جاذبه های دیدنی در خواف

خواف یکی از شهرهای استان خراسان رضوی می باشد.که دارای جاذبه های طبیعی و تاریخی بسیاری میباشد.از مساجد گرفته تا مجموعه های تاریخی،که هر کدام دارای شکوه و عظمت خاصی میباشند،این آثار تاریخی خاص دارای پیشینیه ی قدیمی هستند، مرکز مشاوره ی سفر اصفهان تور یکسری از این آثار را در مقاله ی زیر گردآوری کرده است برای آشنایی بیشتر با این جاذبه های تاریخی با ما همراه باشید.

آرامگاه خواجه غیاث‏ الدین پیر احمد خوافى

آرامگاه خواجه غیاث‏ الدین پیر احمد خوافى از مکانهای دیدنی خواف«خواجه غیاث ‏الدین پیر احمد» از رجال متشخص و سیاستمداران کم نظیر عصر تیموریان بوده است. مزار پیر احمد خوافی در ابتدای خیابان پیر احمد مقابل حوزه علمیه احناف شهر خواف قرار گرفته است.

مدرسه مسجد غیاثیه خرگرد

مدرسه مسجد غیاثیه خرگرد در پنج کیلومتری جنوب شرقی خواف بر سر راه تربت حیدریه در فاصله ۱۴۶ کیلومتری شهر مشهد واقع شده است و از بناهای باشکوه چهارایوانی و آجری دوران تیموریان کشور به شمار می آید که در زمان «شاهرخ تیموری» با تلاش «احمد خوافی» بنا شده است.

منطقه حفاظت شده سیرخون

منطقه حفاظت شده سیرخون در استان خراسان رضوی در ۱۲ کیلومتری مرز مشترک با کشور افغانستان در جنوب شرقی شهر خواف قرار گرفته است.

آسیاب های بادی نشتیفان

آسیاب های بادی نشتیفان به عنوان یکی از عظیم ترین آسیاب های بادی جهان که به لحاظ قدمت و معماری از میراث ارزشمند تاریخی ۱۷۰۰ سال قبل از میلاد مسیح در شهر خواف است که در حافظه تاریخ، آوازه این میراث کهن هنوز به یادگار مانده است اما با گذر زمان چهره این اثر تاریخی به علت تخریب های صورت گرفته مخدوش شده است و هنوز اقدامی برای مرمت این اثر صورت نپذیرفته است.

آبشار رِزداب

آبشار رزداب در روستای رزداب در منطقه ای کوهستانی در ۳۲ کیلومتری شهر خواف قرار گرفته است .

از آب و هوای مطبوع و چشم اندازهای دلپذیر و بدیعی برخوردار است.

کوشک سلامه

کوشک سلامه از بناهای تاریخی و زیبای شهر خواف است که زندگی سیاسی در گذشته های دور را به نسل حاضر معرفی می کند. این بنا تقریبا ۸۰۰ سل قبل بنا شده است و «قوام الدین» ملک زوزن، که از جانب «سلطان محمد خوارزمشاه» حاکم کرمان شده بود، آن را در سال ۶۰۷ هجری قمری تعمیر کرده است.

مسجد ملک زوزن

مسجد ملک زوزن از مساجد ایوانی عهد خوارزمشاهیان به سبک خراسانی است که ۹ قرن است که همچون نگینی در غربت کویر می درخشد و چشم هر بیننده ای را متحیر می سازد.

سد سلامی

سد سلامی در ۷ کیلومتری شرق سلامی در خواف قرار گرفته و دارای عمق ۱۸ متر و ارتفاع ۷۰ متر است.

قدمت این بنای غول پیکر بر طبق یافته ها و گفته ها به زمان ساسانیان باز می گردد.

آرامگاه حافظ ابرو؛

شهاب‌الدین عبدالله بن زین‌الدین لطف‌الله بن عبدالرشید مشهور به حافظ ابرو، مورخ نامی و مشهور کشورمان که در دوره تیموریان زندگی می کرده است. از آثار و نوشته های ارزشمند او جغرافیای تاریخ خراسان، زبده التواریخ، تاریخ ملکوت کرت و… است. طبق نظر کارشناسان این بنا به دوران قاجار تعلق دارد.

مجموعه تاریخی خواجه یار؛ در ارتفاعات خواجه یار در مجاورت شهر خواف مجموعه تاریخی و فرهنگی خواجه یار قرار دارد که شامل یک گورستان، ساختمانی دوطبقه و آب‌انبار است که از دوره قاجاریه باقی مانده است.

مسجد جامع سنگان؛ از آثار و هنر معماری قرن هفتم در این شهرستان است و روی لچکی ‌های ایوان کتیبه و آجری‌های قالب زده‌ای نصب کرده اند که به بنایی قدیمی تر از مسجد تعلق داشته است.

مسجد جامع نشتیفان؛ نشتیفان دهستانی باستان است که دو مسجد جامع دارد که یکی جدید است و یکی در دوره تیموریان توسط شیخ زین الدین تایبادی ساخته شده است.

همچنین از جاذبه های مذهبی شهرستان خواف مزار خواجه یار است که مردم این شهرستان ارادت خاصی به این مزار دارند همچنین علاقمندان و گردشگران از آن دیدن می کنند.

مسجد جامع سنگان

مسجد جامع سنگان، مسجدی به یادگار مانده از دوران خوارزمشاهی در شهر خواف است که در کوچه ای معروف به «کوچه آب» واقع شده است.

آبشار کفتر دره

آبشار کفتر دره در ۴۵ کیلومتری شهر خواف در تنگل سده قرار گرفته است.

حوضچه ها و سنگ آب های بزرگ این آبشار در طی سالیان متمادی در این آبشار به وجود آمده است.

