۱ ـ طهارت از حدث اكبر و حدث اصغر، بلى حائص مى تواند سعى كند، اگر چه مستحب است در صورت امكان صبر كند تا آنكه بتواند سعى را با طهارت بجا آورد، وگرنه در همان حال حيض بايد سعى كند.
۲ ـ انجام سعى پس از نماز طواف، ولى اگر خسته است مى تواند قدرى استراحت كند.
۳ ـ استلام و بوسيدن حجرالاسود در صورت امكان به هنگام رفتن به طرف صفا، و در صورت عدم امكان با دست به حجر اشاره كند.
۴ ـ آمدن به چاه زمزم در صورت امكان، و نوشيدن آب زمزم، و بر سر و پشت خود ريختن، و در حالى كه رو به كعبه است بگويد:

«اَللّهُمَّ اجْعَلْهُ عِلْماً نافِعاً وَ رِزْقاً واسِعاً وَ شِفاءً مِنْ كُلِّ داء وَ سُقْم».
۵ ـ پس از نوشيدن آب زمزم به هنگام رفتن به صفا نيز حجر را استلام كند.
۶ ـ خارج شدن به طرف صفا از درى كه مقابل حجرالاسود است، و آن درى است كه پيامبر اكرم(صلى الله عليه وآله)از آن خارج مى شدند.
۷ ـ رفتن به طرف صفا با آرامش و وقار.
۸ ـ طورى بالاى صفا برود كه در صورت امكان بتواند بيت الله را ببيند، زيرا ديدن كعبه نيز مستحب است.
۹ ـ پس از بالا رفتن از كوه صفا رو به ركن حجرالاسود كند.
۱۰ ـ خداوند متعال را حمد و ثنا كند، و نعمتها و عذاب الهى را به ياد آورد، و احسان خداوند را در حق خود، متذكّر شود، و هفت بار بگويد: «الله اَكبر» و هفت بار بگويد: «الحمدللّه» و هفت بار بگويد: «لا اله الا اللّه» و سپس سه بار بگويد:

«لا إلـهَ إلاَّ اللهُ وَحْدَهُ لا شَرِيكَ لَهُ، لَهُ الْمُلْكُ وَلَهُ الْحَمْدُ، يُحْيِي وَ يُمِيتُ وَهُوَ حَيُّ لايَمُوتُ، بِيَدِهِ الْخَيْرُ، وَ هُوَ عَلى كُلِّ شَيْء قَدِيرٌ».

و پس از آن بر پيامبر و خاندانش درود فرستاده، و سه بار بگويد:

«اَللهُ أكْبَرُ عَلى ما هَدانا، وَالْحَمْدُللهِِ عَلى ما أبْلانا وَالْحَمْدُللهِِ الْحَيِّ الْقَيُّومِ وَالْحَمْدُللهِِ الْحَيِّ الدَّائِمِ».
و بعد سه بار بگويد:
«أشُهَدُ أنْ لا إِلـهَ إلاَّ اللهُ وَأشْهَدُ أنَّ مُحَمَّداً عَبْدُهُ وَ رَسُوْلُهُ، لانَعْبُدُ إلاّ اِيّاهُ، مُخْلِصِينَ لَهُ الدِّينَ وَلَوْ كَرِهَ الْمُشْرِكُونَ».
و نيز سه بار بگويد:
«اَللَّهُمَّ إنِّي أسْألُكَ الْعَفْوَ وَالْعافِيَةَ وَالْيَقِينَ في الْدُّنْيا وَالاْخِرَةِ».
و بعد سه بار بگويد:
«اَللَّهُمَّ آتِنا فِي الدُّنيا حَسَنَةً وَ فِي الاْخِرَةِ

حَسَنَةً وَقِنا عَذابَ النَّارِ».
و بعد صد مرتبه بگويد: «اَللهُ اَكْبَر» و صد مرتبه بگويد: «لا اِلهَ اِلاَّ اللّه» و صد مرتبه بگويد: «اَلْحَمْدُلِلّه» و صد مرتبه بگويد: «سبحان الله» و بعد بگويد:
«لا إلـهَ إلاَّ اللهُ وَحْدَهُ وَحْدَهُ، أنْجَزَ وَعْدَهُ، وَ نَصَرَ عَبْدَهُ، وَ غَلَبَ الأحْزابَ وَحْدَهُ، فَلَهُ الْمُلْكُ وَ لَهُ الْحَمْدُ وَحْدَهُ، اَللَّهُمَّ بارِكْ لِي فِي الْمَوْتِ وَ فِيما بَعْدَ الْمَوْتِ، اَللّهُمَّ إِنِّي أعُوذُبِكَ مِنْ ظُلْمَةِ الْقَبْرِ وَ وَحْشَتِهِ، اَللَّهُمَّ أظِلَّنِي فِي ظِلِّ عَرْشِكَ يَوْمَ لا ظِلَّ إلاّ ظِلُّكَ».
۱۱ ـ مستحب است هنگامى كه بر كوه صفا توقف مى كند، مكرراً خود و خانواده خود و دينش را به خداوند متعال بسپارد، و بگويد:
«اَسْتَوْدِعُ اللهَ الرَّحْمنَ الرَّحِيمَ الَّذِي لاتَضِيعُ وَدائِعُهُ دِينِي وَنَفْسِي وَأهْلي، ألَّلهُمّ اسْتَعْمِلْنِي عَلى كِتابِك وَ سُنَّةِ نَبِيِّكَ، وَ تَوَفَّنِي عَلى مِلَّتِهِ وَ أعِذْنِي مِنَ الْفِتْنَةِ».

و بعد سه مرتبه بگويد: «الله اَكْبَر» و دعاى سابق را دوباره بخواند، و باز بگويد: «الله اَكْبَر» و در حد امكان دعا را تكرار كند.
۱۲ ـ رو به كعبه كرده و اين دعا را بخواند:

«اَللّهُمَّ اغْفِرْ لِي كُلَّ ذَنْب أذْنَبْتُهُ قَطُّ، فَإِنْ عُدْتُ فَعُدْ عَلَىَّ بِالْمَغْفِرَةِ، فَإِنَّكَ اَنْتَ الْغَفُورُ الرَّحِيمُ، أللّهُمَّ افْعَلْ بِي ما أنْتَ أهْلُهُ، فَإِنَّكَ إنْ تَفْعَلْ بِي ما اَنْتَ أهْلُهُ تَرْحَمْنِي و إن تُعَذِّبْنِي فَاَنْتَ غَنِيٌّ عَنْ عَذابِي، وَ اَنَا مُحْتَاجٌ إلى رَحْمَتِكَ، فَيا مَنْ اَنَا مُحْتاجٌ إلى رَحْمَتِهِ ارْحَمْنِي اَللّهُمَّ لاتَفْعَلْ بِي ما اَنَا أهْلُهُ فَإِنَّكَ إِنْ تَفْعَلْ بِي ما اَنَا اَهْلُهُ تُعَذِّبْنِي، وَ لَمْ تَظْلِمْنِي، اَصْبَحْتُ اَتَّقِي عَدْلَكَ، وَلا اَخافُ جَوْرَكَ فَيا مَنْ هُوَ عَدْلٌ لايَجُورُ ارْحَمْنِي».

و سپس بگويد:
«يا مَنْ لايَخِيْبُ سائِلُهُ، و لاَ يَنْفَدُ نائِلُهُ، صَلِّ عَلى مُحَمَّد وَ آلِ مُحَمَّد، وَاَجِرْنِي مِنَ النّارِ بِرَحْمَتِكَ».
۱۳ ـ بر كوه صفا زمان زيادى را توقّف كند، كه در روايت است موجب زيادى ثروت مى شود.
۱۴ ـ چون مقدارى از كوه صفا پايين آمد بايستد، و توجّه به كعبه كرده، و بگويد:
«أللّهُمَّ إنِّي أعُوذُبِكَ مِنْ عَذابِ الْقَبْرِ وَ فِتْنَتِهِ وَ غُرْبَتِهِ وَ وَحْشَتِهِ وَ ظُلْمَتِهِ وَ ضِيقِهِ وَ ضَنْكِهِ، أللّهُمَّ اَظِلَّنِي فِي ظِلِّ عَرْشِكَ يَوْمَ لاظِلَّ إلاّ ظِلُّكَ».
۱۵ ـ پس از آنكه مقدار ديگرى پايين آمد، كتف خود را برهنه كرده، بگويد:
«يا رَبَّ الْعَفْوِ، يا مَنْ أمَرَ بِالْعَفْوِ، يا مَنْ هُوَ أَوْلى بِالْعَفْوِ، يا مَنْ يُثِيبُ عَلَى الْعَفْوِ، الْعَفْوَ الْعَفْوَ الْعَفْوَ، يا جَوادُ يا كَريمُ يا قَرِيبُ يابَعِيدُ، اُرْدُدْ عَلَىَّ نِعْمَتَكَ، وَاسْتَعْمِلْنِي بِطاعَتِكَ وَ مَرْضاتِكَ».
۱۶ ـ پياده سعى كند.
۱۷ ـ با آرامش و وقار سعى كند.
۱۸ ـ در مقدارى از سعى كه بين چراغهاى سبز قرار گرفته هروله كند (يعنى مقدارى تندتر حركت كند، كه نه دويدن باشد و نه راه رفتن معمولى)، و به هنگام بازگشت از مروه نيز هروله را تكرار كند، و براى زنان هروله مستحب نيست.
۱۹ ـ وقتى به اوّلين چراغ سبز رسيد بگويد:
«بِسْمِ اللهِ وَ بِاللهِ، وَاللهُ أكَبْرُ، وَ صَلَّى اللهُ عَلى مُحَمَّد وَ أهْلِ بَيْتِهِ، اَللّهُمَّ اغْفِرْ وَارْحَمْ وَ تَجاوَزْ عَمّا تَعْلَمْ، إنَّك أنْتَ الاْعَزُّ الاْكْرَمُ، وَاهْدِنِي لِلَّتِي هِيَ أقْوَمُ، اَللّهُمَّ إنَّ عَمَلِي ضَعِيفٌ، فَضاعِفْهُ لِي وَتَقَبَّلْهُ مِنِّي، اَللّهُمَّ لَك سَعْيِي، وَ بِكَ حَوْلِي وَقُوَّتِي تَقَبَّلْ مِنِّي عَمَلِي، يا مَنْ يَقْبَلُ عَمَلَ الْمُتَّقِينَ».

