اگر اهل زیارت و حضور در مکان های مذهبی هستید در مشهد به غیر از حرم امام رضا (ع) ، زیارتگاههای زیاد دیگری نیز وجود دارد که میتوانید به آنها سر بزنید،ما در اصفهان تور مروری داریم بر زیارتگاههای شهر مشهد، پس با ما همرا شوید:
بقعه ابوزید ربیع بن خثیم اسدی (خواجه ربیع)
یکی از رویدادهای مهم تاریخی توس در نیمه دوم قرن اول ه.ق مهاجرت «ربیع بن خثیم» به خراسان و توطن و سرانجام وفات او در نوغان است. بنابر قراین تاریخی دوران اقامت خواجه ربیع در خراسان از حدود سال‌های ۳۵ و ۳۶ ه.ق آغاز گردیده و تا سال‌های پایانی حکومت یزید بن معاویه ادامه داشته است که سرانجام در سا ل۶۱ تا ۶۳ق وفات یافته است، وی در تاریخ اسلام از جمله تابعین و از یاران صمیمی ابن مسعود صحابی بزرگ پیامبر و در زمره زهاد ثمانیه و از پیشگامان تفسیر و حدیث نام برده شده است. می‌نویسند: وی در ورع و پارسایی شهره بوده و در نزد مردم مقام و منزلتی عظیم داشته است. تاریخ احداث آرامگاه اولیه خواجه‌ربیع مشخص نیست اما نوشته‌‌های تاریخ نویسان بیشتر معرف بنیان بنای فعلی در عصر صفوی است که در سال ۱۰۳۱ق به امر شاه عباس صفوی و به دست الغ‌الرضوی خادم ساخته شده است. بر روی قبر ضریحی مجلل قرار گرفته و دیوارهای بقعه با کاشیکاری‌های معرق و ممتاز و گچبری‌های زیبا تزیین گردیده است. همچنین کتیبه‌های خوش نقش با زمینه لاجوردی که با خط سفید و به قلم زیبای علیرضا عباسی خطاط معروف عصر صفوی مرقم گردیده به آن زینت بخشیده است. در بالای یکی از این کتیبه‌ها نوشته شده: قال الرضا(ع): «ما حصل لی من القدوم بخراسان الزیاره ربیع بن خثیم». آرامگاه وی در انتهای خیابان عبادی و یا خواجه ربیع قرار دارد.
گنبد خشتی
بنای تاریخی- مذهبی موسوم به «گنبد خشتی» در یکی از گذرهای قدیمی مشهد منشعب از میدان طبرسی به نام چهار سوق نوغان قرار دارد. این بنا مدفن «سلطان غیاث‌الدین محمد» از سادات مشهور موسوی شهر مشهد است که نسب شریفش با هفده واسطه به امام موسی بن جعفر(ع) می‌رسد. بر روی سنگ مزارش این چنین کتیبه شده: « مرتضی، اعظم سلطان النقباء، غیاث‌الدنیا والدین، امیر سلطان محمد بن سلطان النقباء بدرالمله والدین طاهر…» و در ادامه تاریخ وفاتش ماه رمضان المبارک سال ۸۳۲ه.ق آمده است.
جایگاه اجداد وی بسیار متعالی و اشخاص ذی نفوذی بوده‌اند به نحوی که در سده پنجم تا نهم هجری اداره اصلی حرم حضرت رضا(ع) را به عهده داشتند به همین علت نام آنها بر روی اغلب اشیای تاریخی آستان قدس رضوی مانند کاشی‌های سنجری، سنگاب خوارزمشاهی و در مسجد بالا سر کتیبه شده است. ایشان در قرون هفتم تا نهم هجری نقیب سادات شهر مشهد و در سده نهم تا یازدهم هجری از جمله بزرگان این شهر بوده اند. گویا بنایی که بر مزار وی ساخته شده همزمان با وفاتش در زمان سلطنت شاهرخ تیموری بوده است. بنابراین قدیمی‌ترین بنای مشهد پس از حرم مطهر بر جای مانده از سادات موسوی است. وجه تسمیه بنا به «گنبد خشتی» نیز به دلیل آجری یا خشتی بودن آن بوده است. فضای ورودی بنا از ضلع جنوبی آن وارد رواقی چهار ضلعی می‌شود و سپس به محوطه اصلی، با چهار شاه‌‌نشین منتهی می‌گردد. در زمان احداث بنا «سوره ملک» با خط خوش ثلث در زیر پوشش داخلی، کتیبه شده، لبه‌های چهار ایوان نیز با سوره واقعه به قلم شیوای ریحان آراسته گردیده است. بنابر شواهد، گنبد خشتی در زمان قاجار مرمت و فضای داخلی آن با نقاشی وکتیبه مزین شده است.
