بدون شک یکی از جذابیت های شهرهای شمالی برای همه ما بازارهای رنگارنگ و خوش عطر و بودیی است که انسان را محسور خود می سازد. بدون شک همه ما چند بار در سفرهایمان به نقاط مختلف شمال کشور در این بازارها قدم زده و از جریان زندگی در آن تا توانسته ایم لذت بردیم.
بازارهای هفتگی در گیلان سابقه ای طولانی دارند و پایه های نخستین شهرها و شهرک های استان در جنوب دریای خزر بر بازارهای هفتگی گذاشته شده است که هم اکنون نیز آبادی های وجود دارند که به نامهای روزهای بازار ” جمعه بازار” و یا ” دوشنبه بازار” خوانده می شوند.
بازارهای هفتگی در گیلان از دیرباز تا امروز از اهمیت خاصی برخوردار بوده و این بازارها محلی برای تبادل کالا، فروش محصولات روستایی، صنایع دستی و خرید کالاهای شهر برای رفع نیاز است.
در گذشته که مسئله رفت و آمد روستائیان مثل امروز نبود بازارها از اهمیت بیشتری برخوردار بودند اما امروز با وجود جادههای آسفالته و تراکم وسیله های نقلیه، روستانشینان نیاز چندانی برای حضور در این بازارها نمی بینند با این وجود بازارها هنوز هم خالی از لطف نیستند.
یک کارشناس علوم اجتماعی در این باره گفت: بازارهای هفتگی گیلان بازارهای مناسب روستایی این منطقه است زیرا در محیط و شرایطی مناسب خود به بوجود آمده اند.
شنبه بازارهای گیلان شامل اسالم، انزلی، لنگرود و ماسال است. ” شنبه بازار اسالم” مثل تمام بازارهای محلی و هفتگی رنگ تازگی و هیجان را به مسافران و گردشگران منطقه تقدیم می کند، این بازاردر جوار رودخانه ناورود تشکیل می شود.
” انزلی “ در ۳۶ کیلومتری رشت دارای بازار هفتگی فعال و پر محصولی است که خریداران می توانند اجناس اروپایی، چینی، ژاپنی، محصولات آسیای مرکزی و قفقاز را در روزهای بازار که از سرتاسر خط ساحلی به بازار شنبه برده می شوند، تهیه کنند. محصولات غذایی مانند ماهی، مرغابی و انواع پرندگان شکاری، برنج، بافته های حصیری و سفالی و تورهای ماهیگیری در این بازار عرضه می شود.
” لنگرود “ در فاصله ۱۴ کیلومتری لاهیجان با تولید قابل توجه برنج، چای و صید ماهی بازارهای هفتگی را پررونق ساخته و بازار مال فروشان لنگرود در دو روز شنبه و چهار شنبه رقم بزرگ معامله بر روی دام را دارند، در بازار لنگرود صنایع دستی مانند حصیر، زنبیل و سایر فرآورده های منطقه نیز عرضه می شود.رضوانشهر از بازارهای پررونق که تنوع کالا در آن زیاد است.
” ماسال ” در ۲۱ کیلومتری جنوب رضوانشهر از بازارهای پررونق که تنوع کالا در آن زیاد است به ویژه فرآورده های دامی از جمله پنیر، کره، ترشی های محلی و در ایام عید شیرینی ها و مرباهای خانگی به فروش می رسد.
بازارهای محلی روز یکشنبه استان که در چوبر، خمام، رودسر، صومعه سرا، کوچصفهان و گشت روخان برگزار می شود، گردشگران و بازدید کنندگان زیادی را از اقصی نقاط کشور بسوی خود فرا می خوانند.
” چوبر” در طرفین رودخانه امامزاده ابراهیم (ع) در هفت کیلومتری شهر شفت واقع شده است، در این بازار انواع دامها مثل گاو، گوسفند و گوساله به فروش می رسد.
“خمام “ در ۱۵ کیلومتری جاده رشت – انزلی قرار دارد، در بازار خمام صنایع دستی و انواع سبزی ها و فرآورده های دامی توسط زنان عرضه می شود و پس از برداشت محصول برنج نیز معمولا حجم معاملات بازار خمام افزایش یافته زیرا از شهرها و آبادی های دیگر نیز برای خرید برنج مراجعه می شود.