۲۰ ـ چون از محل هروله گذشت بگويد:
«ياذَا الْمَنِّ وَالْفَضْلِ وَالْكَرَمِ وَالْنَّعْماءِ والْجُودِ، اِغْفِرْ لِي ذُنُوبِي، إنَّهُ لايَغْفِرُ الذُّنُوبَ إلاَ أنْتَ».
۲۱ ـ چون به مروه رسيد از كوه بالا رود، و آنچه از ادعيه در كوه صفا گفتيم بر كوه مروه به ترتيب بخواند، و سپس بگويد:
«اَللّهُمَّ يا مَنْ اَمَرَ بِالْعَفْوِ، يا مَنْ يُحِبُّ الْعَفْوَ، يا مَنْ يُعْطِي عَلَى الْعَفْوِ، يا مَنْ يَعْفُو عَلَى الْعَفْوِ، يا رَبَّ الْعَفْوِ، الْعَفْوَ الْعَفْوَ الْعَفْوَ».
۲۲ ـ بر گريه از خوف خداوند كوشش كند، و خود را به گريه وادارد، و فراوان دعا كند، و اين دعا را نيز بخواند:
«اَللّهُمَّ إِنّي أسْئَلُكَ حُسْنَ الظَّنِّ بِكَ عَلى كُلِّ حال، وَصِدْقَ النِّيَّةِ فِي التَّوَكُّلِ عَلَيْكَ».

تقصيـر(۱)

مسأله ۷۳۱ ـ بعد از سعى واجب است تقصير كند.
مسأله ۷۳۲ ـ محرم قبل از اينكه تقصير خود را انجام دهد نمى تواند موى ديگرى را به عنوان تقصير كوتاه كند. ولى گرفتن ناخن ديگرى به قصد تقصير مانعى ندارد و صحيح است.
مسأله ۷۳۳ ـ بانوانى كه براى تقصير موى خود را كوتاه مى كنند لازم است خود را از نامحرم بپوشانند. ولى اگر موهاى آنها ظاهر شود، ضررى به تقصير آنها نمى زند.
مسأله ۷۳۴ ـ تقصير در عمره محل خاصى ندارد. لذا مى تواند كنار مروه يا در منزل، يا اگر فراموش كرد حتى در شهر خود تقصير كند.
مسأله ۷۳۵ ـ همانگونه كه شيعه مى تواند براى شيعه تقصير كند سنى نيز مى تواند براى شيعه تقصير كند.

۱ ـ تقصير يعنى كوتاه كردن.

مسأله ۷۳۶ ـ اگر بعد از تقصير شك كند كه آن را صحيح انجام داده يا خير، به شك خود اعتنا نكند.
مسأله ۷۳۷ ـ بعد از تقصير در عمره تمتع تمام محرمات احرام حتى زن و شوهر به يكديگر حلال مى شوند. ولى در عمره مفرده زن و شوهر پس از طواف نساء و نماز آن به يكديگر حلال مى شوند.
مسأله ۷۳۸ ـ اگر بعد از تقصير و انجام برخى از محرمات احرام متوجه شود كه تقصير او باطل بوده، كفاره ندارد مگر در مورد صيد.

شرايط صحت تقصير
درصحت تقصير رعايت اين موارد لازم است:
۱ ـ نيت.
۲ ـ كيفيت تقصير.
۳ ـ وقت تقصير.

نيت
مسأله ۷۳۹ ـ تقصير از عبادات است و بايد با قصد قربت و براى اطاعت از خداى سبحان انجام شود. و ريا آن را باطل مى كند.
مسأله ۷۴۰ ـ اگر از روى ريا تقصير خود را باطل كند حكم ترك عمدى تقصير را دارد.
كيفيت تقصير
مسأله ۷۴۱ ـ در تقصير بايد مقدارى از موى سر يا صورت را كوتاه كند، يا ناخن بگيرد. هر چند بهتر است فقط به ناخن گرفتن اكتفا نكند.
مسأله ۷۴۲ ـ تراشيدن سر به عنوان تقصير عمره تمتع كفايت نمى كند، همانگونه كه كوتاه كردن موى زير بغل يا كندن مو نيز براى تقصير كفايت نمى كند.
مسأله ۷۴۳ ـ اگر به قصد تقصير يك مو يا چند مو از بدن خود كند، هر چند از جهت كندن مو گناه نكرده ولى از احرام خارج نشده، و اگر بدون تدارك محرم به احرام حج شود حكم ترك عمدى تقصير را دارد.

وقت تقصير
مسأله ۷۴۴ ـ اگر جهلاً يا سهواً قبل از سعى تقصير كند بايد پس از سعى تقصير را اعاده كند و كفاره ندارد. ولى اگر در اثناى سعى تقصير كند بايد طبق تفصيلى كه در مسأله ۶۹۹ و ۷۰۰ گذشت عمل كند.
مسأله ۷۴۵ ـ اگر در عمره تمتع عمداً يا از روى جهل تقصير نكند و محرم به احرام حج شود بنابر اقوى عمره او باطل مى شود، و حج او ظاهراً تبديل به افراد مى شود. بنابراين به احتياط واجب حج را به نيت افراد تمام كند، و بعد عمره مفرده بجا آورد، و سال بعد حج را اعاده كند.
مسأله ۷۴۶ ـ اگر تقصير را فراموش كند و پس از احرام حج يادش بيايد. عمره تمتع و حجش صحيح است. و بنابر احتياط واجب يك گوسفند كفاره بدهد.
مسأله ۷۴۷ ـ اگر در عمره مفرده به هر جهت تقصير نكرد و طواف نساء را انجام داد بايد تقصير كند، و بعد طواف نساء و نماز آن را اعاده كند.
مسأله ۷۴۸ ـ در عمره تمتع طواف نساء واجب نيست، هر چند مطابق احتياط است. و اگر بخواهد احتياط كند بايد قبل از تقصير طواف نساء و نماز آن را بجا آورد.

احكام بين عمره تمتع و حج تمتع
مسأله ۷۴۹ ـ ظاهراً تراشيدن سر بين عمره تمتع و حج تمتع اشكالى ندارد. ولى رعايت احتياط خوب است، بلى همانگونه كه گذشت تراشيدن سر براى تقصير عمره تمتع كافى نيست.
مسأله ۷۵۰ ـ همانگونه كه گذشت حرمت صيد از احكام حرم است و اختصاص به محرم ندارد. لذا حرمت آن بين عمره تمتع و حج تمتع از احكام عمره يا حج نيست.
مسأله ۷۵۱ ـ خروج از مكه براى كسى كه مطمئن است مى تواند براى انجام حج تمتع به مكه برگردد. چنانچه در همان ماه عمره تمتع انجام داده مانعى ندارد. هر چند رعايت احتياط خوب است.
مسأله ۷۵۲ ـ بنابر آنچه گذشت رفتن عوامل خدماتى حج و ساير افراد به جده، عرفات، منى، غار ثور و سايراماكنى كه خارج از مكه قرار دارد. در همان ماهى كه عمره تمتع بجا آورده اند، مانعى ندارد.

مسأله ۷۵۳ ـ خروج از مكه در غير از ماهى كه عمره تمتع انجام داده اشكالى ندارد. اما چون ورود به مكه در فرض مذكور بدون احرام حرام است، بايد مسائل مربوط به عمره بين عمره تمتع و حج را كه بيان خواهد شد رعايت كند.
مسأله ۷۵۴ ـ اگر كسى پس از عمره تمتع از مكه خارج شد و ماه بعد مراجعت كرد عمره او فاسد و باطل شده و از قابليت عمره تمتع بودن مى افتد. لذا اگر بخواهد حج تمتع انجام دهد، بايد مجدداً از يكى از مواقيت معروفه، و در صورت عدم تمكن از ادنى الحل محرم به احرام عمره تمتع شود، والاّ حج تمتع او صحيح نيست.
مسأله ۷۵۵ ـ ملاك احرام مجدد خروج و ورود به شهر مكه است. بنابراين اگر از مكه خارج نشود، اما از حدود حرم خارج شود لازم نيست دومرتبه محرم شود.
مسأله ۷۵۶ ـ انجام عمره مفرده در همان ماهى كه عمره تمتع انجام داده است، جايز نيست. و اگر انجام دهد صحيح نيست. ولى به عمره تمتع و حج تمتع او ضررى نمى زند.

مسأله ۷۵۷ ـ اگر در غير از ماهى كه عمره تمتع انجام داده عمره مفرده بجا آورد عمره تمتع او باطل خواهد شد، ولى اگر تا هشتم ذى الحجه در مكه بماند و بخواهد حج تمتع انجام دهد عمره مفرده مذكور قهراً تبديل به عمره تمتع شده، و مى تواند پس از آن حج تمتع بجا آورد.
مسأله ۷۵۸ ـ كسى كه قصد دارد پس از ورود به مكه، از مكه خارج شود و دوباره برگردد بار اول محرم به احرام عمره مفرده شود، و براى آخرين بار محرم به احرام عمره تمتع شود.
مسأله ۷۵۹ ـ در فرض سابق اگر از حرم خارج نشد و خواست عمره تمتع انجام دهد بايد به يكى از مواقيت معروفه برود و از آنجا براى عمره تمتع محرم شود، و احرام از ادنى الحل يا مكه كفايت نمى كند.
مسأله ۷۶۰ ـ در فرض سابق اگر بعد از انجام عمره مفرده نتوانست از مكه خارج شود، چنانچه عمره مفرده را در ماههاى حج انجام داده باشد، همان عمره تبديل به عمره تمتع شده، و مى تواند حج تمتع را حتى بصورت نيابى انجام دهد، البته مشروط بر اينكه عمره انجام شده را به نيت منوب عنه انجام داده باشد.

مسأله ۷۶۱ ـ كسى كه بعد از عمره تمتع از مكه خارج شود و در ماه بعد مراجعت كند اگر بدون احرام وارد مكه شود چون عمره تمتع او باطل شده، حج تمتع او صحيح نيست.
مسأله ۷۶۲ ـ با توجه به توسعه شهر مكه، رفتن به اطراف آن ـ مثل غار حرا ـ تا جايى كه عرفاً بگويند شهر مكه است مانعى ندارد.
مسأله ۷۶۳ ـ اگر كسى پس از انجام عمره تمتع و قبل از احرام حج به گونه اى بيمار شد كه قدرت ماندن و انجام حج را نداشت و مجبور شد به وطن بازگردد، احتياط مستحب آن است كه اگر ممكن است او را طواف نساء بدهند، والا به كسى نيابت دهد تا طواف نساء او را بجا آورد، و اگر سال اول استطاعت او بوده حج بر او واجب نيست، و در صورت بقاى استطاعت در سال آينده حج بجا آورد.

مسأله ۷۶۴ ـ كسى كه حجة الاسلام خود را انجام داده اگر با احرام عمره تمتع مستحبى وارد مكه شود و اعمال خود را انجام دهد و بعد بخواهد حج إفراد انجام دهد چنانچه از مكه خارج شود و از يكى از مواقيت معروفه محرم به احرام حج إفراد شود صحيح است.
مسأله ۷۶۵ ـ كسى كه عمره تمتع مستحبى انجام داده مى تواند حج را ترك كند، ولى معصيت كرده است، و در اين فرض طواف نساء هم لازم نيست هر چند مستحب است.
مسأله ۷۶۶ ـ اگر براى عمره تمتع محرم شد و به جهت عذرى وقتى به مكه برسد كه اگر بخواهد اعمال عمره تمتع را بجا آورد وقوف ركنى عرفات از او فوت مى شود، بايد نيت خود را به حج إفراد بگرداند. و اگر حج واجب بجا مى آورد پس از آن يك عمره مفرده انجام دهد.
مسأله ۷۶۷ ـ اگر حائض و نفسا، از انجام طواف تا تنگ شدن وقت معذور باشد طبق مسأله قبل عمل كند.
مسأله ۷۶۸ ـ اگر به جهت عذرى بدون احرام وارد مكه شد و بخاطر تنگى وقت امكان انجام عمره تمتع را نداشت حج إفراد بجا آورد و كفايت مى كند. و اگر عمداً بدون عذر عمره تمتع را ترك كند يا باطل انجام دهد، به احتياط واجب حج إفـراد بجـا آورد، و سال بعـد بايد حج را اعاده كند.

