بسمه تعالی

بررسی گردشگری فرهنگی در شهر تاریخی اصفهان

همه ما می دانیم که اصفهان یکی از شهر های تاریخی کشور ایران است و در عین حال یکی از سه قطب گردشگری مثلث طلایی که  بخاطر وجود آثار و ابنیه تاریخی  فراوان در لیست بازدید و مسافرت توریست های خارجی و داخلی قرار دارد .

یکی از ابعاد مهم گردشگری ، بعد فرهنگی آن می باشد . ایده رایج در گردشگری فرهنگی استفاده از فرهنگ اقوام مختلف به عنوان کالای گردشگری  برای گردشگر می باشد . فرهنگ عامه مردم هر سر زمین و ناحیه جغرافیایی که شامل ( آداب و رسوم ، سبک زندگی ، ترانه ها و اشعار ، نحوه غذا پختن ، گویش و لحجه آن سرزمین را می توان به عنوان کالای گردشگری و در قالب گردشگری فرهنگی به مسافران داخلی و خارجی ارائه داد .

در این شیوه فعالان گردشگری مقصد سعی می کنند میراث فرهنگی شهر و منطقه خود را به نحوه شایسته به گردشگر ارائه و سعی در زنده نگه داشتن هویت قومی و منطقه ای خود داشته باشند .

معمولا گردشگر فرهنگی، برای دریافت و مشاهده تفاوت ها و تناقض ها ، باید ها و نباید ها در فرهنگ های مختلف مسافرت می کند . اولویت اول  گردشگر فرهنگی بازدید از سبک زندگی ، نحوه برخورد مردم با یکدیگر بوده تا بازدید از مکانهای تاریخی .

شهر اصفهان با لقب دارالسلطنه ،  به عنوان شهری که قدمت بسیار زیادی در طول تاریخ سرزمین ایران دارد و در دوره ها و سلسه های زیادی مرکز توجه پادشان مختلف بوده است . در زمان صفویه به اوج رونق و شکوفایی خود بین شهر های آن روزگار در دنیا رسید . به نحوی که لقب نصف جهان را به آن اختصاص دادند . و حتی بعد از صفویه تا به حال نیز نقش موثر و تایین کننده ای را دربین شهر های مختلف ایران داشته است    لذا شهر اصفهان و مردم اصفهان از چشم انداز فرهنگی غنی و بالایی برخوردار هستند . در طول تاریخ اصفهان پادشاهان و حاکمان زیادی آمدند و رفتند ،  که مردم اصفهان از هر کدام به نیکی یا بدی یاد می کنند . کما اینکه قالبا آنها ذاتا اصفهانی نبوده و فقط این دیار را به لحاظ موقعیت جغرافیایی و آب و هوای استثنایی آن در قلب کویر ایران برای حکومت انتخاب کرده اند . اما به هیچ وجه نمی توان نقش مردم این سرزمین را در رشد و شکوفایی هنر ، صنعت ، فرهنگ اصفهان ، نادیده گرفت .

خوشبختانه فعالان گردشگری در اصفهان می توانند در حوزه های  گردشگری تاریخی ، گردشگری تفریحی و گردشگری فرهنگی ، گردشگری پزشکی   کار کنند و البته می توان در سالهای بعد گردشگری مذهبی و صنعتی را نیز به انها  اضافه کرد .

به طور مشخص و واضح گردشگری تاریخی در اصفهان به لحاظ وجود آثار و ابنیه تاریخی به جامانده از سلسله های سلجوقی ، قاجار و پهلوی و بخصوص صفوی رونق چشمگیری دارد و بخاطر بازدید بالای گردشگر خارجی و داخلی از این ابنیه ها حتی مسئولان دولتی و غیر دولتی گردشگری در اصفهان نیز،  بیشتر توان خود را بر سامان دهی، بازاریابی و  تبلیغات روی آنها  متمرکز کرده اند .

