در این بخش به معرفی شهرستان شهرضا ، یکی دیگر از شهرستان های بخش جنوبی استان اصفهان توسط اصفهان تور پرداخته ایم که مطالعه ی آن بسیار جالب و سودمند خواهد بود .
پیشینۀ شهرضا به دوران ایران باستان باز می گردد. در آن زمان شهرضا قریه ای بوده در ۱۴ فرسنگی اصفهان، که «قلعۀ سمیرم» نامیده می شده است. این قریه که در آن روزگاران دارای حصارهای محکم بوده به سه بخش تقسیم می شده است:
بخش غربی آن را « سمیرم سفلی » بخش جنوبی را «سمیرم علیا» و بخش مرکزی را «قمیشه» یا «قمشه» می نامیدند.
در طول تاریخ سلسله های گوناگون از جمله آل زیار، دیلمیان، سلجوقیان و خوارزمشاهیان، ایلخانان و صفویان بر این شهرستان چیره شده و آن را در قلمرو خود قرار داده اند.
در دوران صفویه شهرضا به دلیل نزدیکی به پایتخت، اهمیت بسیار یافت و یکی از نقاط آباد کشور به شمار می آمد. در آن زمان جهانگردان و سیاحان مشهوری چون « تاورنیه » از آن دیدن و در سفرنامه های خویش یاد کرده اند.
در حملۀ افغانها این شهرستان آسیب فراوان دید و بسیاری از آثار و بناهای با شکوه آن از بین رفت. همچنین با شروع جنگ جهانی اول، مقارن سلطنت احمدشاه قاجار قمشه نیز دستخوش آشوب شد و یاغیان و راهزنان همچون سایر مناطق کشور، در شهرضا هرج و مرج فراوان کردند.
موقعیت جغرافیایی
شهرستان شهرضا از شمال غربی به شهرستان مبارکه، از جنوب شرقی به استان فارس، از شرق به شهرستان اصفهان، از غرب و جنوب غربی به شهرستان سمیرم و از غرب به استان چهارمحال و بختیاری محدود می شود.
این شهرستان با مساحتی در حدود ۷۴۹/۲۹۸۳ کیلومتر متر مربع بین ۵۱ درجه و ۲۳ دقیقه و ۵۲ در جه و ۱۳ دقیقه ی طول شرقی و ۳۱ درجه و ۲۴ دقیقه تا ۳۲درجه و ۲۴ دقیقه عرض شمالی قسمتی از بخش مرکزی فلات ایران را تشکیل می دهد .
آب و هوا
شهرستان شهرضا را یک رشته کوه در میان گرفته است. از آنجا که این منطقه از طرف مغرب و جنوب به نواحی کوهستانی و از سمت شمال شرقی به نواحی پست کویری محدود است جزء نواحی خشک محسوب می شود که در نواحی شرقی دارای آب و هوایی گرم و خشک و در جنوب و جنوب غربی دارای آب و هوای کوهستانی و در بخش مرکزی دارای آب و هوای معتدل است.
آب و هوای شهر شهرضا معتدل و خشک است. حداکثر درجه حرارت آن در تابستان به ۳۹ درجه بالای صفر و در زمستان ها به ۱۰ درجه زیر صفر می رسد.
جاذبه های تفریحی
مناطق روستایی شهرستان شهرضا دارای آب و هوایی خوش و باغ های مصفا هستند که هر کدام تفرجگاهی زیبا و دلنشین محسوب می شوند. با این همه مهمترین مناطق تفریحی اطراف شهرضا عبارتند از: سیاه سر، چشمه حیدر، حوض ماهی، بودجان، سورمنده، موروک، دره شاه، پرک آباد. باغ های اسفرجان، هونجان، زرچشمه، دزج ، قمبوان و … .
شهرضا در گذشته «قمشه» و در اصل «کمشه» نامیده می شده است. «کمشه» کلمه ای پهلوی ساسانی است که از روزگار باستان به این محل اطلاق می شده است. این نام از دو کلمۀ «کومه» و «شه» مخفف «شاه» تشکیل شده است. «کومه» خانه ای است که از چوب و علف می سازند. می گویند چون شاهان قدیم در حدود شهرضای امروز به شکار می رفته اند محل شکار آنها را «کومه شه» می نامیده اند که رفته رفته به اختصار «کمشه» شده است. سپس در دوران اسلامی حرف «ک» در آن (همانند واژه های فراوان دیگر) به «ق» تبدیل شده و «کمشه» را «قمشه» گفته اند.