مزار خواجه یار

مزار خواجه یار در جنوب غربی شهر خواف قرار گرفته و از یک طرف مشرف به کوه خواجه یار و از سوی دیگر به تپه های مجاور محدود می شود.

این مزار مجموعه ای از دو آب انبار و یک مقبره است.

نگاهی گذرا به تاریخ و باستان خواف

شهرستان خواف یکی از شهرستان های واقع شده در خراسان رضوی می باشد. که در شرق کشورمان واقع شده است مرکز این شهرستان شهر خواف میباشد. از دیگر شهرهای این شهرستان میتوان به سنگان،سلامی، قاسم آباد و نشتیفان اشاره کرد،جمعیت این شهر حدود ۱۱۰هزار تن میباشد. آژانس مسافرتی طلوع سفریاد در مقاله ی زیر شما را با پیشینه ی تاریخی این شهر بیشتر آشنا میکند با ما همراه باشید.

 تاریخ و فرهنگ خواف

خواف در دوران درازی از تاریخ ،اگر نه برای ایران قدیم که به طور مسلّم برای خراسان قدیم به منزله قلبی تپنده و حیاتبخش مطرح بوده و فرزندان عالم و هنرمند و ادیب و سیاست مدار این سامان، همواره پرچم دار و پاسدار مردم ایران زمین بوده است. سرزمین مردان بزرگی که سر از خاک بر افلاک آورده اند و ستارگان شب فروز علم و ادب ایران زمین شدند؛ آن مردان سترگی که با آبنوش از کوثر تمدّن و فرهنگ اسلامی، شگفتی آفریدند و بر ستیغ تاریخ ما را به نظاره ایستاده اند. فهرست طولانی دانشوران خواف و زوزن مؤیّد این موضوع اند و عنایتی به گاه شمار وقایع خواف، اهمّیّت و نقش این منطقه را در تکامل علمی و فرهنگی و حفظ استقلال وطن بر ما روشن می سازد. در واقع شناخت درست و دقیق و عمیق بزرگان فرهنگی یک قوم، نوعی خویشتن شناسی است که می تواند دست مایه ساختن آینده ای بهتر باشد و ما از مطالعه و شناخت این بزرگان به این نتیجه می رسیم که چنین قومی امروزه می توانند در جامعه بشری جایگاه ویژه خود را داشته باشند.

وجه تسمیه خواف

نام «خواف» از قرن ها پیش به صورت «خَوَاف» بر وزن «طَوَاف» نوشته و«خاف» خوانده می شود و بسیاری از منابع جغرافیایی و تاریخی به شکل «خواف» آمده که «خاف» تلفظ می شود.۱ شهرستانی در کتاب (الملل و النحل) واژه«خواف» را این گونه توصیف کرده است: («خواف» نام دیگر به آفرید، پسر ماه فروردین، است که از منطقه زوزن به داعیه نو آوری در دیانت زرتشت برخاست.) ۲ عدّه ای ریشه این کلمه را عربی دانسته، این واژه را تغییر یافته «خاف» می دانند که به معنای ترس و وحشت است. و دلیل آن حمله راهزنان به این منطقه و هوای گرم و سوزان تابستان است که مردم بدین جهات در خوف و ترس به سر می برده اند بدین سبب آن را «خواف» گفته اند. ۳در فرهنگ عمید، «خاف» آمده که جمع آن «خواف» به معنی پوشیده و پنهان معنی کرده است. ۴ در بین برخی از مردم، «خواف» به «روی» یا «رود» مشهور است که در فرهنگ دهخدا، یکی از معانی روی ، رود پر آب می باشد.

جغرافیای تاریخی خراسان در تاریخ حافظ ابرو به داشتن رود در این شهر اشاره دارد. ۶ما حصل کلام، در باره وجه تسمیه خواف در منابع و مآخذ تاریخی، نظر واحدی وجود ندارد و هر کدام بنا بر درک خود، برداشتی در باب این واژه داشته اند.

پیشینه تاریخی و جایگاه علمی, فرهنگی و سیاسی خواف

خواف بزرگ که سابقه تاریخی زیادی دارد از ولایات مهمّ خراسان بوده و تا قرن ۸ هجری در برخی از سال ها بر اساس اسناد تاریخی، شامل شهرستان های کنونی خواف، تربت حیدریه و رشتخوار و قسمتی از نقاطی که در حال حاضر جزء افغانستان می باشد، بوده است.بسیاری از جغرافیدانان و مورخان، زوزن, خواف، سنگان، سلومک (سلامی) را در دوره بعد از اسلام تا قرن ۷ یا ۸ هجری جزء نیشابور دانسته اند۷و در قرون ۸ و ۹ هجری قمری جزء هرات۸ و از سال ۱۲۴۹ هجری قمری خواف به تابعیت مشهد در آمد و در ضمن به عنوان یک بخش تابع تربت حیدریه گردید. تا این که سرانجام در سال ۱۳۶۸ هجری شمسی از  تربت حیدریه جدا و به شهرستان تبدیل گردید.

دکتر جواد مشکور در تاریخ ایران باستان، «خواف» را از نقاط آباد ایران در عصر اشکانی و ساسانی دانسته است که جزء ابر شهر یا نیشابور بوده است. ۱۰ با ظهور اسلام در دو مرحله خواف مورد حمله مسلمانان قرار می گیرد:

مرحله ی اول : در دوره ی خلافت سیدنا عمر فاروق رضی الله عنه به فرماندهی احنف بن قیس رضی الله عنه

مرحله ی دوم : در دوره ی خلافت سیدنا عثمان ذی النورین رضی الله عنه به فرماندهی عبدالله بن عامر رضی الله عنه که مردم خواف همانند بسیاری از شهرهای ایران البته با مقاومت هایی به ندای عدالت خواهی اعراب مسلمان پاسخ مثبت داده و با آغوش باز اسلام را می پذیرند.