به نظر می رسد متولی گردشگری تفریحی درشهر  اصفهان سازمان فرهنگی تفریحی شهرداری اصفهان باشد، چرا که با نظارت بر منطقه گردشگری صفه ، ناژوان ، تله کابین ، تله سیژ ، با غ رویا ها و حتی خیابان چهارباغ ،  گوی رقابت را از مسئولان سازمان میراث فرهنگی صنایع دستی و گردشگری اصفهان روبوده است .

در زمینه گردشگری مذهبی نیز  با توسعه و رونق بخشیدن به حرم زینبیه در شمال اصفهان در سالهای آینده شاهد حضور توریست های بیشتری از کشور های عربی بخصوص عراق خواهیم بود .

گردشگری پزشکی در اصفهان  متاسفانه به صورت زیر پوستی و غیر مجاز ، توسط  کلینیک های پزشکی خصوصی و خارج از نظارت مسئولان گردشگری اصفهان  در حوزه های باروری و ناباروری ، پوست و مو ، دندان پزشکی  و زیبایی رونق خوبی دارد .

اما در زمینه گردشگری فرهنگی در اصفهان به نظر می رسد هیچ ارگان یا نهاد خاصی تمایل حضور و نظارت بر آن را ندارد .

معمولا چشم انداز های فرهنگی برای گردشگران جذاب هستند و می توان با تخمین و پردازش چشم انداز های فرهنگی در اصفهان نسبت به ایجاد لذت بیشتر گردشگر در شهر اصفهان حرکت های موثری را انجام داد .

شایان ذکر است یکی از مهم ترین راهکارهایی که می توان گردشگری شبانه را در اصفهان توسعه و ترویج داد  ، گردشگری فرهنگی می باشد . در اصفهان پتانسیل های فراوانی جهت گسترش و پردازش گردشگری شبانه وجود دارد .

متاسفانه در کشور ما و بخصوص شهر اصفهان هنوز هم گردشگری خط قرمز بیشتر مسولان و تصمیم سازان شهر اصفهان می باشد . به نحوی که در بعضی موارد توسعه گردشگری فرهنگی را معاند و مخالف اصول و افکار مذهبی می دانند . برای مثال هنوز هم برخی مسئولان شهر به دلایل مختلف با بازسازی و ترمیم پیاده راه چهارباغ به عنوان یکی از قطب های گردشگری فرهنگی در اصفهان مخالف هستند .

حقیقت مطلب این است که در بین شهرهای توریستی ایران رقابت بسیار سنگینی در ارتباط با جذب گردشگر داخلی و خارجی در جریان می باشد . و مسئولان گردشگری هر شهر با ارائه جاذبه های طبیعی ، فرهنگی ، اجتماعی ، نحوه پخت غذا ، رقص های محلی ، انواع گویش علاوه بر جاذبه های تاریخی تلاش می کنند که گردشگر را ترغیب به مسافرت به شهر خود بنمایند .

شما می توانید شاهد این رقابت سنگین در نمایشگاه بین المللی گردشگری تهران که هر ساله در زمستان برگزار می شود ، باشید .

نکته قابل تامل اینجاست ، اکثر مواقع که از غرفه اصفهان در نمایشگاه های داخلی و خارجی بازدید می شود ، بازدید کننده شاهد ماکتی از میدان نقش جهان یا پل خواجو به همراه یک یا چند نفر که ملبس به لباس شاهان صفوی هستند ،  می باشد .