آستان متبرکه امامزادگان سید ناصر و سید یاسر (علیهما السلام)
روستای گلستان واقع در ۴ کیلومتری شهر طرقبه علاوه بر جاذبه‌های طبیعی و ییلاقی دارای جایگاه مذهبی بوده و آستان متبرکه امامزادگان سید ناصر و سید یاسر (علیهما السلام) در ابتدای ورودی به این روستای زیبا قرار دارد. بنا بر متون کهن از جمله کنزالانساب به قلم سید مرتضی، این امام زادگان از برادران بلاواسطه امام رضا(ع) میباشند. یادگارهایی از سلاله پاک رسول‌الله(ص) که پس از عزیمت آن امام همام به خراسان به همراه انصار و برادران خود به این سرزمین به ویژه توس هجرت نمودند. این مکان مقدس جایگاهی است که نسیم ولایت و امامت روح عاشقان را نوازش میدهد و زبان‌ها به بیان عشق و ارادت امامزادگان به نجوا در می‌آ ید و در زمره مکان‌هایی است که به سبب خاکسپاری اولیاء خدا، به آن بزرگواران انتساب یافته و همواره از مزیت‌های معنوی و ارزش‌های خاص برخوردار می‌باشد.
به درستی روشن نیست اولین بنای بقعه بر مزار امامزادگان سید یاسر و سید ناصر (علیهما السلام) در چه زمانی و در کدام دوران اسلامی بنیان شده است. گویا تا سال ۱۳۴۲ش محل مزار منحصر به بقعه‌ای گلین بوده که به همت خیرین به تدریج متحول گردید و اکنون این آستان متبرکه مشتمل بر بنایی جدید الاحداث با نمای امروزی آراسته به کاشی‌های معرق است که در میان فضای داخلی دو ضریح فلزی بسیار زیبا بر روی مضجع شریف امامزادگان نصب گردیده است. اخیراً این مکان با افزایش فضاهای گوناگون توسعه و گسترش بسیاری یافته است. این مکان در حال حاضر علاوه بر زائرین ایرانی، پذیرای مسافران از کشورهای عربی حاشیه خلیج فارس بوده و یکی از اماکن زیارتی – مذهبی مهم شهر مشهد به شمار می‌آید.
