فقیر حقیر محتاج برحمت خدا محمدرضا بن استاد حسین بنا اصفهانی ۱۰۲۸ خطوط و کتیبههای داخل مسجد کار علیرضا عباسی خطاط بسیار مشهور زمان شاه عباس و باقر بنا خوشنویس گمنام آن دورهاست که نمونه خط ثلث او با خط علیرضا عباسی برابری میکند.
داخل و خارج گنبد بیمانند این ابنیه که از زیباترین گنبدهای جهان به شمار میرود، از کاشیهای معرّق نفیس پوشیده شدهاست. باستانشناسان خارجی عظمت معماری این مسجد را ستودهاند. استفاده از نور طبیعی و رنگهای زیبا همه و همه از جمله ویژگیهای چشمگیر این بناست.
شیخ لطفالله از علمای بزرگ شیعه از مردم میس و از اهالی جبل عامل یعنی لبنان امروزی بودهاست که به دعوت شاه عباس اول در اصفهان اقامت گزید و به منظور تجلیل از او این مسجد برای تدریس و نمازگزاری وی اختصاص داده شد و نام مسجد مزبور به شیخ لطفالله از همین جهت است.
سبک معماری این بنا به شیوه اصفهانی است. جلو خان مسجد با عقب نشستگی از بدنه شرقی میدان آغاز میشود. بعد از عبور از چهار پله به محوطه سردر میرسیم. قسمت پایینی دیوارهای این محوطه با سنگ مرمر زرد پوشیده شدهاست، سکوهای بزرگ کناری هم از همین نوع سنگ هستند. در ورودی مسجد به صورت دو لنگهاست که از چوب چنار یکپارچه ساخته شدهاند و پس از گذشت چهارصد سال هنوز پابرجا هستند.
در جلوی مسجد حوض ۸ ضلعی زیبایی قرار داشته که در سالهای ۱۳۱۶ تا ۱۳۱۸ خ برداشته شدهاست. در این زمان پوشش کف گنبدخانه از جنس گچ بوده و پنجرههای چوبی منصوب در آن روشنایی زیرزمین را تامین میکردهاست.
جهت بنا نسبت به قبله
یکی از ویژگیهای این مسجد چرخش ۴۵ درجهای است که با محور شمال-جنوب دارد که در اصطلاح، پاشنه نامیده میشود. علت وجودی این چرخش این است که در معماری ایرانی-اسلامی، مساجد به گونهای طراحی میشوند که کاربر هنگام ورود به است و خواه و ناخواه در ورودی مسجد به سمت مشرق میدان خواهد بود، اگر بنا بود مسجد را نیز به همین جهت میساختند کار جهت یابی از لحاظ قبله مختل میشد. در اینجا با ایجاد یک راهرو که از ابتدای مدخل مسجد به سمت چپ و سپس به سمت راست میچرخد بر این مشکل فائق آمدهاند یعنی اگر چه ساختمان مسجد در مشرق است و از نمای خارجی آن چنین بر میآید که دیوار جبهه آن در جهت شمال به جنوب است لکن در همین محراب دیوار بنا شده که به سوی قبلهاست و وقتی به عظمت این فکر پی میبریم که در بیرون مسجد اثری از کجی و زاویه به چشم نمیخورد، اما به مجرد ورود ناچاریم قبول کنیم که صحن نسبت به نمای خارجی پیچشی دارد در صورتی که گنبد کوتاه این مسجد به علت مدور بودن، جهت یا زاویه مخالفی نشان نمیدهد.
این مسجد جهت استفاده همسران شاه عباس بنا شدهاست و به همین دلیل این بنا فاقد مناره (جهت اذان گفتن) است.
محراب مسجد
یکی از شاهکارهای بی نظیر معماری را در محراب مسجد میتوان مشاهده کرد. در این محراب کاشی کاریهای معرّق و مقرنسهای بسیار ظریفی به چشم میخورد و همچنین دو لوح داخل محراب وجود دارد که عبارت «عمل فقیر حقیر محتاج بر رحمت خدا محمدرضا ابن استاد حسین بنای اصفهان» روی آن حک شدهاست. کتیبههای دیگری نیز به خط علیرضا عباسی در اطراف محراب دیده میشود که روی آنها روایتی از پیامبر اکرم و امام ششم [ع] نقل شدهاست.
