پارک ملی سیاه کوه یکی از بهترین، زیباترین و متنوع ترین پارک های ملی ایران است. در این پارک ملی انواع گونه های گیاهی، جانوری و زیستی وجود دارد و به راحتی می توانید معنای واقعی حیات وحش را در آن تجربه کنید. با هم در اصفهان تور نگاهی داریم به این پارک ملی جذاب در استان یزد.

پارک ملی سیاه‌کوه از بکرترین پارک‌های ملی کشور به‌ شمار می‌رود و با وجود ده‌ها گونه نادر جانوری و گیاهی از جمله ناشناخته‌ترین مناطق حفاظت شده دنیا و یکی از بلامعارض‌ترین مناطق در کشور است.

یکپارچگی زیستگاه‌ها و ناچیز بودن تعارضات انسان ساخت در پارك ملی سیاه‌کوه، این منطقه را از نظر حفظ، نگهداری و احیاء جمعیت گونه‌های کاریزمای حیات‌وحش ممتاز ساخته است به گونه‌ای که ارتفاعات سیاه‌کوه در کنار سایر ناهمواری‌های تپه‌ماهوری و وجود دره‌های متعدد با صخره‌ها و بیرون زدگی‌های سنگی از مطلوب‌ترین زیستگاه‌های حیات‌وحش علف‌خوار کشور محسوب شده و جمعیت مناسبی از گونه‌های ارزشمندی نظیر کل، بز، قوچ و میش را در خود جای‌داده است.

این منطقه از نظر تراکم پوشش گیاهی شرایط مطلوبی برای زیست جانوران حاشیه کویر دارد ضمن اینکه به‌ علت بعد مسافت تا اماکن مسکونی و نبود تعدد راه‌های ارتباطی، از دستبرد شکارچیان و اشکال مختلف توسعه مصون مانده است به‌ طوری‌که وجود حداقل تعارضات انسانی از مهمترین امتیازات بارز و برجسته منطقه سیاه‌کوه است که دستیابی به اهداف حفاظتی و اجرای برنامه‌های مدیریتی را آسان‌تر می‌کند.

گونه‌های شاخص جانوری سیاه کوه

به‌طور کلی در پارک ملی و منطقه حفاظت شده سیاه‌کوه ۱۹ گونه پستاندار شناسایی شده است که از این تعداد هشت گونه به عنوان اولویت‌های حفاظتی مطرح شده‌اند، اما در بین‌ آنها یوزپلنگ، کاراکال و شاه روباه اهمیت بیشتری دارند.

پستانداران:

پستانداران پارک ملی و منطقه حفاظت شده سیاه‌کوه عبارت‌اند از: کل و بز، قوچ و میش، جبیر، گرگ، شغال، روباه معمولی، شاه روباه، پلنگ، یوزپلنگ آسیایی، کاراکال، کفتار، خرگوش، تشی، خارپشت ایرانی، هامستر خاکستری، موش خانگی، دوپای کوچک، پامسواکی بزرگ و روباه شنی.

زیستگاه کل و بز در ارتفاعات سیاه‌کوه و زیستگاه‌ قوچ و میش در ارتفاعات و دامنه‌های قاسم وزیر و یارعلی از شرایط مطلوبی خوبی برخوردار هستند.

جبیر (غزال ایرانی ) از دیگر گونه‌های برجسته پارک ملی سیاه‌کوه به‌ شمار می‌رود که دامنه انتشار این‌ گونه در عرصه‌های دشتی شرق پارک ملی و امتداد آن در منطقه حفاظت شده سیاه‌کوه گسترده شده و جمعیت آن روند روبه رشدی به‌ خود گرفته است.

 

پرندگان:

۳۴گونه پرنده در سیاه‌کوه شناسایی شده که ۱۱ گونه واجد ارزش‌های حفاظتی است که در میان آنها عقاب شاهی، بالابان، شاهین، بحری و هوبره بر اساس قوانین کشور در معرض خطر انقراض قرار دارند و از اهمیت بالایی برخوردار هستند. سایر پرندگان این منطقه شامل سارگپه پا بلند، زاغ بور، باقرقره شکم سیاه، باقرقره گندمی، چکاوک بیابانی، تیهو، کبک، زنبور خوار معمولی و انواعی از گنجشک سانان است.