زوزن و خواف در سده های نخستین هجری از مراکز علمی بزرگ و پر رونق به شمار می آمده است. قرار گرفتن این دو شهر در موقعیت ارتباطی ممتاز بین حوزه های هرات و قهستان و نیشابور، قلب خراسان بزرگ، موجب شده که این منطقه نقطه تعاطی افکار و اندیشه ها باشد. مطالعه و مداقّه در متون تاریخی نشان می دهد که این منطقه در طول دوران حکومت های ایران بعد از اسلام، فقها، ادبا، شعرا، مورّخین، هنرمندان، وزرا و سیاستمداران فراوانی را در دامان خود پرورده است و در گسترش فرهنگ و تمدّن اسلامی نقش بسیار تأثیر گذاری داشته است که پرداختن به همه آن ها در این گفتمان نمی گنجد.

خواف به اعتبار دانشمندان و سیاستمداران و کارگزاران که در حکومت های ایران بعد از اسلام صاحب نفوذ بودند، آن قدر از نظر علمی و فرهنگی مورد توجه بوده است که خواجه نظام الملک توسی(۴۸۵ –۴۰۸ هجری قمری) وزیر مقتدر آلب ارسلان و ملکشاه سلجوقی، یکی از ده نظامیّه موجود در جهان اسلام را در خرگرد خواف تأسیس می نماید که هم اکنون تنها اثر به جا مانده از این نظامیّه کتیبه ای است که توسط آندره گرار فرانسوی به موزه ایران باستان منتقل شده و هم اکنون در آن جا نگهداری می شود.

با بررسی متون تاریخی صراحتاَ می توان گفت که سرزمین خواف به خاطر موقعیّت مهمّ جغرافیایی و آبادانی همواره مورد توجّه حکومت های وقت قرار داشته است. بنای مسجد کم نظیر و زیبای ملک زوزن در دوره خوارزمشاهیان و مدرسه غیاثیّه خرگرد در دوره تیموریان خود گواهی بر روزهای اوج شکوفایی سرزمین خواف است. امّا با افول قدرت تیموریان و ظهور صفویان در اوایل قرن ۱۰ هجری قمری, ستاره ی عزّت غیاثیّه (خواف) رو به افول می رود و خواف یکباره موقعیّت خود را در نشر قدرت و قلم خراسان از دست می دهد.

با آغاز دوره معاصر کلّ ولایات خواف، زاوه، ترشیز، غوریان و بخش هایی از جام و باخرز زیر سلطه اسحاق خان قرائی و فرزندانش قرار می گیرد و این آغاز دوره پر خوف و خطر تاخت و تاز ترکمن ها و ازبک ها است که تا اواخر دوره ناصر الدین شاه ادامه می یابد و در دوره پهلوی اول در سال ۱۳۰۷ مرحوم مدرس به خواف تبعید و در ارگ خواف زندانی می گردد. بر خلاف تصوّر رضاخان نه تنها این روحانی شیعه تحت فشار مردم اهل سنّت این منطقه قرار نمی گیرد بلکه مردم و معتمدین و علمای خواف به صورت های مختلف از او حمایت می کنند تا جایی که رژیم شرایط را برای قتل آن مرحوم مناسب نمی بیند و در آبان سال ۱۳۱۶هجری شمسی وی را به کاشمر تبعید و بعد از مدتی او را در آن شهر به شهادت می رساند. ۱۳ این واقعه گوشه ای بود از خصایل نیک مردم متدیّن و آگاه خواف که همیشه قدردان خادمین واقعی هستند.

نتیجه آن که از قرن دهم هجری قمری به بعد تمام قدمت و غنای عظیم علمی، فکری و فرهنگی خواف تحت تأثیر درگیری ها و لشکرکشی ها و سیاست های حاکمان قرار گرفت و با شکل گیری انقلاب اسلامی ایران بار دیگر این بخش مهمّ از پیکره ایران اسلامی مورد توجّه مسئولین قرار گرفت. امید است با همدلی و وفاق همیشگی که بین مردم سنّی و شیعه این دیار وجود داشته باز هم گام های مؤثّرتر و بلندتری در جهت رشد و شکوفایی این دیار برداشته شود.

مسیرهای دسترسی به خواف

برای رفتن به شهرستان خواف بهترین راه و مسیر دسترسی برای سفر به این شهر این است که با هواپیما به شهر مقدس مشهد بروید و از آن شهر از راه زمینی و با اتومبیل به شهرستان تاریخی خواف سفر کنید.

فاصله خواف تا چند شهرایران

فاصله تهران تا شهرستان خواف  ۱۰۱۸ کیلومتر است.

فاصله مشهد تا شهرستان خواف ۲۷۲ کیلومتر است.

فاصله تبریز تا شهرستان خواف ۱۶۴۵ کیلومتر است.

فاصله اصفهان تا شهرستان خواف ۱۰۶۱ کیلومتر است.

فاصله شیراز تا شهرستان خواف ۱۲۷۸ کیلومتر است.

فاصله بندرعباس تا شهرستان خواف ۱۳۰۴ کیلومتر است.

فاصله اهواز تا شهرستان خواف ۱۵۷۲ کیلومتر است.

فاصله زاهدان تا شهرستان خواف ۷۰۹ کیلومتر است.

هنر و صنایع دستی و محصولات خواف

شهرستان خواف مثل شهرستان تربت جام پیشینه ای غنی در تاریخ و هنر و فرهنگ دارد و در عرصه موسیقی در کشورمان و در جهان دارای جایگاه ویژه ای است، استادان موسیقی خواف همه استادان و هنرمندان بی بدیلی در این عرصه هستند که باعث شده اند موسیقی مقامی به هنر ایران معروف شود. هنرهای سنتی و مشاغل این شهرستان هنر پرور هم جالب توجه است.