مردم شناسی
اهالی شهرضا مردم بسیار سخت کوش، درستکار و دارای پشتکارند. به علم و دانش اهمیت بسیار داده و این شهر از دیرباز مهد علم و دانش بوده است. مردم شهرضا مسلمان و شیعۀ اثنی عشری هستند. به زبان فارسی صحبت می کنند و لهجه ای شبیه به لهجۀ مردم نجف آباد دارند برخی اصطلاحات و لغات محلی در محاورات مردم مورد استفاده قرار می گیرد که خاص شهرضا است.
صنایع دستی
صنایع دستی این شهرستان سرامیک و سفال است که در کشور ما معروف می باشد. خوشبختانه چندی است این رشته از صنایع دستی مورد توجه مسئولین امر قرار گرفته و برای احیای آن گامهای مؤثری برداشته شده است.
سوغات
از آنجا که تمام مناطق شهرستان شهرضا برای دامداری و کشاورزی بسیار مستعد هستند فرآورده های دامی و لبنی از قبیل کشک و کتیرا و خامه و فرش و منداب و گیوه بهترین سوغات آن محسوب می شوند. البته در کنار آنها باید از سفال معروف شهرضا نیز حتماً یاد کرد.
امامزاده شاه رضا
بقعه ی این امامزاده در دوران صفویه و در زمان حکومت شاه اسماعیل صفوی بنا گردیده و سالانه پذیرای هزاران زائر و گردشگر بومی و غیر بومی می باشد ،بنا بر قول مشهور این امامزاده یکی از سه فرزند امام موسی بن جعفر است که دارای شهرت جهانی می باشد.
امامزاده شاه سید علی اکبر
بنای این امامزاده از آثار دوران صفویه است که لوح سنگی واقع در دیوار شمالی مقبره تاریخ بنای بقعه را به دوره شاه عباس اول یعنی ۹۹۸ ه .ق می رساند .در مورد نسب این امامزاده عده ای او را از فرزندان موسی بن جعفر دانسته اند و برخی او را حسینی و از اعقاب عبدالله بن باهر بن زین العابدین پنداشته اند .
امامزاده محمد و ابراهیم روستای زیارتگاه
این مکان مقدس بارگاه امامزاده محمد و ابراهیم از بناهای دوران آل بویه است ، گنبد مخروطی شکل و ایوان زیبا که دارای گچ بری های منحصر به فرد می باشد از خصوصیات بارز این بنای تاریخی است .
بازار
یک گنجینه ی ارزشمند ازمجموعه ی تیمچه ها ، سرا ها ، کاروانسرا ها ، حمام ، مسجد و چهار سوق به جا مانده از دوران سلجوقیان است، بازار شهرضا از جمله بازارهای فعال سنتی نسبت به شهرهای دیگر می باشد که مورد توجه بازدید کنندگان از اقساط نقاط کشور است.
مسجد جامع
این بنا مربوط به دوران سلجوقی است که در عهد صفوی قسمت های به آن افزوده شده و در آن کتیبه های ارزشمندی به خط کوفی (معقلی) می باشد
مسجد نو
این مسجد که در دوران سلجوقی و پس از مسجد جامع بنا گردیده است دارای جذابیت های به شرح ذیل میباشد۱- شبستان وسیع و زیبا با ستون های سنگی ۲- مناره ی بلند آجری ۳- تنوع آجر چینی در طاق های ضربی شبستان ۴- منبر سنگی یکپارچه که احتمالا همزمان با ساخت این مسجد در محل قرار داده شده است .
مسجد خان
قدمت این بنا به دوره ی قاجاریه باز می گردد و نحوه ی آجر کاری عرقچین زیر گنبد و همچنین شبستانی با ستون های زیبا ی آجری در ضلع شمالی از مشخصات این مسجد تاریخی میباشد.
مسجد حاج عبد الحمید
تاریخچه ی این بنا به دوران قاجاریه باز می گردد ، ایوان با شکوه سمت قبله ی این بنا به محض ورود توجه هر بیننده ای را به خود جذب می نمایدکاروانسرای مهیار: این کاروانسرا یکی از بهترین کاروانسراهای ایران است و زمان ساخت آن به دورۀ شاه اسماعیل صفوی باز می گردد.
کاروانسرای امین اباد
قدمت این بنای ارزشمند به دوران صفویه باز می گردد واز خصوصیات بارز این کاروانسرا نقشه ی هشت ضلعی و طاقها و قوس های ضربی بسیار است . کاروانسرا در مسیر ارتباطی آباده قرار گرفته و مرمت آن به منظور احیا و استفاده مجدد به عنوان هتل و استراحتگاه بین راهی توسط سازمان میراث فرهنگی در مراحل پایانی است .
