غار کلماکره در شهرستان پلدختر استان لرستان، یکی از پررمز و رازترین غارهای تاریخی و طبیعی ایران است. در مورد این غار که مدفن ششمین گنجینه‌ی بزرگ جهان بوده، داستان‌های بسیار جالبی وجود دارد، اگر به غار و تاریخ علاقه دارید با اصفهان تور همراه باشید تا داستان یک غار تاریخی را برای شما روایت کنیم.

غار کلماکره در بخش مرکزی شهرستان پلدختر استان لرستان و در نزدیکی روستایی به نام طاق ملک حسین، در شرق یکی از آخرین دره‌های صخره‌ای کوه آهکی ملّه در پلدختر قرار دارد و به علت اینکه پیشانی غار حدود ۱/۵ متر پایین‌تر از دهانه‌ی آن است، غار برای مدت‌های طولانی از نظرها پنهان بوده است. درباره‌ی محل این غار اختلاف نظرهایی وجود دارد، چرا که اهالی پلدختر آن را به نام خود و مردم رومشکان هم آن را متعلق به خود می‌دانند، اما در اسناد رسمی این غار در حوزه‌ی شهرستان پلدختر ثبت شده است.

تاریخچه‌ی غار

داستان غار کلماکره از ابتدا تا انتها پر از رمز و راز است و روایت‌‌های مختلفی درباره‌ی آن وجود دارد. قدمت این غار به حدود ۲۷۰۰ سال پیش بازمی‌گردد و برخی معتقدند که اینجا مدفن ثروت پادشاهان ساسانی بوده و یکی از مهم‌ترین خزائن دولت‌های ایران باستان مثل هخامنشیان و ساسانیان در این غار نگه‌داری می‌شده است. عده‌ای دیگر این غار را مربوط به دوران نوعیلامیان و ماقبل هخامنشیان می‌دانند و می‌گویند که این گنجینه، میراث یا هدایای پادشاهان متعدد است.

در هر صورت یکی از روایت‌ها درباره‌ی گنجینه‌ی غار کلماکره این است که پس از تصرف بابل و بین‌النهرین توسط کورش، تمام خزائن معابد بابل از شوش به این غار منتقل شدند. روایت دیگری هم می‌گوید که این گنجینه در زمان حمله‌ی اسکندر به ایران به کوه‌های پلدختر منتقل شد و چهار نگهبان برای محافظت از آن انتخاب شدند. این چهار نگهبان به مرگ طبیعی از دنیا رفتند و هر کدام نفر قبل از خود را دفن کرده است. در زمان کشف غار در سال‌های گذشته، بقایای اسکلت‌های این نگهبانان پیدا شد. یکی از باستان‌شناسانی که مدتی را در غار کلماکره به اکتشاف گذرانده می‌گوید که خاکی اول غار، گورستانی است که ۱۲ تدفین در آن انجام شده است.

در سال‌های اخیر یک پژوهشگر ایرانی (رسول بشاش) با انجام مطالعاتی روی کتیبه‌های اشیای مربوط به غار موفق به کشف نام یک خانواده‌ی سلطنتی مربوط به یک سرزمین ناشناخته شد. گویا آثار باارزش موجود در غار متعلق به سرزمین ساماتی (ساماتوره) است که بنیان‌گذار آن پادشاهی به نام آمیریش، فرزند دابالا است. این سلسله‌ی محلی دارای ثروتی بسیار زیاد بوده و در دوره‌ی عیلامی نو بر سرزمین کوچکی در جنوب لرستان فرمانروایی می‌کرده‌اند و به هنگام زوال حکومت عیلام و قدرت گرفتن تدریجی امپراطوری هخامنشی، بخشی از گنجینه‌ی سلطنتی این سلسله در غار کلماکره نگهداری می‌شده است. با این وجود عده‌ای از باستان‌شناسان معتقدند که این گنجینه به پادشاهی خاصی تعلق ندارد. برخی دیگر هم بر این باورند که ظروف نقره‌ای کشف شده، احتمالا از غنائمی است که کاسیان (ساکنان اصلی لرستان) از یغماگران و سپاهیان آنتی‌گون (از سرداران اسکندر مقدونی) پس گرفته‌اند.

