اطراف مشهد پراست از گردشگاههای طبیعی و زیبا که میتوان رفت و از بودن در آنجا لذت برد، در این مطلب قصد داریم معرفی داشه باشیم از  گردشگاههای این شهر،پس با ما همراه شوید:

پارک جنگلی وکیل آباد مشهد

پارک وکیل آباد در فاصله ۱۰ کیلومتری جنوب غربی مشهد واقع شده است. این پارک دارای قنات آب گوارایی است.

پارک ملت مشهد

پارک ملت در مغرب مشهد و در حاشیه بلوار وکیل آباد قرار دارد. مساحت آن ۷۲۰۱۰۰ متر مربع است. پارک ملت از بزرگترین دیدنی ترین پارکهای مشهد بشمار میرود. در پارک ملت، شهربازی و سایر امکانات تفریحی برای کودکان موجود است.

«پارک کوهسنگی مشهد»

پارک زیبای کوه سنگی مشهد، در جنوب مشهد در انتهای خیابان دکتر علی شریعتی (کوهسنگی) و در دامنه کوههای جنوبی مشهد واقع است. پارک کوهسنگی، دارای استخر زیبا دیدنی و رستورانی برای پذیرایی عمومی است.

مجتمع تفریحی پارک شادی مشهد

کوهستان پارک شادی مجموعه‌ای است زیبا و دیدنی که در مجاورت پارک جنگلی وکیل‌آباد واقع است، در این مجموعه انواع وسایل تفریحی و سرگرمی برای همه وجود دارد. کوهستان پارک شادی می‌تواند اوقات خوشی را برای زائران مشهد مقدس فراهم مینماید.

“آبشار اخلومد (اخلمد) مشهد”
آبشار اخلمد، در مسیر جاده مشهد- قوچان و به فاصله ۸۴ کیلومتری مشهد آبشار زیبایی قرار دارد. در انتهای رودخانه پرآب آن دو آبشار قرار دارد، که ارتفاع یکی از آنها ۲۳ متر میباشد. از روستای (اخلمد) تا آبشار حدود ۳ کیلومتر فاصله است که این مسیر را باید پیاده عبور کرد. باغات فراوان و میوه‌های آن مخصوصاً سیب اخلمد مشهور میباشد…

«شاندیز مشهد»
شاندیز مشهد، در فاصله ۳۸ کیلومتری جنوب غربی مشهد قرار دارد. در این منطقه کوهستانی، چشم‌سارها و باغات زیادی است. پوستین دوزی از صنایع دستی این منطقه میباشد. (در اطراف شاندیز امکانات پیست اسکی نیز وجود دارد.)

“طرقبــه مشهد”

طرقبه مشهد، در ۱۶ کیلومتری جنوب غربی مشهد، بخش طرقبه قرار دارد. طرقبه در منطقه کوهستانی و دارای باغهای بسیاری میباشد. رودخانه‌ای از کنار آب عبور می‌کند. در آنجا پارک عمومی زیبایی قرار دارد. سبدهای دستی ساخته شده اهالی، سوغات آن محسوب میشود!

بند گلستان مشهد
در فاصله ۴ کیلومتری طرقبه، بند قدیمی گلستان بر روی رودخانه گلستان واقع است. طول تاج بند در حدود ۱۲۰ متر، ارتفاع آن ۱۴، عرض پایه ۲۸ و عرض تاج ۱۴ متر است.
این بند در حوالی ۴۰۰ الی ۵۰۰ سال قبل در دوره تیموریان ساخته شده، که در سالهای اخیر مرمت و بازسازی گشته است. بند گلستان در فصل بهار که به واسطه بارندگی، آب آن زیاد می‌شود. منظره بسیار جالب و زیبایی بوجود میآید.

سد طرق مشهد

در ۲۵ کیلومتری جنوب شرقی مشهد، بر روی رودخانه طرق (در نزدیکی بند قدیمی طرق) سد طرق احداث گردیده است.  هدف از احداث این سد، تامین نیازهای آبی شهر مشهد است.

شاهان گرماب مشهد
شاهان گرماب، در فاصله ۷۲ کیلومتری جنوب خاوری مشهد، بر بالای تپه‌ای واقع شده و دارای چشمه آب گرمی است که حرارت آن به ۴۸ درجه سانتیگراد می‌رسد. این آب معدنی برای درمان رماتیسم، آرتروز و عوارض کوفتگی بسیار مفید میباشد.

زشک مشهد

منطقه توریستی و تفریحی زشک، از روستاهای گردشگری و دیدنیهای ایران و مشهد میباشد، که در ۳۰کیلومتری مشهد واقع شده است . این منطقه ییلاقی که در دره‌ای زیبا واقع شده، با طبیعت بکر و زیبای خود با آب وهوایی خنک شرایط مناسبی را برای مردم شهر مشهد بوجود آورده است. (در این منطقه صنایع دستی و نانهای محلی متفاوتی وجود دارد که می‌تواند برای هر توریست و ایرانگردی جالب توجه باشد.)

خانه ملک مشهد

خانه ملک مشهد، در خیابان امام خمینی مشهد قرار گرفته و یکی از نمونه خانه های زیبای برجا مانده از دوران انتقال معماری در اواخر عصر قاجاریه بشمار میرود. خانه ملک امروزه مرکز هنر های سنتی میراث فرهنگی و گردشگری خراسان رضوی میباشد.

نغندر مشهد
در مشهد، روستای نغندر از توابع بخش طرقبه و در فاصله ده کیلومتری آن قرار دارد. این روستای سرسبز و آباد با چشم انداز های طبیعی زیبا در دامنه های شمالی کوه های بینالود وجود دارد.

روستای کنگ (ماسوله دوم) مشهد
در مشهد، روستای کنگ در دامنه کوه های بینالود و در قسمت جنوبی این رشته کوه به فاصله ۲۲ کیلومتری شمال غربی طرقبه قرار گرفته است. (کنگ با داشتن چشم اندازهای کوهستانی، چشمه سارها و درختان مختلف بر دامنه کوهپایه های زیبا، چشمها را خیره میکند. معماری روستای کنگ بسیار شبیه به معماری ماسوله است و تقریبا بام هر خانه به عنوان حیات منزل بالاتر بشمار میرود.)

«بند گلستان مشهد»
از آثار تاریخی و دیدنیهای مشهد، سدی قدیمی مشهور به بند گلستان میباشد، که در ۱۲ کیلومتری غرب مشهد و در حدود ۴ کیلومتری طرقبه قرار دارد. این سد از آثار دوران تیموری است.

“بند طرق مشهد”
سد بند طرق، در ۱۴ کیلومتری جنوب شرقی مشهد بر روی رودخانه طرق و در نزدیکی بند قدیمی واقع شده است.

رودخانه و دره کشف رود مشهد
مسیر و طول این رودخانه که در دره کشف رود در جریان است، حدود ۲۹۰ کیلومتر میباشد. این رودخانه از کوه های هزار مسجد و بینالود سرچشمه گرفته و پس از طی مسافتی در پل خاتون سرخس به هریرود می پیوندد…

عنبران مشهد
روستای عنبران در ۲۶ کیلومتری مشهد و به فاصله یک کیلومتری طرقبه قرار دارد. مناظر سرسبز با علف های خودروی خوشبو سبب گشته این روستا ییلاقی را عنبران بگویند.

حصار مشهد

روستای حصار در مسیر مشهد به طرقبه و بعد از بند گلستان قرار گرفته و دارای باغ های وسیع میوه، آب و هوای خوب و چشم اندازهای زیبا است.

آندروخ مشــهد
آندروخ مشهد، روستایی خوش آب و هوا از حومه تبادکان، که در ۳۳ کیلومتری شمال شرقی مشهد و در مسیر کلات نادری قرار دارد.

روستای تاریخی پاژ مشهد

روستای پاژ در پانزده کیلومتری شمال شهر مشهد در تقاطع جاده کارده به کلات نادری قرار دارد؛ این روستا زادگاه حکیم ابوالقاسم فردوسی میباشد.

روستای ییلاقی جاغرق مشهد

در ۲۱ کیلومتری جنوب غربی مشهد و در فاصله ی ۷ کیلومتری جنوب غربی طرقبه، روستای ییلاقی جاغرق قرار دارد و به روستاهای عنبران، طرقدر، کردینه، تغاره و شاندیز میرسد. جاغرق دارای آب و هوای معتدل کوهستانی میباشد و دارای زمستان های سرد و تابستان های معتدل است و از دیدنیهای زیبای مشهد میباشد…

سد چالیدره مشهد

سد چالیدره، از دره های فرعی منطقه طرقبه بوده و محیط تفریحی و گردشگری کاملا مجزا را فراهم کرده است. شاخص جاذبه گردشگری آن سد خاکی میباشد که برای آبیاری باغ‌های اطراف طرقبه مورد استفاده قرار میگیرد و دارای امکانات تفریحی مانند قایق پدالی، قایق سواری، ماهیگیری، رستوران و آلاچیق می باشد…

مجموعه پارک ساحلی آفتاب مشهد

مجموعه پارک ساحلی آفتاب بعنوان دومین پارک آبی مشهد در زمینی به مساحت ۴۰۰۰ متر مربع و زیربنای ۱۵۰۰۰ متر مربع در تابستان ۱۳۹۰ بهره برداری شد. این مجموعه ۷ طبقه از لحاظ زیربنا و تعداد طبقات بزرگترین پارک آبی طبقاتی جهان محسوب میشود.