کاروانسرای ملک التجار (هتل منتظران)
این بنای ارزشمند با قدمتی در حدود بیش از ۱۰۰ سال درجنب امامزاده شاه رضا واقع است و در سال های اخیر توسط شرکت منتظران به یک هتل سنتی تغییر کاربری داده است .
آسیاب های اسفرجان
این آسیاب های آبی ۷ دستگاه بوده اند که به ترتیب آبگیری عبارت بودند از: آسیاب قلتغشاه، آسیاب خاکی، آسیاب سنگ سفید، آسیاب محمود میرزا، آسیاب شیرعلی و آسیاب آراگوره یا «هاروگوره» (قدیمی ترین آسیاب اسفرجان متعلق به زمان ساسانیان است).
درخت گردو ۵۰۰ ساله
این درخت گردو در اسفرجان در محلۀ عرب ها واقع شده است. این درخت چندان عظیم است که برخی ریشه های آن از خاک بیرون افتاده و قطر بعضی از آنها به یک متر یا بیشتر هم می رسد.
تیمچه ی سلیم
قدمت این بنا مربوط به دوران قاجاریه و هم اکنون از آن استفاده ی تجاری می شود
منزل احتشامی
مربو ط به دوران قاجاریه واقع در روستای تاریخی هونجان .تزیینات زیبا همراه با گچ بری های نفیس بر روی دیوارها و سقف که از جنس سیم گل میباشد،چشم هر بیننده را به خود جلب می نماید .
برج های کبوتر
با قدمتی در حدود ۲۰۰ سال، در مسیرارتباطی شهرضا –آباده و شهرضا – اصفهان به صورت پراکنده در تمامی روستا های اطراف قابل مشاهده می باشد.
کار خانه ی نوین
این بنا به سبک کارخانه جات ریسندگی اصفهان در زمینی به مساحت ۴۵ هزار متر مربع توسط مهندسین آلمانی ساخته شده است و از سال ۱۳۱۵ مورد بهره برداری قرار گرفته و به نوبه ی خود برگی از تاریخ معاصر این خطه می باشد .
سایر آثار: حمام امین آباد ، قلعۀ کهرویه و … .
مشاهیر شهرضا
در طول تاریخ این شهرستان مشاهیر بزرگی را در رشته های گوناگون تقدیم فرهنگ کشور وجهان اسلام نموده است از جمله در زمینه ی حکمت ، فلسفه وعرفان می توان از بزرگانی همچون حکیم صهبا، حکیم الهی قمشه ای ، حکیم اسدالله و حکیم زاهد و … نام برد همچنین در طول سال های دفاع مقدس دسته گل هایی ارزشمند از جوانان شهید جانباز و ایثار گرتقدیم انقلاب اسلامی و اهداف آن نموده است از گل های سر سبد آنان شهید سر لشکر حاج محمد ابراهیم همت، شهید طباطبایی ، شهید قانع را می توان یاد کرد .
آقا محمد رضا قمشه ای(حکیم صهبا)
حکیم متاله و عارف بی بدیل آقا میرزا محمد رضا قمشه ای(۱۳۰۶-۱۲۴۱ هـ .ق ) از بزرگترین شخصیت های فلسفی دو قرن اخیراست که حضرت امام خمینی(ره) ازایشان به عنوان شیخ مشایخ ماف یاد می کنند. بسیاری از بزرگان حکمت و فلسفه از شاگردان با واسطه یا بی واسطه ایشان بوده اند از آن جمله می توان حکیم جهانگیرخان قشقایی و حکیم صفای اصفهانی( شاعر معروف) را نام برد. برخی از آثار ایشان عبارتند از:رساله فی الخلافه الکبری، تعلیقات علی قصوص الحکم، تعلیقات علی تمهید القواعد و …)
حکیم محیی الدین مهدی الهی قمشه ای
عارف و شاعر بزرگ، میرزا محمد مهدی معروف به حکیم محیی الدین مهدی الهی قمشه ای (۱۳۵۲-۱۲۸۳ هـ.ش) از بزرگان این شهر حکمت خیز است.
معروفترین آثار ایشان عبارتند از: – ترجمه قران کریم – دیوان اشعار(شامل: نغمه الهی، نغمه حسینی، نغمه عشاق) – حکمت الهی(دوجلد) – ترجمه و شرح صحیفه سجادیه -۵ تصحیح و تحشیه ی تفسیر ابوالفتوح رازی و …
تهیه و تنظیم : واحد تولید محتوای اصفهان تور
.