شهرستان زیبای فریدن ، دارای جاذبه های طبیعی و تفریحی بسیاری می باشد که بازدید از آنها خالی از لطف نیست . در این مطلب اصفهان تور به معرفی این شهرستان تاریخی پرداخته است .

نام فریدن را برگرفته از نام فریدون پادشاه ایران باستان می دانند و می گویند کاوه آهنگر از این سرزمین برخاسته است . اینک در روستای « مشهد کاوه »نیز آرامگاهی هست که به عقیده بعضی از مورخین کاوه و فرزندانش در آن به خاک سپرده شده اند . این روستا اکنون در بخش چادگان واقع است .

فریدن (پرتیکان) در زمان هخامنشیان یکی از ایالات مهم ایران بوده است و تنها جاده ای که آپادانا را به شوش – پایتخت زمستانی هخامنشیان – وصل می کرده از این منطقه عبور می کرده است . اسکندر به هنگام تعقیب داریوش ، به پاراتاک (پرتیکان ) آمد و آنجارا تسخیرکردو « اوگزانر» را که والی شوش بود ، به ولایت پرتیکان منصوب کرد . آن زمان در این منطقه شهرهایی آباد وجود داشته که به دست اسکندر در ایران دوازده شهر ساخته شده و همه آنها را اسکندری نامید ، از جمله آنها «اسکندری » واقع در فریدن ( شامل دو بخش اسکندری بر آفتاب و نسار اسکندری ) است .

درزمان ساسانیان فریدن دارای شهرها و روستاهای زیادی بوده که شاپورآباد مهمترین این مناطق به شمار می آمده است و بنای آن را به شاپور دوم ساسانی نسبت می دهند. در زمان صفویان این منطقه عمران و آبادی بیشتری یافت . در این زمان شاه عباس ارمنیان را از ارمنستان کوچ داده و در برخی از مناطق ایران از جمله درفریدن ساکن نمود.

همچنین به خاطر شباهت جغرافیایی این منطقه بامنطقه قفقاز، گروهی از گرجیان از گرجستان بدین منطقه کوچ داده شدند. درزمان قاجار«داران» به عنوان مرکزیت فریدن انتخاب کردید.

شهرستان فریدن با وسعتی حدود ۳۲۸۰ کیلومتر مربع از شهرستانهای غرب استان اصفهان است. فریدن از شمال به شهرستان خوانسار ، از جنوب به استان چهار محال و بختیاری، از شرق به شهرستان تیران و کران از غرب به شهرستان الیگودرز و فریدون شهر محدود می شود . مرکز این شهرستان داران است و دارای دو بخش به نام بخش مرکزی و بویین و میاندشت و سه منطقه شهری به نام داران و بویین میاندشت و نیز دوازده دهستان می باشد.

آب و هوا

فریدن منطقه ای کوهستانی و مرتفع است بخشی از کوه های اصلی سلسله جبال زاگرس در این شهرستان قرار دارند . این شهرستان دارای تابستانهای معتدل و زمستانهای طولانی است .

رودها

فریدن سرچشمه نعمت اصفهان است زیرا منبع زاینده رود در این شهرستان قرار گرفته است . منابع آب فریدن به دو دسته آبهای جاری و سطحی و آب های زیرزمینی تقسیم می گردد . آب های جاری آن شامل رودخانه های زاینده رود، قم رود (اناربار)، رودخانه پلاسجان ، رودخانه مرغاب ، رودخانه آب میدانک بالا و پایین ، رودخانه دربند، آب خدنگستان ، آب نرزه ، آب دره بید و آب های زیرزمینی فریدن به دو دسته آب های آهکی و آبرفتی تقسیم می گردد .

کوه ها

شهرستان فریدن به علت کوهستانهای بودن دارای ارتفاعات و کوه های زیادی است.

آق داش با ارتفاع ۲۸۵۰ متر ، ایلوک با ارتفاع ۳۲۰۰ متر (سرچشمه آب زه ودر زرگه ) ، بیداد کوه با ارتفاع ۲۹۶۸ متر، پرپر با ارتفاع ۲۹۵۳ متر ، پرویز با ارتفاع ۳۱۵۰ متر (سرچشمه رودخانه دربند) و دالانکوه

نیمه قراول با ارتفاع ۲۶۳۰ متر وهسل با ارتفاع ۲۹۵۰ متر ، موردود با ارتفاع ۳۱۸۰ متر (سرچشمه آب پیرگلی وآب میدانک پایین) ، گرکو با ارتفاع ۳۳۰۳ متر (سرچشمه آب کاسه ) و …

دشت ها

از دشت های حاصلخیز این منطقه دشت دامنه یا «دم نی » است که سابقا کهیز، کیز یا قهیز نامیده می شده است . این منطقه یکی از مناطق مهم ییلاقی شاهان ، به ویژه سلاطین صفوی و قاجار بوده است .

بیشه ها

در قسمت جنوبی بیشه زارهای بسیار زیبایی قرار دارد که در تابستان خنکای دلپذیر آن لحظاتی خوش وآرام برای گردشگران فراهم می سازد .

چشمه ها

شهرستان فریدن دارای ۲۹۰۰ دهانه چشمه دائمی و ۱۹۳۶ دهانه چشمه فصلی است. سرچشمه گردشگری شهر افوس ، سرچشمه روستای آغچه و سرچشمه روستای دره حوض یکی از زیباترین و خیال انگیزترین مناطقی است که می توان در عمر خویش دید . از دیگر چشمه های این منطقه.، چشمه بزرگ زرین رود و چهل چشمه و… هستند که هر کدام سرزمین وسیعی را پیرامون خود سیراب کرده و منشا، گل و سبزه ای شده اند که بی گمان در کمترین جا می توان نظیرآن را یافت.