شهربازی سرزمین خورشید در مشهد

روستای دهسرخ مشهد

در کیلومتر ۴۵ جاده مشهد- نیشابور در ۱۷کیلومتری شهر ملک آباد در مسیر عبور امام هشتم، حضرت علی ابن موسی الرضا علیه السلام از نیشابور به سمت توس، روستای دهسرخ قرار گرفته  است…

تهیه و تنظیم : واحد تولید محتوای اصفهان تور

شهر مشهد زادگاه مفاخر، عالمان و بزرگان زیادی بوده و هست که اینک آرامگاههای آنها در مشهد تبدیل شده به یکی از جاذبه های گردشگری این شهر، در اصفهان تور به تعدادی از این ابنیه های تاریخی میپردازیم:

ویژگیهای تاریخی فرهنگی مشهد                 

در شهر مشهد مردان بزرگی وجود داشته اند. از میان مفاخر بسیار زیاد شهر مشهد و شهر توس می توان افرادی مانند حکیم ابوالقاسم فردوسی، ثنایی مشهدی، حر عاملی، خدیوجم، رستم ساعاتی، سلطان علی مشهدی، محمد کاظم آخوند خراسانی، احمد دقیقی، شیخ طبرسی، محمد تقی ملک الشعرای بهار، امام محمد غزالی، خواجه نصرالدین توسی، خواجه نظام الملک و مهدی اخوان ثالث را بر شمرد! مبنی بر تاریخ …

ابنیه تاریخی مشهد

“مقبره شیخ بهایی مشهد”

شیخ بهایی از علما و شاعران و حکمای معروف مشهد است. «بهاءالدین محمد عاملی» معروف به «شیخ بهایی» در سال ۹۳۵ ه. ق در «بعلبک» بدنیا آمد. در هفت سالگی با پدرش به ایران مهاجرت کرد. او مدتی وزیر «شاه عباس» صفوی بود. در سیاست و فرهنگ ایران نقش اساسی ایفا میکرد. از این دانشمند تالیفات متعددی در دست میباشد؛ مقبره شیخ بهایی…

مدرسه عباسقلی خان مشهد

مدرسه عباسقلی خان مشهد، در ابتدای خیابان نواب صفوی واقع است. بانی مدرسه، «عباسقلی خان بیگلربیگی» بوده و تاریخ بنای آن سال ۱۰۷۷ ه. ق میباشد.

گنبد خشتی مشهد

از دیگر جاذبه های گردشگری مشهد: آرامگاه گنبد خشتی در خیابان طبرسی، کوچه نوغان، نزدیک فلکه طبرسی قرار دارد. در گنبد خشتی (امام‌زاده محمد) مدفون میباشد، نسبت این امامزاده با هجده واسطه به «امام سجاد» (ع) می‌رسد. گنبد این آرامگاه از آجر میباشد و به همین علت، به آن گنبد خشتی میگویند. سبک معماری آرامگاه به بناهای دوره صفویه شبیه میباشد.

“گنبد سبز مشهد”

از دیدنیهای مشهد، گنبد سبز در اواسط خیابان دکتر باهنر (خاکی) و در فلکه گنبد سبز قرار گرفته و به جهت رنگ فیروزه‌ای آن، به گنبد سبز مشهور است. گنبد سبز، مدفن «شیخ محمد مومن» عارف استرآبادی میباشد که به سال ۹۰۴ ه. ق وفات گردیده است. کتاب «تحفه حکیم مومن» در طب قدیم، از آثار این دانشمند میباشد…

“پیر پالاندوز مشهد”

در مشهد، «شیخ محمد عارف» که در سال ۹۸۵ ه. ق وفات یافته، مشهور به پیر پالاندوز از زاهدان معروف عصر خود بوده است. به این دلیل که این عارف برای امرار معاش، پالاندوزی می‌کرد؛ به «پیر پالاندوز» مشهور شده است.

«آرامگاه نادر (گنجینه باغ نادری) مشهد»

آرامگاه نادر مشهد، در چهار راه شهدا ، میان باغ مصفایی “آرامگاه نادر” بنا شده است. این بنا توسط انجمن آثار ملی درسال ۱۳۳۸ هجری شمسی ساخته شد. مجسمه نادر در حالی که سوار بر اسبی است با تبرزینی در دست، در بالای آرامگاه نادر نصب گردیده است. این مجسمه توسط موسسه مجسمه‌سازی (Bruni) در ایتالیا ساخته شده است. در محوطه آرامگاه نادر کتابخانه‌ای عمومی به نام کتابخانه «علامه طباطبایی» قرار دارد…

میامی (امام زاده یحیی) مشهد

«امام زاده یحیی» یکی از فرزندان زید و نوه امام «زین‌العابدین» (ع)، مادرش «ریطه» دختر «ابی هاشم عبدالله بن محمد حنیفه» است! در سال ۱۰۷ ه. ق بدنیا آمد.  این آرامگاه در دامنه کوه میامی ، به فاصله یک کیلومتری از قریه «میامی» قرار گرفته است.

“خواجه‌ربیع مشهد”

«ربیع بن حیثم» مشهور به (خواجه‌ربیع) از زاهدان مشهور بوده است. بقعه او در وسط باغی با گنبدی مرتفع واقع است. تاریخ ساختن خواجه ربیع، مربوط به قرن ۱۱ ه. ق و از بناهای دوره صفوی است…

وفات «خواجه‌ربیع» را سال ۶۳ هجری قمری گفته اند. (در کنار آرامگاه «خواجه‌ربیع» یکی از گورستانهای بزرگ و عمومی مشهد واقع است.)

“خواجه مراد مشهد”

«هرثمه بن عین» مشهور به «خواجه مراد» در سال ۲۱۰ ه. ق وفات یافته است. مقبره خواجه مراد در ۱۴ کیلومتری جنوب خاوری مشهد، در بلندیهای مشرف بر بینالود واقع شده است.

خواجه اباصلت مشهد
«اباصلت هروی» مشهور به «خواجه اباصلت» در سال ۲۳۶ ه. ق وفات یافته است. خواجه ابا صلت در کنار جاده مشهد، فریمان در فاصله ۱۱ کیلومتری مشهد قرار دارد.

«آرامگاه فردوسی» مشهد

«حکیم ابوالقاسم فردوسی» در سال ۴۱۱ ه. ق دار فانی را وداع گفت. او بزرگترین حماسه‌سرای ایران است که شاهنامه را در مدت ۳۰ سال سروده است. آرامگاه فردوسی مشهد، این شاعر بزرگ و مشهور ؛ در ۲۴ کیلومتری شمال غربی مشهد (توس) در مسیر جاده مشهد- قوچان قرار دارد. آرامگاه فردوسی در باغ بسیار بزرگ و باصفایی قرار دارد…

بنای هارونیه مشهد

یکی دیگر از دیدنیهای مشهد: در نزدیکی آرامگاه فردوسی، بنای هارونیه واقع است، که تاریخ دقیق ساختمان آن مشخص نمیباشد. ساختمان آن به آتشکده شبیه است؛ اینطور بر میآید که در دوره‌های اولیه اسلام، مسلمین آن را تغییر شکل داده به صورت مسجد در آورده باشند.

تهیه و تنظیم : واحد تولید محتوای اصفهان تور

در این مطلب قصد داریم به معرفی تاریخ و پیشینه ، جغرافیا، آب و هوا و…استان پهناور خراسان بپردازیم،پس با ما همراه شوید:

تاریخ و پیشینه

خراسان، در طول تاریخ شاهد ظهور و سقوط سلسله‌ها و دولت‌های بسیاری در قلمرو خود بوده است. اقوام مختلف اعراب، ترک‌ها، کردها، مغول‌ها، ترکمن‌ها و افغان‌ها زمان به زمان به این منطقه تغییرات را به ارمغان آورده‌اند.

جغرافی‌دانان باستان، ایران را به هشت بخش تقسیم کرده‌اند که خراسان بزرگ شکوفاترین و بزرگ‌ترین قلمرو بوده‌است.

امپراتوری اشکانیان برای چندین سال در نزدیکی مرو در خراسان مستقر بوده است. در دوران ساسانیان نیز استان توسط یک سپهبد که پادگوسبان نامیده می‌شده و چهار مرگراوس (margraves) که هر یک، فرمانده یکی از چهار بخش استان بوده‌اند، حکومت می‌شده‌است.

در دوران فتوحات مسلمانان در ایران، خراسان به چهار بخش تقسیم گردید و هر بخش به اسم شهر بزرگ خود یعنی نیشابور، مرو، هرات و بلخ نامیده شدند.

قدیمی‌ترین آثار حیات انسانی در ایران، شامل تعدادی ادوات و دست‌افزارهای سنگی با قدمت تخمینی ۸۰۰ هزار سال قبل، متعلق به دوران پارینه سنگی قدیم، از بستر رودخانه کشف رود مشهد به‌دست آمده است. در حالی‌که قدیمی‌ترین مکان‌های استقرار انسان، حداکثر با قدمت ۱۰۰ هزار سال در نواحی دیگر ایران نظیر آذربایجان، لرستان و غیره شناسایی شده‌اند.

از آن پس آثار و شواهد زندگی بیشماری از دوران نوسنگی تا آغاز دوران تاریخی در جلگه مشهد، دره اترک علیا (قوچان)، جلگه درگز، بجنورد، تربت حیدریه، بیرجند ،فردوس وغیره شناسایی شده‌اند. این شواهد و آثار به اقوام و ساکنان اولیه و بومی خراسان مربوط می‌شود که بنا به عقیده برخی محققان به عنوان اقوام آسیایی شهرت یافته‌اند و سراسر آسیای غربی از مدیترانه تا ترکستان و دره سند را فرامی گیرد؛ ولی در حقیقت مهمترین مقطع تاریخ خراسان در سرآغاز دوران تاریخی ایران با ورود اقوام آریایی به فلات ایران پیوند می‌خورد. در این واقعه که در آغاز هزاره اول ق. م اتفاق افتاد، آریایی‌ها تازه‌وارد از طریق خراسان به سمت مرکز ایران پیش رفتند و بخش اعظم آنها آنچنان که از توصیفات اوستا برمی آید، در خراسان و سیستان مستقر شدند و شاید به همین دلیل است که عمده حوادث آغاز تاریخ ایرانیان که در دو منبع اوستا و شاهنامه فردوسی ذکر شده است در مشرق ایران و در واقع در خراسان بزرگ رخ می‌دهد.