هوبره از پرندگان مهاجری است که در دشت‌های اطراف سیاه‌کوه، یارعلی و قاسم وزیر در زمستان دیده می‌شود و پرندگان مهاجری از راسته شاهین سانان و پرندگان کنار آبزی نیز در منطقه دیده شده‌اند.

 

 خزندگان:

بزمجه بیابانی، سوسمار خاردم ایرانی، آگامای سروزغی خاکستری، آگامای چابک، مار شاخدار، شترمار شیرازی، لاک پشت مهمیزدار و جکوی دم پخ کایزرلینگ از جمله خزندگان شناسایی شده در پارک ملی سیاه‌کوه محسوب می‌شوند.

 

گونه های شاخص گیاهی:

تاکنون ۴۷ گونه گیاهی در پارک ملی سیاه‌کوه شناسایی شده است که چهار گونه شامل کلاه‌ میرحسن دم‌عقربی، شور یزدی، آویشن شیرازی و گل زوفا دارای ارزش حفاظتی است و دو گونه نیز از نظر ارز‌ش‌های اکولوژیک حائز اهمیت است.

رویشگاه‌های طبیعی منطقه شامل انواعی از تیپ های گیاهی است که از آن جمله می توان به تیپ درمنه – قیچ، تیپ قیچ، تیپ پرند، تیپ رمس، تیپ رمس – قیچ، تیپ جفنه – درمنه، تیپ گز، تیپ تاغ، تیپ کسیدان و تیپ بادام کوهی اشاره کرد.

 

اقلیم سیاه کوه

مرتفع‌ترین نقطه منطقه، قله سیاه‌کوه (کافرکوه) با ارتفاع ۲۰۵۰ متر در نیمه جنوبی منطقه است که به همراه ارتفاعات به هم پیوسته مجاور آن از بهترین زیستگاه‌های کل و بز در استان یزد به شمار می‌آید.

براساس تحلیل آمار ایستگاه‌های کلیماتولوژی اطراف پارک ملی و منطقه حفاظت شده سیاه‌کوه، متوسط بارندگی سالانه منطقه ۴۸ میلی متر برآورد شده است که حداکثر بارندگی در فصل زمستان در دیماه و حداقل در فصل تابستان به وقوع پیوسته است.

تغییرات دمایی شبانه روز در این منطقه شدید است، زمستان‌های سرد و خشک و تابستان‌های بسیار گرم و خشک از دیگر ویژگی های اقلیمی سیاه‌کوه به‌ شمار می‌آید.

منابع آب

 

با توجه به اقلیم و موقعیت جغرافیایی منطقه، هیچ گونه رودخانه دائمی در پارک ملی سیاه‌کوه وجود ندارد و تنها در زمان بارندگی های شدید، رودخانه های فصلی و موقتی منطقه آبدار می شوند.

مهمترین منابع تامین کننده نیاز آبی حیات وحش شامل چشمه ها و سنگ آبها است و منبع اصلی تامین آب مورد نیاز گونه‌های کوهزی ارتفاعات سیاه کوه به ویژه کل و بز نیز سنگ آبها هستند.

در یک نگاه کلی کمبود منابع آب در پارک ملی و منطقه حفاظت شده سیاه کوه مشهود است اما از جمله منابع آب این منطقه می توان به چشمه قاسم وزیر، چشمه یارعلی، چشمه‌خلق، دوگنبد، چاه ریزآب خرما، سبز‌چاه، قناتوک، ریزآب صالحی، ریزآب معراجی و چشمه تیهو اشاره کرد.

همچنین برای رفع مشکل‌ کم آبی در سال‌های اخیر تعدادی آب انبار توسط اداره کل حفاظت محیط زیست استان یزد ساخته شده که در خشکسالی‌ها نقش بسیار مهمی در ماندگاری حیات وحش در منطقه ایفا کرده‌اند، که از جمله این آب انبارها می‌توان به آب انبار لای‌معدن، ریزآب‌خرما، چهل‌تغار، قاسم‌وزیر و آب‌انبار حوض‌ ابریشم اشاره کرد.