مسأله ۷۶۹ ـ مراد از تنگى وقت اين است كه جزء ركنى وقوف اختيارى عرفات را درك نكند. يعنى اگر بخواهد اعمال خود را بجا آورد و براى حج محرم شود و به عرفات برود بعد از مغرب به عرفات برسد.
مسأله ۷۷۰ ـ كسى كه حج مستحبى بجا مى آورد لازم نيست بعد از حج إفراد عمره مفرده بجا آورد.

بخش دوم:

حــج تمتـع

همانگونه كه اجمالاً گذشت حج تمتع مركب از سيزده جزء است، كه اينك مفصلاً احكام آن را به ترتيب ذكر مى كنيم:
لازم به ذكر است كه براساس ترتيب بايد طواف حج، نماز آن، سعى، طواف نساء و نماز آن بعد از اعمال روز عيد انجام شود، مگر در بعضى از موارد كه پس از احرام حج و قبل از وقوفين انجام آن صحيح است، كه احكام آن به تفصيل در جاى خود خواهد آمد.

۱ ـ احـــرام

مسأله ۷۷۱ ـ شخص بايد بعد از تمام شدن اعمال عمره تمتع براى حج تمتع محرم شود.
مسأله ۷۷۲ ـ كيفيت احرام و شرايط آن و محرمات احرام به همان صورتى است كه در احرام عمره تمتع به تفصيل بيان شد، بجز محل احرام كه احكام آن خواهد آمد.
مسأله ۷۷۳ ـ شخص مى تواند احرام را تا هنگامى كه بتواند به وقوف اختيارى عرفات برسد تأخير بيندازد.
مسأله ۷۷۴ ـ مستحب است روز ترويه (هشتم ذى الحجه) احرام ببندد.
مسأله ۷۷۵ ـ محل احرام حج تمتع شهر مكه است.
مسأله ۷۷۶ ـ احرام در محله هاى جديدالاحداث اگر عرفاً جزء شهر مكه محسوب شوند، اگر چه فاصله آنها تا مسجدالحرام زياد باشد صحيح است.

تهیه و تنظیم : واحد تولید محتوای اصفهان تور

مصدود و محصور

مسأله ۱۰۵۶ ـ كسى كه احرام بست واجب است اعمال عمره يا حج را تمام كند، و اگر مصدود يا محصور شد احكام خاصى دارد كه دراين قسمت بيان مى شود.
مسأله ۱۰۵۷ ـ به كسى كه براى عمره يا حج محرم شود و سپس از انجام اعمال وى جلوگيرى شود «مصدود» مى گويند. و اگر در اثر بيمارى قادر به انجام اعمال نشود وى را «محصور» مى گويند.
احكام مصدود
مسأله ۱۰۵۸ ـ اگر بعد از احرام توسط مأمورين يا دشمن از ورود وى به مكه جلوگيرى شود، مى تواند در همان محل يك شتر يا گاو يا گوسفند قربانى كند و از احرام خارج شود. و احتياط واجب آن است كه به نيت تحليل قربانى كند. و به احتياط واجب تقصير هم بكند.
مسأله ۱۰۵۹ ـ حتى اگر بعد از ورود به مكه او را از انجام مناسك حج و طواف و سعى منع كردند، حكم مسأله قبل را دارد. و همينطور اگر بعد از احرام حج او را از وقوفين منع كنند.
مسأله ۱۰۶۰ ـ كسى كه مصدود مى شود حتى با اميد به برطرف شدن مانع مى تواند طبق احكام مصدود عمل كند، و از احرام خارج شود.
مسأله ۱۰۶۱ ـ اگر حج بر مصدود مستقر شده باشد يا سال ديگر استطاعت داشته باشد بايد به حج برود، و اعمال مصدود از حجة الاسلام كفايت نمى كند.
احكام محصور
مسأله ۱۰۶۲ ـ اگر بعد از احرام عمره مفرده به جهت بيمارى نتوانست وارد مكه شود و اعمال عمره را انجام دهد مخير است كه در همان محلى كه بيمار شده قربانى كند يا يك قربانى به مكه بفرستد، ولى اگر بعد از احرام عمره تمتع بيمار شود به احتياط واجب بايد به وسيله شخص امينى پول قربانى يا خود قربانى را به مكه بفرستد و قرار بگذارد در وقت معينى قربانى را در مكه ذبح كند، و بعد از زمان موعود خودش تقصير كند، و به احتياط مستحب نايب در ذبح به قصد تحليل منوب عنه ذبح كند. كه در اين صورت تمام محرمات احرام به غير از همسر بر او حلال مى شود.

مسأله ۱۰۶۳ ـ اگر بعد از احرام حج به گونه اى بيمار شود كه نتواند به عرفات و مشعر برود، به احتياط واجب قربانى يا پول آن را به منى بفرستد تا در روز عيد در منى به نيابت او ذبح شود، و بعد از آن خودش تقصير كند، كه در اين صورت نيز محرمات احرام بر او حلال مى شود به جز همسر.
مسأله ۱۰۶۴ ـ همسر بر محصور حلال نمى شود، مگر اينكه خودش اعمال حج را انجام دهد و طواف نساء بكند. و اگر به طور كلى نتوانست اعمال را خودش انجام دهد بعيد نيست بتواند نايب بگيرد تا با انجام اعمال توسط نايب، همسر هم بر او حلال شود. و اگر حج استحبابى بوده است بعيد نيست بتواند نايب بگيرد، ولى به احتياط واجب در صورت امكان بايد خودش اعمال را انجام دهد.
مسأله ۱۰۶۵ ـ شخصى كه سكته كند و قدرت هيچ گونه حركتى را نداشته باشد حكم محصور را دارد.
مسأله ۱۰۶۶ ـ كسى كه بيمار نباشد ولى به جهت ديگرى بعد از احرام نتواند به مكه برود، مثلاً بر اثر تصادف مجروح يا مصدوم شود ظاهراً حكم بيمار را دارد. و احتياط مستحب اين است كه منتظر بماند تا خوب شود، و اگر به حج هم نرسد با عمره مفرده از احرام خارج شود، و حج را در سال بعد اگر مستقر بوده يا استطاعت باقى باشد، اعاده كند.
مسأله ۱۰۶۷ ـ اگر پس از احرام مانعى غير از مصدود و محصور شدن همچون گم كردن راه، تلف شدن هزينه راه، خرابى مسير يا مركب، گرما يا سرماى سخت و… پيش آيد كه نتواند عمره يا حج خود را تمام كند، حكم مسأله قبل را دارد.
مسأله ۱۰۶۸ ـ اگر بعد از اينكه قربانى را فرستاد حالش خوب شد و توانايى رفتن به مكه را يافت، به مكه برود و اعمال را انجام دهد. و اگر وقت تنگ بود حج او بدل به
افراد مى شود و بعد يك عمره مفرده انجام دهد، ولى اگر به طور كلى به حج نرسد بايد عمره مفرده انجام دهد و از احرام خارج شود. و حج واجب خود را در صورت استقرار يا بقاى استطاعت، در سال آينده انجام دهد.
مسأله ۱۰۶۹ ـ مصدود نيز در اين مسأله حكم محصور را دارد. يعنى اگر بعد از ذبح قربانى در محل مانع برطرف شد، بايد طبق مسأله قبل عمل كند.
مسأله ۱۰۷۰ ـ در فرض سابق اگر هدى را فرستاد و در روز موعود هدى ذبح نشد يا نايب طواف نساء را بجا نياورد، و اين شخص به خيال انجام آن اعمال محل شد و با همسر خود نزديكى كرد معصيت نكرده و كفاره هم ندارد، اما پس از اينكه متوجه شد، اگر ذبح انجام نشده بايد از همه محرمات احرام اجتناب كند، و اگر طواف نساء انجام نشده از همسر خود اجتناب كند. و بايد هدى يا پول را بفرستد و مواعده كند تا هدى انجام شود و همچنين است طواف نساء.
مسأله ۱۰۷۱ ـ اگر بيمار يا مصدوم محرم شود و بتواند اعمال عمره و حج را ـ حتى با استنابه در طواف و سعى ـ انجام دهد، احرام و حج او صحيح است.

مسأله ۱۰۷۲ ـ اگر با احرام عمره تمتع وارد مكه شود ولى نتواند اعمال عمره و حج را انجام دهد به همان احرامى كه بسته عمره مفرده ـ ولو با استنابه در طواف و سعى ـ بجا آورد تا از احرام خارج شود.
مسأله ۱۰۷۳ ـ در فرض سابق اگر حج او مستحبى بوده، يا سال اول استطاعت او بوده است فعلاً كه قدرت انجام اعمال را ندارد و نمى تواند وقوفين را درك كند تكليفى ندارد. بلى اگر حج بر او مستقر بوده يا حج نيابى بوده كفايت نمى كند.
مسأله ۱۰۷۴ ـ اگر شخص عاقل بعد از احرام مجنون شود احرام او باطل شده، و اطرافيان او وظيفه اى نسبت به او ندارند. و اگر بعداً بهبودى حاصل شد به احتياط مستحب عمره مفرده انجام دهد يا استنابه كند.

احكام بيهوش

مسأله ۱۰۷۵ ـ اگر بعد از احرام عمره يا حج بيهوش شود، مسأله چند صورت دارد:

بعد از احرام عمره بيهوش شود و:

۱ ـ هنگامى به هوش آيد كه بتواند اعمال عمره را انجام داده و وقوف ركنى عرفات را درك كند، در اين صورت بايد اعمال عمره را انجام دهد، و سپس اعمال حج را بجا آورد، و عمره و حج او صحيح است.
۲ ـ هنگامى به هوش آيد كه اگر بخواهد اعمال عمره را انجام دهد وقوف ركنى عرفات از او فوت مى شود، در اين صورت حج او بدل به إفراد مى شود.
۳ ـ هنگامى به هوش آيد كه وقوف عرفات از او فوت شده ولى وقوف اختيارى مشعر را درك كند، اين صورت نيز حكم صورت قبل را دارد.
۴ ـ هنگامى به هوش آيد كه وقوف اختيارى مشعر نيز از او فوت شده است، در اين صورت حج او باطل است و بايد با عمره مفرده از احرام خارج شود، و چنانچه حج بر او مستقر بوده يا در صورت بقاى استطاعت در سال آينده حج بجا آورد.