شکارگاه

شهرستان فریدن به خاطرموقعیت جغرافیایی خویش دارای مراتع و شکارگاه هایی است که حیوانات وحشی نیز در کوه های آن یافت می شود . به خصوص در کوه دالان کوه و در سمت شمالی روستای دامنه (دم بین) بز وآهو و کور و کبک فراوان بوده و به همین جهت این کوه به عنوان شکارگاه مورد استفاده قرار می گرفته است .

آبشارها

در جای جای فریدن می توان با چشمه ها و جویباران پرآبی رو به رو شد که از ارتفاع فرو می ریزند و منظره ای دلکش و زیبا می آفرینند . اما آبشار روستای نوغان علیا یکی از زیباترین مناظر موجود در این منطقه می باشد.

منطقه ای که امروزه فریدن نامیده می شود در تاریخ باستان به نامهای پاراتاکن ، پارتکان ، پاراتاکین ، پرکان ، پاره تاکن و پری تاکن ، پرتیکان ، فریدون ، فریذین و فریدن نامیده می شده است و لیکن برای این نامها معنای دقیق و درستی در دست نیست و تنها مناسب آنها ، نام فریدون پادشاه ایران باستان است. خاصه این که در دوره هخامنشیان این منطقه از ایالات مهم و آباد ایران بوده و بخشی از تمدن هخامنشیان از این منطقه آغاز گشته است.

مبانی مردم شناسی

نژاد، قومیت

شهرستان فریدن علاوه بر طبیعت زیبا و متنوع ، دارای تنوعات و گوناگونی قومی و زبانی هم هست . از این رو فریدن را یک سرزمین و شش قوم نامیده اند . شاه عباس در سال ۱۰۱۳ هـ .ق تعدادی از خانوارهای ارمنی ، گرجی وشروانی را به درون خاک ایران کوچاند و به علت شباهت شرایط آب و هوایی گرجستان با نواحی فریدن آنها را دراین منطقه اسکان داد .

در دوره شاه سلیمان صفوی نیز بخشی از طوایف ترک قزلباش در فریدن سکنی گزیدند . این طوایف عبارت بودند از طوایف اینان لو، بیات و شاملو که در چادگان سکونت گزیدند . در زمان نادرشاه نیز مجددا سه هزار خانوار چهار لنگ بختیاری به خراسان تبعید شده و بخشی از طوایف عرب خراسان به نواحی فریدن کوچانده شدند . بخش اعظم این مردم در روستاهای دره بید ، دامنه و آشجرد اسکان یافتند.

ارمنیان فریدن بیشتر در روستاهای زرنه ، هزار جریب ، سنگ باران و خویگان علیا و غرغن نماگرد، غریقن،سواران سکونت گزیده اند که پس از چندین قرن ، در پنجاه سال گذشته از روستاهای خود به اصفهان و ارمنستان مهاجرت کردند و هم اکنون فقط روستای زرنه ارمنی نشین است . در این میان طوایف لر و فارس فریدن سابقه طولانی سکونت در این منطقه را دارند و از اولین اقوام ساکن در این منطقه هستند .

زبان وگویش محلی

هر یک از اقوام ساکن در منطقه به گویش و زبان خاص خود تکلم می کنند ولی بیشتر مردم به تمام زبانهایی که در منطقه رایج است تسلط دارند و باهمدیگر مکالمه می کنند . گروهی از گرجی های ساکن فریدن فقط به زبان گرجی صحبت می کنند ؛ مانند اهالی شهر بویین میاندشت . ولی تعدادی از آنها مانند اهالی روستای افوس به زبان فارسی حرف می زنند . این اقوام در منطقه فریدن زندگی مسالمت آمیزی با یکدیگر دارند و نمونه ای از صلح و دوستی اند .

دین و مذهب: مردم فریدن مسلمان و شیعه اثنی عشری هستند و لیکن در روستای زرنه مسیحیان ارمنی ساکن اند . بخش عمده ارمنیان فریدن در سالهای اخیر از این منطقه کوچیده و به جلفای اصفهان و ارمنستان مهاجرت کرده اند .

دامداری و کشاورزی

این شهرستان یکی از قطب های کشاورزی استان اصفهان است که اقتصاد آن بر پایه کشاورزی و دامپروری است و در حال حاضر دارای بیش از ۱۰۰ هزار هکتار زمین کشاورزی است که سالیانه حدود ۵۴۰۰۰ هکتار آن زیر کشت دیم هستند . حدود یک چهارم محصول سیب زمینی کشور در این منطقه کشت می شود . در این شهرستان سالیانه حدود ۱۴۰ – ۱۳۰ هزار تن علوفه خشک تولید می شود. این شهرستان داران از مناطق عمده دامپروری ، به حساب می آید.

مکان های مذهبی

امامزاده احمد و ابراهیم و عبدالله

واقع در افوس بخش بویین میاندشت که نسبت آنها به حضرت امام موسی بن جعفر (ع) می رسد، با قدمت ۲۵۰ سال .

امامزاده عبدالله وابراهیم (چاه امام موسی )

این امامزاده در شهر دامنه قرار دارد و از فرزندان موسی بن جعفر (ع) است .