 

تهیه و تنظیم : واحد تولید محتوای اصفهان تور

معمولا استان های تاریخی در ایران از صنایع دستی منحصر به فردی نیز برخوردار هستند. از جمله این استان ها می توان به استان یزد اشاره کرد که صنایع دستی مخصوص به خود دارد. در این مطلب به بررسی صنایع دستی استان یزد خواهیم پرداخت. با اصفهان تور همراه باشید.

مهم ترین صنایع دستی در استان یزد عبارتند از: قالی، قالیچه، گلیم، مخمل، زری، چادر شب، دستمال، مرس ریزه جیم، قناویز، اجرامی، شمد، ترمه، پرده، زیلو، روفرشی، کرباس، بقچه، لنگ، کیسه حمام، خورجین، پتو، سفال، سرامیک، حصیر، کاشی و گیوه.

در میان صنایع دستی قالی بافی، ترمه بافی، زیلو بافی، ساخت سفال، سرامیک و کاشی از اهمیت ویژه ای برخوردار است. شیرینی پزی در یزد سابقه طولانی دارد. در یزد شیرینی های سنتی مانند باقلوا، قطاب، لوز نارگیل، پشمک، نان برنجی و حاجی بادام و… تهیه می شود.

 

استان یزد یکی از مهم ترین استان های کویری ایران است که صنایع دستی آن را سرامیک و سفال، کاشی سازی، زرگری، زیلوبافی، شعربافی، ترمه بافی، فرش بافی، شمد، دستمال، مخمل، دارایی، چادرشب بافی، قناویز، دندانی، گیوه بافی، حصیر بافی، خورجین بافی، روفرشی، سفره، احرامی، قلم‌زنی، شيشه‌گری، چرم‌سازی، موتابی و نمدمالی تشکیل می دهند.

سراميک و سفال

هنر سفال‌گری در استان يزد به ويژه در شهر ميبد دارای طرح‌های ويژه‌ای است و از حال و هوای كوير نشأت گرفته است. در اصطلاح محلی به توليدات سفال ”كواره“ می‌گويند. سفال و سراميک ميبد با نقش‌های اصيل «خورشيد خاتم» و «مرغ و ماهی» شهرت فراوان دارد. «خورشيد» سمبل آفتاب درخشان كوير، «مرغ» نماد گونه‌ای از گنجشكان نواحی كويری و «ماهی» كنايه از كم آبی اين سرزمين است. طرح سراميک ميبد با نقش خورشيد، مر و ماهی در نمايشگاه بين‌المللی مونيخ در سال ۱۹۷۱ ميلادی (۱۳۵۰ هـ..ش) برنده مدال طلا شد و در ساير نمايشگاه‌ها با استقبال بازديدكنندگان و تاييد صاحب‌نظران روبه رو شد. كوزه‌ها و كاسه‌های ساخت استان يزد، به ويژه ساخته‌های شهر ميبد از ظرافت و زيبايی خاصی برخوردارند و نمونه‌های آن در سفال‌های ساير نقاط ايران به چشم نمی‌خورد. كواره‌های ساخت ميبد عبارتند از:سفال ساده بی لعاب، سفال لعاب دار، اشيای كاشی و سراميک.

 

زرگری

زرگری يكی از هنرهای دستی استان يزد است. زرگرها با طرح‌های بسيار زيبا از نقوش ساده هندسی و نمادين با تلفيق سنگ‌ها و گوهرهای قيمتی زيورهای بسيار متنوع برای زينت زنان و دختران می‌آفرينند.اين زيورآلات شامل گوشواره، گردن بند و سينه‌ريز، دست بند، انگشتر، ‌حلقه و النگو است. در استان يزد سال‌ها است كه راسته‌ای تحت عنوان راسته زرگرها در بازار خان ساخته شده است. از جمله ابزار زرگری كه تا پنجاه سال پيش مورد استفاده بود و در حال حاضر منسوخ شده، می‌توان به ترازوهای مثقالی، بوته، كوره‌های گلی، انبر سركج،‌ رجه با شيارهای كوچک و بزرگ، حديده با سوراخ‌های متعدد در انواع ياقوتی و الماس اشاره كرد. در حال حاضر از وسايل بسيار مدرن استفاده می‌شود كه در يک ساعت چند كيلوگرم طلا و نقره را به مفتول و تسمه تبديل می کند.

