آداب و رسوم بیرجند

همانطور که می دانید در جای جای این کشورمان شاهد آداب و رسوم خاص خود می باشیم همین امر باعث شده تا به سبب تنوع فرهنگی کشورمان شاهد رشد گردشگری داخلی باشیم. برای آشنایی با آداب و رسوم شهر بیرجند در این قسمت وب سایت مرکز مشاوره طلوع سفریاد همراه ما باشید.

اهالى شهرستان بیرجند عموماً خون گرم، مهمان نواز و شیعه اثنی عشرى هستند، جز قسمتى از شهرستان که برادران اهل تسنن در جوار سایر افراد اقامت دارند.

مردم بیرجند براى بزرگترها احترام خاصى قائلند. از این جهت در اعیاد رسم است که کوچکترها به دیدن بزرگترها مى‏شنابند. بویژه دیدار روحانیون شهر مقدم بر سایر بازدیدها مى‏باشد.

همچنین پاى‏بندى و اهمیت دادن به اعیاد مذهبى و ملى و سنت‏هاى محلى از ویژگى‏هاى مردم این شهر است. به عنوان مثال دید وبازدید ایام عید که جهت انجام صله رحم برگزار مى‏شود، یا برپائى رسم دیرینه چهارشنبه سورى، چیدن سفره هفت سین، پختن شیرینى‏ هاى محلى مانند: روورکرده، زنجبیلى، نان پنجره، نان قیفى، و…. تهیه آجیل‏هاى محلى مانند تخم کدو، تخم هندوانه، تخم خربزه، عناب، سنجد، گندم شور، کله‏ کنو،کله کنجد، مغز بادام وزردآلو، کشته توت، گردوى شور، مغز دک بادامک، کنوى شورکرده شاهدانه در شهر و روستا معمول است. در روستاهاى بیرجند نیز با نان و کماج روغنى و چاى زعفران از مهمانان خود پذیرائى مى‏کنند.

در هنگام تحویل سال نو، افراد خانواده سعى دارند گردهم باشند و خانم خانواده وظیفه دارد که سفره زیباى هفت سینى که درآن علاوه بر ۷ ماده که با حرف “س” شروع مى‏شوند، کلام‏اللَّه مجید، آینه شمعدان و یک تنگ آب که درآن چندماهى قرمز نگه داشته مى‏شود، براى‏مراسم تحویل سال فراهم نماید. دراین هنگام بزرگتر خانواده شروع به تلاوت آیات کلام‏اللَّه مجید و بویژه “یا مقلّب القلوب والابصار….” مى‏نماید و به محض تجدید سال بزرگترها صورت کوچکترهارا مى‏بوسند و کوچکترها دست بزرگترها. دراین موقع افراد بزرگتر به کوچکترها به فراخور توانائى خود و به رسم برکت هدیه مى‏دهند. مراسم دید وبازدید سال نو حداقل تا روز ۱۳ ادامه دارد.

از دویا سه هفته مانده به عید سعى مى‏شود که نسبت به رویاندن سبزه اقدام کنند. براى این منظور عدس، گندم، ماش ویا سایر گیاهان دانه ریز را به کمک یک پارچه بر روى تنگ سفالى و یا برروى یک بشقاب مى‏رویانند و آن را تا روز سیزده بر روى سفره هفت سین به عنوان شگون نگه مى‏دارند ودرروز یاد شده جملگى به مزارع وخارج از شهر مى‏روندوسر سبزى را باخود مى‏برندوبه دور مى‏اندازند تا نحوست را از خودوخانواده دور کنند.

در باب برگزارى مجالس مذهبى که با علاقه و اعتقاد براى برپائى آن مى‏ کوشند، مى‏توان از تعزیه و عزادارى ایام محرم و صفر و رمضان، بخصوص ایام تاسوعا و عاشوراى حسینى و شب‏هاى ۲۱-۱۹ رمضان به مناسبت ضربت خوردن و شهادت امیرمؤمنان على(ع) نام برد. برپائى مجالس ترحیم افراد خانواده در روزهاى سوم، هفتم، چهلم وسالروز اموات مرسوم است.

در بیرجند انواع پلو شامل: ارزن‏پلو، رشته‏پلو و گندم‏پلو )گندم بلغور( مرسوم است و چنانچه این پلوها با قرمه میل شوند، غذائى بمراتب خوشمزه‏تر از انواع پلوهاى فعلى به‏دست مى‏آید.

