در این شهرستان، علاوه بر بافتهای قدیمی ارزشمند شهری و روستائی صدها اثر و بنای تاریخی زیبا و دیدنی اعم از بقاع متبرکه، مسجد، حسینیه و تکایا، حمام، آب انبار، قلعه و کاروانسرا ،خانه های مسکونی وجود دارد که همراه با جاذبه های طبیعی به ویژه دیدنیهای کویر( اعم از تپه های بلند و زیبای ریگ زارها، گونه های گیاهی کویری، حیات وحش) این شهرستان را به یکی از قطب های مهم گردشگری استان اصفهان، بخصوص در زمینه اکوتوریسم مبدل ساخته است. ضمنا ازآنجائیکه معرفی همه این آثار و جاذبه ها مجال و فرصت وسیع تری را می طلبد، لذا به معرفی اجمالی اهم این آثار توسط اصفهان تور ، پرداخته ایم .
شهر آران و بیدگل
محور فرهنگی تاریخی بنی طبا، نقشینه، بازار ساطع شامل: هشتی تاریخی طباطبائی ، آب انبار حاج آقا شهاب، مسجد نقشینه، بازار ساطع، مجموعه خانه های تاریخی(شامل:بنی طباء اسماعیلی، طباطبایی و …)
محور فرهنگی تاریخی در بند، سرکوچه یخچال، بازار شامل:آب انبار تاریخی سرکوچه یخچال ، مسجد امام جعفر صادق(ع) بازارچه حضرت قاسم(ع) مجموعه خانه های تاریخی دربند( خانه افتخار الاسلام، ایزدیها، مسعودی،دانش، حاج آقا هاشمی، ….)
مجموعه تاریخی قاضی
این مجموعه کم نظیر مشتمل است بر مسجد جامع، حسینیه، مهدیه، بقعه متبرکه پنج امامزاده آب انبار، بازارچه شرقی، بازارچه غربی، مسجد ملا علی، خانه علمای خاندان عاملی آرانی که غیر از مسجد جامع که قدمتی بیش از سایر ابنیه دارد، اکثر بناهای آن در دورانهای صفوی و زندیه و قاجاریه احداث شده اند. مسجد جامع این مجموعه که قدمت آن به قرنهای اولیه اسلامی مربوط میشود در دوران صفویه و بدستور شاه طهماسب اول صفوی توسعه یافته است.
سردر و ایوانهای رفیع ، شبستانهای مرتفع و وسیع تابستانی و زمستانی و طبقات فوقانی و تحتانی این مسجد شکوه و عظمت فراوانی دارد . در سردر ورودی و شبستان تابستانی مسجد کتیبه هائی به خط ثلث و نستعلیق از دورانهای صفوی – زندیه و اوایل قاجار وجود دارد.
کتیبه های دست نویس مورخ به سالهای ۷ تا ۱۱۹۵ قمری موجود روی دیوارهای شبستان موسوم به بهاریه در این مسجد نشانگر آن است که در این مجموعه حوزه علمیه نیز فعال بوده و طلبه هائی از شهرهای مختلف ( و حتی استرآباد ) در آنجا به تلمذ اشتغال داشته اند.
بنا به نقل یکی از علما و مراجع بزرگ خاندان عاملی آرانی، حضرت امام رضا علیه السلام در مسیر مسافرت به خراسان از این ناحیه عبور فرموده و در این مسجد نماز اقامه کرده اند .
مسجد تاریخی بازار
مسجد تاریخی بازار با قدمت مربوط به دوران ایلخانی در مرکز محله بازار آران و بیدگل واقع شده است.بنای موجود در شبستان فوقانی مربوط به دوره صفویه تا قاجار می باشد. در مجاورت این مسجد بناهایی ارزشمند شامل زیارت محله بازار( امامزاده اسحاق)، خانه آقا سلیم و عصار خانه قرار دارد.
بقعه امامزده محمد هلال
بقعه و بارگاه عظیم و شکوهمند امامزاده محمد هلال ابن علی (ع) با سردرب و هشتی ورودی رفیع و بسیار زیبا و صحن های وسیع که بدنه های داخلی آنها با کاشیهای معرق ومعقلی و کاربندیهای زیبائی تزئین گردیده و رواقهای مزین به انواع رسمی بندیهای معماری سنتی همراه با گنبد بزرگ و گلدسته های متعدد کاشیکاری ، این مجموعه زیارتی و سیاحتی را به یکی از دیدنی ترین اماکن این ناحیه مبدل ساخته است. قدمت بنای این بقعه به دورانهای قبل از صفویه مربوط میشود . آئینه کاری سقف حرم مطهر آن به نذر و به دستور کریم خان زند صورت گرفته است. گلزار شهدای آران نیز در مجاورت این بقعه قرار دارد و جلوه خاصی به این مجموعه داده است.
بقعه امامزاده هادی
با گلدسته های رفیع کاشیکاری و ایوان و صحن و سرائی وسیع و دلربا و رواقهائی مزین به کاشیکاری و نگارگریهای نفیس از ابنیه و آثار بجا مانده از دوران صفویه است .مجموعه بناهای موجود در این بقعه و انواع تزئینات معماری بکار رفته در آن، این بنای تاریخی مذهبی را به یکی از جاذبه های دیدنی و شکوهمند حاشیه کویر تبدیل ساخته است.