 

كاشی‌سازی

كاشی‌سازی عبارت از به كارگيری كاشی‌های زيبا و گوناگون سنتی در معماری بناها است. اين هنر در استان يزد قدمتی هفت صد ساله دارد. هنرمندان ابتدا اشكال دل خواه كاشی را تهيه و سپس روی آن‌ها را نقاشی می‌كنند و بعد آن‌ها را لعاب داده و پخت می‌كنند.انواع كاشی اين استان عبارت اند از: كاشی يزدی، كاشی كمک، كاشی شبكه، كاشی شش گوش، كاشی حاشيه، كاشی اكمند، كاشی هفت‌رنگ و كاشی جوک.

 

زيلوبافی (پلاس‌بافی)

ين دست‌بافته زيبا، خاص مناطق حاشيه كويری است. اين فرش با نوع زندگی مردم منطقه تطابق دارد و بخشی از اعتقادات مذهبی، تاريخ، معماری، طبيعت و گويش مردم اين نواحی نيز، بر تار و پود آن نقش بسته است. زيلوبافی در شهر ميبد سابقه‌ای ديرينه دارد. برخی سابقه زيلوبافی در شهر ميبد را به قرن هشتم هـ.ق و دوره ی مظفريان نسبت می‌دهند. قديمی‌ترين و در عين حال نفيس‌ترين زيلوهای ميبد، به قرن دوازدهم هـ.ق تعلق دارد و بر روی آن بيست‌وچهار سجاده طراحی شده است. در مجموع رنگ‌های آن با اندكی اختلاف،‌ يكسان و چشم‌نواز است. در حاشيه اين زيلو، نام واقف و تاريخ ۱۱۸۸ هـ.ق نقش شده است. سه تخته زيلو در مسجد جامع «هفتادر» در عقدا وجود دارد كه در نوع خود بی نظير است. دوتخته آن بافته «حاجی باقر ميبدی» در سال‌های ۱۰۷۰ و ۱۰۸۳ هـ. ق است و زيلوی فرسود ديگر، مربوط به سال ۱۰۲۳ هـ.ق است. از ديگر زيلوهای تاريخی ميبد می توان به زيلوی آويخته مسجد اميرچقماق (مربوط به سال ۱۲۷۹ هـ.ق) و زيلوهای كهنه مسجد ركن‌آباد ميبد اشاره كرد.

نقش‌های زيلو در ميبد به سه نوع تقسيم می‌شوند: پنج‌تايی (مجي)، هفت‌تايی و سيده‌تايی.

پنج‌تايی شامل: چشم بلبلی، پرگ و مهرگ.

هفت‌تايی شامل:بافتوگ، پرت‌توره (ردشغال)، زلف، مفرش حلقه، زنجير وگ، تالوگ، ركن‌الدينی، چاركلگ،

سروگ خزن قللی، چشم بلبلی.

سيزده‌تايی شامل: گره، بندرومی، كلی، گچ كند، تالوگ، سرو، سينه‌ريز، كمری و پرت گرگ (ردگرگ).

 

فرش‌بافی

عمده‌ترين صنعت دستی استان يزد، صنعت فرش‌بافی است. اين صنعت تقريباً در تمام شهرها و روستاهای آن رواج دارد. قالی‌های دست‌بافت يزدی در اندازه‌های ۴×۳، ۵/۳×۵/۲،۲×۳، ۵/۲×۵/۲، و۱×۱ توليد می‌شود. نقشه‌های اصيل فرش يزد به نام‌های «هراتی»، «گل و ماهی»، «سردار جنگل» و «كرمانی» است. ۷۵% از فرش‌های اين استان با خامه پشم و ۲۵% از خامه كرک بافته می‌شود. صنايع توليد رنگ، خامه و رنگ رزی از جمله صنايع جنبی است كه مكمل صنعت فرش‌بافی اين استان است.