بنابر اعتقادات مردم، امامزاده ابراهیم نیز درون چاهی است که بر آن ضریح نصب شده وامامزاده عبدالله نیز دارای قبر است و بر روی قبر ایشان ضریحی چوبی نصب گردیده است . ساختمان بقعه در میان دشت حاصلخیز دامنه قرار گرفته است .

خانه غلامرضا خان هژبر

این خانه در بویین میاندشت قرار گرفته است که با سقف تیر چوبی و نقشهای زیبایی بر سقف، دنیایی از رنگ و نقش را در بالای سر ساکنان تصویر کرده است . از این خانه متاسفانه فقط بخش های کوچکی باقی مانده ومجسمه های دروازه های ورودی آن هنوز هم در کنار خیابان ها افتاده است .

جاذبه های تفریحی و ورزشی

شهرستان فریدن اگرچه چندان که استعداد دارد مورد بهره برداری قرارنگرفته ، اما ازهر لحاظ منطقه ای غنی است . فریدن منطقه ای سردسیر و برفگیر است . دامنه های کوه ها وفراز و نشیب تپه های این منطقه را در فصل زمستان پوششی از برف فرا می گیرد و مکان مناسبی برای اسکی است .

گلستان کوه دره بید

در این منطقه زیبا بر فراز کوه ، لاله های واژگون و شقایق و سبزه و عطر خوش طبیعت بهشت را پیش چشم تجسم می بخشد. دره بید از جمله شگفتی های طبیعت است که گل و ریحان کران تا کران آن را فراگرفته و فرشی از سبزه و گل و زیر پای کردشگران پهن کرده است .

همایون عبدالعلی که شاعری شوخ بوده است و مدتی در دستگاه شاهزاده حیدر قلی میرزا قاجار حاکم گلپایگان و خوانسار می زیسته است.

صفای اصفهانی که پس از گذراندن تحصیلات ابتدایی در فریدن و اصفهان به تهران رفته و به عرفان و تصوف گراییده و دارای دیوان اشعاری بالغ بر ۵۷۹۱ بیت است .

میرزا علی محمد حکیم برادر صفای اصفهانی که به تدریس در مدرسه علوم سیاسی تهران پرداخت .

محمد علی حکیم الهی فریدنی که در ششجوان فریدن متولد شده و مدتی در نجف به تحصیل علوم دینی پرداخت .

شیخ محمد جواد فریدنی فرزند علی اصغر ، فقیه و استاد معروف که پس از تحصیل در نجف اشرف به درجه اجتهاد رسید و در حوزه علمیه اصفهان در ادبیات و سطح و فقه و اصول تدریس می کرد . او ساکن مدرسه عربان بوده و مدفن وی در تخت پولاد اصفهان است .

محمد حسین مشایخ فریدنی که سال ها درمقام سفیر ایران در چند کشور به گسترش زبان فارسی پرداخت از آثار وی می توان نوای «شاعرفردا» «نظرات سیاسی درنهج البلاغه و ترجمه و گزیده اغانی » را نام برد.

تهیه و تنظیم : واحد تولید محتوای اصفهان تور

در این بخش به معرفی شهرستان شهرضا ، یکی  دیگر از شهرستان های بخش جنوبی استان اصفهان توسط اصفهان تور پرداخته ایم که مطالعه ی آن بسیار جالب و سودمند خواهد بود .

پیشینۀ شهرضا به دوران ایران باستان باز می گردد. در آن زمان شهرضا قریه ای بوده در ۱۴ فرسنگی اصفهان، که «قلعۀ سمیرم» نامیده می شده است. این قریه که در آن روزگاران دارای حصارهای محکم بوده به سه بخش تقسیم می شده است:

بخش غربی آن را « سمیرم سفلی » بخش جنوبی را «سمیرم علیا» و بخش مرکزی را «قمیشه» یا «قمشه» می نامیدند.

در طول تاریخ سلسله های گوناگون از جمله آل زیار، دیلمیان، سلجوقیان و خوارزمشاهیان، ایلخانان و صفویان بر این شهرستان چیره شده و آن را در قلمرو خود قرار داده اند.

در دوران صفویه شهرضا به دلیل نزدیکی به پایتخت، اهمیت بسیار یافت و یکی از نقاط آباد کشور به شمار می آمد. در آن زمان جهانگردان و سیاحان مشهوری چون « تاورنیه » از آن دیدن و در سفرنامه های خویش یاد کرده اند.

در حملۀ افغانها این شهرستان آسیب فراوان دید و بسیاری از آثار و بناهای با شکوه آن از بین رفت. همچنین با شروع جنگ جهانی اول، مقارن سلطنت احمدشاه قاجار قمشه نیز دستخوش آشوب شد و یاغیان و راهزنان همچون سایر مناطق کشور، در شهرضا هرج و مرج فراوان کردند.

موقعیت جغرافیایی
شهرستان شهرضا از شمال غربی به شهرستان مبارکه، از جنوب شرقی به استان فارس، از شرق به شهرستان اصفهان، از غرب و جنوب غربی به شهرستان سمیرم و از غرب به استان چهارمحال و بختیاری محدود می شود.

این شهرستان با مساحتی در حدود ۷۴۹/۲۹۸۳ کیلومتر متر مربع بین ۵۱ درجه و ۲۳ دقیقه و ۵۲ در جه و ۱۳ دقیقه ی طول شرقی و ۳۱ درجه و ۲۴ دقیقه تا ۳۲درجه و ۲۴ دقیقه عرض شمالی قسمتی از بخش مرکزی فلات ایران را تشکیل می دهد .

