مسجد جمعه اردبیل

پست شده به وسیله : اشکان علینقیان/ 633 0

اردبیل به عنوان یک شهر تاریخی و مذهبی دارای آثار باستانی زیادی می باشد که یکی از آن ها مسجد جمعه اردبیل است. این مسجد تاریخی که مربوط به دوران سلجوقیان است هرساله میزبان تعداد زیادی گردشگران ایرانی و خارجی می باشد. با هم نگاهی داریم به تاریخ و ساخت این مسجد :

مسجد جمعه اردبیل مسجدی در شهر اردبیل در شمال غربی ایران است که یکی از مکان‌های تاریخی و زیبای شهر اردبیل می‌باشد.مسجد جمعه مربوط به دوران سلجوقیان است که کنار آتشکده ای قرار گرفته و ساختمان قبلی مسجد مربوط به آتشکده بوده‌است وشامل حیاط و ایوان و طاق باشکوهی بوده که در حمله  مغول‌ها تخریب شده و فعلاً قسمتی از مسجد سالم است.

مسجد جمعهمسجد جمعه (جمعه مسجد) اردبیل که در برخی از نسخه‌ها و کتابها از آن به عنوان مسجد جامع نیز یاد شده، بازمانده مسجد عظیم و گسترده و کم نظیری است که در دوره‌های مختلف اسلامی به‌ویژه دوره سلجوقی شکل گرفته و تا اوایل دوره صفوی آباد بوده‌است. اینکه از چه تاریخی این مسجد بر روی آثار پیش از اسلام ساخته شده اطلاعی در دست نیست اما بررسی‌هایی که هیئت کاوشگری ایرانی انجام داده‌استت نشان می‌دهد این مسجد در قرون اولیه اسلامی ساخته شده‌است. مسجد دوره‌های سلجوقی و ایلخانی بسیار گسترده‌تر و عظیم‌تر و وسیع‌تر از بنای مکعبی فعلی بوده و بنای سرپای موجود صرفاً گنبدخانه و ایوان مسجد بزرگ را تشکیل می‌داده‌است. تک منار استوانه‌ای شکل آجری آن از یادگارهای زمان سلجوقی است.

باستان شناسی در مسجد جمعه

مسجد جمعه آخرین بار در دوران ایلخانی مورد مرمت قرار گرفته‌است. کاوش‌های باستان‌شناسی که برای شناخت مختصات تاریخی بنا از سال ۱۳۶۷ توسط سازمان میراث فرهنگی شروع شده، پس از خاکبرداری از لایه‌های خاک و برچیدن قبرهای متأخر، سرستون‌های آجری و قسمتی از دیوارشبستان مسجد عتیق را که متعلق به دوره ایلخانی بوده از خاک بیرون آورد که تاریخ روشن مسجد و چگونگیی الحاقات و تکامل آنرا طی ادوار مختلف تا حدی مشخص نمود و قرار است نتایج این تحقیق توسط هیئت علمی تدوین و مشخص گردد. وجود آجرهای مستعمل در این بنا، تزیینات کاشیکاری و گچبری و نقشش مهرها در بندکشی و فواصل آجرها قابل مقایسه با سایر بناهای دوره سلجوقی در آذربایجان است. علت اصلی انهدام و خرابی مسجد، زلزله شدیدی بوده که موجب تخریب این بنا شده‌است. تعمیرات کهه در قرن هفتم، قسمت اساسی بنا و گنبد آن صورت گرفته‌است.

نقشه مسجد جمعه

شکل گیری و نقشه مسجد جمعه اردبیل بر خلاف مساجد دوره سلجوقی که اغلب به صورت چهار ایوانی بنا می‌شده ساخته شده‌است. این موضوع یکی از مختصات استثنایی پلان مسجد جمعه اردبیل محسوب می‌شود. در زیر تالار اصلی مسجد، به منظور تسهیل عبور و مرور مردم و دسته‌ها و اجتماعات، دهلیزها و راهروهایی به صورت شبکه‌ای منظم و محاسبه شده ساخته شده‌است که در فاصله هر دو متر به صورت چهار راهی متقاطع این ممعبرها دیده می‌شوند و بلندی هر یک از این راهروهای زیرزمینی ۱۹۰ سانتی متر و دارای ۸۰۰۰ سانتی متر پهنا می‌باشد.