” رودسر “ در ۷۰ کیلومتری رشت قرار دارد و به دلیل گستردگی بازارش از شهرهای اطراف مانند کوچصفهان و لولمان به رودسر می آیند، در این بازار معاملات کلی بر روی برنج، چای، ابریشم و مرکبات است اما محصولات محلی مانند فندق، گردو، گیاهان دارویی و انواع نهال مختلف به فروش می رسد، مواد غذایی، پوشاک، لوازم منزل و وسایل زینتی نیز عرضه می شود.
” صومعه سرا ” در ۲۵ کیلومتری رشت و ۱۶ کیلومتری فومن قرار دارد، این شهر با تولید محصولات متنوع مانند برنج، چای، دام، طیور، نیشکر، انواع سبزی ها، میوه ها، ابریشم و فروش آنها به ساکنان نقاط مختلف دارای یک بازار هفتگی پررونق است، در این بازار زنان روستایی به فروش نیشکر، دوشاب (شیره انگور)، انواع سبزی، مرغ، تخم مرغ و فرآورده های دامی در بازار عرضه می کنند.
” کوچصفهان “ در ۱۵ کیلومتری جاده رشت آستانه از آبادی های قدیمی گیلان است که بازار آن از صبح زود آغاز و در آن انواع کالاها و اجناس از قبیل مواد غذایی، پوشاک، وسایل منزل و کشاورزی به فروش می رسد. این بازار در روزهای چهارشنبه نیز برقرار بوده و بازار دام هم در این دو روز بسیار داغ است.
” گشت روخان “ در ۹ کیلومتری جنوب فومن روزگاری مرکز مبادلات و معاملات دام و صنایع بومی بود. در بازار گشت رودخان فرآورده های شیری به ویژه پنیر، کره، پارچه های پشمی و نخی، پوشاک، کفش، عسل و مواد غذایی مورد معامله قرار می گیرند.
دوشنبه بازارهای گیلان در رحیم آباد رودسر، سنگر، آستانه اشرفیه، سیاهکل، شفت و کومله دایر می شود، شور و نشاطی خاص در این بازارها به چشم می خورد که خود حدیث زندگی است.
” رحیم آباد ” در ۱۲ کیلومتری رودسر و محصولات عمده آن برنج، چای و فرآورده های دامی است، در این بازارها سایر محصولات منطقه از جمله فندق، گیاهان دارویی، عسل، گندم، جو، حبوبات و سیب زمینی بخصوصی در فصل برداشت عرضه می شود.
” سنگر” از پرسابقه ترین بازارهای گیلان است، در سال ۱۲۹۴ یکی از جهانگردان ایتالیایی در سفرنامه خود از دیدن بازار سنگر که در کاروانسرای قدیمی در روز دوشنبه برپا شده یاد کرده است.
در حال حاضر دیگر آن کاروانسرا وجود ندارد اما هنوز هم روز تشکیل بازار که از ۹۴ سال قبل دوشنبه بوده برقراراست و فروشندگان اجناس مختلف از رودبار، منجیل، قزوین و رشت به این بازار می آیند.
” آستانه اشرفیه “ در هفت کیلومتری لاهیجان از بازارهای پررونق منطقه روزهای دوشنبه و پنجشنبه است، محصولات منطقه به ویژه برنج، کنف، ابریشم و بادام زمینی توسط تولید کنندگان یا خریداران عمده محل در بازار عرضه می شود، در روزهای زیارتی در بازارها جنب و جوش بیشتری به چشم می خورد، دراین ایام سراسر خیابان مقابل سید جلال الدین اشرف و خیابانهای اطراف از سوی فروشندگان دوره گرد اشغال می شود.
” سیاهکل “ در ۱۵ کیلومتری جنوب غربی لاهیجان از طریق بازکیاگوراب با راه آسفالت به شهر رشت و لاهیجان ارتباط پیدا می کند، در بازار سیاهکل در روزهای دوشنبه و پنجشنبه انواع برنج، سبزی، مرغ، ساخته های سفالی و حصیری، نهال و شیر، عسل و پشم و فرآورده های دامی به فروش می رسد.