آرامگاه خواجه اباصلت هروی
به استناد بعضی از روایات و منابع معتبر تاریخ اسلام، عبدالسلام بن صالح بن سلیمان ایوب بن میسره مشهور به «خواجه اباصلت هروی» از دانشمندان، محدثین، متکلمین و راویان به نام عصر خود بوده که به نقل از مجالس‌المؤمنین ولادت وی حدود ۱۶۰ه.ق یا نیمه دوم سده دوم هجری در مدینه روی داده و بدین سبب که اجدادش از هرات بوده‌اند به «اباصلت هروی» معروف گردیده است. وی پس از ورود امام رضا(ع) به خراسان به این ناحیه آمد و در سفر و حضر ملازم و همراه حضرت علی بن موسی الرضا(ع) و راوی صریح چگونگی شهادت آن حضرت به دست مأمون عباسی بود. وی با توجه به رخدادهای سیاسی دوران عباسیان تا هنگام وفاتش به دور از انظار زندگی می‌کرد. بنا به قول سمعانی اباصلت در سال ۲۳۲ق و بنابر نقل «خطیب بغدادی» در تاریخ بغداد و «ابن تغری بردی» در آخر شوال ۲۳۶ه.ق در زمان حکومت طاهر بن عبد الله بن طاهر در خراسان، دارفانی را وداع گفت. بنای پیشین آرامگاه گویا بقعه‌ای نیمه مخروبه بوده که مقارن با گسترش شهر مشهد و به همت کربلایی محمد علی درویش از عرفای سده هشتم هجری به صورت یک بنای چهارضلعی و گنبدی بر فراز آن تجدید بنا گردید و در حدود سال‌های ۱۳۱۰ و ۱۳۵۲ش مرمت‌ها و الحاقاتی در آن صورت گرفت. همچنین در سال‌های اخیر بنای آرامگاه با زیر بنای ۹۲۰ مترمربع با شیوه جدید بازسازی شده و نمای ضریح هشت ضلعی بقعه متبرکه این بنا امام هشتم(ع) ساخته شده است و پیرامون آن نیز تسهیلاتی را از جمله خدمات رفاهی، رستوران، چایخانه، بخش اداری، تجاری و پارکینگ برای زائرین فراهم آورده‌اند این مجموعه در فاصله ۱۰ کیلومتری شرق شهر مشهد در حاشیه جاده فریمان – مشهد قرار دارد.
آرامگاه هرثمه بن اعین
بنای آرامگاه منسوب به ابوحبیب هرثمه بن اعین مشهور به «خواجه مراد» از اصحاب خاص حضرت علی بن موسی الرضا(ع) در ۱۲ کیلومتری شرق مشهد از سمت راست جاده فریمان در دامنه کوه واقع گردیده است. با استناد به کتب معتبر شیعه نظیر معاجن الائمه (باب هشتم)، تحفه المجالس، تحفه الاحباب، سفینه البحار ، نور الابصار و… چنین استنباط می‌گردد، هرثمه بن اعین از محبت کامل و اخلاص شایسته‌ای نسبت به امام هشتم(ع) برخوردار بوده است، همچنین علامه مامقانی مولف تنقیح المقال فی علم الرجال می‌نویسد: به رغم این که وی راوی چگونگی شهادت حضرت رضا(ع) بود، در زمره شیعیان پاکباخته آن امام بزرگوار به شمار می‌آمد که با همین اعتقاد و تفکر شیعی جان خود را از دست داد و در سال ۲۱۰ ه.ق به شهادت رسید. برخی منابع وی را از سرداران مأمون معرفی می‌نمایند که از مدینه تا توس حضرت رضا(ع) را همراهی کرد و پس از شهادت آن امام اقدام به افشاگری علیه مأمون نمود. گویا تا سال ۱۳۰۰ه.ق، بنای قابل توجهی بر فراز مدفن هرثمه بن اعین وجود نداشته زیرا مولف “مرات السفر” در عصر قاجار تنها به ابنیه مجاور آن مانند ایوان طرق و مزار خواجه اباصلت هروی در همان حدود اشاره کرده است. بنای پیشین آرامگاه شامل گنبد خانه‌ای به طول و عرض۳۰×۴×۴ متر با گلدسته‌های کم ارتفاع مزین به کاشی‌کاری و ایوان بوده است که در تغییر و تحولات امروزی بنایی جدیدالاحداث جای آن را گرفته و تسهیلاتی از جمله اتا‌ق‌های اقامت و زائرسرا، رستوران، فضای اداری، پارکینگ و بازارچه برای زائرین و مجاوران ایجاد نموده‌اند.
مزار سید عبد الله الاسحاقی
بنای آرامگاه این امامزاده در فاصله ۱۰ کیلومتری مشهد و در جاده امرقان سفلی در روستای برزش‌آباد، در میان آرامستان واقع شده است. علاوه بر زائرین محلی، از نقاط اطراف، ارادتمندانش برای زیارت این شخصیت به محل آرامگاه مشرف می‌شوند.