 

بنای اصلی مسجد جمعه _ مسجد جامع

بنای اصلی مسجد جمعه که هم اکنون محوطه مکعبی آن سرپاست، در دوره آبادانی دارای گنبدی بوده که گریو گنبد آن دارای ترکیبهای متعدد منشوری بسیار زیباست که قطاربندی با تزیینات کاشی معرق دارد و کاربندی زیر گنبد نیز بدین شکل بوده که در هر یک از گوشه‌های این مربع سه کنج با لچکی‌های بزرگی ساخته شده که هریک دارای دو روزن مستطیلی شکل برای نورگیری و کسب روشنایی برای محوطه محراب بوده‌است.

قسمت های مختلف مسجد جمعه

مسجد جمعه از سه قسمت تشکیل شده است.

اولین قسمت منا پایه مناره‌ای است که در فاصله‌ای اندکی از مسجد به چشم می‌خورد. این مناره شیوه سلجوقی را دارد و از دو قسمت پایه هشت ضلعی (هر ضلع ۱۰/۲ متر) و بدنه استوانه‌ای به قطر پنج متر تشکیل شده است. در بدنه مناره دو سنگ نبشته بهقی مانده که عبارت است از فرمان اوزون حسن آق قو یو نلو و کتیبه‌ای که تاریخ ۸۷۸ هجری را دارد و در اداره فرهنگ و هنر سابق حفاظت می‌شود.

دومین قسمت اصلی این بنا مسجد تیرپوش است به ابعاد ۸۰/۹ *۵۰/۱۲ متر که روی نه ستون چوبی قرار گرفته است و ستون‌ها هم بر پایه‌های سنگی غیر منتظم استوار شده‌اند. در ورودی چوبی تکه کوب شده میخ‌های آهنی برجسته دارد و بالای یک لنگه ان نوشته‌ای کنده کاری شده است.

سومین قسمت بنا مسجد قدیم است که بنایی مرکب از چهار تاق و گنبد است. تمام بنا اجری و به مقدار خیلی کم در تزئینات ان کاشی بکار رفته است. بسیاری از نما تقریباً از بین رفته و تنها مقداری از ان باقی مانده است. در سالهای گذشته سازمان میراث فرهنگی کشور کاوش‌هایی در محل مسجد اردبیل به انجام رسانده که به نتیجه‌ای بسیار درخشان نیز رسیده است. حفاری انجام شده هیات باستان شناختی را با شبکه گسترده مسجدی عظیم و ویران شده روبه ساخت که تاکنون کسی گمان وجودان را نداشت و بیشتر نوشته‌ها و مطالعات تنها به مبنای سر پای مکعب مستطیلی شکل محدود می‌شد.

 

تهیه و تنظیم : واحد تولید محتوای اصفهان تور

جغرافیا و آب و هوای اردبیل

پست شده به وسیله : اشکان علینقیان/ 1053 0

اردبیل به لحاظ آب و هوایی به عنوان یکی از خوش آب و هواترین مناطق در کشور به شمار می آید. آب و هوای خوب اردبیل باعث شده است که در تمامی مناطق این استان در فصل بهار و تابستان سرسبزی حیرت انگیزی را مشاهده کنید. البته قطعا از برف و کولاک های شدید اردبیل در پاییز و زمستان هم بی خبر نیستید. با هم قصد داریم نگاهی جزئی تر به جغرافیا و آب و هوای اردبیل در فصول مختلف سال بپردازیم :

كوهستان عظیم وآتش فشان سبلان كه به زبان آذری ساوالان خوانده می شود از كوه های متعدد بلندی چون صائین ، نرمیق ، قوشه داغ ، و… تشكیل شده است. دامنه های این كوهستان در بخش مركزی از چهارسو به شهرستان های مشکین شهر و اهر در شمال ، تبریز در مغرب ، سراب درجنوب و اردبیل در شرق مشرف می باشد. سبلان به شكل مخروط زیبائی است و دهانه آتش فشان خاموش آن در حال حاضر به صورت دریاچه ای در آمده است. اطراف این دریاچه در تمام سال پوشیده از برف و یخ است. قله اصلی یا آتش فشان آن به نام “سلطان ساوالان” بلندترین نقطه آذربایجان و پس از دماوند بلندترین قله ایران است. کوهستان ساوالان از كانون های مهم آبگیر دائمی رودهای آذربایجان می باشد. دامنه های شمالی آن به دره رود قره سو و اهرچایی و دامنه های جنوبی آن به شاخه ها ی آجی چای منتهی می گردد. بنابراین سبلان بخش عمده ای از آب های حوضه رود ارس و دریاچه ارومیه را تامین می كند در دامنه های سبلان چشمه های فراوان آب گرم وآب سرد معدنی وجود دارد كه در فصول مختلف مورد استفاده اهالی وگردشگران قرار می گیرد. در بالای قله سبلان حفره ای وجود دارد كه دهانه آتش فشان سبلان بوده است و امروزه به صورت دریاچه ای در فصل گرم ظاهر می شود.