ترمه

ترمه‌بافی در استان يزد سابقه‌ای بيش از دويست‌و‌پنجاه سال دارد و همواره جزو سوغات مهم اين شهر و يكی از اقلام صادراتی آن بوده است. ترمه پارچه‌ای است در نهايت زيبايی كه تار آن از ابريشم طبيعی و پودش از ابريشم نخ، پشم و كرک الوان است. در گذشته ترمه را با دست می‌بافتند، از اين رو به آن «انگشت‌باف» نيز می‌گفتند. اما در حال حاضر توليد آن نيمه دستی است. انواع ترمه عبارتند از: شال چارقدی، شال بندی، شال راه‌راه، شال محرمات، شال اتابكی، شال كشميری، شال رضايی، شال اميری و شال يزدی. معروف‌ترين نقش‌های ترمه عبارتند از: طرح جام، بته كشميری، بته اژدری، رضا تركی، گلزار، قاب قرآن، خجسته،‌تاجی و نقوش جديد.

 

زری‌بافی

زری‌بافی از بافته‌های قديمی است كه قدمت آن به دوره ساسانيان می‌رسد. در گذشته مراكز عمده توليد آن شهرهای اصفهان، ابيانه، يزد و كاشان بود.

 

مخمل

توليد اين پارچه به طور دست‌بافت در يزد انجام می‌شود. در بافت مخمل يزدی از ابريشم استفاده می‌كنند.

دارايی

دارايی از بافته‌های زيبا و ويژه يزد است. برای تهيه دارايی، نخ‌های تار را قبل از بافت به روش‌های خاصی رنگ می‌كنند، به طوری كه پس از بافت، نقش‌های متنوعی در آن پياده می‌شود. ماده خام دارايی قبلاً ابريشم خالص بود و اكنون ابريشم مصنوعی است.

 

چادرشب

در يزد و اردكان دو نوع چادر‌شب بافته می‌شود. گونه نخست،‌ نازک و نقش‌دار است و به چادر شب رختخواب پيچ معروف است. گونه دوم، ضخيم‌تر بوده و برای حمل علوفه و فرآورده‌های كشاورزی به كار می رود و به آن چادرشب بيابانی می‌گويند.

 

 

گيوه‌بافی

بافتنی و سرگرمی زنان روستايی هنگام فراغت از كار است. زنان با استفاده از نخ پنبه‌ای و سوزن گيوه می‌بافند. در مناطقی مانند تفت، مهريز، خوانزا، نير، بهاباد هنوز گيوه‌بافی ادامه دارد. پس از آن كه بافت رويه گيوه توسط زنان به اتمام رسيد، مردان كار دوخت آن را انجام می‌دهند. به اين عمل تخت‌كشی می‌گويند. در گذشته تخت گيوه را از چرم و لته (پارچه‌های سر قيچي) درست می‌كردند؛ اما در سال‌های اخير از تخت لاستيكی استفاده می‌كنند.

 

حصيربافی

حصيربافی يا بافت بوريا كه با استفاده از الياف درخت خرما است، در مناطق مختلف استان يزد چون بافق، طبس، بهاباد، مباركه و ورستانی «زردين» اردكان رواج دارد. مهم‌ترين مراكز توليد اين صنعت در مناطق طبس و بافق متمركز است. انواع توليدات حصيری عبارت اند از: انواع كلاه، بادبزن، جارو، سبد و پادری.

خورجين‌بافی

لبافی يا خورجين‌بافی از ديرباز در شهرهای اشكذر و اردكان رواج دارد. خورجين بيش تر مورد استفاده روستاييان است. ماده اوليه خورجين، نخ پنبه است كه آن را مانند زيلو بردارهای عمودی مي‌بافند و نسبت به زيلو نقش كم تری دارد.

 

از ديگر صنايع دستی استان می‌توان به قلم‌زنی، شيشه‌گری، چرم‌سازی، موتابی و نمدمالی اشاره كرد.

 

تهیه و تنظیم : واحد تولید محتوای اصفهان تور