استان خراسان رضوی، قسمت نسبتاً کوچکی از خراسان تاریخی است. سرزمینی که در گذشته نواحی بسیار گسترده‌ای را در بر می‌گرفته و قلمرویی یکپارچه داشته است. اما امروزه بخشی از آن شامل سه استان خراسان رضوی، شمالی و جنوبی و قسمت‌هایی از استانهای دیگر، در کشور ایران واقع است و بخشهای بزرگ‌تری از آن در کشور افغانستان و جمهوری‌های شمال و شمال شرق ایران قرار دارد. خراسان بزرگ تاریخی، یکی از کانون‌های شکل گیری تمدن بشری بوده و چه در دوران‌های کهن و پیش از اسلام و چه در دوران تمدن اسلامی، مردمانی هوشمند و سخت کوش در آن می‌زیسته‌اند که در پیدایش و گسترش دانش و فرهنگ و پدیدآوردن عناصر تمدنی نقش بسزایی ایفا کرده‌اند.

تاریخچه تقسیمات استان

از قرن ۹ هجری قمری نام خراسان بر تمام ایالات اسلامی در شرق کویر لوت تا هندوکش به استثنای سیستان و بلوچستان و قهستان در جنوب اطلاق می‌گردیده است. پس از جنگ هرات در سال ۱۲۴۹ ه. ش خراسان به دو قسمت تجزیه شد و قسمتی که در غرب رود خانه هریرود واقع بود جزو ایران و شرق آن ضمیمه افغانستان گردید. در سال ۱۲۸۵ه. ش ایران به چهار ایالت بزرگ تقسیم شد که عبارت بودند از آذربایجان ،کرمان و بلوچستان، فارس و بنادر و خراسان و سیستان. از آن زمان تا سال ۱۳۱۶ ه. ش که اولین قانون تقسیمات کشوری در مجلس شورای ملی تصویب گردیده بود. بر هر ایالت یک والی و در هر ولایت یک حاکم حکومت می‌کرده است. در سال ۱۳۱۶ بر اساس قانون تقسیمات کشوری مصوب مجلس شورای ملی، کشور به ۱۰ استان و ۴۹ شهرستان تقسیم گردید که هر شهرستان شامل چند بخش و هر بخش شامل چند دهستان می‌گردید. خراسان نیز به ۷ بجنورد، بیرجند، سبزوار، قوچان، گناباد، مشهد و تربت حیدریه تقسیم شد. در سال ۱۳۲۳ شهرستانهای درگز، نیشابور، فردوس و کاشمر نیز تشکیل شد؛ و شهرستانهای استان به ۱۱ شهرستان ارتقاء یافت. درسال ۱۳۳۵ شهرستان درگز ضمیمه قوچان گردید و شهرستان تربت جام به شهرستان ارتقاء یافت . در سال ۱۳۳۹ مجدداً درگز به شهرستان تبدیل شد ، شیروان و اسفراین نیز ایجاد شدند در همان سال بخش طبس از شهرستان فردوس جدا تبدیل به شهرستان طبس شد. ^[۳] در سال ۱۳۵۴ بخش باخرز تربت جام به مرکزیت شهر تایباد از بخش به شهرستان تبدیل شد. در سال ۱۳۵۹ نام آن به تایباد تغییر یافت. همچنین در سال ۱۳۵۹ بخش قائنات شهرستان بیرجند به شهرستان قائنات تبدیل شد و تا سال ۱۳۶۲ خراسان شامل ۱۷ شهرستان و ۵۳ بخش و ۲۱۱دهستان بوده است.

با پایان یافتن اجرای مرحله اول این قانون، تشکیل شهرستانهای نهبندان، سرخس و خواف در تاریخ ۱۴/۵/۱۳۶۸ و چناران در ۱۴/۱/۶۹ همزمان با بخشهای شوسف، مرز داران، سنگان، و گلبهار به تصویب رسید. ایجاد بخشهای باخرز در شهرستان تایباد، سربیشه در بیرجند، سرحد در شیروان، جوین و رودآب و خوشاب در سبزوار، میان جلگه در نیشابور، زیر کوه در قائنات، فاروج در قوچان و جلگه زاوه در تربت حیدریه نیز به تدریج به تصویب رسید و در پی آن تابعیت دهستانهای استان در شهرستانهای استان به ۲۱و تعداد بخش‌ها به ۶۷رسید.

ایجاد شهرستان فریمان نیز در سال ۱۳۷۲ همراه با بخش قلندر آباد مورد تصویب واقع شد و بخشهای زوزن همراه دهستان کیبرو بستان در شهرستان خواف و نیمبلوک در قائنات، بخش نصرآباد همراه دهستان کاریزان در تربت جام، بخش گرمخان با دهستان گرمخان در شهرستان بجنورد، بخش جلگه‌رخ با دهستان رقیچه در تربت حیدریه، بخش کاخک در گناباد و بخش رضویه و دهستان کنه بیست در شهرستان مشهد، بتدریج تصویب و ابلاغ شد.

در تاریخ ۷۴/۳/۲۱ ایجاد شهرستان بردسکن همراه با بخش انابد و دهستان درونه آن مورد تصویب قرار گرفت. ایجاد شهرستان جاجرم نیز در تاریخ ۴/۲/۷۶ به تصویب رسید. درسال ۱۳۸۰ شهرستان طبس از خراسان منتزع و به استان یزد الحاق گردید. درسال ۱۳۸۱ شهرستان رشتخوار و در سال۱۳۸۲ ایجاد شهرستانهای خلیل‌آباد و کلات به تصویب رسید. در سال ۱۳۸۳ قانون تقسیم استان خراسان به سه استان تصویب شد؛ طبق این قانون استان خراسان به سه استان به شرح ذیل تقسیم گردید:

1. استان خراسان شمالی به مرکزیت بجنورد شامل شهرستانهای شیروان، بجنورد، جاجرم، مانه و سملقان، اسفراین و بخشهای تابعه و شهرستان فاروج منتزع از شهرستان قوچان.
2. استان خراسان جنوبی به مرکزیت بیرجند شامل شهرستانهای بیرجند، قائنات، نهبندان، سربیشه و بخش سرایان منتزع از شهرستان فردوس و بخشهای تابعه.
3. استان خراسان رضوی به مرکزیت مشهد شامل شهرستانهای مشهد، قوچان (به‌استثنای شهرستان فاروج)، درگز، چناران، سرخس، فریمان، تربت‌جام، تایباد، تربت حیدریه، فردوس (به استثناء بخش سرایان)، خواف و رشتخوار، کاشمر، بردسکن، نیشابور، سبزوار، گناباد، کلات و خلیل‌آباد و بخشهای تابعه.

پس از آن درسال۱۳۸۴ شهرستان مه ولات و سپس شهرستانهای بینالود،طرقبه وشاندیزوتخت جلگه فیروزه)، درسال ۱۳۸۶ به تصویب رسید. درسال ۱۳۸۷ شهرستانهای بجستان، جوین، جغتای، زاوه به تصویب هیئت دولت رسید. درسال ۱۳۸۹ نیز ایجاد شهرستانهای خوشاب و باخرز به تصویب رسید. داورزن درسال ۱۳۹۱ از تصویب هیئت دولت گذشت که در روز ۲۲ بهمن سال ۱۳۹۱ فرمانداری آن افتتاح و آغاز به کار کرده است.

بر این اساس هم اکنون استان خراسان رضوی با وسعتی حدود ۱۱۷۷۶۹ کیلومترمربع معادل هفت درصد مساحت کل کشور و متشکل از ۲۸ شهرستان ،۷۰ بخش، ۷۲ شهر و ۱۶۴ دهستان می‌باشد.

جغرافیا

مساحت استان خراسان رضوی ۱۱۶۴۸۵٫۴۹ کیلومتر مربع است که ۷٪ کل مساحت ایران را در بر می‌گیرد. ۴۹٫۲٪ سطح استان را مناطق کوهستانی و ۵۰٫۸٪ آن را دشت‌ها تشکیل می‌دهند. این استان شامل ۴ حوزه آبریز اترک، قره‌قوم، کویر مرکزی و شرق ایران است.

ارتفاعات

استان خراسان رضوی به سبب وسعت زیاد ازنظر شرایط طبیعی بسیار متنوع و هر یک از نواحی مختلف آن دارای ویژگی‌های خاصی است. این استان از شمال و شمال شرق به طول تقریبی ۶/۵۳۱ کیلومتر دارای مرز مشترک با کشور ترکمنستان و از شرق به طول حدود ۳۰۲کیلومتر مرز مشترک با کشور افغانستان دارد ارتفاعات استان رامی توان به ارتفاعات شمالی و جنوبی تفکیک کرد. ارتفاعات شمال خراسان عموماً شرقی – غربی هستند حال آنکه ارتفاعات جنوب استان، امتداد شمالی – جنوبی دارند. بلندترین نقطه استان قله بینالود در ۳۶۱۵ متری و پست‌ترین نقطه استان در دشت سرخس با ارتفاع ۲۹۹متر از سطح دریا واقع شده است.

آب و هوا

این استان از نظر بارندگی و رطوبت دارای بارندگی نسبی و متوسط می‌باشد. در سال ۱۳۸۹ شهرستان قوچان با ۲۹۶ میلی‌متر بالاترین میزان بارندگی سالیانه و شهرستان گناباد با ۷۱ میلی‌متر کمترین میزان بارندگی سالیانه را در بین مراکز شهرستانهای دارای ایستگاه هواشناسی دارا بوده است.

جنگل‌ها

استان خراسان رضوی از لحاظ تقسیمات رویشی گیاهی جزء ناحیهٔ ایران تورانی به شمار می‌رود. مساحت کل جنگل‌های استان در سال ۱۳۹۵، ۹۹۶۲٫۵۷ کیلومتر مربع (حدود ۷٫۵٪ مساحت استان) است که شامل جنگل‌های نیمه‌خشک تا نیمه‌مرطوب و جنگل‌های خشک و بیابانی است.