وجود گلزار شهدای بیدگل در صحن جنوبی این بقعه بر ارزشهای فرهنگی آن افزوده است.
کاروانسرای مرنجاب
از آنجائیکه یکی از انشعاب های راه تاریخی ابریشم از طریق ری – کویر مرکزی از آران و بید گل – کاشان می گذشت و به اصفهان و یزد مرتبط می گردید و گاهی نیز کاروان های تجاری و زوار مشهد مقدس در این مسیر مورد دستبرد راهزنان قرارمی گرفتند در سال ۱۰۱۲ ه .ق به دستور شاه عباس اول صفوی و به منظور استقرار ما مورین محافظ این راه و همچنین اطراق و اقامت کاروانیان و مسافرین و زوار خراسان در فاصله ۵۰ کیلومتری شمال آران و بید گل و در مجاورت دریاچه نمک و در نقطه ای که مرنجاب نام داشت. کاروانسرای مجهز و زیبائی با استفاده از آجر ساخته شد و برای تامین آب مورد نیاز مترددین از این راه قناتی نیز در مجاورت کاروانسرا حفر گردید که هنوز هم دایر می باشد.این کاروانسرا سالیانی دراز مامن و اطراقگاه کاروانهای بازرگانی و مسافرین زوار حضرت امام رضا (ع) بود.لکن پس از انتخاب تهران به پایتختی در زمان قاجارها و احداث راههای جدیدی بین تهران و قم و کاشان این راه قدیمی از رونق افتاد و کاروانسرای مرنجاب نیز متروکه و توسط افراد محلی به دامداری مبدل شد. اما در سنوات اخیر و به تناسب توسعه برنامه های گردشگری،کاروانسرای مرنجاب نیز توسط سازمان میراث فرهنگی و گردشگری در طرح پردیسان قرار گرفت و تعمیر و مرمت گردید تا به عنوان یک اقامتگاه گردشگری کویری مورد استفاده قرار گیرد.کاروانسرای مرنجاب از لحاظ معماری، وضعیت طبیعت اطراف و چشم انداز بسیار زیبا و رویائی که به کویر و بخصوص دریاچه نمک دارد یکی از جاذبه های کم نظیر گردشگری کشور است.
چاله های سٌمبک
سمبک در ناحیه شمال آران و بیدگل و در دل بند ریگ قرار گرفته که در آن چاله های طبیعی کشاورزی جهت کشت هندوانه ( هندوانه بومی تخم حنائی ، تخم سیاه ، چیتی ) وجود دارد تعداد این چاله ها تقریبا ۵۰۰ عدد است که کمتر از ۱۵۰ چاله آن قابل استفاده برای کاشت مناسب می باشد . در عمق کمتر از یک متری کف این چاله ها در دامان کویر به آب شیرین می رسیم.
بقعه امامزاده قاسم
با گنبد هرمی شکل کاشیکاری و صحن و سرائی دلگشا و باروی قدیمی و زیبا در مبادی ورودی به شهر آران و بیدگل واقع گردیده و نظر واردین به این شهر را به سوی خود معطوف میدارد . بنا به ذکر منابع تاریخی ، عمه شاه عباس اول صفوی در مسیر سفر به خراسان در این منطقه با مشکلی مواجه شده است که با توسل به این امامزاده ، مشکل وی رفع شده است و لذا نذر کرده و به ساخت و ساز این بقعه مبارکه اقدام نموده است .
مسجد نقشینه
این مسجد قدیمی و با شکوه که به مسجد حاج قاسم نیز موسوم بوده است و به لحاظ نقش و نگارهای نفیسی که در آن وجود داشته و بقایای آن موجود میباشد ، به نقشینه معروف گردیده است ، از بناهای دوره سلجوقی است و با ایوانی رفیع و شبستانی وسیع و مزین به انواع تزئینات معماری سنتی با محرابی مقرنس کاری و نقش و نگارهای زیبا در زمره بناهای شاخص تاریخی و مذهبی این منطقه است .کتیبه خط ثلث به قلم استاد محمد بیدگلی و مورخ بسال ۱۲۱۵ ه.ق در محراب مسجد ، تاریخ مرمت آن را نشان میدهد. وجود سی پاره کلام الله مجید مخطوط که در دوره زندیه مرقوم و هر کدام از آنها توسط یک نفر از بانوان در همان دوران وقف گردیده ، نشان دهنده وجود یک مرکز فرهنگی فعال در دوره زندیه در این مسجد می باشد.
مقبره حاج سلیمان صباحی بیدگلی
صباحی بیدگلی از شعرای نامدار عصر زندیه و از بانیان نهضت ادبی موسوم به بازگشت میباشد که در سالهای اولیه قرن ۱۳ هجری و در اوایل دوره قاجار در زادگاه خود ، محله موسوم به درب ریگ وفات یافته و در مجاورت بقعه و بارگاه امامزاده حسین در مقبره ای اختصاصی مدفون گردیده است . مقبره این شاعر بزرگ در سنوات با همکاری و مشارکت مدیریت میراث فرهنگی ،صنایع دستی و گردشگری منطقه کاشان- آران وبید گل- شهرداری و خود یاریهای محلی به نحو زیبائی مرمت و ساماندهی گردیده و در زمره مراکز دیدنی این شهر درآمده است.
.