علت نام‌گذاری

کلماکره (Kalmakareh) از سه کلمه‌ی «کل»، «ما» و «کره» تشکیل شده است. «کل» در گویش لری نوعی حیوان حلال‌گوشت کوهی با شاخ‌های کمانی رو به بالا یا همان نرینه‌ی بز کوهی است. «ما (مان)» به معنای مأوا و مکان استقرار و «کره» نیز نوعی درخت مشابه انجیر با میوه‌های نامرغوب و غیرخوراکیست که در بدو ورودی غار قرار داشته است. این درخت تا سال ۷۴ بر دهانه‌ی غار وجود داشته، اما بعد از آن توسط حفاران غیرمجاز برای تهیه‌ی آتش قطع شده و در حال حاضر وجود خارجی ندارد. پس به طور کلی کلماکره به معنای مأوای کل و درخت انجیر است که در واقع مشخصات غار را ارائه می‌دهد.

داستان کشف شدن

درباره‌ی چگونگی کشف غار کلماکره حرف و حدیث‌های بسیاری وجود دارد. داستانی که در همه جا ثبت شده به شرح زیر است: در سال ۱۳۶۸ یک چوپان (شکارچی) محلی در تعقیب یک بز کوهی این غار را کشف می‌کند. وی مشاهده می‌کند که بز کوهی چندبار داخل این غار می‌رود و از آن خارج می‌شود. در اولین بازدید این مرد (که عزیز کلماکره‌ای نام دارد) از غار، وی یک سکه‌ی قدیمی پیدا می‌کند و پس از نشان دادن این سکه به یک فروشنده‌ی عتیقه به ارزش غار پی می‌برد. وی دفعات بعد مجهزتر وارد غار شده و اشیای بیشتری پیدا می‌کند که کم‌کم آن‌ها را به فروش می‌رساند. چند سال بعد سازمان میراث فرهنگی از وجود این غار مطلع می‌شود و گروهی را برای حفاظت از غار کلماکره و گنجینه‌ی باقی‌مانده‌ی آن به محل می‌فرستد، اما دیگر چیز چندانی برای محافظت باقی نمانده بود، چرا که افراد محلی، قاچاقچیان، حفاران، دلال‌ها، مال‌خرها، دزدها، جاعلان آثار هنری و حفاران ساده‌لوح اشیا موجود در این غار را که شامل سکه و تعدادی مجسمه‌ی نقره‌ای از اشکال حیوانات و جام‌های نقره‌ای مربوط به دوران هخامنشیان و حکومت مادهاست، به یغما برده‌اند. متأسفانه سازمان میراث فرهنگی نیز در این مورد اهمال می‌کند و تنها با بستن دهانه‌ی غار آنجا را ترک می‌کنند و به سایر قاچاقچیان فرصت می‌دهند، گنجینه‌ی باقی‌مانده را هم غارت کنند. اکنون در غار تنها تعدادی ستون درهم‌ریخته باقی مانده و تمام دیواره‌های آن تخریب شده است.