همچنین انواع میوه های جنگلی مانند تمشک و میوه های وحشی و عصاره آنها را به بازار می آورند و فروشندگان دوره گرد نیز لوازم منزل، پارچه، پوشاک و وسایل برقی در اختیار خریداران قرار می دهند.
در بازار شفت کالاهای مازاد بر مصرف برای مدتی کوتاه عرضه می شوند
” شفت “ در ۹ کیلومتری فومن قرار گرفته است، در بازار شفت کالاهای که به عنوان مازاد بر مصرف برای مدتی کوتاه عرضه می شوند شامل فرآورده های دامی، برنج و در آخرین مرحله صنایع بومی از جمله دست ساخته های چوبی مانند قند شکن یا جوقا که به زبان محلی آن را (شکه) می گویند توسط زنان، تهیه می شود.
” کپورچال “ در ۲۱ کیلومتری غرب بندر انزلی و کنار راه آسفالته انزلی – آستانه اشرفیه قرار دارد، در بازار کپورچال برنج، مواد غذایی، انواع سبزی، پوشاک و دست ساخته های حصیری مانند زنبیل، حصیر و قلاب های حصیری به فروش می رسد.
” کومله “ روستایی در شش کیلومتری شرق لنگرود قرار دارد که در این بازار انواع سبزی، ماهی و ساخته های حصیری عرضه می شود. بازار هفته در هنگام تابستان و برخی موارد در بقعه معروف آقا سید حسن برپا می شود، از صنایع دستی زنان منطقه که مشتریان بخصوصی دارد، چادرشب های خوشرنگ که گهگاه یک یا دو قطعه از آنها به بازار هفته عرضه می شود.
سه شنبه بازارها که در املش و فومن برگزار می شود دارای جلوه های خاصی است، بازارهای بکر و ناب سوای از مردم منطقه برای گردشگران داخلی و حتی خارجی نیز جذاب، دیدنی و خریدنی است.
” املش ” در ۱۲ کیلومتری جنوب باختری رودسر و ۱۲ کیلومتری جنوب خاوری لنگرود نمونه قابل مطالعه ای از بازارهای هفتگی سنتی در گیلان وجود دارد، در این روز حمامی ها، آرایشگران، قهوه چی ها، اغذیه فروشی ها پرتلاش هستند، کوه نشینان هنگام پائیز خرید یک ماهه خود را انجام می دهند.
حلقه مارگیران، معرکه گیران و درویش ها از جنبه های تفریحی سه شنبه بازار املش است، که در این بازار محصولات منطقه از جمله برنج، چای، عسل ، فرآورده های دامی، ابریشم و مرکبات به فروش می رسد.
” فومن “ به شهر مجسمه ها معروف است، در سه شنبه بازار عسل، برنج، چای، صنایع حصیری و سفالی، و دو فرآورده ای که با نام این منطقه شهرت دارد، پنیر سیاهمزگی و کلوچه، بیش از کالاهای دیگر خواستار دارد، سایر کالاها شامل وسایل درو، کاردها و چاقوهای ساخت ماسوله، گلیم ، نمد و فرآورده های دامی مربوط به شولم و گشت رودخان است.
چهارشنبه بازارهای گیلان در چابکسر، رضوانشهر، کیاشهر و حسن رود برگزار می شود نمادی از فرهنگ، آداب، نوع زندگی و معیشت مردم این خطه است.
” چابکسر “ شهر کوچکی در مرز مازندران که ۱۰۲ کیلومتربا رشت و ۲۵ کیلومتر با رودسر فاصله دارد، این شهر از یک سو به دریا و از سوی دیگر به کوه محدود است.
نکته قابل توجه استقبال صاحبان فروشگاهها و دکانهای راسته های بازار، از بازار هفتگی است زیرا معتقدند این بازار به کار آنها رونق خواهد داد، محصولاتی که در آنجا عرضه می شود شامل برنج، مرکبات، چای، فرآورده های لبنی، سایر لوازم و وسایل مورد نیاز مردم است.
” رضوانشهر “ این بازار در ۳۳ کیلومتری جاده انزلی به آستارا و در منتهی الیه شهر به سوی آستارا دایر می شود و نزدیک به شهرک صنعتی چوکاست، مشتریان قابل توجهی از این منطقه برای خرید محصولات لبنی، پشمی، دست ساخته های حصیری و انواع سبزی ها به بازار می آیند.