بر روی سنگ قبر قدیمی موجود به خط نستعلیق بسیار زیبا نام و نسبت وی: امیر نظام الدین علی الحسینی العلوی الشوشتری المشهور به برزش آبادی و تاریخ وفاتش ۸۶۹ق ذکر شده است.
اطراف این بنا سنگ قبرهایی است که به صورت‌های مختلف دیده می‌شود.
آرامگاه امامزاده اسماعیل
بقعه متبرکه امامزاده اسماعیل یا شاهزاده اسماعیل در فاصله ۳۰ کیلومتری مشهد به سمت نیشابور و در روستای امان‌آباد واقع شده است. در کنار بنا زائرسرایی نیز برای اطراق و عبادت ارادتمندان ایجاد شده است. همچنین ضریح فلزی جدیدی نیز بر روی مزار نصب شده است. باستناد شواهد موجود، نسب ایشان به امام حسین(ع) می‌رسد.
بقعه متبرکه خواجه شیخ محمد زمان
این بقعه متبرکه در فاصله ۲۵ کیلومتری شهر مشهد به سرخس در روستای شرشر، بر روی یک بلندی واقع شده است. زائرین بسیاری از اهالی و روستاهای اطراف برای زیارت خواجه بدین سوی مشرف می‌شوند. محل مزار محصور در ضریحی فلزی و فضای داخلی بقعه آراسته به تصاویر و عبارات مذهبی است.
کرامات و نشانه‌های حضور امام هشتم(ع) در روستای دهسرخ
روستای دهسرخ علاوه بر بقعه سید عبدالعزیز(ع) دارای دو نشانه متبرک از هجرت هدفمند تاریخی – سیاسی حضرت علی بن موسی الرضا(ع) از مدینه به مرو و کرامات آن موسوم به تخت امام و چشمه امام می‌باشد توجه اهالی و مناطق مجاور است.
۱) تخت امام
در باور اهالی دهسرخ، تخت امام همان مکانی است که حضرت رضا(ع) با یاران خود در آن جا نماز به پای داشتند و از کرامات آن امام قطعه زمینی که بر روی آن ایستاده بودند حرکت کرده و به صورت پشته‌ای برجسته از زمین‌های اطراف متمایز گردیده است. تخت امام زمینی است به مساحت تقریبی ۶۰۰ مترمربع که در فاصله چند قدمی از چشمه امام قرار دارد. در ورودی این مکان اشعاری به چشم می‌خورد که مضمون آن اشاره به چگونگی ورورد حضرت به روستای دهسرخ دارد. از طرفی در فصل بهار و تابستان این مکان جایگاهی متبرک برای اجرای مراسم مذهبی یا تعزیه‌خوانی و توزیع غذای نذری است.
۲) چشمه امام
مولف منتهی الامال و بعضی منابع معتبر شیعه درباره کیفیت ظهور این چشمه در دهسرخ از عبدالسلام بن هروی روایت نموده‌اند، حضرت رضا(ع) در راه توس به قریه‌الحمراء (دهسرخ) رسید. یاران همراه امام عرض کردند یابن رسول‌الله آفتاب وقت ظهر را نشان میدهد آیا نماز به جای نمی‌آورید، حضرت زمانی که خواستند وضو بگیرند با دستان مبارک زمین را حفر نمودند و در این حال آب زلالی از زمین جوشیدن گرفت و تا به امروز اثرش باقی‌مانده است. مردم معتقدند آب این چشمه شفابخش است.
مقبره امامزاده سید عبدالعزیز(ع)
با عبور از سنگفرش‌های معابر و گذرهای روستای دهسرخ، در ضلع شمالی بنایی جلب‌نظر می‌‌نماید که در میان اهالی و مناطق مجاور به بقعه “سید عبدالعزیز بن موسی بن جعفر(ع)” برادرزاده حضرت رضا(ع) مشهور است. از بنای اولیه این مکان شواهدی مکتوب در دست نیست، اما بقعه فعلی در دوره قاجار بنیان گرفته است. این بنا با نمای شش وجهی و گنبدی بر فراز آن فضای معنوی خاصی را برای این روستا ایجاد نموده و در سال‌های اخیر با احداث حسینیه‌ای متصل به آرامگاه بر وسعت آن افزوده شده است. در میان گنبدخانه نیز مضجع شریف آن بزرگوار و محصور در ضریحی فلزی است.
