کرمانشاه یکی از شهرهای کردنشین و کهن ایران زمین است که از سال های بسیار دور به عنوان یکی از مناطق خوش آب و هوا در کشور افراد زیادی علاقمند به مسافرت و حتی زندگی در آن داشته اند. کرمانشاه به عنوان یکی از پایتخت های اشکانیان در گذشته از شهرهای بسیار مهم ایران بوده است و به عنوان یکی از راه های ارتباطی ایران و عراق همیشه از اهمیت بسزایی برخوردار بوده است. این شهر در زمان ساسانیان نیز به علت آب و هوای عالی و منحصر به فردش یکی از تفرجگاه های اصلی شاهان ساسانی به شمار می رفته است.
کرمانشاه نهمین شهر پرجمعیت و یکی از کلان شهرهای ایران و مرکز استان کرمانشاه در ایران می‌باشد که دارای جمعیتی بالغ بر۸۸۴۷۰۶ نفر و مساحت ۹۳٬۳۸۹٬۹۵۶ متر مربع است. شهر کرمانشاه بزرگترین شهر کردنشین و مهمترین شهر در منطقه مرکزی غرب ایران است.
کرمانشاه از شهرهای تاریخی و فرهنگی ایران به شمار می‌رود و پیدایش آن به سده چهارم میلادی باز می‌گردد و از آن دوران تا حمله اعراب به ایران به عنوان دومین پایتخت ساسانیان مورد توجه حکومت بود. در دوران سلجوقیان در قرن یازدهم میلادی کرمانشاه به عنوان شهر ارشد کردستان انتخاب شد. در قرون وسطی شهر کرمانشاه یا قرمیسین در حکم یکی از نواحی چهارگانه عراق عجم شناخته می‌شد. در آن زمان اغلب اوقات ایالت جبال را عراق عجم می نامیده‌اند تا با عراق عرب اشتباه نشود که به طور تقریبی نیز با ناحیه ماد باستانی مطابقت داشت. با گذشت یازده سده از حملهٔ اعراب به ایران، این شهر در دوران قاجار دوباره شکل شهرنشینی خود را باز یافت و به دلیل قرارگرفتن در چهارراه دو محور شمال به جنوب و خاور به باختر و نیز همسایگی با کشور عراق و واقع‌شدن بر سر راه شهرهای زیارتی کربلا و بغداد از اهمیت بسیاری برخوردار است. این شهر در جنبش مشروطه سهمی به سزا داشت و در جنگ جهانی یکم و دوم به تصرف نیروهای بیگانه در آمد و پس از پایان جنگ تخلیه شد. همچنین این شهر در جنگ ایران و عراق، خسارت‌های زیادی دید.
مردم‌شناسی
استان کرمانشاه یکی از استانهای کردنشین کشور است. برخی از بزرگترین ایل‌های کرد ایران نظیر ایل کلهرو ایل زنگنه در استان کرمانشاه زندگی می‌کنند. گویشهای گوناگون زبان کردی نظیر کلهری، جافی، کردی کرمانشاهی، لکی، سورانی، پاوه‌ای، ژاو رودی، لهونی، بالاجوبی، اورامی و گوران از رایج ترین گونه‌های گویشی در استان کرمانشاه هستند. در این استان قومیت‌های گوناگون دیگری نیز زندگی می‌کنند.
زبان
زبان کردی و فارسی کرمانشاهی در شهر کرمانشاه از رایج‌ترین زبان‌ها می‌باشند. و در استان گویش‌هایلکی، کردی کرمانشاهی، زنگنه‌ای، سنجابی، گورانی، کلهری، فارسی کرمانشاهی جافی در شهرهایجوانرود، روانسر، ثلاث باباجانی، بخش‌هایی از پاوه و سرپل ذهاب. و ترکی آذربایجانی نیز در سنقر رواج دارد و همچنین زبان لکی درشهرستان هرسین، شهرستان صحنه و شهرستان کنگاور رواج دارد.