آب و هوا
شهرستان شهرضا را یک رشته کوه در میان گرفته است. از آنجا که این منطقه از طرف مغرب و جنوب به نواحی کوهستانی و از سمت شمال شرقی به نواحی پست کویری محدود است جزء نواحی خشک محسوب می شود که در نواحی شرقی دارای آب و هوایی گرم و خشک و در جنوب و جنوب غربی دارای آب و هوای کوهستانی و در بخش مرکزی دارای آب و هوای معتدل است.

آب و هوای شهر شهرضا معتدل و خشک است. حداکثر درجه حرارت آن در تابستان به ۳۹ درجه بالای صفر و در زمستان ها به ۱۰ درجه زیر صفر می رسد.

جاذبه های تفریحی
مناطق روستایی شهرستان شهرضا دارای آب و هوایی خوش و باغ های مصفا هستند که هر کدام تفرجگاهی زیبا و دلنشین محسوب می شوند. با این همه مهمترین مناطق تفریحی اطراف شهرضا عبارتند از: سیاه سر، چشمه حیدر، حوض ماهی، بودجان، سورمنده، موروک، دره شاه، پرک آباد. باغ های اسفرجان، هونجان، زرچشمه، دزج ، قمبوان و … .

شهرضا در گذشته «قمشه» و در اصل «کمشه» نامیده می شده است. «کمشه» کلمه ای پهلوی ساسانی است که از روزگار باستان به این محل اطلاق می شده است. این نام از دو کلمۀ «کومه» و «شه» مخفف «شاه» تشکیل شده است. «کومه» خانه ای است که از چوب و علف می سازند. می گویند چون شاهان قدیم در حدود شهرضای امروز به شکار می رفته اند محل شکار آنها را «کومه شه» می نامیده اند که رفته رفته به اختصار «کمشه» شده است. سپس در دوران اسلامی حرف «ک» در آن (همانند واژه های فراوان دیگر) به «ق» تبدیل شده و «کمشه» را «قمشه» گفته اند.

مردم شناسی
اهالی شهرضا مردم بسیار سخت کوش، درستکار و دارای پشتکارند. به علم و دانش اهمیت بسیار داده و این شهر از دیرباز مهد علم و دانش بوده است. مردم شهرضا مسلمان و شیعۀ اثنی عشری هستند. به زبان فارسی صحبت می کنند و لهجه ای شبیه به لهجۀ مردم نجف آباد دارند برخی اصطلاحات و لغات محلی در محاورات مردم مورد استفاده قرار می گیرد که خاص شهرضا است.

صنایع دستی
صنایع دستی این شهرستان سرامیک و سفال است که در کشور ما معروف می باشد. خوشبختانه چندی است این رشته از صنایع دستی مورد توجه مسئولین امر قرار گرفته و برای احیای آن گامهای مؤثری برداشته شده است.

سوغات
از آنجا که تمام مناطق شهرستان شهرضا برای دامداری و کشاورزی بسیار مستعد هستند فرآورده های دامی و لبنی از قبیل کشک و کتیرا و خامه و فرش و منداب و گیوه بهترین سوغات آن محسوب می شوند. البته در کنار آنها باید از سفال معروف شهرضا نیز حتماً یاد کرد.

امامزاده شاه رضا

بقعه ی این امامزاده در دوران صفویه و در زمان حکومت شاه اسماعیل صفوی بنا گردیده و سالانه پذیرای هزاران زائر و گردشگر بومی و غیر بومی می باشد ،بنا بر قول مشهور این امامزاده یکی از سه فرزند امام موسی بن جعفر است که دارای شهرت جهانی می باشد.

امامزاده شاه سید علی اکبر
بنای این امامزاده از آثار دوران صفویه است که لوح سنگی واقع در دیوار شمالی مقبره تاریخ بنای بقعه را به دوره شاه عباس اول یعنی ۹۹۸ ه .ق می رساند .در مورد نسب این امامزاده عده ای او را از فرزندان موسی بن جعفر دانسته اند و برخی او را حسینی و از اعقاب عبدالله بن باهر بن زین العابدین پنداشته اند .

امامزاده محمد و ابراهیم روستای زیارتگاه
این مکان مقدس بارگاه امامزاده محمد و ابراهیم از بناهای دوران آل بویه است ، گنبد مخروطی شکل و ایوان زیبا که دارای گچ بری های منحصر به فرد می باشد از خصوصیات بارز این بنای تاریخی است .

بازار
یک گنجینه ی ارزشمند ازمجموعه ی تیمچه ها ، سرا ها ، کاروانسرا ها ، حمام ، مسجد و چهار سوق به جا مانده از دوران سلجوقیان است، بازار شهرضا از جمله بازارهای فعال سنتی نسبت به شهرهای دیگر می باشد که مورد توجه بازدید کنندگان از اقساط نقاط کشور است.

مسجد جامع
این بنا مربوط به دوران سلجوقی است که در عهد صفوی قسمت های به آن افزوده شده و در آن کتیبه های ارزشمندی به خط کوفی (معقلی) می باشد

مسجد نو
این مسجد که در دوران سلجوقی و پس از مسجد جامع بنا گردیده است دارای جذابیت های به شرح ذیل میباشد۱- شبستان وسیع و زیبا با ستون های سنگی ۲- مناره ی بلند آجری ۳- تنوع آجر چینی در طاق های ضربی شبستان ۴- منبر سنگی یکپارچه که احتمالا همزمان با ساخت این مسجد در محل قرار داده شده است .