علاوه بر این روایات، اشعاری نیز روی کتیبهها نوشته شده که بنا به اظهار کارشناسان سرایندة آنها “شیخ بهایی” دانشمند و شاعر دورة صفوی است. خطّاط این کتیبهها نیز باقر بنّا است. محراب به خاطر رنگ تمیز و صافش، همچنین ترکیبات و خطوط هماهنگش بسیار گیراست.
محراب از یک تاق دندانه دار تشکیل شده که بر فراز آن نقوش ظریف اسلیمی نقش بستهاست.
دیوار و سقف مسجد
معرقاین تاق کنگرهدار از داخل دارای مقرنسهای صدفی شکل است که در انتهای آن به نقوش گیاهی زیبایی آراسته شدهاست.
وجه تسمیه مسجد
نامگذاری این مسجد به مناسبت نام امام جماعت آن یعنی شیخ لطف الله بن عبدالکریم بن ابراهیم که در زمان سلطنت شاه عبّاس به علل مذهبی از میس یکی از قرای جبل عامل یعنی جبل لبنان حالیه به ایران کوچ کرده و ابتدا در مشهد مقدّس اقامت گزید و در آنجا پس از استقاضه از محضر علمای ارض اقدس از جمله ملّا عبدالله شوشتری، از جانب شاه عبّاس بزرگ به خدمت آستانة رضوی درآمد و تا تاریخ فتنة ازبکان و دست یافتن ایشان بر مشهد در آن شهر مقیم بود، سپس از شرّ ایشان به قزوین پناه جست و در آنجا به کار تدریس مشغول شد؛ شاه عبّاس او را از قزوین به اصفهان آورد و در سال ۱۰۱۱ هجری قمری در جنب میدان نقش جهان مدرسه و مسجدی را، که هنوز هم به نام او شهرت دارد، برای محلّ تدریس و اقامت و امامت وی پی نهاد و انجام این کار تا ۱۰۲۸ هجری قمری طول کشید و در حین اتمام همین ساختمان بود که شاه عبّاس در قسمت جنوبی میدان نقش جهان، که اکنون به نام میدان امام شهرهاست، طرح انشاء جامع اعظم پادشاهی یعنی مسجد شیخ لطف الله را ریخت. بعد از آن که مسجد شیخ لطف الله برای نمازگزاری او مهیّا گردید.
کتیبة سردر مسجد و دو کتیبه بزرگ کمربندی داخل گنبد، که در قسمت پایین گنبد به خطّ ثلث سفید بر زمینة کاشی لاجوردی معرّق جلب توجّه میکند، به خط زیبای علیرضا عباسی است که از مشهورترین ثلث نویسان زمان پادشاهی شاه عبّاس اوّل به حساب میآمد. در انتهای کتیبة کمربندی اوّل، که شرح آداب ورود به مسجد از قول پیامبر اسلام (ص) است، نام علی رضا چنین آمدهاست: “کتبها علی رضا العبّاسی فی ۱۰۲۵” در انتهای کتیبة کمربندی دوّم نیز، که مشتمل بر تمام آیات سورة جمعه و سورة نصر است، عبارت ذیل نوشته شدهاست: “کتبها علی رضا العبّاسی غفر الله ذنوبه”.
سبک معماری: شیوه اصفهانی
شیوه اصفهانی نام آخرین نوع شیوه معماری سنتی ایرانی است، و دو دوره دارد که دوره نخست آن به زمان قراقویونلوها باز میگردد.