در فیلم مستندی که به تازگی درباره‌ی غار کلماکره ساخته شده است، عزیز کلماکره‌ای داستان دیگری را می‌گوید. او نه شکارچی است و نه چوپان، بلکه راننده‌ی ماشین سنگینی است از اهالی روستاهای اطراف. وی می‌گوید از سال ۱۳۵۰ توسط عمویش با غار آشنا شده و بالاخره در سال ۱۳۵۷ دلش را به دریا می‌زند و بر ترس خود غلبه می‌کند و به غار می‌رود. وی پس از اینکه بار اول یک سکه را در ورودی غار پیدا می‌کند و آن را به یک فرد صاحب‌نظر نشان می‌دهد، مجهزتر به غار می‌رود. وی با تفنگش به سقف غار شلیک می‌کند و انبوهی از سکه‌های طلا و نقره بر سرش می‌ریزد. او که می‌داند به تنهایی نمی‌تواند همه‌ی غار را بگردد، پس از مدت‌ها بررسی تصمیم می‌گیرد پسرعمه‌اش را هم در راز خود شریک کند. آن‌‌ها در کنار ستون‌‌ها و سرستون‌ها و طاقچه‌‌ها اشیایی پیدا می‌کنند و معتقدند که حدود هشت یا نه انبار دیگر هم از عتیقه وجود داشته که آن‌‌ها به علت دستگیر شدن، موفق به دستیابی به آن نشدند. پس از دستگیری آنان محل غار لو می‌رود و تا سال ۱۳۶۸، غار کلماکره به طور کامل از اشیای باستانی تخلیه می‌شود. طبق گزارش‌ها در این مدت، روزانه ۵۰ الی ۷۰ نفر در حال تاراج غار مشاهده می‌شدند. در این زمینه بسیاری از افراد پیکان انتقاداتشان را علاوه بر مردم قانون‌شکن سمت سازمان میراث فرهنگی به علت اهمال فراوانش در مورد غار کلماکره گرفته‌اند.

معماری غار

زمین‌شناسان می‌گویند که غار کلماکره بیشتر یک مکان طبیعی است تا تاریخی. این غار پر است از پدیده‌های زیبای طبیعی و ستون‌های جالب. غار از چهار تالار نسبتا بزرگ تشکیل شده که هر کدام دارای ستون‌های رسوبی و آویزهای شکوهمندی هستند که ارتفاع برخی از آن‌ها تا ۱۵ متر می‌رسد. غار کلماکره پر است از استالکتیت‌ها و استالاکمیت‌های طلایی، حوضچه‌های پرآب، دهلیزها و حفره‌ها. آبچال‌های طبیعی درون غار، ستون‌های رسوبی و سقف‌آویزهای زیبا از جذابیت‌‌های این غار هستند.

مساحت کلی فضای شناخته شده‌ی غار، ۴۳۰۰ متر و طول فضاهای متصل به هم و شناخته شده‌ی مسیر فعلی آن در حدود ۶۷۰ متر است. قسمت ورودی غار دارای فضایی به طول تقریبی ۲۰ متر و به عرض حدود ۸ متر است. ارتفاع غار از سطح زمین ۵۵۰ متر است.

تالار اول محل نگهبانی محافظان بوده است که در آن اتاقکی هم برای نگهبانی به ارتفاع ۸۰ سانتی‌متر و وسعت ۲ متر و از جنس قلوه‌سنگ و ملاط گل رس و کاه وجود داشته که اکنون تخریب شده است. در این تالار استالاکمیت‌هایی نیز وجود دارند که نتیجه‌ی دخالت انسان هستند، که حتی از آن‌ها هم به علت تخریب اثر چندانی باقی نمانده است. در تالار دوم خمره‌های بزرگ و کوچکی وجود داشته که به طرز خاصی روی ستون‌های آهکی نازک قرار گرفته بودند و احتمالا محل نگهداری مایحتاج روزانه بوده‌اند. جالب است که درباره‌ی تالار سوم و چهارم که محل اصلی نگهداری گنجینه‌ی غار بوده‌اند، اطلاعات چندانی در گزارش‌های باستان‌شناسی نیامده است.

تهیه و تنظیم : واحد تولید محتوای اصفهان تور

لرستان از استان هایی است که پر است از سوغاتی های رنگارنگ و جذاب. ما در این قسمت سوغاتی های مناسب خوردنی را برای شما گردآوری کرده ایم تا بهتر بتوانید انتخاب خودتان را انجام دهید. با ما در اصفهان تور همراه باشید.