مسجد خان
قدمت این بنا به دوره ی قاجاریه باز می گردد و نحوه ی آجر کاری عرقچین زیر گنبد و همچنین شبستانی با ستون های زیبا ی آجری در ضلع شمالی از مشخصات این مسجد تاریخی میباشد.

مسجد حاج عبد الحمید
تاریخچه ی این بنا به دوران قاجاریه باز می گردد ، ایوان با شکوه سمت قبله ی این بنا به محض ورود توجه هر بیننده ای را به خود جذب می نمایدکاروانسرای مهیار: این کاروانسرا یکی از بهترین کاروانسراهای ایران است و زمان ساخت آن به دورۀ شاه اسماعیل صفوی باز می گردد.

کاروانسرای امین اباد
قدمت این بنای ارزشمند به دوران صفویه باز می گردد واز خصوصیات بارز این کاروانسرا نقشه ی هشت ضلعی و طاقها و قوس های ضربی بسیار است . کاروانسرا در مسیر ارتباطی آباده قرار گرفته و مرمت آن به منظور احیا و استفاده مجدد به عنوان هتل و استراحتگاه بین راهی توسط سازمان میراث فرهنگی در مراحل پایانی است .

کاروانسرای ملک التجار (هتل منتظران)
این بنای ارزشمند با قدمتی در حدود بیش از ۱۰۰ سال درجنب امامزاده شاه رضا واقع است و در سال های اخیر توسط شرکت منتظران به یک هتل سنتی تغییر کاربری داده است .

آسیاب های اسفرجان
این آسیاب های آبی ۷ دستگاه بوده اند که به ترتیب آبگیری عبارت بودند از: آسیاب قلتغشاه، آسیاب خاکی، آسیاب سنگ سفید، آسیاب محمود میرزا، آسیاب شیرعلی و آسیاب آراگوره یا «هاروگوره» (قدیمی ترین آسیاب اسفرجان متعلق به زمان ساسانیان است).

درخت گردو ۵۰۰ ساله
این درخت گردو در اسفرجان در محلۀ عرب ها واقع شده است. این درخت چندان عظیم است که برخی ریشه های آن از خاک بیرون افتاده و قطر بعضی از آنها به یک متر یا بیشتر هم می رسد.

تیمچه ی سلیم
قدمت این بنا مربوط به دوران قاجاریه و هم اکنون از آن استفاده ی تجاری می شود

منزل احتشامی
مربو ط به دوران قاجاریه واقع در روستای تاریخی هونجان .تزیینات زیبا همراه با گچ بری های نفیس بر روی دیوارها و سقف که از جنس سیم گل میباشد،چشم هر بیننده را به خود جلب می نماید .

برج های کبوتر
با قدمتی در حدود ۲۰۰ سال، در مسیرارتباطی شهرضا –آباده و شهرضا – اصفهان به صورت پراکنده در تمامی روستا های اطراف قابل مشاهده می باشد.

کار خانه ی نوین
این بنا به سبک کارخانه جات ریسندگی اصفهان در زمینی به مساحت ۴۵ هزار متر مربع توسط مهندسین آلمانی ساخته شده است و از سال ۱۳۱۵ مورد بهره برداری قرار گرفته و به نوبه ی خود برگی از تاریخ معاصر این خطه می باشد .

سایر آثار: حمام امین آباد ، قلعۀ کهرویه و … .

مشاهیر شهرضا

در طول تاریخ این شهرستان مشاهیر بزرگی را در رشته های گوناگون تقدیم فرهنگ کشور وجهان اسلام نموده است از جمله در زمینه ی حکمت ، فلسفه وعرفان می توان از بزرگانی همچون حکیم صهبا، حکیم الهی قمشه ای ، حکیم اسدالله و حکیم زاهد و … نام برد همچنین در طول سال های دفاع مقدس دسته گل هایی ارزشمند از جوانان شهید جانباز و ایثار گرتقدیم انقلاب اسلامی و اهداف آن نموده است از گل های سر سبد آنان شهید سر لشکر حاج محمد ابراهیم همت، شهید طباطبایی ، شهید قانع را می توان یاد کرد .

آقا محمد رضا قمشه ای(حکیم صهبا)
حکیم متاله و عارف بی بدیل آقا میرزا محمد رضا قمشه ای(۱۳۰۶-۱۲۴۱ هـ .ق ) از بزرگترین شخصیت های فلسفی دو قرن اخیراست که حضرت امام خمینی(ره) ازایشان به عنوان شیخ مشایخ ماف یاد می کنند. بسیاری از بزرگان حکمت و فلسفه از شاگردان با واسطه یا بی واسطه ایشان بوده اند از آن جمله می توان حکیم جهانگیرخان قشقایی و حکیم صفای اصفهانی( شاعر معروف) را نام برد. برخی از آثار ایشان عبارتند از:رساله فی الخلافه الکبری، تعلیقات علی قصوص الحکم، تعلیقات علی تمهید القواعد و …)

حکیم محیی الدین مهدی الهی قمشه ای
عارف و شاعر بزرگ، میرزا محمد مهدی معروف به حکیم محیی الدین مهدی الهی قمشه ای (۱۳۵۲-۱۲۸۳ هـ.ش) از بزرگان این شهر حکمت خیز است.