در قدیم مراسم کف زنى نیزانجام مى‏شد. در شب‏هاى طولانى زمستان که اقوام و آشنایان، به گردهم جمع مى‏شدند، در تغار بزرگى چوبک جوشیده شده مى‏ریختند و بعد با یک دسته چوب گز یا انار، آنقدر چوبک را به هم مى‏زدند تا کف بسیار زیادى تولید مى‏کرد واین کف بالا مى‏آمد. آن گاه کف را با شیره انگور و مغز گردو، پسته یا بادام با اشتیاق زیادى مى‏خوردند.

بزرگداشت بلندترین شب سال به عنوان شب یلدا نیز با دیدار  دوستان واقوام و آشنایان و پذیرائى با خربزه، هندوانه وانار معمول و متداول‏است.

صرف نظر از مراسم عقد و ازدواج که آن را با شکوه زیادى برگزار مى‏کنند، معمولاً شب ششم تولد نوزادان و نیز براى ختنه اولاد خود جشن مى‏گیرند و ملاقات کننده‏ها معمولاً مبالغى پول و یا هدایائى به نوزاد و یا ختنه شده اهداء مى‏کنند.

در دهات بیرجند رسم است، که هرگاه کسى درایام عید به دیدن آنها برود، صاحب خانه مقدارى نان خشک با یک پیاله شیره انگور ویک بشقاب قلیه کدو مشتمل بر کدوحلوائى، عدس و کشک در سینى گرد مسى جلوى مهمان مى‏گذارد تا به اصطلاح با هم، هم نمک شوند.

خواستگارى

یکى دیگر از رسوم معمول در شهرستان بیرجند به خواستگارى رفتن زنى از نزدیکان داماد به خانه عروس مى‏باشد. منتهى در سابق مکالماتى ردوبدل مى‏شده که امروزه تقریباً منسوخ شده است

رمضان خوانى

در شب‏هاى ماه مبارک رمضان، دسته‏ هائى از پسران یک محله با هم جمع مى‏شوند و با خواندن اشعارى تقاضا مى‏کنند که از طریق منازل به آنها خیرى برسد. چنانچه باخواندن اشعار به آنها شیرینى، پول ویااز این قبیل برسد، به صاحب خانه دعا مى‏کنند و در غیر این صورت اشعارى در بدگوئى از آنها مى‏خوانند. در بین آنها یک نفر نقش سر گروه را به عهده مى‏گیرد ودیگران در خواندن اشعار بویژه شعر”هاى رمضان….” او را یارى مى‏کنند.

چاووش خوانى

چاووش خوانى مراسم زیبائى است که به هنگام عزیمت به مکه معظمه و عتبات عالیات و یا بازگشت زائرین اشعارى نغز ودلنشین، توسط چاووش خوانان خوانده مى‏شود و دیگران نیز باهم نوائى با چاووش خوان به وجد و شوق مى‏افتند. چاووش خوانها معمولاً در رفت وبالاخص در بازگشت زائران تا چند کیلومتر به بدرقه و یا پیشواز مى‏روند و افراد را شاد و مسرور مى‏سازند.

مراسم عزادارى در ماههاى محرم وصفر(امام حسین‏ ع)

یکى از موارد مهمى که در عزادارى حسینى قابل ذکر است، برپا داشتن هیأت هاى مختلف مذهبى در بیرجند مى‏باشد. در عصر روز ششم محرم، مراسم “علم بندان” در”هیأت حسینى” که یکى از قدیمى ترین هیأت هاى مذهبى بیرجند به شمار مى‏رود، برگزار مى‏شود. دراین مراسم کلیه افرادى که از قدیم تحت عنوان “علمدار” شهرت داشتند، علم‏هاى قدیمى را دست به دست داده وبا عزادارى و نوحه سرائى شروع رسمى حرکت هیأت ها را در تمام شهر اعلام مى‏کردند.

از عصر هفتم به بعد مراسم مذهبى با تعطیل مغازه‏ها و بستن پارچه‏هاى سیاه و پرچم‏هاى عزا بر سر در مغازه‏ها شروع مى‏شد و با شرکت افراد هر محله در هیأت همان محل ادامه مى‏یافت.