 

استان اردبیل بیشترین اثر را از ارتفاعات كوهستانی سبلان ،طالش و بزغوش گرفته است .رشته كوه سبلان با ۴۸۱۱ متر ارتفاع دراین استان واقع شده است وكوهستان سبلان در غرب اردبیل با آب های جاری وآثارفراوان آتش فشان به صورت چشمه های معدنی آبگرم سرعین وسردابه ،به سبب جذب انبوه مسافرین گردیده ویكی از زیباترین مناطق جهانگردی استان را پدیدآورده است .سه جریان آب وهوایی با ویژگیهای متفاوت اقلیم وآب وهوای استان راتحت تاثیر خود قرارمی دهد :

۱- جریان مدیترانه ای با ماهیت معتدل كه بیشتربخارهای خود را در كوهستان های تركیه ،زاگرس وآذربایجان غربی از دست می دهد ،از غرب استان اردبیل راتحت تاثیر قرار میدهد .این جریان منشآ مهم واصلی بارش های جوی ایران است ورود آن به منطقه با تعدیل درجه حرارت ورطوبت هوا همراه است .

۲-جریان هوای سیبری آسیای مركزی كه ماهیتی بری وسرد دارد،از شمال شرقی وارد می شود وپس از عبور از دریای خزر وجذب بخار آب استان اردبیل را تحت تاثیر قرار می دهد ودر تابستان باعث كاهش شدید گرما وخنك شدن هوا می شود.

۳-جریان شمالی كه دارای ماهیتی سرد است ،ورود این جریان از شمال وشمال غرب با سرمای شدید و بارش سنگین در استان همراه است . به طور كلی میزان  بارش جوی در استان بین  ۲۵۰تا ۶۰۰میلیمتر وفصل بهار و زمستان،فصل های بارندگی در منطقه می باشد. زبان تركی آذری ،زبان مادری عامه مردم این منطقه است ودین رسمی مردم استان اردبیل اسلام ومذهب آنان شیعه جعفری است . آثار باستانی استان شامل : تپه قره شیران ،تپه نادر ،تپه قنبر ،مجموعه بازار اردبیل ،قلعه كهنه وخانه حاج میرزا ابراهیم صادقی می باشد .

دمای هوا

توزیع دمای  هوادرسطح استان متناسب باتوپوگرافی وسایرویژگیهای طبیعی آن است نواحی پست واقع دردره رودخانه ارس ودشت مغان گرمترین وارتفاعات سبلان سردترین مناطق استان می باشند. میانگین سالانه دمای هوادربین  ۹/۷ تا۲/۱۵   درجه سانتی گراددرنوسان می باشد.ومیانگین حداكثردرجه حرارت دربین  ایستگاههای استان بین ۳/۱۴ تا ۵/۲۰ درجه سانتی گرادمتغیراست ومیانگین حداقل درجه حرارت دربین این ایستگاههابین ۵/۱  تا ۷/۹  درجه سانتی گرادمتغیرمی باشدولی وجوددرجه حرارتهای مطلق بین ۵/۳۸- درجه سانتی گرادتا۴۴درجه سانتی گرادبه ترتیب درایستگاههای فیروزآبادخلخال ومشیران است كه حاكی ازاختلاف شدیددمائی است .ودرجدول زیردمای سالانه تهیه گردیده است .

 

تعدادروزهای یخبندان

برحسب موقعیت وشرایط جغرافیایی مناطق ونواحی مختلف استان اردبیل ، تعدادروزهای یخبندان درسال بیشترازمناطق جلگه ای ودشت های استان است ودرنقاط مرتفع برفگیراستان، تعدادروزهای یخبندان به حدود۶ماه درسال میرسد. برحسب آماربلند مدت جوی تعدادروزهای یخبندان شهرستان اردبیل ۱۲۸روزومشگین شهر۸۸روزوپارس آباد۵۳روزومشیران ۷۹روزوخلخال ۱۵۴روزو سرعین۱۴۷روزوفیروزآباد۱۶۶روزاست .این آمارنشان میدهندكه باافزایش ارتفاع ازشمال استان به جنوب ونقاط مرتفع تعدادروزهای یخبندان افزایش می یابدودرارتفاعات بالای ۲۲۰۰مترازسطح دریاجزو اقلیم ارتفاعات فوقانی محسوب میشود.