جمعیت خراسان رضوی بر اساس آمار سرشماری عمومی نفوس و مسکن (۱۳۹۰)، برابر ۵٬۹۹۴٬۴۰۲ نفر است که دومین استان ایران از نظر جمعیت محسوب می‌شود. این جمعیت، شامل ۲٬۹۹۹٬۵۲۹ نفر (۵۰٫۰۴٪) مرد و ۲٬۹۹۴٬۸۷۳ نفر (۴۹٫۹۶٪) زن می‌باشد. ۴٬۳۱۱٬۲۱۰ نفر (۷۱٫۹٪) در مناطق شهری و ۱٬۶۸۲٬۴۰۵ نفر (۲۸٫۱٪) در مناطق روستایی ساکن هستند. هم چنین ۷۸۷ نفر (۰٫۰۱٪) به صورت غیر ساکن در این استان زندگی می‌کنند

همچنین بر اساس نتایج سرشماری ۱۳۹۰ از کل جمعیت استان تعداد ۲۰۵٫۸۵۹ با تابعیت افغانستان، ۶٫۶۱۹ نفر با تابعیت عراق و ۴٫۱۹۰ نفر از دیگر کشورها می‌باشد. براین اساس ۳٫۶ درصد ساکنان استان غیر ایرانی هستند.

بر اساس آمار سرشماری ۱۳۸۵ و ۱۳۹۰ رشد جمعیت خراسان رضوی ۱٫۶۸٪ است که اندکی بالاتر از نرخ رشد جمعیت ایران در این مدت (۱٫۶۴٪) می‌باشد.

شهر مشهد که مرکز خراسان رضوی است، بزرگترین شهر این استان نیز به شمار می‌رود که جمعیت آن، ۲٬۷۶۶٬۲۵۸ نفر (معادل ۴۶٫۱٪ جمعیت استان) می‌باشد. (برای اطلاعات بیشتر، فهرست شهرهای استان خراسان رضوی را ببینید)

تهیه و تنظیم : واحد تولید محتوای اصفهان تور

مشهد جز شهرهایی است که دارای پارک های فراوانی است که میتوانید در آنها به تفریح بپردازید و از طبیعت زیبای  آن لذت ببرید، ما در اصفهان تور قصد داریم به معرفی معروف ترین پارک های این شهر مقدس بپردازیم،پس با ما همراه شوید:

پارک بزرگ ملت

این بوستان با وسعتی بالغ بر ۷۲ هکتار در سال ۱۳۴۵ در ابتدای بلوار وکیل‌آباد احداث گردید و یکی از مهمترین و وسیع‌ترین تفرج‌گاه‌ها و مراکز گردشگری – تفریحی مشهد به شمار می‌آید. ورودی‌های پارک شامل ضلع شمالی (بلوار معلم)، ضلع جنوبی (بلوار وکیل‌آباد)، سمت غربی (بلوار امامت)، ورودی شرقی (بلوار آزادی) و ورودی جدیدالاحداث شمال غربی (چهارراه آزادشهر) بوده و مجموع تسهیلات آن مشتمل بر زمین‌های متعدد بازی فوتبال، والیبال، اسکیت، استخر شنا و زمین وسایل بازی کودکان است. یکی از قابلیت‌های مهم این بوستان وجود مجموعه شهربازی است که در آن سعی شده از وسایل جدید بازی برای پر کردن اوقات زائرین، مسافران و اهالی شهر مشهد استفاده شود.

از طرفی این مکان علاوه بر جنبه تفریحی به لحاظ وجود مجتمع فرهنگی ـ هنری امام رضا(ع) در محدوده آن، از نظر فرهنگی نیز حایز اهمیت است. بوستان ملت از جمله اماکنی است که با توجه به جایگاه شهری و تسهیلات و امکانات موجود همه روزه پذیرای تعداد کثیری از مجاوران و مسافران و مشتاقان فضای سبز و طبیعت زیبا می‌باشد.

مجموعه شهربازی پارک ملت

وسعتی معادل چهار هکتار از پارک بزرگ ملت به مجموعه شهربازی اختصاص یافته است. این پروژه با همکاری شهرداری مشهد و سرمایه‌گذاری بخش خصوصی و متخصصان ساخت ماشین‌آلات تفریحی به انجام رسیده است که در اسفند ماه ۱۳۸۰ش با انعقاد قرارداد میان شهرداری و سرمایه‌گذاران کار آن آغاز و در اسفند ماه ۱۳۸۳ به اتمام رسیده است. این مجموعه دارای انواع وسایل بازی، مناسب کودک تا بزرگسال است که می‌توان لحظات سرشار از هیجان و سرگرم کننده‌ای را در آن تجربه نمود. از جمله این وسایل و دستگاه‌های تفریحی می‌توان به ماشین برقی، GYROSWING، بزرگترین‌ترن هوایی ایران ویژه بزرگسالان به ارتفاع ۵/۱۶ متر و طول ریل ۶۴۰ متر، هلی‌کوپتر کودک، ترن هوایی کودک، دستگاه‌های قطار، سورتمه و بشقاب پرنده و… اشاره نمود. افزون بر این دستگاه فان‌فار (چرخ و فلک) شهربازی پارک ملت، پس از لندن و ایتالیا، با ارتفاع ۸۰ متر و وزن ۲۶۰ تن و ۵۶ کابین با ظرفیت ۴۴۸ نفر، سومین فان‌فار جهان محسوب می‌شود. بالاترین نقطه این دستگاه مکانی است که می‌توان حرم مطهر رضوی، ‌بافت شهر مشهد و طبیعت زیبای پیرامون شهر و… را مشاهده نمود.

 باغ ملی

این بوستان کوچک در یکی از خیابان‌های قدیمی شهر مشهد به نام «ارگ» و با اسم فعلی امام خمینی(ره)،جنب بازار جنت قرار دارد. گویا در گذشته «ارگ شهر» یا ارگ اولیه که متعلق به ملک محمود سیستانی بوده در این مکان واقع بوده و آب قنات رکن‌آباد از قنات‌های مشهور قدیمی شهر مشهد نیز از میان این باغ عبور می‌نمود.

این مکان در سال ۱۳۴۵ش توسط حاج‌حسین ملک به شهرداری مشهد واگذار گردید و در حال حاضر با فضاهای دلنشین قدیمی، آبنماها و اشجار مرتفع، استراحتگاهی کوچک برای عابرین در دل شهر مشهد محسوب می‌گردد. تندیس مشاهیر علم و ادب و عرفان نیز در این بوستان کوچک نصب شده است.

بوستان بسیج

این مکان تفریحی در شمال‌شرقی مشهد و در حاشیه صد متری کمربندی فجر، بین پل فجر و تقاطع گلشهر با وسعت ۱۶ هکتار به صورت محصور واقع شده و در سال ۱۳۷۸ش تاسیس گردیده است. از امکانات عمومی و رفاهی این بوستان می‌توان به زمین بازی برای کودکان، کتابخانه مسجد، بوفه اغذیه سبک و فروشگاه اشاره نمود. آبنمای میان این بوستان و درختان اقاقیا، افرا، زیتون، کاج و سرو و درختچه‌های تزیینی به طراوت آن افزوده است.

مجموعه فرهنگی – تفریحی کوهسنگی

این محدوده به هیات مثلثی است که بخش عمده آن را ارتفاعات سنگی تشکیل می‌دهد. در این اراضی دو کوه کم ارتفاع سنگی قرار دارد که شکل و جنسیت خاص آن‌ها سبب نام‌گذاری این مکان شده است. از ارتفاعات کوهسنگی چشم‌انداز زیبایی از شهر مشهد و حرم مطهر رضوی دیده می‌شود. وجود باغ‌های متعدد در شهر مانند باغ ملک‌آباد، باغ آستان قدس به زیبایی این مناظر می‌افزاید. بهترین و زیباترین منظر از شهر و پیرامون آن از فراز ارتفاعات کوهسنگی در ساعات بعدازظهر و عصر رؤیت می‌شود. بنابر روایات معتبره اسلامی، کوهسنگی همان مکانی است که حضرت رضا(ع) در جریان هجرت تاریخی – سیاسی خود از مدینه به مرو در زمان ورود به عارفی (مثقب) به این کوه تکیه نمودند و فرمودند: خداوند به آن برکت دهد. همچنین در دوره تیموری و صفوی نیز از این کوه یاد شده است. مساحت پروژه مجموعه فرهنگی – تفریحی کوهسنگی در حدود یکصد هکتار است که به صورت هشت باغ، شامل بهشت، فرهنگی، سنگی، طبیعی، آرامگاه، ‌ورزشی و تفریحی طراحی شده است. به طوری که در هر یک از باغ‌ها حس تازه‌ای متبلور می‌شود. مزار شهدای گمنام نیز همچون نگینی بر تارک کوه می‌درخشد. امروزه بازار هنر خراسان نیز از جاذبه‌های گردشگری این مجموعه محسوب می‌شود. علاوه بر آن ساختمان سیزده طبقه موزه بزرگ خراسان از طرح‌های آینده در کوهسنگی قرار دارد. فروشگاه‌های پیرامون این مجموعه عرضه‌کننده انواع ملزومات و سوغات از جمله ظروف ساخته شده از سنگ سیاه هرکاره می‌باشد.

مرکز علمی و فن‌آوری فیزیکسرای کوهسنگی

این مجموعه علمی که از سوی شهرداری مشهد واقع در بخشی از بوستان کوهسنگی با نصب دستگاه‌های خاص نشان‌دهنده قوانین فیزیک ایجاد گردیده هدف از آن جلب‌نظر علاقه‌مندان، دانشجویان و دانش‌آموزان برای آشنایی با نیروهای طبیعت بوده و عموم مردم در یک فضای علمی به صورت کاربردی قادر می‌باشند از نزدیک با نحوه کار هر یک از این دستگاه‌ها آشنا شوند. از جمله این ابزارها و وسایل می‌توان به دستگاه رعد و برق مصنوعی (بوبین تسلا)، دستگاه مه نور، استروبوسکوپ، آینه‌های مقعر صوتی ربات پیانیست و چنگ لیزری اشاره کرد.

بوستان و کمپ بابا قدرت

این بوستان در انتهای بلوار فرودگاه قرار دارد. وسعت آن حدود ۲۰ هکتار است و در سال ۱۳۸۰ش احداث شده است. در سال‌های نخستین دهه ۱۳۴۰ش عملیات تاسیس جنگل‌های مصنوعی منطقه مزبور و متعاقب آن احداث فرودگاه مشهد آغاز گردید. از سال ۱۳۷۰ش این محدوده به عنوان کمپ زائر و تا پایان خرداد ۱۳۷۹ به عنوان ساختمان اداری سازمان پارک‌ها و فضای سبز شهرداری و سپس در سال ۱۳۸۰ش با انتقال این واحد اداری به مکانی دیگر به نام «بوستان بابا قدرت» جنبه عمومی یافت. امکانات این پارک در حال حاضر شامل پارکینگ، محوطه بازی کودکان، مکان بازی‌های کامپیوتری، سرویس بهداشتی و… است. محوطه‌های گلکاری شده، چمن و درختزار این بوستان اوقات مفرحی را برای زائرین و مجاوران شهر مشهد پدید می‌آورد.