به حکومت رسیدن سلسله صفویه در ایران موجب به وجود آمدن حکومتی شد که ایران بعد از سلسله ساسانیان به خود ندیده بود. مذهب (شیعه) و تشکیلات منظبط ناشی از آن باعث گردید که این دولت بر تمام شئون زندگی مرم مسلط گردد اوج گرفتن حیات عقلی شیعه در این دوره که ملازم با تجمع متفکران و اندیشمندان شیعه در مراکز عمده آن روزگار به ویژه اصفهان و تبادل آراء و افکار آنان است، دوره جدیدی را در زمینه حکمت و فلسفه شیعه به همراه داشت۳۱ و جلوه از تمدن را در این کشور پایه گذاری کرد. و حکومت بنا به سنتها گذشته سازماندهی، راه اندازی و ایجاد تا سیسات و تجهیزات زیر ساختیرا عمداً بر عهدهه گرفت در واقع این سیاستهای را دانباله و الگو گرفته سیاستهای ساسانیان میتوان دانست. آنچه مشخص است که دولت صفوی جمع بندی از تاریخ چند هزارساله ایران بوده که مکتبی را تحت عنوان اصفهانی را از جمع بندی ماهرانه فلسفه، هنر، معماری و شهر سازی روز گار کهن ارائه کردو آن را با توجه به مصادیق و مفاهیم روز خود به جامعه معرفی کرد.
از مظاهر بارز این دوره و آثار شکوهمند آن که هنوز هم در سر تا سر ایران نمود دارد این است که یکی شبکه راههای عمودبرهم بوده، که از کوهستانها به داخل کویرها و نمکزارها گسترش یافته بودو دیگر ساختن رباطها و کاروانسراهای بزرگ و توقفگاهای آبرومند، کاخها و بستانهای زیبا و خوش منظر که در فواصل راهها که در آنها همه گونه وسائل آسایش و رفاه مردم فراهم آمده بود را دانست.
در باره معماری اصفهانی ان را به دوره تقسیم کردهاند که دوره اول که درزمان حکومت صفویه بود را دوره شکوفایی آن و دوره دوم را که از زمان حکوت نادر آغاز و پس از زندیه با سللسه قاجاریه به اتمام میرسد که این دوره را دوره انحطاط معماری صفویه میدانند که ورود معماری اروپایی در زمان قا جاریه از مهمترین دلایل انحطاط آن میباشد.
معماری در زمان افشاریه به علت لشکر کشیهای پیاپی و عدم رسیدگی به مسائل داخلی کشور آثاری قابل توجه برای ارائه ندارد و در زمان زندیه هم به علت تمر کز خکومت در شیراز اکثر تاثیرات آن در شیراز پدیدار گشت و در زمان قاجار نیز به علت مسایل فنی و نبود نیروی کافی برای ساخت به صورت گذشته به آرامی کشور را از روند معماری ایرانی خارج کرد. اما در باره ویژگیهای و دستاوردهای معماری اصفهانی نکات زیر را میتوان نام برد:
• ساده شدن طرحها که در بیشتر ساختمانها، فضاها یا چهار پهلو هستند
• هندسه ساده و شکلها و خطهای شکسته بیشتر استفاده میشد
• در تهرنگ ساختمانها نخیر و نهاز کمتر شد و لی ساخت گوشههای پخ از این زمان آغاز شد
• پیمون بندی و بهره گیری از اندامها و اندازههای یکسان
• سادگی طرح در بناها هم آشکار گردید
البته شاید بتوان بیشترین دستاوردهای این دوره را در شهرسازی پیگیر شد چرا که این دوره مجموعههای شهری قابل توجهی را برای آیندگان به جا گذاشتهاست.
بازدید پنجم: سردر و بازار قیصریه اصفهان
بازار قیصریه یکی از معروفترین بازارهای تاریخی ایران است که به بازار شاهى نیز شهرت دارد، این بازار از سردر قیصریه شروع و به بازار چیتسازها و از آنجا به بـازار دارالشفا منتهى میشود. بازار قیصریه یکی از مراکز مشهور صنایع دستی است. این بازار از بزرگترین و مجللترین مرکز خرید و فروش در دوران صفویه بوده است. به طور کلی بازار سرپوشیده اصفهان چند کیلومتر طول دارد که هر بخش آن کالای ویژهای تولید و فروخته میشود. بازار بزرگ اصفهان که بازار قیصریه بخشی از آن است، دربهای ورودی مختلفی داشت.
