آداب و رسوم بیرجند
همانطور که می دانید در جای جای این کشورمان شاهد آداب و رسوم خاص خود می باشیم همین امر باعث شده تا به سبب تنوع فرهنگی کشورمان شاهد رشد گردشگری داخلی باشیم. برای آشنایی با آداب و رسوم شهر بیرجند در این قسمت وب سایت مرکز مشاوره طلوع سفریاد همراه ما باشید.
اهالى شهرستان بیرجند عموماً خون گرم، مهمان نواز و شیعه اثنی عشرى هستند، جز قسمتى از شهرستان که برادران اهل تسنن در جوار سایر افراد اقامت دارند.
مردم بیرجند براى بزرگترها احترام خاصى قائلند. از این جهت در اعیاد رسم است که کوچکترها به دیدن بزرگترها مىشنابند. بویژه دیدار روحانیون شهر مقدم بر سایر بازدیدها مىباشد.
همچنین پاىبندى و اهمیت دادن به اعیاد مذهبى و ملى و سنتهاى محلى از ویژگىهاى مردم این شهر است. به عنوان مثال دید وبازدید ایام عید که جهت انجام صله رحم برگزار مىشود، یا برپائى رسم دیرینه چهارشنبه سورى، چیدن سفره هفت سین، پختن شیرینى هاى محلى مانند: روورکرده، زنجبیلى، نان پنجره، نان قیفى، و…. تهیه آجیلهاى محلى مانند تخم کدو، تخم هندوانه، تخم خربزه، عناب، سنجد، گندم شور، کله کنو،کله کنجد، مغز بادام وزردآلو، کشته توت، گردوى شور، مغز دک بادامک، کنوى شورکرده شاهدانه در شهر و روستا معمول است. در روستاهاى بیرجند نیز با نان و کماج روغنى و چاى زعفران از مهمانان خود پذیرائى مىکنند.
در هنگام تحویل سال نو، افراد خانواده سعى دارند گردهم باشند و خانم خانواده وظیفه دارد که سفره زیباى هفت سینى که درآن علاوه بر ۷ ماده که با حرف “س” شروع مىشوند، کلاماللَّه مجید، آینه شمعدان و یک تنگ آب که درآن چندماهى قرمز نگه داشته مىشود، براىمراسم تحویل سال فراهم نماید. دراین هنگام بزرگتر خانواده شروع به تلاوت آیات کلاماللَّه مجید و بویژه “یا مقلّب القلوب والابصار….” مىنماید و به محض تجدید سال بزرگترها صورت کوچکترهارا مىبوسند و کوچکترها دست بزرگترها. دراین موقع افراد بزرگتر به کوچکترها به فراخور توانائى خود و به رسم برکت هدیه مىدهند. مراسم دید وبازدید سال نو حداقل تا روز ۱۳ ادامه دارد.
از دویا سه هفته مانده به عید سعى مىشود که نسبت به رویاندن سبزه اقدام کنند. براى این منظور عدس، گندم، ماش ویا سایر گیاهان دانه ریز را به کمک یک پارچه بر روى تنگ سفالى و یا برروى یک بشقاب مىرویانند و آن را تا روز سیزده بر روى سفره هفت سین به عنوان شگون نگه مىدارند ودرروز یاد شده جملگى به مزارع وخارج از شهر مىروندوسر سبزى را باخود مىبرندوبه دور مىاندازند تا نحوست را از خودوخانواده دور کنند.
در باب برگزارى مجالس مذهبى که با علاقه و اعتقاد براى برپائى آن مى کوشند، مىتوان از تعزیه و عزادارى ایام محرم و صفر و رمضان، بخصوص ایام تاسوعا و عاشوراى حسینى و شبهاى ۲۱-۱۹ رمضان به مناسبت ضربت خوردن و شهادت امیرمؤمنان على(ع) نام برد. برپائى مجالس ترحیم افراد خانواده در روزهاى سوم، هفتم، چهلم وسالروز اموات مرسوم است.