اگر بعد از عمره تمتع و قبل از احرام حج بيهوش شود و:

۵ ـ هنگامى به هوش آيد كه وقوف اختيارى عرفات را درك كند، در اين صورت واجب است به مكه برگردد و محرم شود، و اگر امكان نداشت يا وقت تنگ بود، همانجا محرم شود، و اعمال او صحيح است.
۶ ـ هنگامى به هوش آيد كه وقوف اختيارى عرفات از او فوت شده، ولى وقوف اضطرارى عرفات را درك كند، اين فرض حكم فرض سابق را دارد.
۷ ـ هنگامى به هوش آيد كه وقوف عرفات از اوفوت شده، ولى وقوف اختيارى مشعر را درك كند، اين فرض نيز حكم فرض پنجم را دارد.
۸ ـ هنگامى به هوش آيد كه وقوف اختيارى مشعر از او فوت شده، در اين صورت حج او باطل است.
و اگر بعد از احرام حج بيهوش شود و:
۹ ـ هنگامى به هوش آيد كه وقوف اضطرارى عرفات را درك كند، در اين صورت حج او صحيح است.
۱۰ ـ هنگامى به هوش آيد كه وقوف عرفات از او فوت شده ولى وقوف اختيارى مشعر را درك كند، در اين صورت نيز حج او صحيح است.

۱۱ ـ هنگامى به هوش آيد كه وقوف اختيارى مشعر نيز از او فوت شده است، در اين صورت طبق فرض چهارم عمل كند.
۱۲ ـ بعد از درك وقوف عرفات بيهوش شود، و بعد از فوت وقوف اختيارى مشعر به هوش آيد، و وقوف اضطرارى روزانه مشعر را درك كند، در اين صورت حج او صحيح است.
۱۳ ـ بعد از درك وقوف عرفات بيهوش شود و پس از فوت وقوف مشعر به هوش آيد، كه در اين صورت به احتياط واجب بايد حج را تمام كرده و سال بعد اعاده كند.
۱۴ ـ بعد از وقوفين بيهوش شود، در اين فرض در صورت يأس از بهبودى رمى روز عيد را براى او انجام دهند. و چنانچه قبل از پايان ذى حجه به هوش آمد، خودش در ماه ذى حجه قربانى كند، و حلق را طبق مسأله ۹۴۸ انجام دهد و اعمال بعد را بجا آورد. و اگر خودش نمى تواند نايب بگيرد. و رمى روزهاى يازدهم و دوازدهم در سال بعد انجام شود.

۱۵ ـ بعد از وقوفين بيهوش شود و بعد از ذى حجه به هوش آيد، در اين صورت رمى روز عيد را براى او انجام دهند، و پس بهبودى چنانچه خودش مى تواند اعمال را انجام دهد، و اگر نمى تواند استنابه كند. دراين فرض قربانى و رمى روزهاى يازدهمودوازدهم در سال بعد انجام شود، و حلق نيز طبق مسأله ۹۴۱ انجام شود.

احكام كفارات

مسأله ۱۰۷۶ ـ احتياط اين است كه كفاره محرمات احرام عمره در مكه ذبح شود، و كفاره محرمات احرام حج در منى. ولى در شرايط فعلى كه گوشت آن مصرف فقراى مؤمن نمى شود، جايز بلكه مطابق احتياط است كه هر دو مورد را در وطن ذبح كنند، و به مصرف فقراى مؤمن برسانند.
مسأله ۱۰۷۷ ـ حيوانى كه به عنوان كفاره ذبح مى شود لازم نيست داراى شرايط قربانى باشد.
مسأله ۱۰۷۸ ـ مصرف كفارات فقرا و مساكين هستند. و احتياط اين است كه خود كفاره دهنده از آن نخورد. و اگر خورد بنابر احتياط واجب قيمت آن مقدار را كه خورده صدقه بدهد، و نزديكان او نيز اگر فقير نيستند از آن نخورند.
مسأله ۱۰۷۹ ـ كفاره را بايد به مؤمن غيرسيد بدهند، باگر كفاره دهنده سيد باشد مى تواند كفاره را به سيد فقير بدهد.

مسأله ۱۰۸۰ ـ فرزندان و كسانى كه نفقه آنها بر كفاره دهنده واجب است هر چند خود آنها و كفاره دهنده فقير باشند نمى توانند از گوشت كفاره مصرف كنند.
مسأله ۱۰۸۱ ـ پوست و كله و پاچه حيوانى كه به عنوان كفاره ذبح مى شود نيز بايد به مصرف فقرا برسد. لذا نمى توان آنها را به عنوان اجرت به ذابح داد، بلى اگر ذابح فقير باشد مى توان به عنوان مصرف به او داد.
مسأله ۱۰۸۲ ـ جايز نيست حيوان زنده را به عنوان كفاره به فقير بدهند. بلكه بايد ذبح كنند وآن را به صورت خام بين فقرا تقسيم كنند، يا بپزند و آنها را اطعام كنند.
مسأله ۱۰۸۳ ـ پرداختن پول كفاره به فقرا يا خريدن گوشت به مقدار كفاره و توزيع آن بين فقرا كفايت نمى كند، بلكه بايد كفاره ذبح و بين فقرا تقسيم شود.

متفرقات

مسأله ۱۰۸۴ ـ بر مؤمنين است كه در نماز جماعت اهل سنت شركت كنند، و فضيلت نماز جماعت در مسجدالحرام و مسجدالنبى را از دست ندهند. و جايز نيست هنگام نماز جماعت از مسجد خارج شوند، يا مشغول كار ديگرى شوند.
مسأله ۱۰۸۵ ـ اقتدا در نمازهاى يوميه و نماز قضا به جماعت اهل سنت صحيح است و كفايت از آنها مى كند.
مسأله ۱۰۸۶ ـ اگر در نماز جماعت به صورتى شركت كند كه حتى شرايطى را كه اهل سنت لازم مى دانند رعايت نشود بايد نماز خود را اعاده كند.
مسأله ۱۰۸۷ ـ در مسجدالحرام كه نماز جماعت به صورت استداره اى برگزار مى شود مؤمنين بايد جايى بايستند كه عرفاً پشت سر امام قرار گيرند. بنابر اين اگردر غير مورد تقيه روبرو يا دو طرف امام قرار گيرند بايد نماز خود را اعاده كنند.

مسأله ۱۰۸۸ ـ با توجه به اينكه در طبقه بالاى مسجد الحرام و پشت بام مسجد النبى و در برخى از قسمتهاى مسجد النبى و مسجد الحرام اتصال برقرار نيست لذا در وسعت وقت اختياراً رفتن به آن قسمتها صحيح نيست، ولى چنانچه افرادى اتفاقاً در آن قسمتها بودند و جابجا شدن برخلاف تقيه باشد نماز به جماعت صحيح است هر چند اتصال برقرار نباشد. بلى اگر كسى بداند و اختياراً برود و اقتدا كند اكتفا به آن نماز مشكل است و احتياطاً نماز را اعاده كند.
مسأله ۱۰۸۹ ـ اقامه جماعت در هتلها و منازل اگر خلاف تقيه مداراتى باشد، جايز نيست.
مسأله ۱۰۹۰ ـ مراد از تقيه مداراتى حسن معاشرت و جلب مودت و ايجاد وحدت ميان گروهها و تمام مذاهب و جلوگيرى از پراكندگى مسلمانان است كه با شركت يكپارچه در نمازهاى جماعت و ساير مظاهر و شعائر الهى، وحدت كلمه حاصل مى شود و از سوى ديگرپيروان مذهب حق مورد مذمت و سرزنش قرار نمى گيرند و با شركت در جماعات، رفع هرگونه اتهام را از خود مى نمايند و خود را از صف مسلمانان جدا نكره، دچار مخاطره نمى شوند.

مسأله ۱۰۹۱ ـ سجده بر انواع سنگها كه در مسجدالحرام و مسجدالنبى به كار رفته است، جايز است.
مسأله ۱۰۹۲ ـ سجده كردن روى فرشهاى مسجدالنبى مانعى ندارد، ولى اگر مخالف تقيه نباشد و موجب هتك و انگشت نما شدن نشود، بايد به جايى برود كه بتواند به جايى كه سجده بر او صحيح است سجده كند.
مسأله ۱۰۹۳ ـ شخصى كه براى خواندن نماز وارد مسجد شود و ببيند جماعت اهل سنت تمام شده ولى هنوز صفها به هم نخورده است، مستحب است براى نمازش اذان و اقامه بگويد و همچنين است اگر بعد از خواندن جماعت با آنها بخواهد نماز را احتياطاً اعاده كند.
مسأله ۱۰۹۴ ـ اگر امر دائر شود بين خواندن نماز فرادى در مسجدالحرام بدون شرايط صحت، و نماز فرادى در منزل و هتل با كليه شرايط صحت، چنانچه تقيه اقتضا نكند بايد در منزل و هتل با تمام شرايط نماز بخواند.
مسأله ۱۰۹۵ ـ سجده بر حصيرهايى كه فعلاً در بازار وجود دارد هر چند با نخ دوخته شده، صحيح است.
مسأله ۱۰۹۶ ـ سجده كردن بر مهر، حصير، باد بزن، كاغذ و امثال آن در مسجد مكه و مدينه چنانچه موجب انگشت نما شدن و سبب وهن و اتهام به شيعيان شود جايز نيست.
مسأله ۱۰۹۷ ـ در داخل حجر اسماعيل خواندن نماز واجب يا مستحب اشكال ندارد، چون حجر داخل بيت نمى باشد.
مسأله ۱۰۹۸ ـ كسى كه در مكه قصد اقامه كرده و سپس به عرفات و مشعر و منى مى رود و حدود سه تا چهار شبانه روز در آنجا مى ماند، چنانچه ده روز اقامت وى قبل از رفتن به عرفات انجام مى شود، نماز او در مواضع مذكور تمام، و پس از مراجعت در مكه نيز تمام است ـ اگر چه بخواهد كمتر از ده روز در مكه بماند ـ . والاّ نماز
در آن مواضع شكسته است. و در مكه چنانچه بخواهد كمتر از ده روز بماند مخير بين قصر و اتمام است.
مسأله ۱۰۹۹ ـ مسافر مخيّر است در تمامى شهر مكه و مدينه ـ حتى در محله هاى نوساز كه عرفاً جزء مكه محسوب شود ـ نمازش را تمام يا شكسته بخواند. البته تمام خواندن افضل و شكسته خواندن احوط است.
مسأله ۱۱۰۰ ـ اطراف مكه و محله هاى جديدالاحداث آن اگر عرفاً جزء مكه محسوب شود، قصد اقامه در آنها صحيح است، و رفت و آمد از آنجا به مسجدالحرام مضر به قصد اقامت نيست، و احرام حج از آنجا كفايت مى كند، اما اگر خارج از حدود مكه منزل كنند كه عرفاً آنجا جزء محله هاى مكه محسوب نشود بلكه دو محل باشد، در اين صورت قصد اقامت در دو محل محقق نمى شود، واحرام حج از آنجا كفايت نمى كند، و نماز در آنجا از جهت تخيير بين قصر و اتمام حكم مكه را ندارد.
مسأله ۱۱۰۱ ـ مسافرى كه در مكه و مدينه مخير بين قصر و اتمام است، اگر تمام را اختيار كند در اين صورت نيز نوافل نهاريه ساقط است .