بازار قیصریه در دوره صفویه مرکز فروش پارچه و فرشهای گرانبها بوده و شرکتهای تجاری خارجی نیز در آن حجرههایی داشتهاند. این بازار قسمت اصفهان جدید دوره صفویه را به شهر سلجوقی میدان کهنه آن روزگار (میدان قیام فعلی) متصل میکرد. در این بازار دکانهایی وجود دارد که از ۴۰۰ سال قبل تا امروز به عرضه تنها یک نوع کالا مبادرت کردهاند. امتداد بازار بزرگ اصفهان به مسجد جامع و سپس به بازار عریان منتهی میشود.
سر در بازار قیصریه که در شمال میدان امام واقع است، در فاصله سالهای ۱۰۱۱ تا ۱۰۲۹ هجری قمری احداث شده و یکی از نفیسترین نقاشیهای مربوط به دوران صفویه را نشان میدهد. سردر بازار قیصریه، در مقابل مسجد جامع عباسی در شمال میدان نقش جهان ، سردرى قوسی شکل با کاشیکارى مجلل و باشکوه و نقاشیهای رنگ باخته صفوی هویدا است که ورودی بازار قیصریه محسوب مـیشود. سـردر بازار قیصریه ورودی باشکوه و اصیل میدان نقش جهان است که بهترین دید و منظره را به این میدان داده است که در زمان صفویان میدان کهنه شهر را پس از گذر از بازار به میدان جدید شهر اتصال میداده است.
یکی از جهانگردانی که در مورد سردر قیصریه سخن گفته است پیترو دلاوالــه ایتالیایی اسـت. وی این ســردر را چنین توصیف کرده:
طرف بازار چشمانداز زیبایی وجود دارد که قرینه این مسجد، مسجد جامع عباسی است، به همراه دو تالار مرتفع که روی غرفهها ساخته شدهاند.
شاردن، سیاح و جهانگرد مشهور فرانسوی، نیز درباره سردر قیصریه اظهارنظر کرده و در سـفرنامه خـود چنیـن نوشته است:
نظر به اینکه همه نویسندگان مشرق زمین در تعیین طالع شهرها از طریق تنجیم بسیار دقیق عمل میکنند، آنها احداث اصفهان را در اوج برج قوس تعیین کردهاند و از همین رو علامت این برج را بر سردر کاخ و بازار شاهی به تصویر کشیدهاند. البته شرقیها آن را مثل ما و به شکل نیمی انسان نیمی اســب نقاشی نمیکنـند، بلکه به صورت نیمی انسان و نیمی ببر مینمایند، ببری که دارای دمی است به شکل افعی بزرگ که نیمه آدمی برج قوس، تیری به سوی دهان آن نشانه گرفته.
در مورد وجه تسمیه سردر قیصریه چیزی که واضح است نام این سردر بر گرفته از نام بازار قیصریه اسـت کـه بلافاصله بعد از سردر شروع میشود و تا چارسوی چیتسازها ادامه دارد. گفته شده قیصریه از واژه قیصر یـا سزار مشتق شده است. قیصریه عموما به راستهای از بازار گفته میشود که در آن کالاهای سبک وزن و گرانقیمت لوکس به فروش میرسند و توسط حکومت یا بازرگانان ثروتمند ساخته میشـده و به دلیل توان مالی پیشهوران قیصریهها، این قسمت از بازار به لحاظ ویژگیهای معماری و تزئینات غنیتـر و پرکارتر از سایر قسمتها بوده و هندسیتر ساخته میشده است. قیصریهها به خاطر وجود همین تزئینات غنی و سازندگان معتبرشان، بازار شاهی یا قیصریه خوانده میشدند.