پارک جنگلی و کمپ طرق

این بوستان طبیعی با وسعت تقریبی ۱۸۶ هکتار در بزرگراه شهید کلانتری در حاشیه میدان غدیر واقع گردیده و با وجود گونه‌های گیاهی جنگلی و اشجار متنوع جاذبه مطلوبی را برای گردشگران ایجاد نموده است. پارک جنگلی دارای تیپ‌های درختی پهن برگ، مخلوط و سوزنی برگ بوده و اقاقیا و زبان گنجشک بیشترین نوع در سطح این محدوده می‌باشد. افزون بر این اشجار متنوعی از قبیل افرا، نارون چتری، سرو خمره‌ای، سرو نقره‌ای، ارغوان، کاتالپا، سپیدار و سیب در این پارک دیده می‌شوند که تعداد آن‌ها نسبت به دیگر درختان کمتر است. این مکان در سال ۱۳۷۷ش با ایجاد یکصد هکتار جنگل دست کاشت از منابع طبیعی و ایجاد امکانات رفاهی – تفریحی به یکی از بزرگترین پارک‌های جنگلی تبدیل شده است. بخشی از این محیط اختصاص به کمپ طرق دارد که از سوی شهرداری مشهد امکاناتی نظیر سکوی برپایی چادر مسافرتی، فروشگاه، سرویس بهداشتی، روشنایی معابر و‌ زمین بازی کودکان در آن ایجاد گردیده است.

بوستان وحدت

این بوستان در تقاطع بلوار وحدت و بلوار ولایت با مساحتی حدود۱۵ هکتار واقع شده که طراحی جدید آن در سال ۱۳۸۰ش انجام گرفته است. طی سال‌های ۱۳۶۰ و پس از آن این بوستان شهری به عنوان محل برگزاری نماز جمعه مورد استفاده قرار می‌گرفت. مجموعه تفریحی این پارک مشتمل بر دریاچه طبیعی، محل اجرای نمایش در فضای باز، آبنما و آبشار طبیعی، زمین بازی کودکان و… است. به دلیل نزدیکی این بوستان به حرم مطهر حضرت رضا(ع) زائرین و مسافران بسیاری برای گذران اوقات به این مکان می‌آیند.

 پردیس قائم

این بوستان با وسعتی معادل ۱۶۳۹۲۶ مترمربع در شمال شهر مشهد واقع شده و از جنوب به بلوار صد متری قائم، از شمال به شهرک امام هادی(ع)، از شرق به بلوار توس و از غرب به باغ آستان قدس رضوی منتهی می‌گردد. این مکان در سال ۱۳۷۸ش به مجموعه بوستان‌‌های شهری افزوده شده است.

از امکانات و تسهیلات این بوستان می‌توان به ساختمان نگهبانی، مکانی بازی‌های کامپیوتری، آلاچیق برای استفاده خانواده‌ها، بوفه، آبنمای موزیکال و آبشار مصنوعی و… اشاره نمود. انواع گونه‌های گیاهی تزیینی، درختان و درختچه‌‌ها در فضای داخلی پردیس قائم وجود دارد که روی هم رفته طبیعت زیبایی را برای شهروندان و زائرین به ارمغان می‌آورد.

بوستان میرزا کوچک خان

محدوده این بوستان در خیابان دانش شرقی و در مجاورت سراهای بازار امام رضا(ع) واقع است. بوستان میرزا کوچک‌خان با فضاهای مفرح دارای استخر، امکانات تفریحی، زمین بازی کودکان به انضمام وسایل آن است. با وجود فضای سبز، درختان قدیمی و گونه‌های مختلف گیاهی این بوستان همواره مورد توجه زائرین و ساکنین اطراف قرار دارد.

بوستان امت

واقع در انتهای سی متری طلاب و از جمله پارک‌هایی است که در سال ۱۳۶۶ش تاسیس و وسعت آن حدود ۳۰۳۰۰ مترمربع است. این بوستان دارای مجموعه شهربازی، غرفه‌های عرضه ملزومات زائرین و شهروندان و امکانات تفریحی، بهداشتی و رفاهی است. شهربازی این مجموعه با دستگاه‌های مختلف از قبیل چرخ و فلک بشقاب پرنده و… برای کودکان خاطرات خوشی را ترسیم می‌نماید.

مسیر پلکانی بابا کوهی

شهر مشهد در امتداد شمال غربی به جنوب‌شرقی گسترده شده است و دیوارهایی از دامنه کوه‌های بینالود در آن وجود دارد که دارای قلل متعدد و مناظر متنوع بوده و مورد توجه علاقه‌مندان طبیعت، کوهنوردان، صخره‌نوردان می‌باشد یکی از این قسم ارتفاعات در منطقه آب و برق، انتهای خیابان هنر قرار دارد. این ارتفاعات به بابا کوهی معروف بوده و با وجود شیب ملایم و پوشش گیاهی بسیار و تعبیه پله‌ها تا رأس این کوه، مکانی برای کوهپیمایی خانوادگی، اطراق در استراحتگاه‌های ایجاد شده در دامنه است. این ویژگی، بابا کوهی را به یک تفرج‌گاه شهری تبدیل نموده است. از بالای این ارتفاعات می‌توان چشم‌انداز زیبایی از شهر مشهد را در کلیه فصول سال مشاهده نمود. از جمله امکانات آن می‌توان به بوفه، اتاق نگهبانی، زمین وسایل بازی کودکان و پارکینگ اشاره نمود.

مجموعه تفریحی – فرهنگی کوهستان پارک

این مجموعه واقع در انتهای بلوار وکیل‌آباد شهر مشهد محدوده‌ای به وسعت ۳۰ هکتار را به خود اختصاص داده که در سال ۱۳۶۸ تاسیس و فعالیت آن در نهم تیر ماه ۱۳۷۰ آغاز شد. زیر بنای ساختمان‌های احداث شده در مکان مزبور ۱۸ هکتار می‌‌باشد. کوهستان پارک علاوه بر پر کردن اوقات فراغت زائرین محترم و مجاوران، محل‌هایی مشخص نیز برای استراحت خانواده‌ها و صرف غذا دارد. از جمله تسهیلات این مجموعه هماهنگی با اتوبوسرانی و تاکسیرانی برای سرویس‌دهی به علاقه‌مندان است.

این مجموعه شامل واحد افلاک نما برای استفاده دانشجویان و دانش‌آموزان، وسایل و دستگاه‌های متنوع بازی و سرگرمی، فروشگاه‌های سوغات و صنایع دستی است.

باغ وحش وکیل‌آباد

پیشینه تاسیس اولین باغ‌وحش شهر مشهد به سال۱۳۳۹ش می‌رسد که محل آن در محدوده خواجه‌ربیع فعلی قرار داشت. با ایجاد شرکت باغ‌وحش وکیل‌آباد در سال ۱۳۵۹ش مشهد شاهد ایجاد دوباره باغ‌وحش در ورودی پارک جنگلی وکیل‌آباد در زمینی به وسعت چهار هکتار بود. این مکان بزرگترین باغ‌وحش ایران است و بیشترین حیوانات و گونه‌های جانوری را دارد که از جمله می‌توان به شیر، ببر، خرس، خوک، گراز، گربه وحشی، انواع پرندگان، چهار نوع گوزن، شامپانزه و… اشاره کرد.

مجتمع ورزشی ـ تفریحی ارشاد

این مجموعه با وسعت ۷ هکتار واقع در انتهای بلوار وکیل‌آباد، نرسیده به دو راهی شاندیز ـ طرقبه، فرعی سمت راست توسط بخش خصوصی در سال ۱۳۶۱ش به بهره‌برداری رسیده است. از جمله امکانات این مکان باید به زمین اسکیت، زمین والیبال، زمین تنیس، کارتینگ (ماشین‌های کوچک مسابقه)، میدان پرش با اسب (مانژ) به صورت روباز و سرپوشیده به همراه آموزش سوارکاری اشاره کرد. فضای این مجموعه با وجود سایه‌های دلپذیر و امکانات تفریحی مکان مناسبی برای خانواده‌های علاقه‌مند می‌باشد.

تهیه و تنظیم : واحد تولید محتوای اصفهان تور

تهیه و تنظیم : واحد تولید محتوای اصفهان تور

از شهر مشهد که خارج شویم میتوانیم از ابنیه های تاریخی بسیاری بازدید کنیم که هرکدام دارای شناسنامه و تاریخچه ای میباشند که باید رفت و از نزدیک دید،ما در اصفهان تور قصد داریم به بررسی این ابنیه های تاریخی بپردازیم،پس با ما همراه شوید:

سنگ نگاره «سنگ شتر»

یافته‌های باستان‌شناسی حاکی از آن است که دشت توس در دوران پیش از تاریخ از نظر وضعیت اقلیمی و شرایط زیست محیطی با زمان حال تفاوت بسیاری داشته است. سنگ نگاره موسوم به «سنگ شتر» از جمله این کشفیات است که در فاصله‌ی حدود ۸۰۰ متری از جاده مشهد – شاندیز در نزدیکی روستای دهنو واقع می‌باشد. این نقش‌ها بر روی یک صخره بزرگ و تعدادی قطعه سنگ کوچکتر پیرامون آن ایجاد شده که حدود ۹۴ نقش بر روی آنها شناسایی شده است. نقش‌های مورد اشاره، شامل شیر، بز کوهی، گاو میش کوهان‌دار، آهو، ‌علامت‌ها و تصاویر انسان شکارگر با تیر و کمان بوده و به احتمال فراوان متعلق به دوران نوسنگی است.