عسل

یکی از لذیذترین نعمات الهی، عسل است که علاوه بر طعم بی‌نظیر، خواص دارویی و درمانی متعددی دارد. از این رو، این ماده‌ی طبیعی می‌تواند بهترین انتخاب به عنوان سوغات باشد. استان لرستان به دلیل داشتن طبیعت بکر، مراتع و جنگل‌های انبوه، بهترین منطقه برای پروش زنبور و تولید عسل است. عسل این منطقه بسیار باکیفیت است. این استان در حال حاضر رتبه‌ی هفتم کشور را در تولید عسل و رتبه‌ی نخست کشور را در مرغوبیت آن دارد. در شرایط مساعد تولید عسل این استان از مرز ۱۶۰۰ تن می‌گذرد.

روغن حیوانی

شهرستان دلفان استان لرستان از دیرباز به داشتن روغن حیوانی مرغوب و معطر شناخته شده است و مسافران در سفر به این منطقه حتما این فرآورده‌ی دامی را به عنوان سوغات سفر تهیه می‌کنند.

وجود مراتع، چمنزارها، کوه‌های انباشته از پوشش جنگلی و گونه‌های گیاهی معطر باعث شده که روغن حیوانی تولید شده توسط عشایر و دامدارن این خطه بسیار مرغوب باشد. زنان سختکوش عشایر پس از جمع‌آوری شیر دام، از آن ماست تهیه می‌کنند. سپس ماست آماده شده را درون مشک می‌ریزند و با افزودن مقداری آب و نمک از آن دوغ و کره می‌گیرند. با آب کردن و جوشاندن این کره، روغنی خالص با عطری خاص به دست می‌آید که همان روغن حیوانی است.

روغن حیوانی که در زبان لکی به نام «روغن دان» معروف است و از شیر گاو و گوسفند تولید شده و به رنگ‌های زرد و سفید تولید می‌شود.

کاک

کاک نام نوعی شیرینی است که در استان‌های مختلفی از جمله لرستان تهیه می‌شود. این شیرینی لذیذ در لرستان نیز با آرد، روغن حیوانی و زعفران تهیه و تزیین می شود و به دلیل کیفیت بالا و طعم دلپذیر و عدم استفاده از مواد افزودنی مضر و نگهدارنده، یکی از بهترین سوغاتی‌های این استان است.

شیرینی آردی

شیرینی آردی خرم آباد، شیرینی سنتی این شهر است و طعم بسیار دلنشینی دارد. این شیرینی به دلیل ماندگاری بالا گزینه‌ی مناسبی برای سوغاتی است. مواد اصلی تهیه‌ی آن شکر، آرد و روغن است. با افزودن طعم دهنده‌های مختلف انواع دیگری از این شیرینی تهیه می‌شود که عبارت است از شیرینی آردی گردوئی، شیرینی آردی نخودی و شیرینی آردی نارگیلی.

نان ساجی

نان ساجی نوعی نان پهن و نازک است که روی یک صفحه‌ی فلزی دایره به نام ساج پخته می‌شود. این نان انواع مختلفی از جمله نان تیری، نان تپ تپی، ته‌کِلِه‌ایی و فه‌تیره دارد. علاوه بر استان لرستان در استان‌های کردستان، کرمانشاه، خوزستان و فارس نیز این نان محلی تهیه می‌شود.

کلوچه‌ی بروجردی

کلوچه‌ی بروجردی معروف به کلوچه قندی، یک شیرینی بسیار خوشمزه است که با آرد گندم، رنگ‌های طبیعی، مغز بادام و روغن حیوانی تهیه می‌شود. کلوچه قندی بروجرد کیفیت بالایی دارد و یکی از بهترین سوغاتی‌های خوراکی بروجرد است. در ایام نوروز در بسیاری از خانه‌های اهالی این منطقه با این شیرینی از مهمانان پذیرایی می‌شود.