در خواف هنرهای دستی و سنتی رواج زیادی دارد، این مشاغل و هنرها شامل: ساخت و تولید سازهای سنتی، فرت بافی یا تون بافی، نمد مالی، نخ تابی، قالی بافی، آهنگری، خراطی، مسگری و نجاری است. این شهرستان که یکی از مناطق آباد گذشته بوده و احتمالا ابن ندیم اولین کسی است که در کتاب الفهرست خود این منطقه را به اسم روی معرفی کرده است و از آبادی ها و محصولات آن در کتابش گفته است، البته هنوز هم به مرکز شهر خواف روی یا رود می گویند.

دامپروری و کشاورزی فعالیت‌های اقتصادی اصلی این ناحیه است و محصولات کشاورزی مهم خواف شامل: گندم، پنبه، جو، چغندرقند و محصولات جالیزی است و محصولات دامی مثل پنیر، کره، کشک، دوغ، ماست و…از تولیدات این شهرستان است.

در مقاله های دیگر اصفهان تور نیز همراه ما باشید تا با تاریخ سایر شهرهای ایران نیز آشنا شوید.

آداب و رسوم خواف
خواف یکی از شهرهای خراسان رضوی میباشد،مردمان این شهر دارای آداب و رسومات ویژه ای هستند. که بیشتر این آداب و رسوم ریشه در باورهای قدیمی و اعتقادات مردم این نواحی دارد، از مراسم ازدواج گرفته تا اعیاد ملی و مذهبی که هرکدام به نوبه ی خود خاص هستند، آژانس مسافرتی اصفهان در این مقاله یکسری از این آداب و رسوم را گردآوری کرده است در این مقاله با ما همراه باشید.

آداب و رسوم و باورهاي قديمي ساكنان منطقه‌ي خواف متأثر از انديشه هاي مذهبي، اعتقادي و طبيعتي است كه در آن ساكن مي‌باشند و ويژگي هاي خاص خود را دارا است مانند: مراسم ازدواج، ختنه سوري، مراسم مربوط به اعياد مذهبي و ملي و مراسم مربوط به ايام سوگواري و مراسم نماز باران.

مراسم ازدواج

با توجه به توصیه اسلام و پیامبر در مورد تشكیل خانواده که می فر مایند ازدواج سنت من است هر کس از سنت من دوری کند از من نیست مردم خواف نیزبه این امر توجه داشته ومسایل مذهبی ، اقتصادی ، اجتماعی ، درمورد ازدواج تأثیر می پذ یرد

خواستگاری

انتخاب همسر با آگاهی زوج از زوجه و خانواده وی و یا با شناخت بستگان زوج از زوجه و خانواده وی صورت می گرفته و  می گیرد البته والدین نقش اصلی را در تعیین عروس و داماد دارند. بدین صورت كه یكی از بستگان زوج موضوع را محرمانه با بستگان زوجه مطرح كرده وخانواده  زوج هدیه ای (نشانی) ( شامل یک کله  قند – پارچه چادری – روسری ویک قطعه طلا) رابه خانه زوجه برده وپس از مدتی که مورد قبول واقع گردد .پس از توافق نسبی نسبت به دعوت از یک نفر عاقد که اغلب پیشنماز یا روحانی مسجد محل زوج می باشد به خانه زوج رفته اقوام و بزرگان زوجین در خصوص تعیین مهریه – و شرایط ازدواج گفتگو می نمایند که به آن طلبش میگویند و شامل شرایط ازدواج ازقبیل درخواست زمین . آب جاری – یا ساختمان یا سکه طلا و غیره می باشد را مطرح می نمایند که خانواده زوج با توجه به توانایی و وسع خود نسبت به کم یا زیاد کردن مطالبه های خانواده زوجه اقدام می نمایند یکی از رسومی که  درگذشته بوده است حتما باید یک اطاقی برای زوجه ثبت میکردند تااگه  یک زمان اختلافی افتاد زوجه دارای سرپناه باشدودر زبان محلی شب عقد را شب الله اکبر گفته و بعداز عقد  مقداری شیرینی و دستمالی به رسم یادبود بین حاضرین تقسیم می کنند و  از طرفی افرادی که به نوعی در لیست مهمانان اولیه نبوده خانواده زوج و زوجه به آشنایان افراد باقیمانده مقداری شیرینی را می فرستند.بعد از چند روزعروس وداماد برای خرید لباس وزیور الات

دوران نامزدی

زوجین به همراه بستگان درجه  خود به بازار رفته هدایایی مثل لباس – زیورآلات برای زوجه خریداری می نمایند . هدایای مذكور داخل بسته بندی های درون مجمع و سینی گذاشته طی مراسمی همراه با دایره زدن و موسیقی سنتی توسط اقوام و همسایه ها به خانه زوجه برده می شود ( به این عمل رخت کشون می گویند ). كه خانواده‏ی زوجه در مقابل به رسم یادبود و تشكر بعد از تحویل گرفتن هدایا ، دستمال و مقداری شیرینی به میهمانان هدیه می نماید . و جشنی همراه با رقص محلی و موسیقی سنتی و صرف شیرینی برگزار می نمایند از طرفی خانواه زوج نیز کادویی  را به عنوان هدیه به داماد می دهند درطول دوران نامزدی زوجین و خانواده های آنها با همدیگر رفت و آمد داشته از همدیگر دعوت بعمل می آورند و روابط آنها روز بروز نزدیكتر و خودمانی تر می شود .البته در رسم است که خانواده داماد در ایام اعیاد اسلامی فطر وقربان هدیه ای برای خانواده عروس می برند. که اکثرا گوسفند را برای عید قربانی به عروس هدیه می کنند

مراسم عروسی

مراسم عروسی آداب خاصی دارد : بدین ترتیب كه بعد از گذشت مدتی از دوران نامزدی و شناخت بیشتر زوجین از همدیگر خانواده زوج با خانواده زوجه  به این صورت که بزرگان داماد اعم ازپدر بزرگ . پدر .عمو ودایی به خانواده زوجه رفته ودر مورد عروسی و تاریخ و مراسم آن گفتگو نموده بعد از توافق ، زوجین و خانواده آنها جهت خرید جهیزیه و لوازم زندگی و لباس و زیورآلات عروسی به بازار رفته آنها را به خانه زوجه منتقل می كنند .