چهار تاقی بازه هور

بنای سنگی موسوم به «بازه هور» در فاصله‌ی تقریبی ۷۸ کیلومتری جنوب مشهد، در ابتدای تنگه‌ای به همین نام، در مجاورت روستای رباط سفید بر کناره راه قدیم مشهد به تربت حیدریه واقع است. بنابر شواهد چهارتاقی مزبور بازمانده از یک مجموعه معماری متعلق به دوران ساسانیان و مشتمل بر سردر ورودی و یک گنبد مرتفع است که در گذشته به عناصر معماری دیگری در ضلع شرقی متصل بوده و کالبد بنا نسبت به چهار جهت اصلی با چهارده درجه انحراف شرقی بنیان شده است. نام بازه هور اشاره‌ای مستقیم و دقیق به معنای خورشید و فاصله میان دو بریدگی (بازه) دارد که آن را می‌توان روزنه‌ی خورشید نامید، به اعتقاد برخی پژوهشگران این بنا در زمره چهار تاقی‌های گاهشماری و محاسبه نجومی در معماری ایران باستان است. برخی فروریختگی‌ها در دیوارها و پایه‌ها، بازسازی گردیده است.

 مجموعه فرهنگی – تاریخی توس

ولایت توس که از تاریخی کهن در قبل و بعد از اسلام برخوردار بوده، گستره‌ای با وسعت بیش از شانزده هزار کیلومترمربع را در برگرفته و چهار شهر تابران، رادکان، نوغان و تروغبذ (طرقبه کنونی) در این پهنه وجود داشته است. اما امروزه توس تنها به محدوده شهر تابران اطلاق می‌گردد. بنابر شواهد تاریخی تابران در سده‌های چهارم، پنجم و ششم هجری مرکز ولایت توس و شهری آباد و پر اهمیت بوده است، تا این که حملات مغول‌ها و میرانشاه پسر تیمور آن را ویران کرد. پس از آن شیبک‌خان ازبک که حملاتش به خراسان در سال‌های ۹۱۳ تا ۹۱۵ق صورت گرفت درصدد عمران و آبادانی مجدد این شهر برآمد که ناکام ماند. شهر توس در ۲۴ کیلومتری شمال‌غربی مشهد واقع است و بقایای حصار و باروی شهر، کهن‌دژ، بنای هارونیه، بقایای مسجد جامع تابران، آرامگاه فردوسی و روستاهای توس و اسلامیه را در بر می‌گیرد.

بقایای حصار و باروی شهر تابران

به استناد یافته‌های باستان‌شناسی عصر طلایی فرهنگ و مدنیت تابران در سده‌های چهارم تا هفتم هجری بوده و از نظر وسعت در دوران ایلخانان مغول بیشترین گستره را داشته است. این شهر از نظر معماری و شهرسازی از نوع مدور و یکی از معدود نمونه‌های برجای مانده از شهرهای تاریخی است. الگویی از شهرسازی که مشتمل بر کهن‌دژ ارگ و بخش‌های دیگر بوده است. باروی نیمه ویران تابران به طول ۷ کیلومتر بقایای این شهر را در بر گرفته که ارتفاع اولیه آن ۹ متر بوده و بر اساس متون ۱۰۶ نیم برج و حداقل چهار دروازه به نام‌های رزان، رودبار، مرو و نیشابور داشته است.

کهن‌دژ شهر تاریخی تابران

در گذشته کهن‌دژ در بر‌گیرنده مجموعه‌ای از بناهای دیوانی و مسکونی بوده که حکمران و امرای شهر در آن مکان مستقر می‌شدند‌. کهن‌دژ تابران در فاصله ۲۵۰ متری باروی شهر قرار دارد و پیرامون آن را خندقی به طول ۱۰۵۰ متر و پهنای ۱۵ متر احاطه کرده است‌. ورودی این کهن‌دژ که شامل برج و بارو، خندق و استحکامات دفاعی بوده، بقایای معماری مربوط به دوره سامانیان تا صفویه را شامل می‌گردد. بر اساس کاوش‌های باستان‌شناسی در محدوده کهن‌دژ آثاری ارزشمند از قبیل بنای مدور آجری، مسجد و حمام نیز شناسایی شده است.

بنای هارونیه

بنایی که امروزه به هارونیه مشهور است در فاصله‌ی حدود ۸۰۰ متری آرامگاه حکیم ابوالقاسم فردوسی و ۲۴ کیلومتری مشهد واقع شده است. هارونیه نام جدیدی است که به این مکان داده شده و شاید سابقه‌ی مکتوب آن حتی به یکصد سال پیش هم نرسد، لذا هیچ ارتباطی به هارون‌الرشید عباسی (۱۷۰تا۱۹۳ق) ندارد. این بنا به لحاظ کارکرد خانقاه یا آرامگاهی است که در سده هشتم هجری بر روی بقایای ابنیه کهن شهر تابران ساخته شده و در دوره تیموری سه فضای انتهایی به آن افزوده شده است. هارونیه دارای آراستگی‌های بسیار زیبای گچبری بوده و نمادی از وجود شخصیت‌های عرفانی و فعالیت‌های آنان در توس است. سنگ گرانیتی سیاه رنگ در ضلع جنوبی بنا یادبودی از امام محمد غزالی توسی از عرفای سده پنجم و ششم هجری است. در شمال‌غربی بنا نیز مقبره زنده یاد حسین خدیو جم (۱۳۰۶ تا ۱۳۶۸ش) از غزالی شناسان معاصر قرار دارد.

بقایای مسجد جامع تابران

در جریان کاوش‌های باستان‌شناسی، در یکصد و پنجاه متری جنوب غربی بنای هارونیه قدیمی‌ترین مسجد موجود در خراسان و بقایای یکی از منحصر به فردترین مساجد اولیه ایران کشف گردیده است. بقایای این مسجد به طول ۹۴ و عرض ۵۳ متر به سبک شبستانی ستون‌دار اولیه (خراسانی) ساخته شده و بر اساس بررسی‌ها شامل شبستان قبله (جنوبی)، صحن و شبستان شمالی است. آثار مکشوفه احتمالاً متعلق به اواسط سده پنجم هجری است و گویا بانی آن خواجه نظام‌الملک توسی بوده است. امروزه این مکان به صورت سایت موزه باستان‌شناسی مورد بازدید گردشگران داخلی و خارجی قرار می‌گیرد.

 آرامگاه حکیم ابوالقاسم فردوسی توسی

به استناد متون و منابع، فردوسی که در سال ۳۲۹ق در روستای پاژ متولد شده بود، به سال ۴۱۱ و یا ۴۱۶ق در توس درگذشت و در باغ شخصی خود که در داخل باروی توس و جوار دروازه رزان قرار داشت روی در نقاب خاک کشید. به درستی معلوم نیست در چه دوره‌ای اولین بنا برروی مدفن وی ساخته شد. نظامی عروضی در سال ۵۱۰‌ق قبرش را زیارت کرده است. اما جستجوی واقعی برای یافتن محل دقیق آرامگاه حکیم در زمان ناصرالدین شاه قاجار به امر آصف الدوله والی خراسان صورت گرفت و بنایی آجری بر روی آن برپا شد. در سال ۱۳۰۵ش فرهیختگان مصمم شدند بنایی بر فراز مقبره‌اش برپا کنند. در سال ۱۳۰۹‌ش حاج محمد علی قائم مقام رضوی برای ساخت آرامگاه ۲۵۲۵۰ مترمربع از املاک خود را هدیه نمود. ساختمان آرامگاه در سال ۱۳۱۳‌ش به اتمام رسید اما بعدها نشست کرد. بدین سبب از سال ۱۳۴۳‌ش تخریب بنای قبلی و بازسازی بنای فعلی با وسعت ۹۴۵ مترمربع و ملهم از شیوه معماری هخامنشی و اشکانی آغاز گردید و در سال۱۳۴۷به اتمام رسید. مقارن با آن سید عیسی و سید موسی قائم مقام نیز بخشی دیگر از زمین‌های خود را به مساحت ۲۵۳۷۵ مترمربع برای توسعه باغ آرامگاه اهداء نمودند. طبقه تحتانی بنا دارای دیوارنگاره‌هایی از فریدون صدیقی با مضمون هفت خان رستم می‌باشد که به شکوه این مکان افزوده است.

آرامگاه شاعران پارسی گوی خراسانی

این مکان در ضلع شمال شرقی بلوار پردیس و مشرف به میدان ورودی آرامگاه فردوسی واقع گردیده و مزار شاعران معاصر خراسان است. طرح آرامگاه در سال ۱۳۷۸‌ش تهیه گردیده و بنای نمادین آن مشتمل بر استوانه‌ای آراسته به اشعار حکیم توس می‌باشد. خاک این محوطه با وسعت تقریبی ۲۰۰۰ مترمربع تا سال ۱۳۷۸ش شعرایی نظیر استاد ذبیح‌الله صاحبکار(سهی)، استاد گلچین معانی، احمد کمال‌پور، عماد خراسانی و عشرت قهرمان را در آغوش گرفته است.

  میل اخنگان

میل اخنگان یا اخنجان در فاصله ۱۱ کیلومتری شرق شهر تابران توس در جوار روستایی به همین نام واقع است. این بنا برج مقبره‌ای است بر روی یک سکوی هشت ضلعی با نیم ستون‌های الحاقی در نمای بیرونی که ارتفاع آن حدود ۱۷ متر است. بر فراز بنا گنبدی مخروطی استوار گردیده که پوشش خارجی آن با شیوه خاصی تزیین شده است. فضای داخلی بنا فاقد نقش و نگار بوده و نمای بیرونی آن اعم از دیوار و نیم ستون‌ها با کاشی آذین شده است. نقوش ستاره‌ای شکل و چلیپایی نیز در آن دیده می‌شود. با وجود سنگ قبر در فضای داخلی بنا، هویت مدفون در آن مشخص نیست. برخی معتقدند آرامگاه متعلق به گوهرتاج خواهر گوهرشاد آغا است که البته دعوی صحیحی نیست. سبک معماری و تزیینات میل اخنگان مؤید انتساب آن به دوره تیموری است.