معمار بازار قیصریه
ایـن بـازار از بزرگترین و باشکوهترین بازارهاى اصفهان است، در وسط بازار محوطه بزرگ مدور شکلى است کـه گنبـد زیبایی دارد و در طرف مغرب کاروانسراى با شکوه شاهى قرار دارد که دو طبقه و داراى تقریبا ۱۵۰ حجره است. در مشرق بازار ضرابخانه بوده که حالا تجارتخانه است. در این بازار مانند قدیم پارچههاى گوناگون و قلمکارهـاى اصفهانى و غیره به فروش میرسد.
راسته بازار قیصریه در دو طبقه مرتفع ساخته شده که طبقه بالا به امور دفتری و بازرگانی اختصاص داشت و در طبقه پایین مغازههای اصناف گوناگون در کنار هم مستقر بودهاند. از این بازار بزرگ و مجلل بازارهای دیگری منشعب میشدند و برخی از آنها هنوز هم فعال بوده و به مشاغل مختلف اختصاص دارند. سقف داخلی سردر از کاشیهایی به رنگ آجری، گلبهی و سرمهای بسیار خوشرنگ با طرحهای اسلیمی به صورت مقرنس کار شده است که بسیار جلب توجه میکند. پس از سقف، به دیواره های این سردر می رسیم که نقاشیهای چشمنوازی دارد.
دیوار روبهرو جنگ شاه عباس با ازبکان را نشان میدهد. دیواره سمت راست نشاندهنده اروپاییان در حال رقص و آواز و دیواره سمت چپ شکارگاهی را به تصویر کشیده است که با گذشت این همه سال و از بین رفتن قسمتهایی از این نقاشیها هنوز زنده بودن رنگها و زیبایی خود را حفظ کرده است. در زمان حکومت قاجار و در روزگاری که مسعود میرزای ظل السلطان حاکم اصفهان بود در جبهههای سردر قیصریه تغییراتی صورت گرفت و یک حاشیه کاشیکاری در امتداد سه جانب سردر اضافه شده است.
جهانگردان مشهوری مانند ناصرخسرو و شاردن به توصیف بازار قیصریه پرداختند و علت نامگذاری این بازار را شباهت این بنای تاریخی به قیصریه یا قیساریا در آسیای صغیر (ترکیه امروز) دانستهاند.
قدیمىترین توصیفى که از بازار اصفهان به جا مانده است، شرحى است از قرن چهارم هجرى قمرى (دوران دیالمه)، در کتاب رساله محاسن اصفهان تحت عنوان بازار جورین که مىگوید:
بازارى بود بر دروازه خور (خورشید) که یکى از چهار دروازه مشهور اصفهان در آن زمان بوده و در فصل نوروز عامه مردم اصفهان با انواع خوردنىها و آشامیدنىها و آلات و ادوات موسیقى یکى دو ماه را در آن محل به تفریح و عیش و عشرت مىگذراندند و بالطبع براى احتیاج این جمعیت از اغذیه، البسه و غیره بازارهایى برپا مىکردند و طوافان و بازاریان انواع نعمتها را در آنجا گرد مىآورند.
بازدید ششم : عصار خانه شاهی
عصارخانه (حصارخانه) در شهرهای قدیم ایران به آسیاب های مخصوصی اطلاق می شد که از آنها برای خرد کردن مواردی چون سنگ و زردچوبه و فلفل و امثالهم استفاده می شد. عصارخانه عبارت از محوطه ای بود که در وسط آن دو قطعه سنگ گرد بر روی هم قرار داشت و این دو قطعه سنگ از یک طرف با اهرمی به یک رأس چهارپا، مثل الاغ یا شتر یا قاطر یا اسب متصل بود. با حرکت کردن حیوان، که به صورت دورانی صورت می گرفت، سنگ روئی آسیاب به حرکت در می آمد و با گردش این سنگ، آنچه از موادی که به وسط سنگ مزبور ریخته میشد، نرم می گردید.
عصارخانه شاهی از جمله عصارخانه های باقی مانده از گذشته است که چشم هر گردشگری را به سمت خود جلب و روح انسان را به گذشته می برد و در میان بازارهای میدان نقش جهان پنهان مانده است.