به اعتقاد صاحب نظران شاید کمتر استانی به اندازه استان کرمانشاه از لحاظ تنوع قومها، قبیله‌ها، فرقه‌ها و مذاهب مختلف برخودار باشد و هر یک از این گروه‌ها نیز به لهجه‌ها و گویشهای شیرین خود تکلم می‌کنند : در استان کرمانشاه با توجه به قدمت و غنای تاریخی این استان دهها گونه و گویش محلی وجود دارد. جاف جوانرود، سورانی، پاوه‌ای، ژاو رودی، لهونی، بالاجوبی، کلهری، لکی، فارسی کرمانشاهی، اورامی، گوران، لری و لکی را از رایج‌ترین گونه‌های گویشی در استان کرمانشاه است. همچنین زبانهای ترکی سنقری وعربی هم دربعضی مناطق تکلم می‌شود. گویشهای مختلفی که در استان کرمانشاه رواج دارد ریشه در زبان کردی به عنوان زبان نژاد یا قوم کرد دارد.
زبان کردی دارای چهار شاخه اصلی است و ۶۰گونه گویشی را در بر می‌گیرد. چهار شاخه اصلی زبان کردی شامل کرمانج جنوب ، کرمانج شمال ، کردی کرمانشاهی و اورامی و گوران است که هر یک گویشهای خاصی را شامل می‌شود. کرمانج جنوب در ایل جاف در کرمانشاه رایج است. کردی کرمانشاهی است که خاص قبایل ، ایلات و عشایر استان کرمانشاه و ایلام است. این شاخه از زبان کردی دارای گویش معیار است و آن کردی کلهری است
گویش اکثریت مردم کرمانشاه کردی کلهری است و در کنار آن فارسی کرمانشاهی نیز که اختلاطی از کردی کلهر با زبان فارسی است از ۲۰۰سال پیش در این استان رایج شده است. شاخه چهارم زبان کردی اورامی و گوران است که در منطقه اورامانات کرمانشاه رایج است. تمام اشعار سروده شده به زبان کردی تاکنون به این گویش سروده شده است. در چند سال اخیر نیز گویش وران دانش آموخته گویش کلهر شروع به سرودن شعر در این گویش کرده‌اند. در میان این گویشها کردی کلهری بیشترین گویش ور را در استان دارد و لری محدودترین گویش در استان کرمانشاه است. آنچه امروز ملموس است گویشهای محلی به واسطه مسایلی در حال از بین رفتن است؛ دور شدن مردم گویش ور از خاستگاه اولیه خود یعنی زیست بوم و قرار گرفتن در بخشها و شهرهای جدید ، تداخل فرهنگها و گویشها و زبانهای گوناگون ، گوناگونی اقلیمها و جغرافیای شهر‌ها و روستاها ، مهاجرت ، سواد آموزی و دور شدن از گویش مادری از جمله دلایل است.
با تشکیل حکومت قاجار در ایران و شکل گیری سازمانهای اداری و حکومتی در آن زمان و وجود امارتهای حکومتی نوادگان آنها در نقاط مختلف کشور و رسمی بودن زبان فارسی و سخن گفتن باسوادان (کارمندان و طیف حاکم) به زبان فارسی و عدم آشنایی آنان با زبانهای محلی، کافی بود تا مردم برای ارتباط برقرار کردن با آنان به زبان فارسی نیازپیداکنند با توجه‌به‌وجود قشر بازاری و بیسواد در میان مردم و عدم آشنایی آنان با زبان فارسی در بیشتر اوقات آنان با مشکل پائین بودن دایره‌واژگان فارسی روبه‌رو می‌شدند و برای جبران آن واژگانی از زبان کردی را در سخن خود می‌آوردند بدین گونه‌شخص دیگری این واژه‌را از یکی می شنید و به‌گمان آنکه‌واژه‌ای فارسی است آنرا در مکالمات خود به‌کار می‌برد و بدین گونه‌در بین مردم کرمانشاه زبان فارسی رایج شد گونه ای فارسی که واژگان کردی موجود در آن کم نیست.
گویش کردی کلهری
این گویش کردی بیشتر در میان افراد کلهر مورد استفاده واقع می شود و مناطقی که تقریباً با این گویش سخن می گویند شامل ایلات زنگنه ، سنجابی ، احمدوند ، بهتوری ، نانکلی ، پایروندها ،اهالی قصرشیرین ، سرپل ذهاب ، قلخانی ، کرندی ، قلعه زنجیری های ساکن کرمانشاه ، صحنه و مردم دینور است . با این تفاوت که تلفظ و لغات مردم کلهر اصیل‌تر و در سایر نقاط با توجه به همجواری با گویش های دیگر کلمات تغییر یافته است .