یخدان تاریخی چهار برج

از جمله ابنیه برجای مانده از معماری گذشته در پیرامون توس باید از یخدان تاریخی روستای چهار برج نام برد که در ۴ کیلومتری غرب حصار شهر تابران واقع است. این سازه آبی متعلق به دوره قاجار بوده و در ساختار معماری آن از چوب نیز استفاده شده است. قطر فضای داخلی بنا ۱۰ متر و ارتفاع آن به حدود ۱۲ متر می‌رسد. این یخدان در زمره بناهای عام‌المنفعه‌ای است که در گذشته یخ مورد نیاز اهالی روستا و ساکنین اطراف را تامین کرده است. از اجزا و عناصر یخدان مزبور تنها چاله و گنبد آن باقی مانده است.

 روستای تاریخی پاژ

روستای پاژ یکی از صدها دهکده دشت توس و زادگاه حکیم ابوالقاسم فردوسی است که در ۱۵ کیلومتری شمال شهر مشهد در تقاطع جاده کارده به کلات واقع شده است. بخشی از فضای مسکونی این روستا در میان آن و بقیه بر روی تپه‌ای موسوم به «قلعه بلند» استقرار یافته است. روستای فعلی پاژ حدود هشتصد هکتار وسعت دارد و ۴ هکتار آن مسکونی است. بقایای سفال‌های پراکنده در قلعه کهنه پاژ حاکی از تداوم مدنیت پاژ از سده‌های اولیه اسلامی تا قرن نهم و دهم هجری است.

رباط طرق

رباط تاریخی موسوم به «طرق» در جوار روستایی به همین نام در نزدیکی مشهد واقع است. گویا بنای اولیه آن متعلق به زمان شاه عباس صفوی بوده اما بخش دیگری مقارن با حکمرانی شاه سلیمان صفوی به آن الحاق شده است. رباط طرق بنایی است دو ایوانی که اولین قسمت آن به صورت تابستانی مورد استفاده قرار گرفته است.کتیبه بنای الحاقی ساخت آن را به تاریخ ۱۰۸۰ق نسبت می‌دهد. بقایای یک حمام نیز در ضلع غربی بیرون بنا مشهود است.

مصلی طرق

بنای تاریخی مصلی طرق در ۱۲ کیلومتری مرکز شهر مشهد در جوار روستای مشهور طرق واقع گردیده و از نظر معماری الگویی برای بنیان مصلی پایین خیابان بوده است. مصلی طرق کهن‌ترین نمونه برجای مانده از این بنا در شهر مشهد است که در سال ۸۳۷ق با ترکیب یک ایوان بلند مرکزی و دو ایوانچه طرفین و اتاق‌های گوشوار ساخته شده است. در انتهای ایوان نیز فضای چهار ضلعی گنبدداری وجود دارد که بر دیوار انتهایی آن محرابی دیده می‌شود. از تزیینات این بنای تاریخی ارزشمند می‌توان به کتیبه زیبای خط ثلث در ازاره فوقانی ایوان، قاب‌ها و کاربندی‌های گچی اشاره نمود. بنابر تواریخ، طرق در کنار مشهد الرضا(ع) مکان اتفاقات و رویدادهای بی‌شماری بوده که اغلب با هدف تصرف این شهر مذهبی صورت گرفته است.

مقبره اخی علی قتلغشاه (مزار ویرانی)

خراسان دارای حدود دویست موسسه خانقاهی بوده و یکی از مناطق مهم اشاعه تصوف و عرفان در سده هشتم و نهم هجری در ولایت توس، حدود قریه ویرانی است. گویا بنای مقبره ابتدا خانقاه بوده و سپس مقبره‌ی شیخ علی قتلغشاه مصری شده و به لحاظ ویژگی‌های معماری در دهه‌های اولیه سده هشتم هجری بنیان گردیده است. وی شیوخ چندی را تربیت کرد و در سال ۸۰۰ هجری دار فانی را وداع گفت.

قلعه نو دهسرخ

در بالاترین نقطه مشرف به روستای دهسرخ بقایای قلعه‌ای کهن موسوم به «قلعه نو» به چشم می‌خورد که با خشت و گل و لاشه سنگ برآمده و حصارهای اولیه آن به پنج متر می‌‌رسید. آنچه از معماری بنا برجای مانده، نشان می‌‌دهد شش برج دایره‌‌ای شکل بر پیرامون قلعه به صورت دو اشکوبه وجود داشته و گویا ورودی آن از ضلع شمالی و میان برج وسط بارو بوده است. در قرون و سده‌های پیشین در فضای داخلی قلعه اتاق‌های مسکونی پیرامون یک فضای مرکزی ایجاد شده بود که امروز همه آن‌ها به آوار تبدیل شده است. قراین معماری انتساب این اثر را به دوره صفویه نشان می‌دهد. دهسرخ در ۳۴ کیلومتری مشهد واقع است.

بند تاریخی گلستان

در انتهای دره‌های جاغرق و دهبار، به فاصله‌ی ۵ کیلومتری جنوب‌شرقی طرقبه، سدی آجری و مستحکم بنیان گرفته که به «بند گلستان» مشهور است. برخی از محققان این اثر را از ابنیه دوره صفویه دانسته و عده‌ای آن را به شاهرخ میرزا و بعضاً به گلستانه خانم کنیز گوهرشاد آغا نسبت داده‌اند. اما به استناد مدارک مستدل، این بند به فرمان «سلطان ابوسعید میرزا تیموری» در سال ۸۳۷ق ساخته شده است. ارتفاع سازه مزبور ۲۱ متر و طول تاج فعلی بند بالغ بر ۱۳۰ متر می‌باشد. حجم مفید ذخیره آب در بند گلستان حدود ۱/۵ میلیون مترمکعب است که با ارتفاع سرریز گنجایش آن به ۲/۷ میلیون متر می‌رسد.

رباط علاقبند

این مجموعه رباط تاریخی با وسعت ۲۵۰۰ مترمربع، متعلق به سه دوره تیموری، صفوی و قاجار، در ۴۰ کیلومتری جاده مشهد – نیشابور در روستای بزوشک واقع است. ساختار معماری این بنا مشتمل بر سه کاروانسرای متصل به هم و دو حوض انبار می‌باشد. بنابر قراین موجود و شواهد معماری این رباط بر روی بقایایی کهن‌تر ایجاد شده، به نحوی که ابتدا ساختمانی سرپوشیده بوده و در دوره بعدی کاروانسرای دیگری به همان سبک به آن الحاق شده است. سپس در محدوده‌ی فضای مجاور این دو کاروانسرا دو ایوان متقارن با ایوان‌های ورودی بناهای سرپوشیده ایجاد و اطاق‌ها و غرفه‌ها و نمازخانه‌‌ای در طرفین ایوان‌‌ها شکل گرفته و به این ترتیب مجموعه واحدی به وجود آمده است.

رباط خاکستری

این اثر تاریخی در ۱۷ کیلومتری جنوب مشهد در کنار روستایی به همین نام واقع شده است، رباط مزبور در گذشته محل بیتوته مسافران و کاروانیان در مسیر شاهراه هرات، توس و نیشابور بوده و با توجه به منابع تاریخی در عصر غزنویان بنیان گردیده است. این بنا مشتمل بر سه فضای اصلی سرپوشیده بوده و روی هم رفته شش گنبد کروی آن را شکل داده است. پیرامون این تالار نیز غرفه‌هایی با تاق جناغی برای اطراق مسافران تعبیه شده و در گوشه‌های آن اطاق‌هایی به وجود آمده است. در ضلع جنوبی بنا نیز فضایی به صورت حیاط وجود دارد. رباط خاکستری در شمار یادگارهای معماری کهن خراسان می‌باشد.

رباط ویرانی

جایگاه ویژه‌‌ی توس و اهمیت آن در قرون و سده‌های میانه اسلامی از نظر ارتباط با مناطق مهمی چون نیشابور، سبب ایجاد راه‌هایی گردید که یکی از آن‌ها با وضعیتی کوهستانی از محل ویرانی و شاندیز گذشته است. رباط ویرانی در مجاورت روستای ویرانی، ویرانی ۱۹ در محور گردشگری مشهد به شاندیز واقع گردیده و یکی از تاسیسات رفاهی است که برای کاروانیان و مسافران در میان راه کوهستانی نیشابور به توس بنیان گردیده است. بنای مزبور از جمله رباط‌های کوهستانی بوده و فاقد حیاط مرکزی است. امروزه این مکان به موزه‌ی مشاغل سنتی مشهد اختصاص یافته است.

تپه سلام

آیین‌ها و مراسم مذهبی آیینه تمام نما برای انعکاس خاطرات ازلی و جاودانه‌ی مردم است که از ورای آن می‌توان به اعتقادات و باورداشت‌های مذهبی آنها پی برد. در فاصله‌ی ۲۰ کیلومتری جنوب شهر مشهد عارضه‌ای طبیعی موسوم به «تپه سلام» قرار دارد که پیش از این به منزله‌ی مقام، نخستین مشهد دیدار و مکان رویت جلوه‌گری انوار قدسی گنبد و گلدسته‌های حرم مطهر حضرت رضا(ع) برای زائرین آن امام همام بوده است. از رسم‌های رایج به هنگام رسیدن کاروانیان به تپه سلام دریافت مژدگانی موسوم به گنبد نما از زائرین توسط ساربان و چاروادار بوده است. در نزدیکی این تپه، قبرستانی قدیمی و بنای کوچک گنبدداری متعلق به آرامگاه سید سوخته یا سید گمنام که گویا زیارتنامه خوان بوده، دیده می‌شود. هویت این مکان سنگ افراشته‌ای با عبارت زیارت پیش روی حضرت رضا(ع) می‌باشد.