شب قبل از عروسی مراسم حنابندی (حناحنا) برگزار می گردد . اقوام و همسایه ها مقداری حنا در ظرفی ساخته ابتدا عروس و داماد كف دست یكدیگر را حنا نموده  در حین حنا داماد هدیه ای به عروس می دهد ، سپس سایرین دست خود را حنا می نمایند كه این مراسم همراه با چای و شیرینی و احتمالاً صرف شام از طرف زوج برگزار می شود .

روز عروسی اقوام  – بستگان – همسایه ها و بزرگان طرفین از طرف داماد برای صرف نهار و یا شام دعوت می شوند . بعد از ختم مجلس داماد طی مراسم خاص به حمام رفته لباس دامادی پوشیده نزدیك منزل عروس با جمعیت شركت كننده در مراسم توقف نموده منتظر بیرون آمدن عروس می مانند . آخر شب بعد از صرف شام پدربزرگ یا پدر یا برادر بزرگ یا عمو یا دائی چادر عروس را بر سر عروس گذاشته ، عروس را از منزل بیرون آورده دركنار داماد قرار می گیرد و مراسم دست به دست شروع می شود . این مراسم همراه با رباعی و پخش پول و شیرینی بر سر داماد و عروس تو سط اقوام و نزدیكان انجام می گیرد . عروس و داماد همراه جمعیت پیاده مسیر منزل عروس تا داماد را با موسیقی و رقص محلی طی نموده وارد منزل داماد می شوند و اطرافیان داماد جلوی پای عروس فرشی بصورت هدیه می اندازند. عروس و داماد از زیر قرآن عبور كرده وارد خانه بخت می گردند .

لازم به ذكر است كه بستگان داماد قبل از اینكه عروس را از خانه بیرون ببرند یك ظرف و یا اسبابی از لوازم خانگی را از خانه عروس پنهانی به خانه داماد می برند و می گویند ( عقل عروس را بردیم ) .

پس از عروسی

روز بعد از زفاف اقوام  – همسایه ها مراسم تخت جمع كن ( پاتخت ) را در خانه داماد همراه با چای وشیرینی برگزار می كنند و وسایل و جهیزیه عروس در خانه داماد چیده می شود . همسایه ها – اقوام – به دیدن عروس رفته هدایا و پاتختی تقدیم نموده تخت عروس را جمع می نمایند . با ختم مراسم تخت جمع كنی داماد اقوام و بستگان عروس را دعوت می كند و سپس اقوام اقدام به دعوت كردن زوجین و بستگان آنها نموده عروس و داماد به خانه آنها برای صرف نهار – شام رفته هدیه به آنها داده می شد .

تحولات عروسی درخواف درعرصه زمانی

البته ناگفته نمایند که مراسمات عروسی تابع شرایط اقتصادی زمان نیز تغییراتی یافته است که مثلادر حدود چهل و پنجاه سال قبل مراسم عروسی یک هفته بوده است که شامل مراسم هیزم کشی . تامین وسایل و تجهیزات عروسی و … حتی پس از عروسی که از طرف دو خانواده ادامه داشته است بوده  در حدود بیست سال قبل مراسم هیزم کشی با آمدن نانوایی های امروزی از بین رفت بنحوی که  ده الی پانزده سال قبل روز عروسی دو روز بود که یک روز کارمهیا سازی وسایل و لوازم بود و تا پاسی از شب برنامه رقص و موسیقی بود و در صبح روز بعد برنامه تهیه و تدارک دیگ ها و اشپزی و .. بود و بعد از مراسم نهار و .. به شرح فوق اقدام می کردند اما باز هم وضعیت اقتصادی تغییر کرد به صورتی که الان نیز این مراسمات رگ و روی خود را باخته و به صورتی شده است که در شب عروسی یک سفره در یکی از اتاقها پهن کرده و ضمن دعوت افرادبه خانه یک پیشدست (ظرف ) شامل یک عدد موز یا آب میوه و شیرینی و … را به مدعوین داده و پذیرایی می نمایند و آخر شب نیز عروس رابه خانه زوج برده و درنهایت حدود دو سه شب بعد خانواده داماد اقوام درجه یک عروس و داماد را دعوت نموده و پذیرایی مختصری می نمایند .

البته ناگفته نماند هنوز اکثر خانواده ها به دو روز بودن عروسی و دادن خرج و خیرات عروسی را جزه ءاولویتها دانسته و آنرا برکت خانواده می دانند

مراسم ازدواج در اين ناحيه سه مرحله دارد. مرحله‌ي اول خواستگاري، مرحله‌ي دوم: عقد كنان (نامزدي) و آخرين مرحله مراسم عروسی.