گویش کردی اورامی
اکثر مردم دو ایل بزرگ لهونی در منطقه اورامان جنوبی در کرمانشاه و همچنین طوایف اورامان تخت و اورامان رزاب در حوالی کردستان و نیز ایل بزرگ باجلان که تعدادی از آنها در دشت ذهاب و بسیاری در حوالی خانقین زندگی می کنند . چندین روستا در منطقه گوران و تمامی مردم کندوله در دینور به این گویش تکلم می کنند .
گویش کردی سوراانی
طوایف متعدد جاف جوانرود و تعدادی از طوایف مهاجرگوران ، مردم دشت ذهاب و جیگیران ، سراسر بخش روانسر و تیره هایی از اهالی سنجابی با این گویش سخن می گویند . این گویش شیوه ساده ای از کرمانج است
گویش لکی
اهالی هرسین ، طوایف کاکاوند ، بالاوند ، جلالوند و عثمان وند به این گویش تکلم می کنند .
علاوه بر گویش های کردی ، مردم کرمانشاه به زبان فارسی کرمانشاهی و مردم سنقر به زبان ترکی تکلم می کنند . لهجه فارسی کرمانشاهی خاص این دیار است . این لهجه از لحاظ ضرب المثل غنی است و واژگان کردی دگرگون شده با پرداخت در جملات فارسی کرمانشاهی ، جان می گیرد و کاربرد می یابد.
دین و مذهب مردم کرمانشاه
بیشتر جمعیت استان کرمانشاه را مسلمانان تشکیل می‌دهد که در حدود ۹۹٫۷ درصد می‌باشد. در میان پیروان اسلام بیشتر شیعیان و درصدی نیز اهل تسنن می‌باشند. گروهی نیز با نام اهل حق شناخته می‌شوند. برخی با حفظ آداب و مناسک و معتقدات دین کهن ایران باستان یعنی زردشتی و همچنین با التقاطی از اسلام به حیات دینی خود ادامه می‌دهند.
به طور کلی اقلیت‌های مذهبی استان در مجموع ۰/۱۷ درصد از کل جمعیت را تشکیل می‌دهند که مهمترین آنها زردشتیان با ۰/۱۲ درصد، مسیحیان ۰/۰۲ درصد و کلیمیان ۰/۰۳ درصد از کل جمعیت را دارد.
یهودیان
انجمن کلیمیان کرمانشاه (هبرا) در سال ۱۳۴۰
محلهٔ قدیمی یهودیان کرمانشاه، در محله فیض‌آباد و در نزدیکی یکی از پنج دروازه ورودی به شهر قرار داشته که در میان کرمانشاهیان به دروازه یهودی‌ها معروف بوده‌است. شمار یهودیان کرمانشاه در دوران مشروطیت در حدود ۳۰۰۰ نفر برآورد شده که تا زمان احداث مدرسه آلیانس کرمانشاه یعنی ۱۹۰۴ م چندان سر و سامانی نداشتند. یهودیان کرمانشاه در دوران پهلوی و با بهبود نسبی وضع اجتماعی از محله‌های قدیمی خود مهاجرت و در نقاط مختلف شهر پراکنده می‌شوند. این شهر، تا پیش از انقلاب اسلامی یکی از انجمن‌های پرجمعیت یهودیان ایران بود. اما در حال حاضر جمعیت یهودیان شهر به اندازه‌ای کم شده‌است که از ۴ کنیسایی که در سال‌های پیشین فعال بودند تنها در کنیسای اتحاد کلیمیان، مراسم دینی خود را برگزار می‌کنند.
آب و هوا
شهر کرمانشاه دارای آب و هوای معتدل کوهستانی است. در سده چهارم میلادی شهر کرمانشاه که در آن دوران روستای خوش آب و هوایی بود به عنوان دومین اقامتگاه پادشاهی ساسانیان برگزیده شد.در دوران ساسانیان باغ‌های بزرگی در این منطقه ساخته شد و تا مدت‌ها مکان خوش‌گذرانی شاهان ساسانی بوده‌است.
کرمانشاه از دید گوناگونی آب و هوائی دارای تنوع زیادی است از لحاظ آب و هوایی دارای چهار فصل در یک زمان است برای نمونه قصر شیرین دارای آب و هوای گرم و سنقر و پاوه دارای آب و هوای سرد و کرمانشاه دارای آب و هوای معتدل هستند.
.