سمنوی بروجرد

سمنو از جوانه‌ی گندم تهیه می‌شود و یکی از عناصر اصلی سفره‌ی هفت سین نوروز ایرانی‌ها است. بروجردی‌ها در تهیه‌ی سمنو بسیار ماهر هستند و سمنوی تولیدی این شهر از کیفیت بالا و طعم و رنگ مطبوعی برخوردار است. معمولا با شروع اسفند بسیاری از خانواده‌ها اقدام به رویاندن جوانه‌های گندم می‌کنند و سپس در یکی دو هفته‌ی آخر سال سمنو می‌پزند. تهیه‌ی سمنو و فروش آن، یکی از مشاغل رایج در بروجرد در هفته‌های آخر سال است.

انواع حلوا

انواع و اقسام حلوا در شهرهای مختلف این استان تهیه می‌شوند و به عنوان سوغات به فروش می‌رسند. در تهیه‌ی این حلواها از مواد گوناگونی از جمله شیره‌ی انگور استفاده می‌شود. فروشگاه‌ها و کارگاه‌های ارده‌پزی متعددی در بروجرد وجود دارند که انواع حلوا و ارده از جمله ارده شیره، حلوا شکری، حلوا ارده، حلوا مغزی و… را عرضه می‌کنند.

تهیه و تنظیم : واحد تولید محتوای اصفهان تور

تنگه شیرز در استان لرستان را می توان یکی از زیباترین مناطق ایران نامید. طبیعت شگفت این منطقه و کنار هم قرار گرفتن صخره ها و درختان منظره ای جذاب را برای هر بیننده ای خلق نموده است. با ما همراه باشید در اصفهان تور تا اطلاعات کاملی از این تنگه در اختیار شما بگذاریم.

در محل تلاقی سه استان کرمانشاه، ایلام و لرستان تکه‌ای از زمین زیبایی و شگفتی‌های خود را به نمایش گذاشته است. نام این منطقه دیدنی تنگه شیرز است که همچون نگینی در میان ایران می‌درخشد. این تنگه ۵ کیلومتر طول دارد و در میان آن رودخانه‌ای در جریان است که در دهانه ورودی شیرز به رودخانه سیمره می‌پیوندد.

این مکان با دیواره‌هایی با ارتفاع ۱۵۰ تا ۲۰۰ متر محصور شده است. شیب این دیواره‌ها با ارتفاعی کمتر از ده متر در نزدیکی روستای گُدارگَه آغاز می‌شود و در پرتگاه هفت رَک و انتهای دره به اوج خود می‌رسد.

همزیستی صخره‌های خشن و تیز با درختانی که در جای جای تنگه روییده‌اند بسیار جالب توجه است. فرسایش سنگ‌ها و صخره‌ها شکل خاصی را در این مکان پدید آورده‌اند. دیواره‌های آهکی چین خورده که در اثر بارندگی دچار فرسایش شده و رگه‌هایی از رنگ سیاه به خود گرفته‌اند در این دره خودنمایی می‌کنند. گاه صخره‌های سر به فلک کشیده در دوسوی تنگه به هم می‌رسند و امکان تماشای آسمان را می‌گیرند. گاه سقوط سنگ‌ها از ارتفاع، مسیر آب جاری در رودخانه را عوض کرده و شکل تازه‌ای به طبیعت بخشیده است.

موقعیت جغرافیایی

تنگه شیرز در ۵۵ کیلومتری شهر کوهدشت استان لرستان، در بخش زردلان و در منطقه‌ای به نام اولادقباد قرار دارد. این تنگه در ضلع شرقی رشته کوه وره زرد و در مجاورت رودخانه سیمره، شاخه اصلی کرخه، واقع شده است.

این تنگه از روستای گدارگه تا کناره رود سیمره با جهت جنوب شرقی – شمال غربی کشیده شده است.

نحوه شکل‌گیری تنگه شیرز

شیرز با هندسه ویژه صخره‌هایش و با پدیده زمین ساختاری کم‌نظیرش جاذبه ژئوتوریستی خاصی در چین خوردگی زاگرس به شمار می‌رود.