مراسم ازدواج در گذشته در اين منطقه به اين صورت برگزار مي‌شده كه ابتدا خانواده‌ي داماد به خواستگاري مي رفتند. بعد ازگرفتن جواب مثبت، مهريه ‌يا به عبارتي قباله كه عبارت بود از: طلا، نقره، زمين، آب، دام و مقداري پول به عنوان پيشكش به خانواده‌ي عروس تعيين مي كردند. سپس مراسم عقدي‌ يا نشاني برگزار مي شد.‌ يكي از زنان كفش در پاي عروس مي كرد و با پخش شيريني مراسم به پايان مي‌رسید. در زمان برگزاري مراسم عروسي خانواده‌ي داماد پيشكش را به خانواده عروس مي دادند‌يا به همان مقدار كرباس براي تهيه‌ي لباس عروسي مي بافتند. قبل از برگزاري مراسم عروسي برنامه هايي چون گندم پاك كني، آوردن هيزم و پختن نان را داشتند. شب اول عروسي‌يا حنابندان، زنان با حنا حنا كردن، دايره زدن و خواندن اشعار محلي به پاي كوبي مشغول بودند. در آخر مراسم دست عروس و داماد را در حنا مي‌كردند. در روز عروسي وليمه مي دادند، بعد از ختم مراسم عروسي داماد را طي مراسمي خاص كه همراه با ساز و دهل است به سقاوه (حمام) برده و رخت دامادي برتن وي مي كردند و او را به خانه عروس مي بردند و با رفتن عروس به خانه داماد مراسم به پايان مي‌رسيد. روز بعد مراسم پاتختي برگزار مي شد و نزديكان دو طرف هداياي خود را تقديم آن ها مي‌كردند.

مراسم ختنه سوري

در گذشته ختنه سوري توسط سلماني انجام مي گرفت. معمولاً خانواده اي كه فرزندش را ختنه كرده در همان شب، مهماني مي داده و مدعوين بعد از شام به جشن و پاي كوبي مي‌پرداختند. در روزهاي بعد اقوام و نزديكان به ديدن آن ها مي‌رفتند و هدايايي را به صورت نقدي تقديم مي كردند.

مراسم شب چله

شب چله نخستين شب است كه در آن مردم فصل پاييز را پشت سر گذاشته مي خواهند با چهره غم انگيز زمستان رو برو شوند وقتي است كه ميوه هاي خوش طعم ومتنوع تابستان و پاييز به اتمام رسيده و معدود ي از آنها باقي نمانده و شب مزبور كه از بلند ترين شبهاي سال است ،كه شب چله (يلدا )مي گو يند.

از قديم در خانوادههاي ايراني رسم است كه در اين شب اقسام ميوه وتنقلات را تهيه كرده و دور هم جمع مي شوند تا ضمن گفت و شنود از ميوه و تنقلات ميل كنند ،كه در ميان ميوه ها ،هندوانه بيش از همه مورد علاقه عوام است كه ميگويند در شب چله بايد هندوانه خورد تا انگلهاي معده كشته شود واز گزند جانوران بويژه نيش عقرب در امان بود البته لازم به ذكر است در گذشته در اين شب كنار هم مي نشستند وقصه رستم و سهراب و امير ارسلان رومي ،وغيره را مي خواندند اما حال تلويزيون جاي هر گونه قصه گفتن را گرفته است.

مراسم سر مزار رفتن

دراین منطقه مزارهایی وجود دارد که مورد احترام ساكنين منطقه مي باشد. مردم برای حل مشکلات و مصائب خویش در نزد خداوند آن ها را واسطه قرار مي دادند. موادي چون پتیر یا نان روغنی، خرما و… نذر می‌كردند و بعد از خواندن سوره فاتحه و اخلاص، نذورات را بین مــردم تقسیم می‌كردند.

مراسم نیمه گی

این مراسم به یاد مردگان و به صورت یک میهمانی شام برگزار می‌شود و درشامگاه نیمه شعبان مردم بر سر قبر مردگان خویش حضور می‌یابند و با خواندن فاتحه روح آن ها را شاد می‌کنند.

 مراسم عزاداری یا پرسه

مراسم عزاداری به سبک وروش ذیل است پس از اینکه فرد در حین جان دادن است بربالین سرش اقدام به قرائت قران بویژه سوره یاسین را می نمایند و پس از فوت میت را به غسالخانه برده و کار غسل و کفن را انجام می دهند و در همین میان نزدیکان درجه یک و همسایگان برای وداع بر بالین میت حاضرمی شوند

کارهای مختلف بین افراد تقسیم میشود یک نفر مسئول پیگیری کندن قبر و پیداکردن کارگر و تهیه خشت و سایر تجهیرات مربوطه است

چند نفر مسئول اطلاع رسانی به اقوام درجه دو و همسایه ها هستند

یک نفر دنبال برنامه مساجد وحوزه علمیه است دراولین فرصت موضوع فوت رابه حوزه علمیه شهرستان اطلاع داده تا برنامه ریزی و هماهنگی نماز و … انجام گیرد

از طرفی چند تا از بلندگوهای مساجد شهر پویژه مسجد جامع و مسجد محل زندگی متوفی نسبت به اطلاع رسانی بصورت عمومی اقدام می نمایند که به صورت این متن اعلام می نمایند انا الله واناالیه راجعون به مناسبت این آیه شریفه که هر نفس چشنده مرگ است و بازگشت همگی به خداست حال باتوجه به وضعیت طرف بقیه مطالب را بیان می نمایند

۱-   اگر فرد مذکر باشدو دارای وجه اجتماعی بالاتری اسم و مشخصات خودش رابیان می نمایند

۲-   اگر فرد مذکر باشدو از نظر سنی و اجتماعی دارای آنچنان جایگاهی نباشد به  صورت مرحوم …..فرزند …..بیان می نمایند

۳-  گاها نیز زمانی که فرزند دارای جایگاه اجتماعی باشد می گویند مرحوم…………والد ……………

۴-    اگر فرد مونث باشد و دارای همسر باشد ضمن بیان نام و نام خانوادگی  می گویند مرحومه ……..همسر…..