معروفترین آثار ایشان عبارتند از: – ترجمه قران کریم – دیوان اشعار(شامل: نغمه الهی، نغمه حسینی، نغمه عشاق) – حکمت الهی(دوجلد) – ترجمه و شرح صحیفه سجادیه -۵ تصحیح و تحشیه ی تفسیر ابوالفتوح رازی و …

تهیه و تنظیم : واحد تولید محتوای اصفهان تور

در این بخش از معرفی شهرستان های اصفهان ، به معرفی سمیرم شهر آبشار ها و چشمه ها ، عشایر خونگرم و خانه های روستایی پرداخته ایم . همراه اصفهان تور باشید .

دیباچه

استان اصفهان با پیشینه کهن و چندین هزار ساله، با آثار و بناهای تاریخی بی نظیر و با جغرافیای متنوع و وسیع که از یک سو تا خلوت رویاگون کویر کشیده شده و از دیگر سو به بلندیهای خیال انگیز کوهستانها رسیده و از سوی دیگر در جلگه های جادویی و زیبای زاینده رود آرمیده است. موزه ای از جاذبه های گردشگری است که آوازه آن قرنهاست در گوش گیتی پیچیده و نامش همواره بر سر زبانها بوده و هر کس بدان پای نهاده آن را ستوده و از این سرزمین شگفتی ها و زیبایی ها و هنر و صنعت و فرهنگ به نیکی و احترام یاد کرده است.

شهرستان سمیرم

سمیرم نامش را از زمیران یا سمیران به معنی جایگاه سرد و مکان سرد برگرفته است و نیز نامش در هاله ای از روایت کهن به نام سام نریمان که درد خویش را در این مکان درمان می یابد و این ناحیه راسام آرام می نامند و یا از (سمیرامیس) ملکه بابل می آید.

این شهرستان در حدود ۵۲۲۴ کیلومتر مربع ، در جنوب استان اصفهان واقع گردیده است ارتفاع آن از سطح دریا ۲۵۰۰ متر و بلندترین نقطه آن قله معروف دنا با ۴۴۰۹ متر ارتفاع می باشد(که به بام ایران معروف است) و آب و هوای شهرستان معتدل کوهستانی است.

وجود جاذبه های منحصر به فرد طبیعی و به دلیل داشتن آب و هوای مناسب و شرایط زمین خوب و مساعد مناظر دیدنی یا رودخانه های جاری و چشمه سارهای خروشان تبارک ا… احسن الخالقین را به زبان هر بیننده ای جاری می کند. از معروفترین صنایع دستی این شهرستان نمد را می توان نام برد، که به دست چیره دستان سمیرمی تولید می گردد.

گفتنی است دو تن از مشاهیر سمیرم در عالم علم و هنر همواره مورد احترام بوده و می باشند (حکیم جهانگیرخان قشقائی) عالم دینی و (شیخ حبیب ا… فضائلی) استاد مسلم خوشنویسی که کتیبه های حرم امیرالمومنین امام حسین(ع) و مشهد مقدس به خط ایشان متبرک شده است. ازوزرای معروف سلجوقیان نام (کمال الملک وزیر علی سمیرمی) به کرات در تاریخ آن زمان آمده است ،که از وی آثاری مانند موزه مردم شناسی شهرستان سمیرم به جای مانده است .

محورهای طبیعی و گردشگری

محور مرکزی

– آبشار بزرگ سمیرم

– پارک فرهنگی – تاریخی – طبیعی تخت قراچه محور شمال

– روستای ورق

– رودخانه حسین آباد محور شمال غربی

– امامزاده زیدبن العلی

– چشمه ناز (ونک)

– امامزاده معصومه خاتون

– سد کمانه

– منطقه چالفقا محور جنوب غربی

– منطقه آب ملخ (چشمه سلیمان)

– آبشار بی بی سیدان

-روستای سیور

– روستای خفر – آبشار خفر

– سد حنا

– چشمه بابا زرنگ کمه محور جنوب

-چهل چشمه پادنا

– غار دنگزلو

-کمپ عشایری مرروک

جاذبه های فرهنگی ، تاریخی

– موزه مردم شناسی شهرستان سمیرم

-حمام خواجگان

-آسیابهای آبی

-میل های سنگی

-قلعه سنگی (مختار)

مجموعه فرهنگی تاریخی و طبیعی تخت قراچه

به علت بافت طبیعی و صخره ای ووجود آبشارهای فصلی و مسیر رودخانه ها پوشش گیاهی مناسب وجود کنده ها ( دخمه های تاریخی و باستانی) همچنین آثار بجا مانده از آسیابهای آبی قدیمی و چشم انداز بسیار زیبای سمت جنوب و دیده شدن قله های پوشیده از برف دنا هر گردشگری را به وجد می آورد.

جامعه عشایری

یکی از ویژگیهای اقتصادی این منطقه، جامعه عشایری ساکن در سمیرم است. عشایر از ایل قشقایی هستند. تولید صنایع دستی از مهمترین محصولات عشایر است. مهمترین صنایع دستی شهر سمیرم نمد و عشایر عبارتند از: قالی و قالیچه، زیلو، جاجیم، گلیم، کلاه، دستکش، خورجین، پشتی و کیف که مواد اولیه این صنایع پشم گوسفند – موی بز – پوست گوسفند و بز است.