مقبره حافظ بهاءالدین عمر ابردهی

«حافظ بهاءالدین عمر ابردهی» از تربیت یافتگان و مریدان اخی علی قتلغشاه به شمار می‌آمد و پس از وی در سلسله‌ی کبرویه از جایگاه ویژه‌ای برخوردار بوده است. وفات وی در سال ۸۰۹ ه.ق روی داده است. بنابر اقوال، وی در کودکی به ارشاد یکی از پیروان شیخ عبدالله غرجستانی به نام مولانا رضی‌الدین علی مایانی به خدمت اخی علی قتلغشاه در ویرانی درآمد، تا این که به جانشینی اخی علی رسید. مقبره جدید الاحداث وی در میان قبرستان حد فاصل شاندیز به ابرده به صورت بنایی ساده و گنبددار جلب‌‌نظر می‌نماید. بر سنگ مزارش چنین نگاشته شده: مرقد مطهر قطب الاولیاء و العارفین الهادی الی محبت چهارده معصومین(ع) شیخ حافظ علی شاه ابردهی مرید شیخ المشایخ اخی علی شاه.

مسجد جامع ازغد

در انتهای یکی از دره‌های شمالی رشته کوه‌های بینالود، روستایی قرار دارد که با وجود اقلیم مناسب و چشم‌‌انداز زیبا، غنای تاریخی آن به ارزش و اهمیت این منطقه‌ی کوهپایه‌‌ای افزوده است. روستای ازغد واقع در هفده کیلومتری جنوب شرقی طرقبه در مسیر مالرو نیشابور به توس قرار دارد. مهمترین و معتبرترین اثر تاریخی این روستا مسجد جامع ارزشمند آن است که به تبعیت از ناهمواری‌های معابر روستا، با مصالح سنگ، ملاط گل و چوب بنیان شده است. فضای داخلی مسجد با وسعت ۱۴۴ مترمربع به صورت شبستانی است با دوازده ستون و در پشت دیوار جبهه غربی نیز اتاقی با زیر بنای ۷۲ متر شامل چهار ستون چوبی وجود دارد. این بنا دارای یازده کتیبه است. این نوشته‌ها متعلق به دوره تیموری به تاریخ ۸۳۳ق و عصر قاجار می‌باشد که حکایت از مرمت بنا دارد. از جمله نفیس‌ترین عنصر تزیینی این مسجد در چوبی دو لنگه آن است که آراسته به منبت‌کاری بسیار زیبا با طرح‌های اسلیمی به هم پیچیده در چهار قاب جداگانه است. مضمون یکی از کتیبه‌ها به صراحت اشاره به بقعه بودن این بنا دارد که در پایان آن تاریخ ۸۳۳ آمده است.

گذرگاه سنگی فاضل

این معبر و گذرگاه سنگی در نزدیکی روستای «ده غیبی» واقع در دره کال طرق و انتهای ضلع جنوبی مکانی به نام آسیاب فاضل قرار دارد. پدیده مزبور در قرون و سده‌های پیشین راه را از روستای عارفی (مثقب) به سوی شرق از طریق کوه‌های جنوبی شهر منحرف می‌نموده و در واقع مسیری بوده که نیشابور را از راه چشمه چنار و دهسرخ به نوغان و مشهد متصل می‌کرد. عرض این گذرگاه بین ۲ تا ۶ متر می‌باشد و در میان صخره تراشیده شده و احتمالاً برای طی طریق در آن از وسایل بی چرخ نظیر کجاوه، پالکی، عماری و هودج استفاده می‌شده است.

کتیبه تاریخی خان تاشی

این کتیبه در حدود ۵۵ کیلومتری شمال‌غرب شهر مشهد در امتداد جاده کلات حد فاصل روستای آل و پن‌منه در حاشیه دره کارده قراردارد. نوشته مزبور بر روی صخره‌ای جدا شده از کوه کتیبه شده و رگه‌های سفیدی در زیر آن دیده می‌شود. این اثر در محل به خان تاشی مشهور است. خان تاشی (سنگ خان) که نام آن واژه‌ای است ترکی دارای ده سطر به طول یک متر به خط ثلث بسیار زیبا می‌باشد و مضمون آن اشاره به عزیمت شیبک‌خان ازبک در سال ۹۱۶ه.ق به حدود توس دارد که پس از شنیدن خبر حمله سپاهیان شاه اسماعیل صفوی به حدود مرو عقب‌نشینی نموده و در همان سال نیز در نبرد با این حکمران کشته شده است.

بقایای قلعه ماد (عماد)

دره کارده یکی از چند گذرگاه معدود و صعب‌العبور در رشته کوه هزار مسجد است که از قرون گذشته اهمیت سیاسی و سوق الجیشی داشته است. در شاهنامه‌ی فردوسی نیز به این مسیر در داستان لشکرکشی و گذر «توس بن نوذر» به سوی کلات و درگیر شدنش با «فرود» پسر سیاوش اشاره شده است، در این منطقه قلعه‌ای به نام «مات»، «ماد» یا «عماد» وجود دارد. از خیل معماری این بنا امروزه بخشی از دیوارها و حوض ساروجی آن برجای مانده است. سفال‌های پراکنده در بالای کوه و میان قلعه نشان می‌دهد که این قلعه از سده نهم هجری مورد استفاده حکام تیموری بوده و تا زمان صفویه رونق داشته است.

رباط سفید

این رباط از جمله ابنیه تاریخی است و بر حاشیه راه قدیمی توس، نزدیک روستای رباط سفید در ۷۵ کیلومتری جنوب شهر مشهد قرار دارد. بنای آجری مزبور مشتمل بر حیاط مرکزی و سه ایوان محوری پیرامون آن است. همچنین رواقی مرکب از طاق‌نماها، ایوان‌های حیاط مرکزی را به هم ارتباط می‌دهد. فضای سرپوشیده رباط توسط چهار جرز مربع به نه دهانه تقسیم می‌گردد. بر روی دهانه مرکزی گنبد ایجاد شده است. رباط سفید در سده نهم هجری (عصر تیموری) بنیان گردیده است.

چهارطاقی چلاغد (چلاغی)

بنای چلاغد یا چلاغی واقع در ۲۰ کیلومتری جنوب‌‌شرقی مشهد و در حدود دو کیلومتری روستایی به همین نام قرار دارد. مقبره‌ای است که بر فراز یک سردابه تدفینی کوچک بنیان گردیده است. بنای مزبور دارای چهار درگاهی در طرفین و ورودی اصلی است و گنبدی دو پوشه بر روی آن استوار شده است. چهار طاقی چلاغد با بنای جغتین گیسور گناباد قابل مقایسه بوده و انتساب آن را به دوره تیموری نشان می‌دهد.

رباط شریف‌آباد

شریف‌‌آباد واقع در محدوده پیوه‌‌ژن مشهد توقفگاهی است در مسیر زمستانی نیشابور به توس و مکان استراحت کاروانیان و مسافران خسته از راه بوده است. این مکان در ۳۵ کیلومتری مشهد قرار دارد و رباط آن مشتمل بر یک فضای تابستانی با ۲۵ غرفه رو به حیاط مرکزی و دارای دو ایوان جنوبی و شمالی است. بخش زمستانی آن نیز با ۲۰ غرفه دارای شبستانی است که پوشش آن بر روی ۱۶ ستون آجری ایجاد شده است. بنابر شواهد این مکان محل توقف بزرگان بوده و پیرامون آن عناصر تدافعی و امنیتی دیده می‌شود. رباط شریف‌آباد از بناهای دوره صفوی است.

بقعه‌ی بابا پیر

بنای آرامگاه منسوب به «بابا پیر» که مورد احترام اهالی و مناطق مجاور می‌باشد. در راه مشهد به نیشابور در حاشیه روستای متروکه «کلاته پیر»، در میان قبرستان واقع شده است. این بقعه در ابعادی کوچک با طرح چهار ضلعی گنبدخانه‌ای است و قبر در میان آن قرار دارد. اخیراً یک ایوان ورودی بر مدخل بنا افزوده شده است. هویت فرد مدفون در بنا معلوم نیست زیرا سنگ قبر یا شواهدی در خصوص این شخصیت به دست نیامده است. بنابر شواهد موجود از جمله سفال‌های پراکنده بر روی قبرستان، این بقعه در دوره قاجار بنا شده است. از نظر قدمت نیز بیشتر سنگ قبرهای آن متعلق به قرن سیزدهم و چهاردهم هجری است.

پیر بابا لنگر

بقعه مشهور به پیر بابا لنگر که نامش را از روستای لنگر گرفته وی مؤید انتسابش به صوفیه و عرفا می‌باشد در حاشیه سمت راست رودخانه کشف‌رود در فاصله ۴۶ کیلومتری شرق مشهد در بخش رضویه واقع شده است. بنای مزبور بر روی پشته‌ای در میان قبرستان قرار دارد و به دلیل عدم وجود مدارک مستدل هویت مدفون در آن نامعلوم است، اما با مقایسه این بنا با دیگر آثار مشابه می‌توان آن را بنایی به یادگار مانده از معماری دوره تیموری معرفی نمود. به اعتقاد برخی این مکان مدفن «بابا زنگی شی» می‌باشد.

رباط فخر داود

این رباط در محل یکی از توقفگاه‌های کاروانیان در راه قدیم مشهد به نیشابور بنا شده و در ۵۵ کیلومتری مشهد قرار دارد. بنای مزبور با وسعت ۸۵۳ مترمربع از نوع کاروانسراهای کوهستانی است که دارای محل تیراندازی (مزغل) در بخش فوقانی شاه‌نشین‌ها و اتاق‌های ضلع جنوبی می‌باشد. نمای بیرونی رباط علاوه بر دیوار اصلی دارای برج‌های دیده‌بانی است. شواهد موجود حاکی از بنیان این بنا در دوره تیموری تا قاجار است.

بنای سنگور/ سنگبر

این اثر تاریخی در حاشیه‌ی کشف‌رود و در۱۸کیلومتری شمال‌شرقی مشهد، در بخش مرکزی واقع است. معماری سنگبر مشتمل بر اتاقی مربع شکل و گنبدی کم‌خیز بر فراز آن می‌باشد و پیرامون آن دارای چهار درگاه ورودی است. شالوده بنا از قلوه سنگ و بدنه آن با نوعی از آجرچینی جناغی ساخته شده است. به اعتقاد صاحبنظران اجزا و عناصر معماری انتساب این اثر را به دوره تیموری نشان می‌دهد. سنگبر در میان اهالی به زیارتگاه نیز معروف است.

تهیه و تنظیم : واحد تولید محتوای اصفهان تور