مسأله ۱۱۰۲ ـ خواندن دعاهاى وارده در احرام، طواف، سعى و ساير اعمال به قصد ريا اگر چه معصيت است ولى چون جزء اعمال نيست لذا موجب بطلان اعمال نمى شود.
مسأله ۱۱۰۳ ـ استفاده از قرص يا تزريق آمپول براى جلوگيرى از عادت ماهانه در ايام حج، چنانچه براى بانوان ضرر نداشته باشد، مانعى ندارد.
مسأله ۱۱۰۴ ـ برداشتن قرآن از مسجدالحرام و مسجدالنبى و ساير مساجد جايز نيست، و اگر كسى بردارد ضامن است، و بايد آن را برگرداند.
مسأله ۱۱۰۵ ـ اگر در حرم چيزى پيدا كرد به احتياط واجب آن را برندارد، و اگر برداشت احكام لقطه را دارد، و بايد طبق مسأله بعد عمل كند.
مسأله ۱۱۰۶ ـ لقطه اى را كه از حرم برداشته اگر كمتر از يك درهم باشد مى تواند قصد تملك آن را بكند، ولى اگر بدون قصد تملك نگاه داشت و در نگهدارى آن كوتاهى كرد و تلف شدن ضامن است. و اگر آن را تملك كرد و قبل از تلف صاحبش پيدا شد بايد آن را به صاحبش رد كند.

مسأله ۱۱۰۷ ـ اگر ارزش لقطه يك درهم يا بيشتر باشد نمى تواند آن را تملك كند، بلكه تا يكسال اعلان كند، و اگر صاحبش پيدا نشد مى تواند آن را براى صاحبش نگهدارد، يا اينكه از طرف صاحبش به فقير صدقه بدهد. ولى اگر صاحبش پيدا شد و راضى به صدقه نشد، بايد عوضش را به او بدهد.
مسأله ۱۱۰۸ ـ هنگام نظافت حرمين شريفين مشاهده مى شود مأموران حرم كفشهاى فراوانى را كه صاحبان آن معلوم نيست جمع آورى كرده و دور مى ريزند، برداشتن آنها چنانچه شخص بداند صاحبان كفش از آن اعراض كرده اند، يا راضى هستند، اشكالى ندارد. والاّ برداشتن آنها محل اشكال است.
مسأله ۱۱۰۹ ـ برداشتن ريگ و سنگ از صفا و مروه جايز نيست و بايد برگرداند. و از عرفات و مشعر و منى اشكالى ندارد، ولى بطور كلى لازم است مؤمنين از اين قبيل اعمال پرهيز كنند.

مسأله ۱۱۱۰ ـ بر مؤمنين لازم است از انجام امورى كه موجب وهن مذهب و بى احترامى و تحقير شيعيان، پيشوايان دين، اهل بيت عصمت و طهارت و ائمه اطهار(عليهم السلام) مى شود، و بيگانگان آن را براى حقانيت خويش و سركوب شيعه دستاويز قرار مى دهند جداً بپرهيزند. و اگر برخى از مردم عوام از روى غفلت مرتكب آن مى شوند دوستانه با آرامش و مهربانى آنها را نصيحت و ارشاد كنند. بعضى از آن امور عبارتند از:
دست كشيدن يا بوسيدن ضريح پيامبر اكرم(صلى الله عليه وآله)و دربهاى حرم مطهر، متبرك كردن اشياء و لوازم همراه به ضريح پيامبر اكرم(صلى الله عليه وآله) يا نرده هاى بقيع، انداختن عريضه يا پول داخل ضريح يا قبرستان بقيع، نماز خواندن در داخل يا كنار بقيع و قبرستان ابوطالب، دخيل بستن به نرده هاى بقيع، برداشتن خاك از بقيع يا ساير اماكن متبركه مكه و مدينه.
مسأله ۱۱۱۱ ـ روزه گرفتن در ايام تشريق (يازدهم و دوازدهم و سيزدهم ذى الحجه) براى كسانى كه در منى هستند جايز نيست، و روزه گرفتن در عيد قربان بر همه مسلمانان حرام است.

تهیه و تنظیم : واحد تولید محتوای اصفهان تور

نساء و نماز آن را بجا آورد، هر چند احتياط اين است كه در اين فرض هم نايب بگيرد تا بعد از سعى طواف نساء او را انجام دهد.

مسأله ۹۹۳ ـ كسى كه اعمال حج را بر وقوفين مقدم مى دارد نمى تواند بعد از سعى حج، حلق يا تقصير كند، بلكه حلق يا تقصير حج را بايد روز عيد در منى انجام دهد، و اگر انجام داد علاوه بر اينكه محرمات احرام بر او حلال نمى شود، بلكه در صورت علم و عمد كفاره هم دارد.
مسأله ۹۹۴ ـ اگر بعد از بازگشت از منى متوجه شوند كه امكان اعاده اعمال مكه براى آنها وجود دارد، لازم نيست اعاده كنند مگر در مورد گروه سوم كه بايد در صورت كشف خلاف اعمال را اعاده كنند، هر چند اعاده اعمال براى دو گروه اول نيز مطابق احتياط است.
مسأله ۹۹۵ ـ احكام نيابت در اعمال مكه مثل نيابت در اعمال عمره است. اما نيابت گرفتن در اعمال مكه بشرطى صحيح است كه مطمئن باشد تا آخرين زمان ممكن اقامت خودش نتواند انجام دهد.
مسأله ۹۹۶ ـ كسى كه مجاز است اعمال مكه را بر وقوفين مقدم بدارد، در صورت انجام آن اعمال تمام محرمات احرام در يك مرحله بعد از حلق يا تقصير از وى برداشته مى شود.

۱۲ ـ ماندن در منى

مسأله ۹۹۷ ـ واجب است شب يازدهم و دوازدهم ذى الحجه در منى بماند. كه اين ماندن را «بيتوته» مى گويند.
مسأله ۹۹۸ ـ گروههاى زير علاوه بر شب يازدهم و دوازدهم شب سيزدهم را نيز بايد در منى بمانند:
۱ ـ كسى كه در حال احرام صيد كرده باشد، و اگر صيد را گرفته باشد و نكشته باشد به احتياط واجب بايد شب سيزدهم نيز بماند. و خوردن گوشت صيد يا نشان دادن صيد اين حكم را ندارد.
۲ ـ زن يا مردى كه قبل از انجام طواف نساء با هم نزديكى كرده باشند، حتى اگردراحرام عمره تمتع نزديكى كرده باشند، ولى ساير استمتاعات اين حكم را ندارد.
۳ ـ كسى كه روز دوازدهم از منى كوچ نكند و تا غروب در منى ماند، اما اگر روز دوازدهم از منى كوچ كند،ولى براى كارى به منى برگردد و تا غروب بماند اين حكم را ندارد.

مسأله ۹۹۹ ـ بر افراد زير واجب نيست شبهاى يازدهم و دوازدهم در منى بمانند:
۱ ـ بيماران و پرستاران آنها، و كسانى كه به هر جهت ماندن آنها در منى برايشان مشقت داشته باشد.
۲ ـ كسانى كه بترسند اگر در منى بمانند اموال آنها در معرض خطر قرار مى گيرد.
۳ ـ كسانى كه شب را تا صبح در مكه بيدار و به عبادت مشغول باشند.
مسأله ۱۰۰۰ ـ فردى كه عبادت در مكه را انتخاب مى كند بايد از مغرب تا طلوع فجر بيدار و مشغول عبادت باشد. و اگر مقدارى از آن را بخوابد كفايت نمى كند، بلى چرت زدن به مقدار كم و كارهاى ضرورى از قبيل خوردن، آشاميدن، تطهير و تجديد وضو مانعى ندارد.
مسأله ۱۰۰۱ ـ عبادت در خارج از مكه حتى در بين راه مكه و منى كفايت نمى كند.

مسأله ۱۰۰۲ ـ شخص مى تواند مقدارى از اول شب را در منى بيتوته كند و قبل از نيمه شب ـ مثلاً ساعت ۱۰ شب ـ به مكه بيايد و تا صبح مشغول عبادت شود، و همچنين مى تواند مقدارى از اول شب را در مكه عبادت كند و بقيه آن را برگردد به منى و بيتوته كند.
مسأله ۱۰۰۳ ـ منظور از عبادت مطلق عبادت است كه گذشته از نماز، و خواندن قرآن، و ذكر، و دعا، شامل نگاه كردن به كعبه، برآوردن حاجات مؤمنين، و ارشاد و موعظه و… نيز مى شود.
مسأله ۱۰۰۴ ـ منتظر ماندن براى تمام شدن اعمال همراهان، عبادت محسوب نمى شود. لذا اين افراد يا بايد مشغول ذكر شوند، يا براى بيتوته به منى بروند.
مسأله ۱۰۰۵ ـ كسى كه ماندن در منى را ترك كند براى هر شب بايد يك گوسفند كفاره بدهد، و فرقى نمى كند كه عالم باشد يا جاهل، از روى فراموشى باشد يا عذر، اما ثبوت كفاره در غير عالم عامد بنابر احتياط است.
مسأله ۱۰۰۶ ـ كفاره ترك بيتوته بر گروه اول و دوم مسأله ۹۷۹ نيز واجب است، ولى بر گروه سوّم واجب نيست.

مسأله ۱۰۰۷ ـ اين كفاره شرايط قربانى را ندارد، و ذبح آن محل خاصى ندارد، هر چند به احتياط مستحب در منى ذبح شود.

شرايط صحت بيتوته

درصحت بيتوته رعايت اين موارد لازم است:
۱ ـ نيت.
۲ ـ وقت بيتوته.
۳ ـ محل بيتوته.

نيت

مسأله ۱۰۰۸ ـ ماندن در منى عبادت است و بايد با قصد قربت انجام شود، و ريا موجب بطلان آن مى شود.
مسأله ۱۰۰۹ ـ كسى كه تمام مدت بيتوته را در منى بوده، ولى نمى دانست كه اين ماندن جزء اعمال و مناسك حج او است و بايد با قصد قربت انجام شود، لذا هيچ توجهى به اين جهت نداشت، كفاره بر او نيست.