میدان نقش جهان با همه عظمتی که دارد درون خود آثار و بناهایی پنهانی دارد که آنها نیز خود کارگاهی از علم، دانش و تکنولوژی را شامل می شود، بناهایی که چشم هر گردشگری را به خود جلب و آنها را میخ کوب می کند..
عصارخانه شاهی از جمله این آثار است که سفر به آنجا خالی از لطف نیست، پس از گذر از بازارچه های مختلفی که در میدان نقش جهان قرار دارد به بازار طلا فروشان می رسیم بازاری که رنگ و جنسش با رنگ و جنس دیگر نقاط متفاوت است.
در همین بازار عصارخانه ای قرار گرفته که به نام عصارخانه شاهی معروف است و پنهان در میان مغازه های طلا فروشی بر عظمت و زیبایی خود می بالد، عصارخانه ای که هنوز با وجودی که ۴۰۰ سال از عمرش می گذرد رنگ و بوی خاص خودش را دارد.
این عصارخانه مربوط به دوران صفویه است یعنی ۴۰۰ سال پیش و هنوز پا برحا مانده است بر اساس روایاتی که مطرح می شود این عصارخانه در سال ۱۰۲۱ هجری قمری بنا شده است و تا چند دهه پیش هم فعالیتش ادامه داشته است اما در نهایت به دلیل به صرفه نبودن از ادامه فعالیت دست می کشد.
اما در خصوص فضای اصلی این عصارخانه نیز باید گفت: آن اندازه مساحت این عصارخانه وسعت داشته است که هم اکنون بازار طلا فروشها در گذشته بخشی از فضای اصلی این عصار خانه بوده است.
بخش شرقی عصارخانه در دو طبقه ساخته شده است که طبقه بالایی آن با نام گرمخانه معروف است از آنجا به منظور پاک کردن و بو دادن دانههای روغنی استفاده میشده است.
بازدید هفتم : امارت کاخ هشت بهشت و باغ بل بل
کاخ هشتبهشت یک کاخ تاریخی در شهر اصفهان است که در دوران صفویان و در سال ۱۰۸۰ قمری ساخته شدهاست. ساختمان این کاخ در دو طبقه در میان باغی بزرگ بنا شدهاست.سبک معماری این بنا به شیوه اصفهانی است.
کاخ هشتبهشت – که روزگاری زیباترین کاخ عالم هم نامیده میشد – در سال ۱۰۸۰ هجری و به روزگار شاه سلیمان صفوی در نزدیکی باغ بلبل ساخته شد.باغ وسیعی که عمارت در آن واقع شده جزئی از باغ بزرگ نقش جهان بودهاست که شاه اسماعیل اول احداث کرد و در زمان جانشینان او بخصوص شاه عباس اول به قطعات متعددی تقسیم شد. باغ هشت بهشت در زمان شاه صفی وجود داشتهاست و در دوره دو شاه بعدی یعنی شاه عباس دوم و شاه سلیمان بر درختان این باغ زیبا افزودند. لازم است ذکر شود کوشک باغ متعلق به زمان شاه سلیمان صفوی میباشد که در آن دوره باغ تکمیل و اصلاح گردید و در سال ۱۰۸۰ هـ. ق که با سومین سال سلطنت شاه سلیمان صفوی مقارن بود، به اتمام رسید و به گفته برخی تاریخدانان این باغ نشیمن هشت سوگلی حرم پادشاه بودهاست، که ۴ نفر در طبقه همکف و ۴ نفر دیگر در طبقه اول سکنی گزیده بودند.
تور کلاسک مروری ویژه بر دولتخانه صفوی دارد و بسیار مورد توجه مسافران خارجی و داخلی می باشد
تور کلاسیک را می توانید در شرکت طلوع سفریاد خریداری کنید .
تلفن :۰۳۱۳۲۳۵۲۶۷۳ همراه :۰۹۱۳۱۲۵۰۲۲۱