آبشار بزرگ سمیرم

آبشار بزرگ سمیرم واقع در سه کیلومتری شرق سمیرم دارای امکانات تفریحی و رفاهی ، ارتفاع آبشار در گذشته در حدود۷۰ متر بوده که در اثر فرسایش عوامل طبیعی از ارتفاع آن کاسته شده و در حال حاضر حدود ۳۲ متر ارتفاع دارد .

تهیه و تنظیم : واحد تولید محتوای اصفهان تور

در این مقاله ی طبیعت گردی ، اصفهان تور به معرفی شهرستان دهاقان و طبیعت بکر و دیدنی پرداخته است .

وجوه تسمیه

-دهاقان در اصل از ده + آقایان گرفته شده : «ده آقایان»؛ و به تدریج مخفف و به صورت دهاقان تلفظ گردیده است. طرفداران این نظر معتقدند گروه اولیه ای که در این محل ساکن شده اند از سادات بوده اند که به آنان «آقایان» اطلاق می شده و به محل سکونت آنان «ده آقایان» می گفته اند.

-دهاقان از «دهاق» به معنی آب بسیار و جام پر و لبریز مشتق شده است، (ان) که پیوند مکان است به این واژه اضافه شده و به معنای مکان پر آب است.

-دهاقان از دهاقانان ( جمع دهاقان) که به معنای ده نشین – در مورد هر ایرانی اعم از شهری و روستایی و مالک به کار می رفته – گرفته شده است . در فرهنگ آبادی ها و مکان های مذهبی کشور نیز در مورد دهاقان واژه دهقان به کار رفته است.

آبادو پر از نفخه عطار دهاقان گل خیز و سمن گلشن و گلزار دهاقان

شهرستان دهاقان با برخورداری از عناصر و جاذبه های متنوعی چون چشم اندازهای زیبای طبیعی ،آثار و ابنیه های تاریخی، تنوع اقلیمی،فضاهای تفریحی،ثبات امنیتی،جاده های مناسب مواصلاتی،منطقه ییلاقی عشایر قشقایی،صنایع دستی و سنتی و … یکی از کانونهای نهان گردشگری استان اصفهان با (۵۲۰) اثر تاریخی و جاذبه گردشگری شناسایی شده است که در منتهی الیه جنوب غربی استان ، در همسایگی استان چهارمحال بختیاری قرار داردو فاصله مرکز این شهرستان تا اصفهان حدود ۱۰۰ کیلو متر است.

دهاقان از جمله شهرهای با سابقه و هویت فرهنگی است و علما ، دانشمندان، طبیبان و شاعرانی که از این دیار بر خاسته اند از جمله نام آورانی هستند که نه تنها نام دهاقان را پر آوازه نموده اند بلکه ایران و جهان اسلام را اعتباری دیگر بخشیده اند. چهره هایی همچون حکیم جهانگیر خان قشقایی ،حسینقلی خان خطایی، میرزا مصطفی جعفر طیاری ، ملاشکراله رضوانی ،حاج ملا حسین امین جعفری ، شیخ نورالله دهاقانی ، دکتر سنجریان ، دکتر رمضانیانپور، پروفسور حجازی ،دکتر عبدالمحمود انصاری،نماینده شهیدحجهّ الاسلام بشارت و … از این جمله اند.

– مناظر زیبای گلهای ارونه و لاله های واژگون در دره گل ارونه و دشت آستانه در اردیبهشت ماه ، منظره ایست بدون وصف که ، شنیدن کی بود ماننددیدن.

– درختان کهن ، گلها و مناظر چشمگیر ، تختگاه شاه صفی معروف به دره شاه در ۲۰ کیلو متری جنوب غربی دهاقان،صفا و جلوه ویژه ای دارد.

– رویش گونه های خاص گیاهی و انواع گلهای وحشی در بخشهایی از مراتع کوهستانی و دره ها، در فصل بهار مناظر بدیعی را خلق می کند که چشمان هر بیننده ای راخیره میکند.

طبیعت زیبا ، درختان بید و نارون و چمنزارهای اطراف چشمه علی در جنوب روستای همگین در ۱۵ کیلومتری دهاقان از گردشگاههای زیبای منطقه است.

منطقه دشتک با طبیعت بکر و گیاهان دارویی-گلهای وحشی و لاله های واژگون ،کوهستانهای پوشیده از برف ،چشمه های پرآب از دیدنی ترین مناطق طبیعی استان است.

در زمینه پرورش گلها و گیاهان گلخانه ای خصوصا گل رز و صیفی جات دهاقان یکی از قطبهای مهم کشت گلخانه ای استان اصفهان محسوب می شود.

بقایای چندین سکونتگاه بشری ازجمله بودجان(بودگم)و روستاهای قدیمی چون پوده، قمبوان ،لاریچه،قهه ،قمیشلو و… نشانگر قدمت سکونت وفرهنگ در این شهرستان است.

تخت کشی ،گیوه دوزی ،صابون سازی،قفل سازی،پارچه بافی،نخ ریسی،گلیم بافی،کارگاه رنگرزی با مواد طبیعی و وجود دارهای قالی نفیس یلمه در روستای علی آباد جمبزه که خواستگاه این قالی جهانی است تبحرزنان و مردان هنرمند وصنعتگر این دیار را که سابقه کهن داشته اند مینمایاند.متاسفانه بعضی ازبین رفته(تخت کشی ،صابون سازی،قفل سازی) و بعضی در حال احیا(پارچه بافی )هستند.