در بیرجند انواع پلو شامل: ارزنپلو، رشتهپلو و گندمپلو )گندم بلغور( مرسوم است و چنانچه این پلوها با قرمه میل شوند، غذائى بمراتب خوشمزهتر از انواع پلوهاى فعلى بهدست مىآید.
در قدیم مراسم کف زنى نیزانجام مىشد. در شبهاى طولانى زمستان که اقوام و آشنایان، به گردهم جمع مىشدند، در تغار بزرگى چوبک جوشیده شده مىریختند و بعد با یک دسته چوب گز یا انار، آنقدر چوبک را به هم مىزدند تا کف بسیار زیادى تولید مىکرد واین کف بالا مىآمد. آن گاه کف را با شیره انگور و مغز گردو، پسته یا بادام با اشتیاق زیادى مىخوردند.
بزرگداشت بلندترین شب سال به عنوان شب یلدا نیز با دیدار دوستان واقوام و آشنایان و پذیرائى با خربزه، هندوانه وانار معمول و متداولاست.
صرف نظر از مراسم عقد و ازدواج که آن را با شکوه زیادى برگزار مىکنند، معمولاً شب ششم تولد نوزادان و نیز براى ختنه اولاد خود جشن مىگیرند و ملاقات کنندهها معمولاً مبالغى پول و یا هدایائى به نوزاد و یا ختنه شده اهداء مىکنند.
در دهات بیرجند رسم است، که هرگاه کسى درایام عید به دیدن آنها برود، صاحب خانه مقدارى نان خشک با یک پیاله شیره انگور ویک بشقاب قلیه کدو مشتمل بر کدوحلوائى، عدس و کشک در سینى گرد مسى جلوى مهمان مىگذارد تا به اصطلاح با هم، هم نمک شوند.
خواستگارى
یکى دیگر از رسوم معمول در شهرستان بیرجند به خواستگارى رفتن زنى از نزدیکان داماد به خانه عروس مىباشد. منتهى در سابق مکالماتى ردوبدل مىشده که امروزه تقریباً منسوخ شده است
رمضان خوانى
در شبهاى ماه مبارک رمضان، دسته هائى از پسران یک محله با هم جمع مىشوند و با خواندن اشعارى تقاضا مىکنند که از طریق منازل به آنها خیرى برسد. چنانچه باخواندن اشعار به آنها شیرینى، پول ویااز این قبیل برسد، به صاحب خانه دعا مىکنند و در غیر این صورت اشعارى در بدگوئى از آنها مىخوانند. در بین آنها یک نفر نقش سر گروه را به عهده مىگیرد ودیگران در خواندن اشعار بویژه شعر”هاى رمضان….” او را یارى مىکنند.
چاووش خوانى
چاووش خوانى مراسم زیبائى است که به هنگام عزیمت به مکه معظمه و عتبات عالیات و یا بازگشت زائرین اشعارى نغز ودلنشین، توسط چاووش خوانان خوانده مىشود و دیگران نیز باهم نوائى با چاووش خوان به وجد و شوق مىافتند. چاووش خوانها معمولاً در رفت وبالاخص در بازگشت زائران تا چند کیلومتر به بدرقه و یا پیشواز مىروند و افراد را شاد و مسرور مىسازند.
مراسم عزادارى در ماههاى محرم وصفر(امام حسین ع)
یکى از موارد مهمى که در عزادارى حسینى قابل ذکر است، برپا داشتن هیأت هاى مختلف مذهبى در بیرجند مىباشد. در عصر روز ششم محرم، مراسم “علم بندان” در”هیأت حسینى” که یکى از قدیمى ترین هیأت هاى مذهبى بیرجند به شمار مىرود، برگزار مىشود. دراین مراسم کلیه افرادى که از قدیم تحت عنوان “علمدار” شهرت داشتند، علمهاى قدیمى را دست به دست داده وبا عزادارى و نوحه سرائى شروع رسمى حرکت هیأت ها را در تمام شهر اعلام مىکردند.
از عصر هفتم به بعد مراسم مذهبى با تعطیل مغازهها و بستن پارچههاى سیاه و پرچمهاى عزا بر سر در مغازهها شروع مىشد و با شرکت افراد هر محله در هیأت همان محل ادامه مىیافت.
.