آرامگاه امامزادگان بی‌بی صنوبر و میر سبحان ولی
از جمله اماکن و زیارتگاههای شهرستان مشهد مقبره‌‌ای است منسوب به مدفن امامزادگان «بی‌بی صنوبر و میر سبحان ولی» که این آستانه متبرکه در ۴۵ کیلومتری جاده مشهد – کلات به طرف سد کارده در روستای ییلاقی خواجه حسین واقع است. بنابر روایات مدفونین در این بنا از منسوبین به حضرت موسی بن جعفر(ع) میباشند. مقبره میر سبحان ولی در فضای داخلی بنایی جدید و مزار بی‌بی صنوبر در محوطه‌ی مقابل با ضریح فلزی کوچک روی آن قرار دارد دیده می‌شود. بنای مقبره این امامزادگان مورد احترام اهالی و مناطق مجاور می‌باشد.
مزار سید عبادالله الصالحین
بقعه متبرکه امامزاده سید عبادالله الصالحین در ۴۵ کیلومتری مشهد در جاده التیمور و امرغان در روستای “هندل‌آباد” واقع شده است. در کنار این بنا محل یک باب زائرسرا برای استراحت و اطراق موقتی در حال ساخت است. همچنین اخیراً ضریح جدیدی در فضای داخلی بقعه نصب شده است. این بقعه در نزد اهالی به خزر که معروف است.
آستانه متبرکه امامزاده یحیی(ع)
این آستانه متبرکه و مکان زیارتی در فاصله حدود ۵۰ کیلومتری شمال‌شرقی شهر مشهد و در یک کیلومتری روستای میامی در بخش رضویه قرار دارد مدفون در این مکان امامزاده یحیی بن حسین بن زید یکی از فرزندان زید بن علی بن حسین(ع) می‌باشد. وی که حسین نام داشته دارای چندین فرزند بوده که یکی از آنها به نام یحیی با کینه ابوالحسن شناخته می‌شد. بنای مزبور مشتمل بر رواقی چهار ضلعی، گنبد فیروزه‌ای رنگ دو پوسته، مناره‌های طرفین ورودی و کتیبه‌ای سنگی بر سردر آن به تاریخ ۹۳۷ق است. بنای مزبور مقارن با سال‌های اولیه حکمرانی شاه طهماسب صفوی بنیان گرفته است. به استناد مضمون کتیبه هویت صاحب مزار در زمان ساخت مقبره برادرزاده یحیی بن زید تصور شده، اما ارادتمندان این آستانه میامی را آرامگاه یحیی بن زید می‌پندارند. بنابر تواریخ موجود یحیی بن زید هم ظاهراً در سال۲۰۷ یا ۲۰۹ق در بغداد دارفانی را وداع گفته است. با این همه علاوه بر گردشگران مذهبی داخلی در سال‌های اخیر مسلمانان کشورهای عربی حاشیه خلیج فارس توجه ویژه‌ای به این مکان معطوف داشته‌اند. طرح جامع توسعه اماکن این آستانه مقدسه در محدوده‌ای به وسعت ۵۵ هکتار توسط اداره‌کل اوقاف و امور خیریه خراسان رضوی در حال اجرا می‌باشد که در این کاربری‌ها زائرسرا، کشتارگاه جهت نذورات، آشپزخانه عمومی، فروشگاه و محل اسکان موقت پیش‌بینی شده است. همچنین در نزدیکی این مجموعه تفریحی – زیارتی چشمه آب معدنی در دامنه کوه جریان دارد. سنگفرش اطراف بنای مرکزی همواره محل اطراق مناسبی برای ارادتمندان این امامزاده به شمار می‌آید.