زمین‌شناسان عقیده دارند این دره در نتیجه فرسایش سنگ‌های رسوبی با لایه‌بندی مشخص شکل گرفته است. این سنگ‌ها در دوران سوم زمین‌شناسی یا مزوزوییک در یک محیط دریایی، نهشته شده‌اند و به سازندهای آسماری شهرت دارند.

سازندهای آسماری از آهک‌های ماسه‌ایِ ضخیم‌لایه و فسیلِ نرم‌تنان تشکیل شده‌اند. ویژگی بارز این سازندها این است که علاوه بر سخت بودن بسیار انحلال‌پذیر هستند و در برخورد با آب باران و نزولات جوی اشکال زیبایی می‌آفرینند.

ارزش تاریخی و جغرافیایی تنگه شیرز

تنگه شیرز، محوطه‌هایی باستانی از عهد حجر را نیز در خود دارد. این محوطه‌ها همچنین شامل آثاری از زندگی غارنشینی است که توجه بسیاری را به خود جلب کرده است. این جاذبه طبیعی به عنوان یک پدیده جغرافیایی منحصربه‌فرد و یکی از جاذبه‌های ژئوتوریسم در ایران در نظر گرفته شده و به ثبت ملی رسیده است.

دیدنی‌های تنگه شیرز

غار: علاوه بر خود تنگه که به تنهایی برای گذراندن ساعاتی طولانی تفریح و لذت بردن و متحیر شدن کافی است، در میان پیچ و خم تنگه، مناظر و جاذبه‌هایی وجود دارد که بسیار درخور توجه است. یکی از این جاذبه‌ها چشمه‌های کوچک و بزرگی است که در جای جای تنگه به چشم می‌آید. یکی از این آبشارها به نام شیرز نام‌گذاری شده است.

آشیانه پرندگان:‌ سنگ‌ها و صخره‌های تند و تیز که برخی یادگاری از روزگاران کهن هستند از دیگر دیدنی‌های این تنگه به شمار می‌روند. این سنگ‌ها با سوراخ‌های کوچک و مشبکی که دارند، مامن امنی برای پرندگان فراهم ساخته‌اند و آشیانه‌هایی در آنها دیده می‌شود.

پل خدا:‌ در تنگه شیرز غاری به طول ۱۵۰ متر وجود دارد که رودخانه‌ای از میان آن عبور می‌کند. آبی که در این غار جاری است تا زانو می‌رسد و از محلی به نام نیزه می‌آید. برای رفتن به داخل غار باید تن به آبی سرد زد، اما تماشای شگفتی‌های خلقت و استالاگتیت‌ها را ممکن می‌کند.

مناره سنگی: در میان دره شیرز ستونی وجود دارد که به دست طبیعت و در طی میلیون‌ها سال به دست باد و زلزله پدید آمده است. ارتفاع این ستون از کف صخره تا راس ۸۰ متر و قطر آن ۱۰ متر است و به مناره سنگی شهرت دارد. بدون شک تماشای این صخره می‌تواند جالب و تجربه‌ای متفاوت باشد.

پیاده‌روی در میان تنگه و لذت بردن از زیبایی‌های طبیعت تجربه‌ای کم نظیر برای کسانی است که به شیرز می‌روند. صدای رودی که در طول مسیر همراه شما آواز می‌خواند، خستگی راه را از تن می‌زداید.

طبیعت تنگه شیرز

درختان بلوط و چنار در طول دره شیرز دیده می‌شوند. از سوی دیگر دست پر سخاوت طبیعت در فصل‌های مختلف شما را به چشیدن طعم انگور، انجیر و گلابی وحشی مهمان می‌کند.

در گذر از شیرز شنیدن صدای پرندگان وحشی و تماشای آنها در میان صخره‌ها برای گردشگران بسیار جالب توجه است. همچنین بزهای کوهی را می‌توان در میان صخره‌ها دید که دیواره‌های بلند دره را با بازیگوشی طی می‌کنند. ماهیان رودخانه هم بخشی از این طبیعت دیدنی را تشکیل می‌دهند که با وجود آب فوق‌العاده زلال رودخانه به سادگی قابل دیدن هستند.