محورهای گردشگری

به دلیل تعدد مناظر چشم نواز طبیعی سه محور گردشگری برای شهرستان تعریف گردیده است:

– محور بودجان شامل اردسته ، چشمه مردنگ و کج دنبه،چشمه بازن ،قنات بنوی،قنات بودجان و باغهای سیب آن ،دره شاه صفی(از مناطق نمونه گردشگری) دشتک ،هرندی، تخته چمن آستانه و دشت لاله های واژگون (اردیبهشت هر سال پذیرای خیل کثیری از هم وطنان عزیز است)

– محور دهاقان بروجن ک شامل باغهای حیدر آباد قنات برآفتاب و گود سلگان سولجان و برواده، بیشه دزج(از مناطق نمونه گردشگری)چشمه علی همگین(از مناطق نمونه )می باشد.

– محور دهاقان مبارکه :شامل ته باغها،بیشه و مقبره بابا شاه حسین(از نوادگان جابر بن عبدا… انصاری)،بیشه کره،یوز گیر و روستای تاریخی پوده (از روستاهای هدف گردشگری) و روستای قمبوان می باشد.

ضمنا چشمه سورمنده (گلشن) از مناطق بسیار زیبایی است که در فصل بهار نهایت قدرت قلم توانای خالق خود را آشکار می سازد.

بازار قدیمی دهاقان: شامل مساجد حاج مهدی ، جامع (میرزابابا) ، میر، ادیب که جملگی در قدمت آثار ملی به ثبت رسیده اند می باشد. بازار دهاقان از جمله بازارهایی است که سقف نداشته و سقف ان سایبان متشکل از برگ درختان بوده که در فصلهای گرم سال آسایش اهالی آن را فراهم می آورده و هر سال با تعویض شاخ و برگ نو شده است این امر از لحاظ اقلیمی امری بسیار هوشمندانه و با صرفه اقتصادی است.

هم اکنون این بازار از رونق افتاده است و حرفه گران قدیمی مانند گیوه دوزان و مس سفید کنها به یاد ایام گذشته به کسب مشغولند.

آسیاب محمد رحیم بیک: با قدمت ۲۲۴ سال (طبق سند ساخت موجود) از جمله آسیابهای ۱۸ گانه شهر دهاقان است که با مساعدت سازمان مرمت و آماده راه اندازی است.

خانه حسین قلی خان خطایی (حکیم جهانگیر خان قشقایی): با قدمت احتمالی زندیه که در حال مرمت و بازسازی است خانه حاکم وقت دهاقان حسینقلی خان بوده که ایشان مردی ادیب ، نقاشی توانا و تیر اندازی ماهر بوده است. اقوال مستند حاکی از آن است که حکیم آیت ا… جهانگیر خان قشقایی دوران کودکی را در این خانه به نوجوانی رسانده است.

پل سطل (پل آب بر): پلی است احتمالا صفوی که دو طرف شرق و غرب رودخانه شور را به هم رسانده کار انتقال آب از شرق رودخانه جهت مشروب سازی باغهای غربی را انجام می دهد.

روستای پوده: از جمله روستاهای هدف گردشگری استان با محلات قدیمی و بافتهای زنده که بعضا زندگی در آن جاری و ساری است. مثلا محله بازار شامل چهار سوق و حسینیه (کاروانسرا) مسجد جامع، قلاع محمد قلی خان، آریانا، رییس زاده و خانه های بسیار زیبایی است.

مسجد جامع محله بازار از قدیمی ترین بناهایی است که آنچه از وضعیت کنونی آن برمی آید، قدمتی احتمالا صفوی را به ذهن تداعی می کند. مسجد دو ایوانی و دارای نقاشیهای صفوی و قاجاری در سقف ها، محراب و بدنه است .کاربندی سقف بالای محراب بسیار زیباست.

در روستای قمبوان آنچه در نگاه اول به چشم میخورد برجهای کبوتری با نما و پلانهای متفاوت و منظری زیباست ولی از خانه و عصارخانه آقا و خانه های تاریخی و قلعه سلطان آن و… نمی توان گذشت.

قلعه ناصرخان روستای علی آباد جمبزه ، حمام لاریچه ، مسجد جامع قهه ، قلعه بختیار همگین ، خانه های موسی آباد و…تنها مجملی بود. تو خود حدیث مفصل بخوان از این مجمل.

جمعیت شهرستان سمیرم سفلی، مطابق آمار سرشماری سال ۱۳۷۵ ، بالغ بر ۳۹۲۷۵ نفر که ۴۴ % آن شهری و ۵۶ % روستایی می باشد. در حدود ۲۵ % جمعیت شهرستان ، ترک زبان و مابقی به زبان فارسی تکلم می نمایند.

مردم در این شهرستان دارای عقاید خاص هستند که سرچشمه این عقاید دینداری و پایبند بودن آنها به دین کامل اسلام می باشد. یکی از بزرگترین و شاید زیباترین مراسم اهالی این شهرستان عزاداری در ماه محرم بالاخص عاشورای حسینی می باشد . در مورد دیانت و همچنین متکی بودن بر اعتقادات، خود همین بس که این شهرستان در سالهای نبرد حق علیه باطل ۲۵۴ شهید و ۱۴ جاویدالاثر تقدیم خاک کشور همیشه پیروزمان ایران کرده است.

تهیه و تنظیم : واحد تولید محتوای اصفهان تور