آداب و رسوم مردم شهر تبریز
کلان شهر تبریز هم به مانند دیگر شهرهای با اصالت ایران زمین دارای مردمی با فرهنگ و اداب و رسوم خاص خود است. مردم آذربايجان مردمى اصيل هستند. از جمله خصلتهاى اين مردم مهماننوازي،سلحشوري ، آزادمنشي، مرزدارى و پايبندى به عقايد مذهبى است . از ديگر ويژگىهاى ايرانى در اخلاق ملى مثل مهماننوازي، ادب و احترام و خوش سلوکى و حسن معاشرت در ميان عموم ايرانيان ازخراسانى و آذربايجانى و کرمانى و کرد و بلوچ يکسان است .
آئينها و جشنهاى ملى
شب چله
شب چله طولانىترين شب سال محسوب مىشود. مراسم اين شب بهصورت شبنشينى دوستانه و فاميلى است. در اين شبنشينى انواع خوراکىهاى زمستانى يعنى خشکبار و شيرنى خورده مىشود. پختن برنج سفيد در شب چله يا يلدا نوعى جادوى سفيد براى سفيد رزوى و نيکبختى در زمستان سرد و سياه بهشمار مىرود .
مراسم مربوط به چله کوچک که سردترين و سختترين روزهاى زمستان را شامل مىشود. در بيشتر روستاها و گاه مناطق شهرى آذربايجان شرقى برگزار مىشود. رايجترين آداب مربوط به چله کوچک، برافروختن آتش بر بامها و گاه تيراندازى يا سر و صدا کردن است. گمان بر اين است که با اين مراسم، ‘قارىننه’ يا پيرزن سرما ترسيده و فرار مىکند .
چهارشنبهسورى
چهار آتش افروزى در چهار چهارشنبه به عدد رمزى چهار اشاره دارد. فيثاغورس عدد چهار را اصل و ريشه ٔ طبيعت جاودان مىداند. چهار جهت اصلي، چهار طبع انساني، چهار عنصر حيات اشاره به امر واحدى دارد .
در آئين چهارشنبهسوري، عدد چهار حکايت از چهار وجه طبيعت دارد که بهتدريج عنصر واحد طبعيت، سال، مکان يا هر پديده ٔ چهاروجهى را مىسازند. به اين ترتيب اولين چهارشنبه منسوب به باد است. دومين خاک است، سومين آتش و چهارمين آب که در اين زمان از يخ بستن خاک کاسته مىشود و زمين نفس مىکشد. صبح آخرين چهارشنبهسورى مردم بر سر آب رفته و از روى آن مىپرند و مىخوانند :
آتيل ماتيل چرشنبه ( عاطل و باطل شود چهارشنبه )
بختيم آچيل چرشنبه ( بختم باز شود چهارشنبه )
آخرين چهارشنبه ٔ اسفند با بارورى طبيعت همراه است. در روستاها چهارشنبه ٔ آخر سال را ‘ چرشنبهخاتون’ مىگويند و زنان بالاى اجاق خوراکپزى با آرد شکل زنى زيبا را مىکشند و زير آن يک آينه و شانه مىگذارند تا وقتى چرشنبه خاتون آمد سرش را شانه بزند. اين رسم تأکيد بر بارور شدن زمين در آخرين روزهاى اسفند دارد. در ميان مردم آذربايجان شرقى هر چهارشنبه نامى دارد .
مفصلترين مراسم آخرين چهارشنبهسورى آن است که در آن شب برنج سفيد پخته و همراه با آجيل و شيرنى بر سفره قرار مىدهند. پسران جوان و نوجوان شالى برداشته و از سوراخ بالاى بام که محل خارج شدن دود تنور و تهويه است آنرا پائين مىاندازند . صاحبخانه نيز مقدارى آجيل و شيرينى در گوشه ٔ سال مىبندد تا پسر آن را بالا بکشد. اگر پسر خواهان دختر خانواده باشد، شال را بالا نمىکشد. اگر خانواده ٔ دختر راضى باشند، نشانهاى به شال مىبندند. رسم شالاندازى هنوز در بعضى روستاهاى آذربايجان شرققى رايج است .
صبح آخرين چهارشنبه زنان بر سر چشمه رفته کوزهها را پر مىکنند و از روى آب مىپرند و گاه دامها را از آب عبور مىدهند. از آب چشمه براى روشن کردن سماور، خمير کردن نان يا پختن غذا استفاده مىکنند .
فرستادن خوانچهاى از ميوه و شيرينى در اين روز براى عروس خانواده از مراسم ديگر چهارشنبهسورى است. خوردن هفت داه روغني، شيرينى يا غله، درست کردن هفت نوع خوراکى شيرين نيز در اين روز معمول است .
آداب و رسوم مردم آذربایجان شرقی در عید نوروز
«بایرام پایی»
یکی از مهمترین رسوم عید در آذربایجان شرقی که هماکنون نیز در اغلب خانوادهها حفظشده است فرستادن غذا از خانه پدری به خانه دختران شوهر کرده است. «بایرام پایی» به عبارتی تبریک عید مادر به دختران شوهر کرده است که نه تنها در سالهای نخست ازدواج دختر بلکه تا زمانی که والدین در قید حیاتاند بهجا آورده میشود.
رویش سبزه
کاشتن دانه، غلات و حبوبات در چند روز پیش از آمدن نوروز و نگریستن به رویش دانهها از آیینهای کهن ایرانیان بوده است. سنت رویاندن سبزه در حال حاضر همچون گذشته در میان مردم وجود دارد و هر خانواده ده روز مانده به نوروز، حبوباتی چون گندم، جو، عدس، ماش، نخود و سیر را درون بشقاب ریخته و سبز میکنند
دیدوبازدید
بعد از تحویل سال نو، دیدوبازدید از بزرگان خانواده و اعضای فامیل از دیگر رسوم خوب بین مردم است که چند روز اول عید در مناطق شهری و روستایی خوی به این امر اختصاص مییابد. پایانبخش مراسمات نوروزی و عید نوروز با آیین سیزده بدر پایان مییابد که در این روز مردم به خارج از شهرها میروند و این روز را در دامن طبیعت سپری میکنند