مسأله ۱۰۱۰ ـ در فرض سابق اگر مثلاً ساعت ۱۰ شب متوجه شد و نيت كرد، كفاره بر او نيست، اگرچه نيمه دوم شب را در منى نماند.
وقت بيتوته
مسأله ۱۰۱۱ ـ مقدار واجب ماندن در منى نيمى از شب است. يعنى از غروب آفتاب تا نصف شب، و بعيد نيست كه از نيمه شب تا طلوع آفتاب نيز كفايت كند.
مسأله ۱۰۱۲ ـ ماندن مقدارى از نيمه اول شب و مقدارى از نيمه دوم شب ـ اگر چه مقدار ساعت آن مجموعاً به مقدار يك نيمه شب يا بيشتر باشد كفايت نمى كند، و اگر در مكه مشغول عبادت نبوده، به احتياط واجب بايد كفاره بدهد.
مسأله ۱۰۱۳ ـ نيمه شب را بنابر اقوى بايد از غروب تا طلوع آفتاب حساب كنند، و احتياط در اين است كه از مغرب حساب كنند.
مسأله ۱۰۱۴ ـ شخص مى تواند بعد از بيتوته نيمه اول شب از منى خارج شود، و كسى كه نيمه اول شب را درمنى نبوده واجب است براى درك نيمه دوم شب به منى بيايد.

مسأله ۱۰۱۵ ـ اگر بيتوته در تمام وقت براى زنها و بيماران و ضعفا حرج و مشقت داشته باشد، به مقدارى كه مى توانند بيتوته كنند و كفايت مى كند، و اگر تمام نيمه اول شب يا نيمه دوم شب را بيتوته نكردند و در مكه نيز مشغول عبادت نشدند، بنابر احتياط واجب بايد كفاره بدهند.
محل بيتوته
مسأله ۱۰۱۶ ـ بيتوته حتماً بايد در منى باشد، و اگر در غير از منى ـ حتى زمينهاى متصل به منى ـ بيتوته كند حكم ترك عمدى بيتوته را دارد، كه بايد براى هر شب يك گوسفند كفاره بدهد.
مسأله ۱۰۱۷ ـ در فرض سابق فرقى نمى كند كه شخص عالم به حكم و موضوع باشد يا جاهل، حتى اگر با اعتقاد به اينكه محلى منى است در آنجا بيتوته كند، و بعد معلوم شود كه منى نبوده بايد كفاره بدهد.

مستحبات منى

مسأله ۱۰۱۸ ـ در منى چند چيز مستحب است:
۱ ـ روز يازدهم و دوازدهم و سيزدهم را در منى بماند، و حتى بجهت طواف مستحب از منى بيرون نرود.
۲ ـ تكبير گفتن در منى بعد از پانزده نماز و در غير منى بعد از ده نماز كه اول آنها نماز ظهر روز عيد است مستحب مى باشد، و بعضى آنرا واجب دانسته اند، و بهتر در كيفيت تكبير آن است كه بگويد:
«اَللهُ أكْبَرُ اَللهُ أكْبَرُ، لا إلهَ إلاَّ اللهُ وَاللهُ أكْبَرُ، اَللهُ أكْبَرُ وَلِلّهِ الْحَمْدُ، اللهُ أكْبَرُ عَلى ما هَدانَا، اللهُ أكْبَرُ عَلى ما رَزَقَنا مِنْ بَهِيمَةِ الاَْنْعامِ، وَالْحَمْدُللهِ عَلى ما أبْلانا».
۳ ـ مستحب است مادامى كه در منى اقامت دارد نمازهاى واجب و مستحب را در مسجد خيف بجا آورد.

۴ ـ در حديث است كه صد ركعت نماز در مسجد خيف با عبادت هفتاد سال برابر است، و هر كس در آنجا صد مرتبه «سُبْحانَ اللهِ» بگويد ثواب آن برابر ثواب بنده آزاد كردن است، و هر كس در آنجا صد مرتبه «لا اِله إلاّ اللهُ» بگويد ثواب آن برابر است با ثواب كسى كه إحياء نفس كرده باشد، و هر كس در آنجا صد مرتبه «اَلْحَمْدُ للهِ» بگويد ثواب آن برابر است با ثواب خراج عراقين كه در راه خدا صدقه بدهد.

۱۳ ـ رمى جمرات سه گانه

مسأله ۱۰۱۹ ـ واجب است در روز يازدهم و دوازدهم ذى الحجه به هر يك از جمرات سه گانه (جمره اُولى و جمره وُسطى و جمرهُ عقبه) هفت سنگ بزند.
مسأله ۱۰۲۰ ـ اشخاصى كه واجب است شب سيزدهم را در منى بمانند، واجب است روز سيزدهم نيز به جمرات سه گانه سنگ بزند.
مسأله ۱۰۲۱ ـ رمى روز يازدهم و دوازدهم متوقف بر اعمال روز عيد نيست، بنابراين كسى كه قربانى و تقصير يا حلق هم نكرده است در روز يازدهم و دوازدهم مى تواند رمى جمرات را انجام دهد.
مسأله ۱۰۲۲ ـ اگر عمداً سنگ زدن به جمرات را ترك كند اگرچه معصيت كرده است، اما به حج او ضرر نمى زند.
مسأله ۱۰۲۳ ـ كسى كه قدرت انجام رمى ولو در بعضى ازاوقات روز را داشته باشد، و بر اثر تسامح به ديگرى نيابت بدهد، مثل كسى است كه عمداً رمى را ترك كرده است.

مسأله ۱۰۲۴ ـ بايد به هر يك از جمرات سه گانه هفت سنگ بزند كه شرايط و كيفيت آن در احكام رمى روز عيد گذشت.
مسأله ۱۰۲۵ ـ همانگونه كه قضاى رمى جمرات لازم است، قضاى رمى يكى يا دوتا از آنها نيز لازم است.
مسأله ۱۰۲۶ ـ اگر بعد از خروج از منى در مكه يادش آمد كه رمى جمرات يا بعضى از آن را انجام نداده يا به نحو صحيح انجام نداده در صورت امكان بايد برگردد و بجا آورد، و اگر ممكن نباشد نايب بگيرد، و اگر بعد از ايام تشريق(۱) متوجه شد، بنابر احتياط واجب طبق آنچه در همين مسأله گذشت قضا كند، و در سال بعد نيز خودش يا نايبش در ايام تشريق قضا كند. اما اگر بعد از خروج از مكه يادش آمد بنابر احتياط واجب در سال بعد خودش يا نايبش در ايام تشريق قضا كند.

۱ ـ روزهاى ۱۱، ۱۲ و ۱۳ ذى الحجه را ايام تشريق مى گويند.

مسأله ۱۰۲۷ ـ اگر بعد از شك يا بى دليل قصد كند كه از اوّل رمى را شروع كند، اگر مجموعاً هفت سنگ يا بيشتر بزند كافى است و اين قصد اثرى ندارد و اشكالى ايجاد نمى كند.
مسأله ۱۰۲۸ ـ اگر بعد از گذشتن روزى كه رمى در آن واجب بوده، شك كند كه رمى كرده است يا نه، به آن اعتنا نكند.
مسأله ۱۰۲۹ ـ اگر بعد از رمى شك كند كه صحيح واقع شده يا خير، به آن اعتنا نكند.
مسأله ۱۰۳۰ ـ اگر شخص در حال مأيوس بودن از رفع عذر نايب گرفت يا نايب بعد از مأيوس شدن شخص از رفع عذر رمى كرده باشد و بعد از رمى عذر برطرف شد، اعاده لازم نيست، والاّ لازم است خود فرد رمى را اعاده كند.
مسأله ۱۰۳۱ ـ زنى كه مى داند اگر بخواهد خود رمى انجام دهد در اثر فشار جمعيت قاعدگى او شروع مى شود و از اين جهت به مشقت مى افتد، مى تواند نايب بگيرد.

مسأله ۱۰۳۲ ـ كسى كه از يك يا چند نفر نايب شده براى رمى جمره، لازم نيست اوّل رمى جمرات سه گانه خودش را تمام كند بعد براى منوب عنه رمى كند، بلكه مى تواند قبل از تمام شدن رمى خود براى آنها رمى كند.
شرايط صحت رمى جمرات سه گانه
درصحت رمى جمرات سه گانه رعايت اين موارد لازم است:
۱ ـ نيت.
۲ ـ وقت رمى.
۳ ـ ترتيب.
نيت
مسأله ۱۰۳۳ ـ رمى جمرات سه گانه در روزهاى يازدهم و دوازدهم از عبادات است، و بايد با قصد قربت انجام شود، و ريا موجب بطلان آن است.

وقت رمى

مسأله ۱۰۳۴ ـ رمى روزهاى يازدهم و دوازدهم نيز بايد در روز انجام شود و كسى كه از رمى در روز معذور است مى تواند شب رمى كند.
مسأله ۱۰۳۵ ـ زنها و بيماران و سالمندان نيز چنانچه در روز معذور باشند، مى توانند شب رمى كنند. و جواز رمى اين افراد در شب عيد حتى بدون اينكه در روز معذور باشند اختصاص به رمى روز عيد دارد.
مسأله ۱۰۳۶ ـ در موارد جواز رمى در شب فرقى نمى كند كه شب قبل رمى كنند يا شب بعد. و حتى مى توانند رمى دو روز را در يك شب انجام دهند، يعنى: رمى روز يازدهم و دوازدهم را در شب دوازدهم انجام دهند.
مسأله ۱۰۳۷ ـ كسى كه رمى در روز را ترك كرد بايد روز بعد قضاى آن را به جا آورد، و رمى در شب كفايت نمى كند.
مسأله ۱۰۳۸ ـ كسى كه از رمى در روز معذور باشد، امّا بتواند شب رمى كند، بايد در شب رمى كند، و نمى تواند نايب بگيرد و چنين كسى نمى تواند نايب ديگرى شود.

ترتيب

مسأله ۱۰۳۹ ـ واجب است جمرات سه گانه را به ترتيب رمى كند، يعنى اول جمره اُولى، بعد جمره وُسطى و بعد از آن جمره عقبه را رمى كند.
مسأله ۱۰۴۰ ـ اگر ترتيب مذكور به هر جهت رعايت نشود، بايد به گونه اى انجام دهد كه ترتيب حاصل شود. و فرقى نمى كند كه عالم باشد يا جاهل يا از روى فراموشى و اشتباه باشد. و اگر روز بعد متوجه شود بايد به ترتيب قضا كند.
مسأله ۱۰۴۱ ـ اگر بعد از زدن چهار سنگ آن جمره را رها كند از لحاظ ترتيب مثل كسى است كه آن جمره را رمى كرده و فقط لازم است كه هفت سنگ را تكميل كند، و اگر از روى علم و عمد و بدون عذر اين كار را كرده به احتياط واجب رمى را اعاده كند.
مسأله ۱۰۴۲ ـ اگر رمى يكى از روزها را انجام ندهد، واجب است در روز بعد اول قضاى روز گذشته را بجا آورد و بعد رمى آن روز را انجام دهد، و همچنين است اگر رمى دو روز را انجام نداده باشد.