۵-   اگر فرد مونث باشد و مجرد باشد ضمن بیان نام و نام خانوادگی میگویند مرحومه …..قرزند ……

۶-   اگر فرد مونث باشد و دارای فرزند باشد ضمن بیان نام و نام خانوادگی می گویند مرحومه …….والده ……

به رحمت ایزدی پیوسته است لذا مراسم تشیع و نماز جنازه در محل مسجد غسالخانه راس ساعت حال اگر صبح خواسته باشند دفن کنند اکثرا ساعت ۱۰ رااعلام می کنند اگر موقع ظهر خواسته باشند دفن کنند بعد از صلوات ظهر  و اگر عصر باشد بعد از نماز عصر اعلام می کنند در موقع نماز اکثر مردم اعم ازاینکه آشنا باشند یا غریبه برای ادای نماز حضور می یابند بعد از آنکه نماز تمام شد یکی از افراد که نزدیک علما هست اعلام می دارد که مراسم ختم فردا در محل مسجد ( محله مورد زندگی فرد) رااعلام می نمایند

شکل قبر(از کناره )

شماره ۱: خاک  و کاهگل اضافه  ای اس که برای جلوگیری از نفوذ باران به محل دفن می ریزند البته بعضی ها سنگ و سیمان می کنند که بنابه توضیح علما مشکلاتی دارد

شماره ۲ : دیواره بالای قبر است که جهت حفاظت استفاده میشود

شماره ۳ : خشتهایی است که توسط افراد ماهر گذاشته می شود

شماره۴ :فضایی است که جنازه در آن قرار میگیرد

شماره ۵ طرف دیگر دیواره قبر است

پس از اتمام نماز اقوام نزدیک و همسایه ها و افرادی که مایل باشند به سر قبر فرد متوفی رفته و در آنجا پس از اینکه قبر اماده بود فرد را درداخل قبر گذاشته فرد در یک فضایی به اندازه ۶۰*۶۰*۲۰۰سانتمتری قرارداده وافرادی در امر چیدن خشت ها تخصص داشته نسبت به پوشیدن روی جسد اقدام نموده و پس از اتمام چیدن خشتها اعلم ترین علما ویا روحانی محل اقدام به سخنرانی می کند و پس ازاینکه قرآن و دعا خوانده شد ادامه خاکریزی را انجام داده و دست آخر مقداری کاه گل درست کرده و بروی مزارکشیده می شود و شب چند نفر از افراد خانواده بویژه جوانان جهت روشن کردن آتش کاه و دود جهت جلوگیری از بیرون آوردن جسد توسط حیوانات  نظیر کورکن اقدام مینمایند البته بعدا  باتوجه به خصوصیات خانواده اقدام به سیمان یاسنگ کردن مینمایند  ویابه همان صورت معمولی رهامی نمایند  و افراد به خانه هایشان مراجعه می نمایند و خانواده متوفی و افراد نزدیک نیز به خانه خود متوفی درصورت مرتب بودن رفته و درغیر این صورت به خانواده یکی از فرزندانش که امکان پذیرایی بیشتر باشد می روند و از زمان دفن افراد اکثرا بعد از نمازهای یومیه مثل ظهر . عصر .مغرب و عشاء برای عرض تسلیت و تسلی خاطر بازماندگان به خانه متوفی رفته  در شروع شب و تا صبح روز بعد که مراسم ختم اصلی در مسجد برگذار می گرددکه اکثر از ساعت حدود هفت صبح شروع شده و افردا قبل ازاینکه به محل کار خویش بروند به مسجد محل زندگی متوفی رفته و پس از خواندن فاتحه و قرآن و … نسبت به عرض تسلیت به خانواده متوفی اعلام می نمایند البته از یاعت حدود هشت یک نفر روحانی که عموما خود روحانی محل است اقدام به سخنرانی اقدام مینماید تا ساعت نه که مراسم تمام شده و افراد فامیل به خانواده متوفی رفته و پس از پذیرایی مختصر مراسم را ترک می نمایند و (البته تا چند سال پیش مراسم سه روز ادامه داشت یعنی هرروز صبح خانواده متوفی به درب مسجد رفته و ادامه داشت ظهر و شام و پذیرایی از افراد نیز بود که باتدبیر حوزه علمیه این سه روز به یک روز خلاصه شد

در ابدا مبالغی را به عنوان خیرات و ذکات و … را به افراد مستنمد و نیازمند می دهند مبلغی را  برای مساجد  و حوزه علمیه وسایر درنظر می گیرند که توزیع می نمایند در روز سوم فوت مراسم پذیرایی کلی برگذار می نمایند و افراد به خانه های خودشان می روند که البته رسم این است که برای زنان خانم های همسایه  مادر شوهر و خواهر شوهر و اقوام نزدیک شوهر به خانواده متوفی رفته و عروس شان را می برند و مردها نیز که شاغل یا کسبه اند تعدادی از همکاران و همسایه ها نیز نامبرده را به محل کارو زندگی اش همراهی می کنند

حال اگر خانواده متوفی خواسته باشند روز هفتم نیز مراسم پذیرایی برگزار می کنند و درهر سال باتوجه به اهمیتی که به شب نیمه شعبان که به شب برات خوانده می شود می دهند خوانده برسر قبر متوفی رفته و پذیرایی از مهمانان اقدام می نمایند

البته فرزندان شب های جمعه و اعیاد نیز بر سر مزار حاضر شده و نسبت به خواندن قران ودعا اقدام می نمایند

در مراسم عزاداری در شهر خواف تابع پوشیدن البسه مشکی نیست و منتهی لباس باید مرتب و منظم باشد و گاها نیز لباس سفید تن اعضائ درجه یک خانواده است و البته جدیدا نوشتن پارچه نوشته تسلیت رسم شده است که البته هزینه اضافی می باشد و علما تاکید بر عدم این کار ها دارند