 

توفان رعدوبرق

توفان رعدوبرق ازآن دسته پدیده های جوی است كه رخدادآن ممكن است باخسارت مالی یاحتی تلفات جانی همراه باشدواصولاوقوع این پدیده موجب ایجادترس ووحشت می شوددرمركزاستان اردبیل درهرسال تقریبا۸تا۹روزتوام باتوفان رعدوبرق است كه فراوانی آن درماههای اردیبهشت وخردادكه ماههای گذرفصل سرد به فصل گرم استان است، بیشترازسایرماههای سال میباشد.درمشگین شهرتعدادروزهای توفانی درسال درحدود۶روزدرخلخال۱۳روزدرپارس آبادمغان ۱۱روزدرسال است .درمشگین شهرماههای بهار، درخلخال اردیبهشت وخردادودرپارس آبادمغان هم اردیبهشت وخردادبیشترازسایرماههای سال درمعرض توفان رعدوبرق قرارمی گیرند.

 

باد 

جریان هواهمیشه ازنقطه ای به نقطه دیگردرحال حركت می باشدباحركت این جریان كه ازسیسستم فشارزیادبه طرف سیستم فشاركم میباشدبادراتولیدمینمایددرهرمنطقه دونوع باد یافت میشودكه یكی بادهای محلی است ودیگری بادهای جبهای كه بانفوذجبهه به طرف منطقه شروع میشود.درحالت كلی بادهای عمومی استان عبارتنداز:

بادشرقی : درفصول مختلف سال كه به بادمه یابادخزری معروف است ازطرف شرق به طرف غرب میوزدوحداكثررطوبت دریای خزرراباخودبه مناطق مختلف می آوردوعلت آنرامیتوان اختلاف ارتفاع اردبیل ودریای خزر را ذكرنمود.

بادغربی : این بادنیزمیتوانددرفصول مختلف سال بوزدودراصطلاح محلی به بادگرمیچ معروف است ودراثرعبورتوده هوای مدیترانه ای ودریای سیاه اتفاق می افتدومعروفترین باددرمنطقه بشمارمی رودكه سبب تبخیروخشكاندن زمین كشاورزان می شود.

باد غالب : علاوه بربادهای ذكرشده بادهای دیگری نیزدراستان اردبیل مشاهده می شودكه به نامهای مختلفی موسوم هستندودرگلبادهای رسم شده مشخص میشود. جهت وزش بادغالب درشهرستان اردبیل طی ماههای دی وبهمن جنوب غربی كه سرعت آن دردی ماه ۷/۹ودربهمن ۱/۹متربرثانیه است ودراسفندماه باتغییرجهت ازجنوب غربی به شرقی سرعت آن نیزكاهش یافته وبه ۸/۶متربرثانیه می رسد.درتمام طول  فصل بهاروتابستان وماه اول پاییزجهت بادغالب دراردبیل ،شرقی وسرعت آن درفروردین ماه ۱/۷ودراردیبهشت ۱/۷درخردادماه ۲/۷درتیرماه ۶/۷درمرداد۱/۷درشهریورومهر۶/۶متربرثانیه است .ازماه دوم پاییزجهت وزش بادهای غالب جنوبغربی شده كه این جهت وزش درطول ماههای آذرودی وبهمن تداوم می یابد.سرعت بادغالب درآبان ماه ۹ ودرآذرماه ۶/۸ متربرثانیه است .دراردبیل بیشترین سرعت بادغالب ۷/۹متربرثانیه دردیماه وكمترین سرعت ۶/۶متربرثانیه درماههای شهریورومهراست .وسرعت بادهای غالب بطورنسبی درفصول سردسال بیشترازماههای گرم سال میباشد. شدیدترین بادوزیده شده درطول دوره آماری بلندمدت اردبیل باجهت جنوبغربی وسرعت ۳۴متربرثانیه بوده است . بادهای غالب مشگین شهركه درجدول نشان داده شده است ۹ماه ازسال جنوبغربی وسه ماه شمالغربی میباشدوسرعت بادغالب بین ۲/۴تا۲/۸متربرثانیه درهرسال میباشد.وحداكثرسمت وسرعت باددرطول دوره آماری ۲۹متربرثانیه ازسمت جنوب میباشد. بادهای غالب شهرستان خلخال ۷ماه غربی و۵ماه شرقی میباشدكه دربادغالب آن غربی باسرعت ۳/۴متربرثانیه است وحداكثرسرعت باداتفاق افتاده جنوبغربی با۲۴متربرثانیه است درپارس آبادبادغالب شرقی با۵متربرثانیه است وحداكثرسمت وسرعت اتفاق افتاده جنوبشرقی با۲۳متربرثانیه است كه درسال ۱۹۸۹اتفاق افتاده است

 

تهیه و تنظیم : واحد تولید محتوای اصفهان تور