این مسئله نشان می دهد که مسئولان گردشگری شهر اصفهان با غرور خاصی که نشات گرفته از وجود چند بنای تاریخی به جا مانده صفویه می باشد  هیچ تمایلی به ارائه و تبلیغ فرهنگ عامه و آداب و رسوم مردم اصفهان را  ندارند . در صورتی که در بازدید از غرفه گردشگری شهر های دیگر نظیر ، آذربایجان ، کردستان ، زنجان ، سیستان و بلوچستان ، خراسان و … بازدید کننده بیشتر با فرهنگ عامه آن شهر ها ،  نظیر پخت غذا ، رقص و آواز ، لباس محلی و غیره آشنا می شود . حتی در مراسم هفته فرهنگی اصفهان یا رویداد هایی که در ایام نوروز برای مسافران نوروزی  در کاخ چهلستون برگزار می شود . بازدید کننده در بدو ورود ، شاهد نواختن  طبل و دوهل ، توسط دو نفر ملبس به لباس سنتی بختیاری یا برپایی سیاه چادر و تبلیغ فرهنگ بختیاری می باشد . در صورتی که هیچ سنخیتی با فرهنگ اصیل اصفهانی ندارد . همان طور که همه اهالی فرهنگ و هنر می دانند اصفهان در زمینه آواز ، موسیقی ، تاتر ، معماری ، صنایع دستی ، غذای محلی صاحب سبک می باشد . و بسیار ظالمانه می باشد که در قالب گردشگری فرهنگی به این همه هنر و فرهنگ مردم اصفهان پرداخته نشود .

یکی دیگر از ابعاد ترویج و گسترش گردشگری فرهنگی در اصفهان  می توان به معرفی اساتید و بزرگان حوزه های هنری اصفهان از قدیم تا معاصر پرداخت . اصفهانیها در عرصه های مختلف هنر ، اساتید به نام و برجسته ای  را به ایران و جهان معرفی کرده اند .در این حوزه نیز مورد بی مهری مسئولان گردشگری استان اصفهان قرار گرفته ایم .یکی دیگر از ابعد گردشگری فرهنگی در اصفهان می تواند ، موزه ها باشد . البته در اصفهان به لحاظ قدمت تاریخی ، موزه های مختلفی در زمینه تاریخی ، هنری ، صنایع دستی ، تاریخ طبیعی ، نظامی و غیره وجود دارد . اما متاسفانه شهر اصفهان با وجود قدمت فرهنگی ، فاقد یک موزه مردم شناسی غنی و پر بار می باشد . موزه ای که بتواند تمام ابعاد زندگی مردم اصفهان ، آداب و رسوم ، اعتقادات ، پوشاک و سنت های اجتماعی آنان را در معرض دید گردشگران داخلی و خارجی بگذارد .     اصفهان از قدیم شهر ادیان بوده و هست  مردمان اصفهان از دیر باز و بر طبق اسناد تاریخی  ، مردمانی معتقد و مقید به دین و مسلک خود بوده اند  . آن زمان که ایرانیان هنوز با اسلام آشنا نبودند  اصفهان شهر زرتشت و یهود بود . وقتی اسلام را پذیرفتند  اصفهانیها ، اکثرا سنی مسلک بودند  و با به رسمیت شناخته شدن شیعه در ایران و اصفهان  ، اصفهانیها همواره در انجام فرایض و رفتارهای دینی و مذهبی در بین ایرانیان تا به امروز پیشتاز بوده اند  .  در کمتر شهری در دنیا و ایران می توان شاهد بود که پیروان چهار دین زنده دنیا  ، اسلام ، مسیحی ، یهودی و زرتشتی در کنار هم در صلح و آرامش در حال زندگی کردن باشند . بنابراین یکی از وظایف فعالان گردشگری فرهنگی  شناساندن این خصیصه بسیار مهم به گردشگران داخلی و خارجی هست .

و در نهایت به نظر می رسد فرهنگ عامه مردم اصفهان در میان کاخ ها ، مساجد ، پل های تاریخی و …. برای گردشگر مفقود مانده است . امید است با درایت و دید باز مسئولان گردشگری و برنامه ریزی مدون و دراز مدت  بتوان ابعاد مختلف گردشگری فرهنگی در اصفهان را در قالب تورهای اصفهانگردی و گردشگری شهری  گسترش و رونق بخشید .

مهران سلطان الکتاب

فعال حوزه  گردشگری

۱۳۹۹/۰۶/۰۱