نتیجه گیری جامعه خواف جامعه متقیدی است به نحوی که تمام مسئل زندگیشان اعم از ازدواج .تولد و طلاق و فوت  همه به مرکز علم و علما حوزه علمیه و روحانیت  ختم می شود و این مرکز نقش عمده در زندگی فردی و اجتماعی افراد دارد بطوری که اگر هرگونه اختلاف ومشکلی بین افراد مطرح گردداعم ازاینکه مادی . خانوادگی و برسر زمین و ارث و … باشد به حوزه علمیه ختم می شود و چنانچه یک نفر به رای حوزه معترض بود به دادگاه مراجعه که اکثرا دادگاه نیز رای صادره توسط حوزه را تائید و گاها افراد رابه آنجا ارجاع می دهد

انشاءاله تا باشد شادی ها باشد

مراسم نوروز

این مراسم در ميان مردم اهل سنت خواف مثل جاهاي ديگر شور و شوق خاص خود را دارد با اين تفاوت اندك كه در اين جا از نوروز به عنوان سال و ماه نو‌ياد مي كنند و در تبريكات متقابل به جاي لفظ « عيد » مي گويند «سال و ماه نو مبارك». زيرا به دلايل اعتقادي اعياد اصلي را همان عيد قربان و عيد رمضان مي دانند. در عين حال خانه تكاني، انداختن سبزه، ديد و بازديد، پوشيدن لباس نو، پذيرايي با آجيل و شيريني و ميوه و دادن عيدي به كوچكترها در نوروز فراموش نمي شود. همچنين سيزده بدر و مراسم چهارشنبه سوري – كه از آن به عنوان چهارشنبه آخر سال‌ياد مي كنند – شور و حال خاص خود را دارد.در سيزده بدر تقريباَ همه‌ي مردم به اتفاق خانواده ناهار را در باغ ها و سبزه‌زار‌ها و تنگل هاي اطراف – كه در فصل بهار زيبايي و طراوت زيادي دارد – صرف مي كنند و نزديكي هاي غروب به خانه برمي‌گردند. در چهارشنبه آخر سال نيز پريدن از روي آتش و خواندن اشعار و گفتن جمله‌ي معروف « زردي من از تو و سرخي تو از من » و انداختن كوزه از پشت بام خانه – به اين نيت كه كهنه ها را بايد از بين برد – در اين منطقه از قديم رايج بوده است.

مراسم محرم و صفر

مردم منطقه‌ي خواف از دير باز براي ماه هاي محرم و صفر احترام ويژه اي قائل هستند. آن ها گر چه به دلايل مذهبي مراسم سينه زني و نوحه خواني ندارند، به شيوه‌ي خود از قديم در مساجد محل با برپايي جلسات سخنراني و شركت در اين مراسم‌ياد شهداي كربلا را گرامي مي دارند. در اغلب محله هاي قديمي مكاني به نام « قلور خانه » وجود داشته كه در روز دهم محرم قلور خيرات مي كردند. همچنين با پرهيز از جشن و سرور و لباس نو در ماه صفر و پرهيز از مسافرت در سيزده صفر براي اين ماه حرمت خاصي قائل بودند.

مراسم نماز باران

اگر چند روزی از زمستان بگذرد و از نزولات آسمانی خبری نباشد مـــــردم قلور نذر می‌کنند و عـــده ای مأمور می‌شوند مواد لازم آن را به صورت گندم، نخود، لوبیا، روغن و حتی پول از بین مردم جمع آوری كنند و سپس با اعلام بلندگوها زمان برگزاری نماز باران تعیین می‌شود و بعد از پخت بین نیازمندان تقسيم مي گردد.

مراسم عید فطر

در ماه پربرکت رمضان مراسم خاصی برگزار می‌شود، از جمله این که درهنگام سحر برای بیدار کردن مردم، شخصی خوش صدا شروع به « شوخنی» می‌کند. مضمون این شبخوانی ها بیش تر غزلیات و ابیات عارفانه، مدح و سپاس خداوند و وصف پیامبر است. از جمله اعمال ديگر در اين ماه، برگزاري جلسات قرآن و نماز تراويح مي‌باشد و هم چنین در روزهای ماه مبارک رمضان هنگام افطار هر خانواده مقداري افطاري به مسجد می‌برند تا روزه داران با آن روزه خود را بگشايند. درآخر ماه رمضان با رؤیت هلال ماه شوال، مردم شب عید فطر را جشن می‌گیرند فردای آن روز مردم با لباسي نو و معطر درمحل برگزاری نماز عید حضور می‌یابند. سپس به دیدار اهل قبور می‌روند و بعد از آن به دید و بازدید از خویشان می‌پردازند. این مراسم تا سه روز پس از عید ادامه دارد و دراین سه روز به پذيرايي از مهمانان مشغول مي‌باشند.

عید قربان

در روز عید قربان مانند عید فطر مردم به جشن و سرور می‌پردازند. در اين روز با پوشیدن لباس نو به طرف عیدگاه (مصلی) می‌روند و در مسیر راه تکبیرگویان و یک صدا می‌گویند (الله اکبر، الله اکبر، لا اله الا الله و الله اکبر، الله اکبر و لله الحمد) بعد از برگزاری نماز، نمازگزاران به منازل خویش می‌روند و با نیت انجام فريضه‌ي ديني قرباني مورد نظر را ذبـح می‌کنند. سپس گوشت قربانی را به سه قسمت تقسیم كرده؛ یک قسمت برای مساکین و فقرا، قسمتی برای اقوام و همسایگان و قسمتی هم برای خود بر می‌دارند.