مسیر دسترسی

برای بازدید از این تنگه می‌توانید از کرمانشاه، ایلام یا لرستان به آن برسید. بهترین مسیر برای دسترسی به تنگه از طریق جاده اولادقبا است. دو کیلومتر انتهایی مسیر یک خاکی مناسب است و در نهایت به پارکینگی می‌رسید که در کنارش یک مجتمع شیلات قرار دارد. از اینجا باید با پای پیاده به داخل تنگه مسیر خود را ادامه دهید.

تهیه و تنظیم : واحد تولید محتوای اصفهان تور

نان از دیرباز به عنوان یکی از غذاهای ایرانیان در تمام وعده های غذایی مطرح بوده است. اگر زیاد اهل خوردن نان های متنوع هستید حتماً حتماً به لرستان سر بزنید. لرستان از قدیم الایام بهترین محل برای پخت بهترین نان ها بوده است و می توانید در این استان تنوع شگرفی را از انواع نان های خوشمزه ملاحظه کنید. با ما در اصفهان تور همراه باشید :

کَلگ

نانی است که از بلوط فراهم می شود. در گذشته در بعضی از مناطق به دلیل نداشتن گندم، جو و ذرت و فقر مادی، از این نان استفاده می کردند. خاصیت این نان سیری دراز مدت و مقوی بودن آن است.

نان توه ای (ساجی)

خمیر آن از آرد گندم است و با مایهٔ خمیر درست می شود. پس از آماده شدن خمیر، به وسیلهٔ تووه دو رویه نان را می پزند و سپس برای خشک کردن یا بیشتر پختن، جلوی شعله یا « ورتوه » قرار می دهند .این نوع نان دارای سبوس نرم است و امروزه در مناطق روستایی پخته می شود. گر چه بیشتر نان ها با تووه یا ساج درست می شوند، اما این نان به این نام مشهور است.

نان جو

خمیر آن از آرد جو تهیه می شود، پختن آن تابه ای است و سبوس آن کمی بیشتر است.

گردَه

از آرد گندم و بدون مایه خمیر تهیه می شود و اغلب در آسیاب ها و یا برای توشهٔ سفر پخته می شود. خمیر گرده سفت است و مقداری پیاز نیز به آن اضافه می کنند. قطر گرده معمولا ۷ تا ۸ سانتی متر است و بر گردهٔ مسافرتی، زردچوبه، زیره و رازیانه هم اضافه می کنند.

چِزنَک

از آرد گندم خمیری بدون مایه و شل تر از خمیر معمولی درست می شود که به آن زیره، رازیانه و زردچوبه هم اضافه می شود، چزنک را گرم تکه تکه می کنند و در داخل ظرفی می ریزند و روی آن روغن حیوانی، عسل یا شیره انگور اضافه کرده، می خورند.

نان تیری

این نان در آیین سوگ مردگان پخته می شود و خمیر آن از آرد گندم است و وجه تسمیهٔ آن این بود که چونه های خمیر، به وسیلهٔ چوبی به نام « تیر » پهن نازک می شد و سپس آن را روی تووه یا ساج می انداختند تا پخته شود.

بُرساق

نانی است که خمیر آن از آرد گندم و شیر با اضافه کردن زردچوبه، زیره و رازیانه درست می شود و خمیر آن سفت تر از خمیر معمولی است، خمیر را به شکل و اندازه تخم مرغ در می آورند و در روغن حیوانی سرخ می کنند.

کلوا

خمیر آن شبیه به برساق است. ولی به هنگام پختن خمیر آن را به صورت قرص های گرد، پهن می کنند و یا در تنور می پزند و یا به گودی ساج می چسبانند و بر روی آتش گل انداخته بدون شعله می گذارند تا پخته شود.

تهیه و تنظیم : واحد تولید محتوای اصفهان تور