آرامگاه متبرکه امامزاده سید محمد علوی
بنای آرامگاه در فاصله ۶۰ کیلومتری جاده مشهد – تربت حیدریه و در حاشیه جاده بر روی یک بلندی واقع شده است. شخصیت مدفون در این بنا، امامزاده سید محمد علوی از نوادگان حضرت موسی بن جعفر(ع) می‌باشد. در حال حاضر این مکان با امکانات نسبی و زیارتی پذیرای زائرین و مسافرانی است که از این راه تردد می‌نمایند. پوشش طبیعی و مناظر اطراف این مکان آکنده از درختچه‌های کوتاه است. اخیراً نسبت به عمران و توسعه فضاهای اطراف و صحن امامزاده و ساختمان اقداماتی از جمله محوطه‌سازی، نهال کاری و… انجام گرفته است.
آرامگاه امامزاده سید نورالله
در فاصله ۷۰ کیلومتری شهرستان مشهد و در جاده تربت حیدریه روستایی موسوم به زیارت قرار دارد که نام آن به واسطه وجود بقعه منسوب به امامزاده سید نورالله می‌باشد و در بین اهالی و مناطق اطراف از جایگاه و مذهبی ویژه‌ای به لحاظ قداست و احترام برخوردار است. سنگ قبری که بر روی مزار وی قرار گرفته نشان میدهد که ایشان از نوادگان امام موسی بن جعفر(ع) بوده و در این مکان به شهادت رسیده‌اند. در میان فضای داخلی بقعه ضریح فلزی جدیدی نصب شده است.
بقعه امامزادگان هاشم و محتشم
به فاصله ۷۵ کیلومتری از شهر مشهد و در روستای پیوه‌‌ژن توفقگاهی قرار دارد که علاوه بر جنبه مذهبی از نظر گردشگری نیز حایز اهمیت است. بنابر اقوال گوناگون، شخصیت‌های مدفون در بنا، امامزادگان هاشم و محتشم (علیهماالسلام) از نوادگان حضرت موسی بن جعفر(ع) میباشند. همه روزه زائرین و مسافران بسیاری برای زیارت آرامگاه به این مکان می‌آیند. وجود قنات با آب فراوان سبب سرسبزی محوطه با سایه‌های کوهستانی شده و از نظر امکانات رفاهی در حد مطلوبی قرار دارد.
بقعه امامزاده سید ابوالقاسم صالح
روستای ابوالقاسم از نظر موقعیت در ۷۵ کیلومتری شهرستان مشهد در جاده نیشابور واقع گردیده و با وجود کوهستانی بودن آب و هوای مساعدی دارد. در کنار این روستا بنایی به چشم می‌خورد که بنابر شواهد مرقد مطهر امامزاده سید ابوالقاسم صالح از نوادگان امام موسی بن جعفر(ع) است که در سال ۲۲۷ق در این مکان به شهادت رسیده است ضریح فلزی و سنگ لوح قبر داخل بنا در ساماندهی اخیراً به این مکان افزوده شده است.
بقعه امامزاده سید جلال
بقعه متبرکه منسوب به امامزاده سید جلال در فاصله ۸۰ کیلومتری شهرستان مشهد و در روستایی به نام گونجوک علیا در منطقه‌ای سرسبز و خوش اقلیم واقع شده است. این امامزاده در بین اهالی و مناطق پیرامون از احترام خاصی برخوردار می‌باشد. بر روی سنگ قبر تازه نصب شده وی که در ضریحی فلزی در فضای داخلی بنا دیده می‌شود نوشته شده:
«مرقد مطهر امامزاده سید جلال از نوادگان امام موسی بن جعفر(ع) که در این محل به شهادت رسید.»
همچنین فضای یک حسینیه نیز متصل به بنای بقعه دیده می‌شود که محل تجمع ارادتمندان امامزاده مزبور برای عزاداری و برپایی مراسم‌های مختلف دینی است.
تهیه و تنظیم : واحد تولید محتوای اصفهان تور
.