مسأله ۱۰۴۳ ـ اگر روز بعد يادش آمد كه بعضى از جمرات را بيشتر از چهار سنگ و كمتر از هفت سنگ زده به احتياط واجب بايد اول كسرى آنها را تكميل، و سپس رمى آن روز را انجام دهد.
مسأله ۱۰۴۴ ـ اگر رمى جمره عقبه را در روز عيد غلط انجام دهد و روز دوازدهم يا سيزدهم متوجه شود بايد رمى جمره عقبه را قضا كند، و قضاى رمى جمرات سه گانه در روزهاى يازدهم يا دوازدهم لازم نيست.
مسأله ۱۰۴۵ ـ اگر بعد از رمى جمرات سه گانه يقين كند كه به يكى از جمرات كمتر از چهار سنگ زده يا اصلاً رمى نكرده بعيد نيست اگر فقط كسرى جمره آخرى را جبران كند يا آن را اعاده كند كافى باشد، هر چند احتياط آن است كه هر سه را به ترتيب اعاده كند.
مسأله ۱۰۴۶ ـ اگر بعد از رمى جمرات سه گانه يقين پيدا كرد يك يا دو يا سه سنگ به يكى از جمرات كمتر زده است، بايد به مقدارى كه مى داند كم زده به هر سه جمره بزند.
مسأله ۱۰۴۷ ـ اگر بعد از ايام تشريق يادش آمد كه يك روز را يا يكى از جمرات را رمى نكرده و نداند كدام روز است، به احتياط واجب بايد سه روز را با مراعات ترتيب و طبق مسأله ۱۰۲۶ قضا كند.

مسأله ۱۰۴۸ ـ اگر وقتى مشغول رمى جمره عقبه است در رمى جمره اولى و وسطى يا در صحت آن شك كند، به شك خود اعتنا نكند.

تهیه و تنظیم : واحد تولید محتوای اصفهان تور

هفت سنگ به ترتيب و يكى يكى زدن

مسأله ۸۶۷ ـ بايد مطمئن شود كه هفت سنگ به جمره اصابت كرده است، و ظن و گمان در آن اعتبار ندارد.
مسأله ۸۶۸ ـ اگر از ابتدا قصد داشته باشد كه بيش از هفت سنگ بزند صحيح نيست، و بايد اعاده كند، اما اگر قصد داشته باشد كه هفت سنگ بزند، اما در اثر اشتباه يا احتياط بيشتر بزند مانعى ندارد.
مسأله ۸۶۹ ـ اگر در تعداد سنگها شك كند، بايد آنقدر بزند كه مطمئن شود هفت سنگ به جمره اصابت كرده است.
مسأله ۸۷۰ ـ اگر بعد از تمام شدن رمى در تعداد سنگها شك كند كه كمتر از هفت سنگ زده، بايد برگردد و جبران كند، ولى اگر بعد از قربانى يا حلق و تقصير شك كند، به آن اعتنا نكند.
مسأله ۸۷۱ ـ بايد سنگها را يكى يكى پرتاب كند. و اگر چند سنگ را با هم پرتاب كند يك سنگ محسوب مى شود، اگرچه سنگها به چند جاى جمره بخورد، يا حتى اگر پشت سر هم به جمره برسد.

مستحبات رمى جمرات

مسأله ۸۷۲ ـ در رمى جمرات چند چيز مستحب است:
۱ ـ با طهارت بودن در حال رمى.
۲ ـ هنگامى كه سنگها را در دست گرفته و آماده رمى است اين دعا را بخواند:
«اَللَّهُمَّ هذِهِ حَصَيَاتِي فَأحْصِهِنَّ لِي، وَارْفَعْهُنَّ فِي عَمَلِي».
۳ ـ با هر سنگى كه مى اندازد تكبير بگويد.
۴ ـ هر سنگى را كه مى اندازد اين دعا را بخواند:

«اللهُ أكْبَرُ، اَلَّلهُمَّ ادْحَرْ عنِّي الشَّيْطانَ، اَلَّلهُمَّ تَصْدِيقاً بِكِتابِكَ، وَ عَلى سُنَّةِ نَبِيِّكَ، اَللَّهُمَّ اجْعَلْهُ لِي حَجّاً مَبْرُوراً، وَ عَمَلا مَقْبُولا، وَسَعْياً مَشْكُوراً، وَ ذَنْباً مَغْفُوراً».
۵ ـ ميان او و جمره در جمره عقبه ده يا پانزده ذراع

فاصله باشد، و در جمره اولى و وسطى كنار جمره بايستد.

۶ ـ جمره عقبه را رو به جمره و پشت به قبله رمى كند، و جمره اولى و وسطى را رو به قبله ايستاده رمى كند.
۷ ـ ريگ را بر انگشت ابهام گذارده، و با ناخن انگشت شهادت بيندازد.

۸ ـ پس از برگشتن بجاى خود در منى، اين دعا را بخواند:

«اَللَّهُمَّ بِكَ وَثِقْتُ، وَعَلَيْكَ تَوَكَّلْتُ، فَنِعْمَ الرَّبُ، وَنِعْمَ المَوْلى، ونِعْمَ النَّصِيرُ».

 قــربــانى

مسأله ۸۷۳ ـ بر كسى كه حج تمتع انجام مى دهد واجب است بعد از رمى جمره عقبه قربانى كند، اگر چه حج او مستحبى باشد.
مسأله ۸۷۴ ـ چند نفر نمى توانند مشتركاً يك قربانى ذبح كنند. بلى بعيد نيست در صورت ضرورت كفايت كند. در اين صورت احتياط مستحب است كه علاوه بر قربانى هر كدام روزه هم بگيرند.
مسأله ۸۷۵ ـ گر حيوان قربانى يافت نشود، قيمت آن را پيش شخص امينى بگذارد تا در بقيه ذى الحجه و اگر نشد در سال بعد حيوان را خريده و در منى ذبح كند.
مسأله ۸۷۶ ـ اگر عمداً قربانى نكند و اعمال بعد را انجام دهد، ظاهراً از احرام خارج نشده و لازم است محرمات احرام را رعايت كند. و بايد در روزهاى تشريق ذبح كند، و اگر نشد تا آخر ماه ذى حجه ذبح كند. والاّ قربانى حرام شده و كفايت نمى كند.
مسأله ۸۷۷ ـ مستحب است كه قربانى را سه قسمت كنند. يك قسمت آن را هديه بدهند، و يك قسمت آن را به فقير مؤمن صدقه بدهند، و قسمتى از آن را هم خود مصرف كنند.
مسأله ۸۷۸ ـ همانطور كه در شرايط لباس احرام گذشت. لباس احرام بايد پاك باشد و محرم قبل از حلق يا تقصير بايد لباس خود را پاك نگهدارد، لذا اگر در كشتارگاه لباس احرام خون آلود شد، بايد در صورت امكان تطهير يا تعويض شود. ولى اگر نشد ضررى به حج او نمى زند.
مسأله ۸۷۹ ـ تمام شرايط ذبح شرعى حيوانات كه در توضيح المسائل بيان شده است، مثل رو به قبله بودن و… در قربانى معتبر است و بايد رعايت شود، و اگر رعايت نشود
مسأله ۸۸۰ ـ ذبح با كارد استيل صحيح است و اشكالى ندارد.
مسأله ۸۸۱ ـ ذبح با چاقو و كاردى كه لبه آن مانند ارّه دندانه دارد، چنانچه عرفاً صدق چاقو يا كارد كند، اشكال ندارد. بلى اگر ذبح با آن موجب اذيت حيوان شود، كراهت دارد.
مسأله ۸۸۲ ـ اگر بعد از قربانى شك كرد كه آيا قربانى داراى شرايط لازم بود يا خير به شك خود اعتنا نكند.

شرايط صحت قربانى

درصحت قربانى رعايت اين موارد لازم است:
۱ ـ نيت.
۲ ـ وقت قربانى.
۳ ـ محل قربانى.
۴ ـ شرايط حيوان قربانى.
نيت
مسأله ۸۸۳ ـ ذبح از عبادات است و بايد با قصد اطاعت امر الهى انجام شود، و ريا مبطل آن است.

وقت قربانى

مسأله ۸۸۴ ـ به احتياط واجب بايد در روز عيد قربانى كند و تأخير جايز نيست. و اگر به هر دليل تأخير شد در روزهاى بعد در ايام تشريق، و اگر نشد تا آخر ذى الحجه قربانى كند. و قربانى در شب كفايت نمى كند.
مسأله ۸۸۵ ـ بنابر اقوى قربانى بايد بعد از رمى جمره عقبه انجام شود.
مسأله ۸۸۶ ـ اگر محرم اشتباهاً قربانى را قبل از سنگ زدن انجام دهد صحيح است، و لازم نيست اعاده كند.
محل قربانى
مسأله ۸۸۷ ـ محل انجام قربانى در منى است، و قربانى در كشتارگاههاى فعلى كفايت مى كند.
شرايط حيوان قربانى
مسأله ۸۸۸ ـ در حيوان قربانى بايد شرايط زير مراعات شود:
۱ ـ نوع حيوان.

۲ ـ سن حيوان.

۳ ـ سالم بودن حيوان.

۴ ـ ناقص نبودن حيوان.

۵ ـ پير نبودن حيوان.

۶ ـ لاغر نبودن حيوان.

نوع حيوان

مسأله ۸۸۹ ـ قربانى بايد يكى از حيوانات زير باشد:
۱ ـ شتر.
۲ ـ گاو.
۳ ـ گوسفند.
و غير از اين سه حيوان، حيوان ديگرى كفايت نمى كند. و گاوميش كه نوعى گاو است كفايت مى كند، ولى كراهت دارد.
سـن حيوان
مسأله ۸۹۰ ـ سن شتر بايد بيش از پنج سال باشد، و سن گاو بايد بيش از يك سال باشد، هر چند بهتر است كمتر از دو سال نباشد، سن بز هم مثل گاو است. و سن ميش به احتياط مستحب كمتر از يكسال نباشد.

مسأله ۸۹۱ ـ اگر بعد از انجام قربانى متوجه شود كه سن حيوان به حد لازم نرسيده، بايد قربانى ديگرى ذبح كند.
سالم بودن حيوان
مسأله ۸۹۲ ـ بنابر احتياط واجب حيوان مريض كفايت نمى كند، لذا اگر حيوانى بيمارى كچلى يا بيماريهاى ديگر داشته باشد كفايت نمى كند.
مسأله ۸۹۳ ـ اگر حيوانى را ذبح كرد و بعداً معلوم شد سالم نبوده، كفايت نمى كند، و بايد قربانى سالم ذبح كند.
ناقص نبودن حيوان
مسأله ۸۹۴ ـ اگر حيوانى كور، لنگ، گوش بريده، دم بريده، شاخ شكسته، تخم تابيده، تخم كشيده يا تخم كوبيده باشد كفايت نمى كند. حتى اگر اين نواقص در اصل خلقت همراه او باشد.