” کیاشهر “ یا بندر حسن کیاده در مصب سپید رود و کنار دریا قرار دارد، فاصله کیاشهربا آستانه ۲۰ کیلومتر است و خریداران این بازار بیشتر از آستانه و دهستانهای اطراف بوده که برای خرید انواع برنج، سبزی، میوه های فصل و سایر موارد خوراکی، پوشاک، لوازم منزل و ماهی به این بازار می آیند.
بازار حسن رود بیشتر خریداران زنان هستند
” حسن رود “ در ۱۰ کیلومتری غازیان ( انزلی) قرار گرفته و با خمام هشت کیلومتر فاصله دارد، در بازار حسن رود مواد غذایی، صنعتی، پوشاک تره بار، خشکبار، مرغ و بخصوص ماهی عرضه می شود. بیشتر خریداران زنان هستند که از مراکز صنعتی و خانه های سازمانی و روستاهای اطراف برای دیدار آشنایان و گذراندن وقت در بازار کوچک حسن رود حضور یافته و گاه به خرید کالای مورد نیاز خود می پردازد.
در نهایت پنجشنبه بازارهای استان در بازار جمعه، کلاچای و هشتپر دایر می شوند، تعداد زیادی از مردم به خصوص جوانان برای گذران زندگی و کسب درآمد در این بازارهای هفتگی مشغول به کار هستند.
” بازار جمعه “ در پنج کیلومتری صومعه سرا و ۱۷ کیلومتری رشت محلی مسکونی به نام ” جمعه بازار” قرار دارد که قبلا دراین محل روزهای جمعه، بازار تشکیل می شد اما طی سالهای اخیر تشکیل بازار به پنجشنبه تغییر یافت و مردم از شهرهای رشت، فومن و صومعه سرا برای خرید انواع مواد غذایی، برنج، چای، سبزی های تابستانی، مرغ، تخم مرغ و مرغابی به این بازار روی می آورند.
” کلاچای “ در ۸۲ کیلومتری شهر رشت و در مسیر جاده رودسر – رامسر قرار دارد، این بازار شهری – روستایی است. زنان با لباس های محلی در بازار حاضر می شوند و درحد خود بازار پررونق است.
در این بازارمحلی محصولات برنج، مرکبات، چای، ماهی، گردو، فندق، سایر مواد خوراکی، پوشاک و لوازم منزل به فروش می رسد همچنین در این بازار گیاهان دارویی مانند گل گاوزبان و نیز گلها و گیاهان تزئینی که در منطقه پرورش می یابند، عرضه می شود.
در پنجشنبه بازار هشتپر اغلب زنان و مردان با لباس های محلی حاضر می شوند
” هشتپر “ در ۷۴ کیلومتری شهر آستارا قرار دارد، در پنجشنبه بازار هشتپر اغلب زنان، مردان و حتی صاحبان مغازه ها با لباس های محلی حاضر می شوند.
در این بازارمحصولات منطقه و نیز برنج انواع سبزی ها و میوه های درختی از قبیل مرکبات، ازگیل، گیلاس و در سالهای اخیر کیوی عرضه می شود همچنین مواد خوراکی، پوشاک، ماهیهای پرورشی و نوعی شال از پشم شتر به فروش می رسد، که از کشورهای آسیای میانه و مرکزی آورده شده است، درگذشته شال بافی از صنایع دستی گیلان بوده اما در حال حاضر رونق زیادی ندارد.
به هر حال در نقاط دیگر استان و از جمله روستاها بازارهای هفتگی تشکیل می شد که تعداد زیادی از این بازارها به مرور زمان تعطیل یا رونق گذشته را ندارد.
وجود بازارهای هفتگی در بهبود نسبی مشکلات اقتصادی مردم تا حدی تاثیرگذار است و بسیاری از جوانان بیکار با حضور در این بازارها بخشی از مشکلات خود را سر و سامان می دهند، عده ای دیگر نیز به رغم کار کشاورزی، باغداری و… در روزهای بیکاری به فروشندگی در این بازارها می پردازند تا با کسب روزی حلال، بخشی از زخم های زندگی را مرهم نهند.
.