مسأله ۸۹۵ ـ اگر گوش حيوان شكاف داشته باشد يا سوراخ باشد اشكال ندارد، و همچنين اگر شاخ خارجى آن شكسته يا بريده باشد، ولى شاخ داخلى باقى باشد، كفايت مى كند.
مسأله ۸۹۶ ـ اگر فقط حيوان خصى(۱) يافت شود و حيوان سالم پيدا نشود، به احتياط واجب همان را ذبح كند و به همان اكتفا كند. هر چند بهتر است يك قربانى سالم نيز در بقيه ذى الحجه، و اگر نشد در سال آينده ذبح كند.
مسأله ۸۹۷ ـ اگر حيوانى را ذبح كرد و بعداً معلوم شد ناقص بوده، كفايت نمى كند، و بايد قربانى تام الاجزاء ذبح كند.
مسأله ۸۹۸ ـ اگر معتقد بود كه حيوانى ناقص است، و از جهت جهل به مسأله ولى براى اطاعت امر خداى سبحان آن را قربانى كرد، و بعد معلوم شود تام الاجزاء

۱ ـ حيوان خصى يعنى حيوانى كه تخم تابيده، تخم كشيده يا تخم كوبيده باشد.

والشرائط بوده، صحيح و كافى است.

پير نبودن حيوان

مسأله ۸۹۹ ـ به احتياط واجب حيوان نبايد خيلى پير باشد.

لاغر نبودن حيوان

مسأله ۹۰۰ ـ مراد از لاغر نبودن اين است كه گرده حيوان پيه داشته باشد، و احتياط آن است كه عرف آن را لاغر نداند.
مسأله ۹۰۱ ـ اگر به گمان اينكه حيوانى لاغر نيست آن را ذبح كرد و بعد معلوم شد لاغر بوده، كفايت مى كند.
مسأله ۹۰۲ ـ اگر حيوانى را براى اطاعت امر خدا رجاءاً ذبح كند و بعد معلوم شد كه لاغر نبوده، كفايت مى كند، اگرچه قبل از ذبح فكر مى كرده لاغر است يا توجهى به آن نداشته.
مسأله ۹۰۳ ـ قبل از ذبح لازم است در مورد سن قربانى يا مؤمن بودن ذابح تحقيق كند، اما تحقيق در مورد ناقص يا بيمار بودن آن لازم نيست، هر چند در صورت احتمال نقص يا مرض تحقيق مطابق احتياط است.

وكالت در قربانى

مسأله ۹۰۴ ـ محرم مى تواند در قربانى به ديگرى وكالت دهد تا قربانى او را انجام دهد، حتى اگر خودش توانايى داشته باشد. و در اين فرض وكيل بايد نيت كند، و احتياطاً خود شخص هم نيت كند.
مسأله ۹۰۵ ـ كسى كه حج نيابى بجا مى آورد مى تواند براى قربانى به فرد ديگرى وكالت بدهد. و در اين فرض ذابح و نايب بايد نيت قربانى حج منوب عنه را بكند.
مسأله ۹۰۶ ـ بدون اخذ وكالت نمى توان قربانى ديگرى را ذبح كرد. اگرچه بداند او راضى است; بنابراين اگر كسى براى دوست يا همسر خود كه حتى مخارج حج او را عهده دار است، بدون اينكه از آنها وكالت بگيرد قربانى كند، كفايت نمى كند. اگرچه مطمئن است وقتى به او بگويد خوشحال مى شود.

مسأله ۹۰۷ ـ احتياط واجب آن است كه وكيل مؤمن باشد، اما ذابح كه فقط مأمور كشتن حيوان است لازم نيست مؤمن باشد، و در اين صورت اگر خود فرد يا وكيل مؤمن نيت قربانى و قصد قربت را بكند، و او فقط حيوان را ذبح كند، صحيح و مجزى است.
مسأله ۹۰۸ ـ اگر دو يا چند نفر فردى را وكيل كنند تا براى آنها گوسفند بخرد و قربانى كند، آن فرد بايد معين كند كه هر گوسفند را براى چه كسى قربانى مى كند. و اگر جداگانه هر يك را مشخص نكند كفايت نمى كند و مجزى نيست.
مسأله ۹۰۹ ـ در فرض سابق لازم نيست در موقع خريد هم هر گوسفند را با پول يك فرد مشخص بخرد، بلكه مى تواند تمام پولها را روى هم گذاشته و با پول مشترك چند گوسفند بخرد، و هر گوسفند را براى يك نفر ذبح كند.
مسأله ۹۱۰ ـ كسى كه از طرف حجاج وكيل در قربانى شده اگر شك كند كه از طرف فلان شخص قربانى كرده يا خير، بايد بنا را بگذارد كه قربانى نكرده است.

مسأله ۹۱۱ ـ وكالت دهنده بايد علم يا اطمينان پيدا كند كه وكيل قربانى را ذبح كرده، اگرچه به او خبر ندهد، و صرف گمان كفايت نمى كند.
مسأله ۹۱۲ ـ اگر به ديگرى وكالت داد و بعد شك كرد كه آيا وكيل قربانى را صحيح انجام داده يا خير، به شك خود اعتنا نكند.
مسأله ۹۱۳ ـ اگر نايب قربانى را فراموش كند، حج منوب عنه صحيح است. ولى بايد قربانى را در همان سال تا آخر ذى الحجه، و اگر نشد سال آينده در منى انجام دهد.
مسأله ۹۱۴ ـ اگر وكيل شرايط قربانى را رعايت نكرد يا او را به صورت صحيح نكشت ضامن است، حتى اگر براى وكالت اجرت نگرفته باشد.
مسأله ۹۱۵ ـ وكيل در قربانى نمى تواند به فرد ديگرى وكالت بدهد، مگر اينكه از موكل خود اجازه گرفته باشد.
مسأله ۹۱۶ ـ وكيل مى تواند قبل از حلق يا تقصير، قربانى ديگرى را ذبح كند، و همچنين مى تواند قبل از ذبح قربانى خود، قربانى ديگرى را ذبح كند.

بـدل قـربانى

مسأله ۹۱۷ ـ اگر نتواند قربانى ذبح كند بايد به جاى آن به ترتيب زير ده روز روزه بگيرد:

الف ـ سه روز در حج.
ب ـ هفت روز بعد از مراجعت از حج.
مسأله ۹۱۸ ـ عدم تمكن از قربانى به اين است كه قربانى يا پول آن را نداشته باشد، و چيزى هم نداشته باشد كه با فروش آن بتواند قربانى تهيه كند، و امكان قرض گرفتن هم نداشته باشد، يا تمكن از اداى قرض نداشته باشد.
مسأله ۹۱۹ ـ فروش لباس و اسباب و لوازم سفر براى تهيه قربانى لازم نيست، همانطور كه كسب و كار براى تهيه آن واجب نيست، ولى اگر بدين وسيله قربانى تهيه كرد، كفايت مى كند.
مسأله ۹۲۰ ـ سه روز روزه را بايد هفتم، هشتم و نهم ذى الحجه بعد از احرام عمره پى در پى بگيرد، و لازم نيست قصد اقامت كند، بلكه اگر مسافر هم باشد مى تواند بگيرد.

مسأله ۹۲۱ ـ اگر بعد از سه روز روزه گرفتن تمكن از قربانى پيدا كرد لازم نيست قربانى كند، و همان روزه كفايت مى كند.
مسأله ۹۲۲ ـ هفت روز بقيه را بايد بعد از مراجعت از سفر حج در وطن خود يا شهرستان ديگر پى در پى روزه بگيرد، و نمى تواند اين هفت روز را در مكه يا هنگام مراجعت از سفر بگيرد.

مستحبات قربانى

مسأله ۹۲۳ ـ مستحبات قربانى چند چيز است:
۱ ـ در صورت تمكن، قربانى شتر باشد، و در صورت نبودن آن گاو، و در صورت نبودن آن گوسفند باشد.
۲ ـ قربانى بسيار فربه باشد.
۳ ـ در صورت شتر يا گاو بودن آن از جنس ماده، و در صورت گوسفند يا بز بودن آن از جنس نر باشد.
۴ ـ شترى كه مى خواهند او را نحر كنند ايستاده و از سر دستها تا زانوى او را ببندند، و ذابح در طرف راست او بايستد، و كارد يا نيزه يا خنجر به گودال گردن او فرو برد، و در وقت ذبح يا نحر اين دعا را بخواند:

«وَجَّهْتُ وَجْهِىَ لِلَّذِي فَطَرَ السَّماواتِ وَالاَْرْضَ حَنِيفاً مُسْلِماً وَ ما أنَا مِنَ المُشْرِكِينَ، إنَّ صَلاتِي وَ نُسُكِي وَ مَحْيايَ وَمَماتِي لِلّهِ رَبِّ الْعالَمِينَ، لا شَرِيكَ لَهُ، وَ بِذلِكَ اُمِرْتُ وَأنَا مِنَ المُسْلِمِيْنَ، اَلَّلهُمَّ مِنْكَ وَلَكَ بِسْمِ اللهِ وَاللهُ أكْبَرُ، اَلَّلهُمَّ تَقَبَّلْ مِنِّي».

۵ ـ خود حاجى قربانى را بكشد، و اگر نتواند دست خود را روى دست ذابح بگذارد.

۶ ـ حلق يا تقصير

مسأله ۹۲۴ ـ بعد از قربانى محرم بايد حلق يا تقصير كند. يعنى يا سر خود را بتراشد، يا مقدارى از موى سر و صورت خود را كوتاه كند، اگر چه تراشيدن سر افضل است.
مسأله ۹۲۵ ـ زنها نمى توانند سر خود را بتراشند، بلكه بايد مقدارى از موى خود را كوتاه كنند، و همينطور است حكم خنثى.
مسأله ۹۲۶ ـ كسى كه موى خود را جمع كرده و گره زده است يا به هم بافته است، يا به وسيله اى به هم چسبانده است، بايد سر خود را بتراشد.
مسأله ۹۲۷ ـ كسى كه سال اول حج او است مخير است كه سر خود را بتراشد، يا مقدارى از موى خود را كوتاه كند، هر چند احتياط مستحب در تراشيدن سر است.
مسأله ۹۲۸ ـ كوتاه كردن موى سر و صورت با هر وسيله اى كه باشد كفايت مى كند، اما تراشيدن ريش يا كوتاه كردن موى زير بغل و عانه كفايت نمى كند. و احتياط مستحب است كه به گرفتن ناخن اكتفا نكند.
مسأله ۹۲۹ ـ كسى كه وظيفه او حلق است و مطمئن است كه هنگام حلق سر او خونى مى شود تقصير كند، و احتياطاً بعد از تقصير سر را هم بتراشد.
مسأله ۹۳۰ ـ كسى كه سر مى تراشد به احتياط واجب بايد تمام سر را بتراشد، و تراشيدن قسمتى از سر كفايت نمى كند. بلى كسى كه مخير بين حلق يا تقصير است بعد از تراشيدن مقدارى از سر مى تواند تقصير را انتخاب كند، و با اين نيت مقدارى از موى خود را كوتاه كند و از احرام خارج شود.
مسأله ۹۳۱ ـ كسى كه وظيفه اش فقط حلق است اگر تقصير كند مثل كسى است كه عمداً حلق نكرده، و در صورت علم براى كوتاه كردن مو در حال احرام كفاره هم بايد بدهد. و كسى كه وظيفه اش فقط تقصير است اگر حلق كند همين حكم را دارد.

تهیه و تنظیم : واحد تولید محتوای اصفهان تور